Đề cương bài giảng Pháp luật đại cương (Áp dụng cho hệ Trung cấp và Cao đẳng) - CĐ Công nghiệp Cao su

TRƯỜNG CAO ĐẲNG CÔNG NGHIỆP CAO SU Vì chất lượng nguồn nhân lực Cao su Việt Nam ĐT: 06513 879787 Fax: 06513 870291 www.ric.edu.vn ĐỀ CƯƠNG BÀI GIẢNG PHÁP LUẬT ĐẠI CƯƠNG (Áp dụng cho hệ Trung cấp và Cao đẳng) LƯU HÀNH NỘI BỘ BÌNH PHƯỚC 2011 MỤC LỤC Lời mở đầu.......................................................................................................1 Bài 1 : Một số vấn đề cơ bản về Nhà nước ................................................................2 Bài 2 : Một số vấn đề cơ bản về Pháp luật.................................................................6 Bài 3 : Quan hệ pháp luật...........................................................................................9 Bài 4 : Thực hiện pháp luật – Vi phạm pháp luật – Trách nhiệm pháp lý ................11 Bài 5 : Ý thức pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa ............................................16 Bài 6 : Luật nhà nước - Hiến pháp 1992 ....................................................................20 Bài 7 : Luật hành chính ..............................................................................................23 Bài 8 : Luật lao động..................................................................................................26 Bài 9 : Luật dân sự và luật tố tụng dân sự..................................................................31 Bài 10 : Luật hình sự và luật tố tụng hình sự ............................................................34 Bài 11 : Pháp luật kinh tế và pháp luật kinh doanh....................................................38 Bài 12 : Luật đất đai ...................................................................................................40 Bài 13 : Luật hôn nhân và gia đình.............................................................................42 Bài 14 : Luật phòng chống tham nhũng .....................................................................45 Tài liệu tham khảo; câu hỏi ôn tập .............................................................................48 Pháp luật đại cương Áp dụng cho hệ Trung cấp và Cao đẳng Lôøi môû ñaàu Ñeå phuïc vuï yeâu caàu hoïc taäp moân Phaùp luaät ñaïi cöông trong Nhaø tröôøng. Ñeà cöông moân hoïc Phaùp luaät ñaïi cöông ñöôïc bieân soaïn treân cô sôû chöông trình moân hoïc phaùp luaät duøng trong caùc tröôøng cao đẳng, trung hoïc chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà cuûa Boä ban haønh. Trong quaù trình bieân soaïn coù söï tham khaûo “Taäp baøi giaûng duøng trong caùc tröôøng trung hoïc chuyeân nghieäp vaø daïy ngheà”Giaùo trình Lyù luaän Nhaø nöôùc vaø Phaùp luaät vaø moät soá vaên baûn quy phaïm phaùp luaät hieän haønh. Do thôøi löôïng moân hoïc haïn cheá ( 30 tieát) neân ñeà cöông chæ trình baøy moät soá noäi dung, khaùi nieäm cô baûn vôùi hy voïng giuùp hoïc vieân coù cô sôû ñeå tìm hieåu nhöõng lónh vöïc phaùp luaät caàn quan taâm. Ñeà cöông chaéc chaén chöa thoûa maõn ñöôïc nhu caàu cuûa ngöôøi hoïc; Maët khaùc söï saép xeáp vaø löïa choïn noäi dung trình baøy trong ñeà cöông coøn mang nhieàu tính chuû quan cuûa ngöôøi soaïn neân khoâng traùnh khoûi nhöõng thieáu soùt. Xin traân thaønh caûm ôn söï ñoùng goùp yù kieán cuûa caùc baïn ñeå boå sung vaøo ñeà cöông hoaøn chænh hôn. Trường Cao Đẳng Công Nghiêp Cao Su 1 / 49 Pháp luật đại cương Áp dụng cho hệ Trung cấp và Cao đẳng Bài 1 : MỘT SỐ VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ NHÀ NƢỚC I/ Bản chất, đặc trƣng của Nhà nƣớc. 1/ Bản chất của Nhà nước Nhà nước chỉ sinh ra và tồn tại trong xã hội có giai cấp, do đó nhà nước bao giờ cũng thể hiện bản chất giai cấp sâu sắc. Bản chất đó thể hiện trước hết ở chỗ Nhà nước là tổ chức quyền lực chính trị đặc biệt của giai cấp thống trị. Bằng quyền lực chính trị này giai cấp thống trị buộc các giai cấp khác phục tùng ý chí của mình. Như vậy : Nhà nước là một bộ máy bạo lực do giai cấp thống trị tổ chức ra để trấn áp các giai cấp đối địch, duy trì sự thống trị, duy trì trật tự xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp mình. Tính giai cấp là mặt cơ bản thể hiện bản chất của nhà nước. Tuy nhiên, Nhà nước còn có tính xã hội thể hiện ở chỗ cùng với việc bảo vệ lợi ích của giai cấp cầm quyền, Nhà nước còn đồng thời phải đảm đương các công việc công ích vì lợi ích chung của tòan xã hội như làm đê điều, phòng chống dịch bệnh, bảo vệ trật tự công cộng vv… Như vậy : Nhà nước là bộ máy để duy trì sự thống trị giai cấp, đồng thời còn là bộ máy duy trì trật tự xã hội phù hợp với lợi ích của giai cấp mình. Nhà nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam là “Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân”: Nhà nước ta là kiểu nhà nước xã hội chủ nghĩa, là nhà nước kiểu mới có bản chất khác hẳn với các nhà nước bóc lột. Cũng như mọi nhà nước đều là công cụ thống trị của một giai cấp, Nhà nước ta là công cụ thống trị của giai cấp công nhân nó khác hẳn về bản chất và mục đích so với sự thống trị của giai cấp bóc lột. Sự thống trị của giai cấp bóc lột là sự thống trị của thiểu số đối với đa số Nhân dân lao động bị áp bức bóc lột để bảo vệ cho lợi ích của chúng. Còn sự thống trị của giai cấp công nhân là sự thống trị của đa số đối với thiểu số giai cấp bóc lột đã bị đánh đổ nhưng không chịu khuất phục mà vẫn tìm trăm phương nghìn kế nhằm khôi phục địa vị thống trị của nó. Sự thống trị của giai cấp công nhân là nhằm mục đích giải phóng giai cấp mình và tất cả mọi người lao động. Sự thống trị của giai cấp công nhân là sự thống trị dưới sự lãnh đạo của Đảng CSVN lực lượng đảm bảo cho lợi ích căn bản và lâu dài của giai cấp công nhân phù hợp với lợi ích của đại đa số nhân dân lao động. Bộ máy nhà nước ta không chỉ là bộ máy cưỡng chế, trấn áp mà còn là bộ máy tổ chức và quản lý kinh tế – xã hội của nhân dân lao động với mục đích xây dựng một xã hội mới trong đó người dân lao động là người chủ. 2/Đặc trưng của Nhà nước . Nhà nước nói chung đều có những đặc trưng sau : - Nhà nước là một bộ máy của giai cấp thống trị để duy trì sự thống trị của mình đối với giai cấp khác. Do đó trong bộ máy này bao gồm một lớp người chuyên hoặc dường như chuyên làm nghề quản lý. - Nhà nước phân chia dân cư theo lãnh thổ thành các đơn vị hành chính, không phụ thuộc vào chính kiến, huyết thống, nghề nghiệp hoặc giới tính. - Nhà nước là tổ chức duy nhất có chủ quyền quốc gia. Đó là quyền độc lập tự quyết định những vấn đề đối nội và đối ngoại của đất nước không phụ thuộc vào các yếu tố bên ngoài. Trường Cao Đẳng Công Nghiêp Cao Su 2 / 49 Pháp luật đại cương Áp dụng cho hệ Trung cấp và Cao đẳng - Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền ban hành Pháp luật và thực hiện sự quản lý bắt buộc đối với mọi công dân bằng pháp luật. - Nhà nước là tổ chức duy nhất có quyền đặt ra các loại thuế và phát hành tiền. Ngòai những đặc trưng chung Nhà nước CHXHCN Việt nam còn có đặc trưng sau: + Nhà nước CHXHCN VN là Nhà nước là Nhà nước thống nhất của các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt nam. Hiến pháp cùng các đạo luật về tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước đều ghi nhận Nhà nước thực hiện chính sách bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giữa các dân tộc, nghiêm cấm mọi hành vi kỳ thị chia rẽ dân tộc. Tất cả các dân tộc đều có quyền dùng tiếng nói , chữ viết, giữ gìn bản sắc dân tộc và phát huy những phong tục tập quán, truyền thống và văn hóa tốt đẹp của dân tộc mình. Tất cả các dân tộc đều có quyền và nghĩa vụ tham gia vào việc tổ chức và hoạt động của bộ máy Nhà nước, có quyền bình đẳng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Nhà nước thực hiện chính sách phát triển về mọi mặt, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho các dân tộc thiểu số để họ có điều kiện thực hiện các quyền trên. + Nhà nước CHXHCN VN thể hiện tính xã hội rộng rãi Là Nhà nước ra đời, tồn tại và phát triển trên cơ sở liên minh xã hội rộng lớn. Đây là đặc trưng khác biệt với nhà nước bóc lột. Nhà nước bóc lột dựa trên cơ sở các giai cấp và các đảng phái, các tầng lớp thuộc giai cấp bóc lột. Ngược lại Nhà nước ta dựa trên cơ sở liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức do Đảng lãnh đạo. Đ 9. HP 1992 ghi nhận “ Mặt trận tổ quốc Việt nam và các tổ chức thành viên là cơ sở chính trị của chính quyền Nhân dân”. + Nhà nước CHXHCN VN là Nhà nước thực hiện đường lối đối ngoại hòa bình, hợp tác và hữu nghị. Nhà nước ta thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại “ Độc lập tự chủ, mở rộng, đa phương hóa, đa dạng hóa các quan hệ quốc tế.VN sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vì hòa bình, độc lập và phát triển”. HP 1992 Điều 14 đã thể chế hóa đường lối đó như sau : “ Nước CHXHCN VN thực hiện chính sách hòa bình, hữu nghị, mở rộng giao lưu và hợp tác với tất cả các nước trên thế giới, không phân biệt chế độ chính trị và xã hội khác nhau, trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau, không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau, bình đẳng và các bên cùng có lợi, tăng cường đoàn kết hữu nghị và quan hệ hợp tác với các nước XHCN và các nước láng giềng, tích cực ủng hộ và góp phần vào cuộc đấu tranh chung của Nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội”. II/ Chức năng , Bộ máy, nguyên tắc tổ chức và họat động của Bộ máy Nhà nƣớc. 1/ Chức năng của Nhà nước Chức năng của Nhà nước là những phương diện họat động cơ bản của Nhà nước thể hiện bản chất và vai trò của Nhà nước. Chức năng đối nội : Là những mặt họat động chủ yếu của Nhà nước diễn ra ở trong nước Ví dụ như: Chức năng quản lý kinh tế, giữ vững an ninh chính trị, trật tự an tòan xã hội; trấn áp sự phản kháng của giai cấp bóc lột, tổ chức và quản lý văn hóa, Trường Cao Đẳng Công Nghiêp Cao Su 3 / 49 ... - tailieumienphi.vn