Xem mẫu
- ÑAÅY MAÏNH TAÙI CÔ CAÁU NGAØNH NOÂNG NGHIEÄP
GAÉN LIEÀN VÔÙI XAÂY DÖÏNG NOÂNG THOÂN MÔÙI
PGS.TS. Nguyễn Đình Hòa*
T
ái cơ cấu nông nghiệp là chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta, là bộ phận quan
trọng của tái cơ cấu tổng thể nền kinh tế; đây là một quá trình lâu dài, phức tạp, do đó đòi
hỏi phải kiên quyết và kiên trì. Chuyển đổi cơ cấu nông nghiệp phải gắn với xây dựng nông
thôn mới (NTM) và quá trình đô thị hóa một cách hợp lý, nâng cao chất lượng dịch vụ và
kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, thu hẹp khoảng cách về phát triển giữa đô thị và nông thôn, tăng cường
kết nối nông thôn - đô thị, phối hợp các chương trình phát triển nông nghiệp, nông thôn với phát triển công
nghiệp, dịch vụ và đô thị. Với tinh thần đó, bài báo sẽ tập trung vào phân tích, luận giải 3 nội dung chính
sau đây : 1) Những vấn đề lý luận về tái cơ cấu nông nghiệp gắn với xây dựng chương trình nông thôn mới;
2) Thực trạng tái cơ cấu nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới; 3) Những giải pháp để tái cơ cấu nông
nghiệp và xây dựng nông thôn mới thành công.
Từ khóa: Tái cơ cấu nông nghiệp; xây dựng nông thôn mới.
Promote restructure the agriculture, link with new rural construction
Agricultural restructuring, the correct policy of the Party and State, is an important part of the overall
restructuring of the economy this is a long process, complicated by that requires resolute and persevering.
Agricultural restructuring must be linked to the new rural construction and the process of urbanization in a
reasonable manner, improve the quality of services and socio-economic infrastructure, narrow development
gap between urban and rural areas, enhanced rural - urban connectivity, coordination of programs to
develop agriculture and rural areas for industrial development, and urban services. In that spirit, the article
will focus on the analysis and interpretation of the following three main contents: 1) The theoretical issues
of agricultural restructuring programs associated with building a new countryside; 2) The situation of
agricultural restructuring and new rural construction; 3) The solution to the successful restructuring of
agriculture and new rural construction.
Key words: Agricultural restructuring; new rural construction.
1. Những vấn đề lý luận về tái cơ cấu nông chặng đường lịch sử hơn 86 năm qua, Đảng ta luôn
nghiệp và xây dựng nông thôn mới xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị
trí chiến lược quan trọng trong sự nghiệp xây dựng
1.1 Vai trò của nông nghiệp trong sự nghiệp
và bảo vệ Tổ quốc. Nông nghiệp là ngành sản xuất
công nghiệp hóa và hiện đại hóa
vật chất cơ bản và quan trọng của nước ta, là trụ đỡ
Cho đến nay, nước ta vẫn còn khoảng 65,4% số của nền kinh tế. Nông nghiệp, nông thôn,nông dân
dân sinh sống ở khu vực nông thôn. Vì vậy, suốt còn là chỗ dựa quan trọng cho kinh tế Việt Nam
Phó Giám đốc Trường Đào tạo và Bồi dưỡng nghiệp vụ kiểm toán
*
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 111 - tháng 1/2017 25
- Taùi cô caáu neàn kinh teá - nhìn laïi vaø tieáp böôùc
phục hồi và phát triển đi lên sau mỗi lần khủng trường thế giới. Quá trình này diễn ra phức tạp,
hoảng và suy thoái kinh tế. Qua 3 lần khủng hoảng khó khăn và thường xuyên liên tục vì điều kiện sản
kinh tế (lần thứ nhất là vào cuối thập kỷ 80 khi xuất và nhu cầu thị trường luôn thay đổi cộng với
hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa (XHCN) sụp nhiều lực cản níu kéo.
đổ; lần thứ hai khủng hoảng tài chính tiền tệ ở các
Mục tiêu tái cơ cấu nông nghiệp là nhằm xây
nước Đông Nam Á 1997-1998; và lần thứ ba là cuộc
dựng nền nông nghiệp hiện đại, hiệu quả, giá trị gia
khủng hoảng tài chính ngân hàng và suy thoái kinh
tăng cao, thân thiện với môi trường; sử dụng hiệu
tế toàn cầu 2008 -2009) thì nông nghiệp là nguồn
quả nhất tài nguyên, điều kiện tự nhiên, liên kết
đóng góp tích cực cho ổn định và tăng trưởng, xuất
chặt chẽ với chuỗi giá trị toàn cầu, tăng thu nhập và
khẩu thu ngoại tệ để nhập khẩu máy móc thiết bị,
nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nông
công nghệ cho sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện
dân, đảm bảo an ninh lương thực, bảo đảm an ninh
đại hóa (CNH và HĐH), là nơi thu hút nguồn lao
- quốc phòng và giữ vững ổn định xã hội; nhằm tạo
động do doanh nghiệp (DN) thu hẹp quy mô sản
ra mối liên kết chặt chẽ, hiệu quả, với cơ cấu hài
xuất, phá sản, hoặc đóng cửa ngừng sản xuất; là nơi
hòa và hợp lý giữa công nghiệp, dịch vụ và nông
tạo việc làm cho sinh viên tốt nghiệp chưa có việc
nghiệp, giữa đô thị và nông thôn, giữa giai cấp công
làm hay bộ đội hoàn thành nghĩa vụ quân sự...
nhân và nông dân trong quá trình CNH, HĐH đất
1.2. Những vấn đề lý luận về tái cơ cấu nông nước và hội nhập quốc tế.
nghiệp gắn với xây dựng chương trình nông thôn mới
Tái cơ cấu cũng nhằm tạo ra sự thay đổi phù
Tái cơ cấu nông nghiệp là quá trình sắp xếp lại hợp về quan hệ sản xuất với sự phát triển của lực
cơ cấu nông nghiệp, thay đổi, tổ chức lại hệ thống lượng sản xuất trong nông nghiệp, hoàn thiện vai
sản xuất nông nghiệp theo hướng hiện đại, nhằm trò của Nhà nước trong ngành nông nghiệp về
khai thác tốt nhất lợi thế so sánh của quốc gia, vùng đầu tư, phân bổ nguồn lực, quản lí đất đai, cung
và từng địa phương để sản xuất hàng hóa nông sản ứng dịch vụ công, quản trị chuỗi ngành hàng, thị
với năng suất, chất lượng, hiệu quả cao hơn, nhằm trường… để nông dân và doanh nghiệp trở thành
đáp ứng tốt hơn nhu cầu thị trường và nâng cao chủ thể và động lực trong đầu tư và phát triển sản
năng lực cạnh tranh của nông sản nước ta trên thị xuất nông nghiệp.
26 Số 111 - tháng 1/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
- Thực chất đó cũng là một trong những tiêu chí tỷ đô la trở lên, trong đó như cá tra, tôm, lúa gạo,
đặt ra trong quá trình xây dựng NTM mà Đảng và rau quả, tiêu, điều, cà phê, thịt lợn... Do đó, chúng
Chính phủ đang đặt ra và đang vận động tổ chức ta phải nghiên cứu kỹ để lựa chọn và dồn nguồn lực
thực hiện. Mục tiêu của xây dựng NTM là không vào để tập trung cho nhóm sản phẩm chủ lực quốc
ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của gia này với những giải pháp phù hợp. Ngoài ra, cần
nông dân, nâng cao dân trí, đào tạo nông dân chú trọng đến các nhóm sản phẩm có quy mô đặc
có trình độ sản xuất cao, có nhận thức chính trị thù theo chỉ dẫn địa lý của các tỉnh nhưng có giá
đúng đắn, đóng vai trò làm chủ NTM; xây dựng trị lớn ví dụ như vải thiều Lục Ngạn, nhãn lồng
nền nông nghiệp phát triển bền vững theo hướng Hưng Yên, xoài Cao Lãnh hoặc cam Cao Phong,
hiện đại; nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu bưởi da xanh, bưởi Phúc Trạch, thanh long... Mô
quả trong sản xuất; sản phẩm nông nghiệp có sức hình này có lợi thế cạnh tranh, nâng cao giá trị gia
cạnh tranh cao. tăng và thu nhập cho người sản xuất, doanh nghiệp
Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã dựa trên nhân tố đặc thù bản địa của sản phẩm.
hội đồng bộ và hiện đại, nhất là đường giao thông, Mặt khác, sản phẩm đóng gói nhãn mác dùng chỉ
thủy lợi, trường học, trạm y tế, khu dân cư...; xây dẫn địa lý có thuận lợi thương mại rất lớn thông
dựng xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, văn minh, qua những thỏa thuận bảo hộ chỉ dẫn địa lý, tên gọi
giàu đẹp; bảo vệ môi trường sinh thái, giữ gìn bản xuất xứ song phương hoặc đa phương, đồng thời
sắc văn hóa dân tộc; an ninh trật tự được giữ vững gắn kết với du lịch nông nghiệp, du lịch nông thôn
theo định hướng XHCN. tạo giá trị tổng hợp cho địa phương.
Như vậy, tái cơ cấu nông nghiệp phải gắn liền Thứ hai, chủ thể của tái cơ cấu kinh tế nông
với xây dựng NTM là 2 vấn đề gắn kết chặt chẽ với nghiệp và xây dựng NTM theo hướng xây dựng
nhau trong một thể thống nhất, có tác động qua nền nông nghiệp hiện đại, sản xuất hàng hóa lớn,
lại biện chứng với nhau trong tiến trình CNH và ứng dụng công nghệ cao thì chủ thể phát triển nông
HĐH ở nước ta, là nhiệm vụ chính trị trọng tâm nghiệp sẽ không còn là nông dân theo đúng nghĩa
của Đảng và Nhà nước ta trong giai đoạn hiện nay. truyền thống của từ này mà khi ấy phải phát huy
Tái cơ cấu nông nghiệp phải gắn với tái cấu trúc vai trò của công nhân nông nghiệp và công nhân
kinh tế nông thôn, phải làm cho đời sống của người trong các ngành dịch vụ phục vụ nông nghiệp. Để
nông dân được nâng cao hơn, đem lại cuộc sống tốt tạo động lực cho phát triển nông nghiệp trong điều
hơn cho người nông dân, làm thay đổi bộ mặt của
kiện sản xuất nhỏ lẻ, cần phát huy sức mạnh cộng
nông thôn.
đồng của người nông dân nhằm thay đổi quan hệ
Hệ thống nông nghiệp ở đây không chỉ là sản sản xuất, qua đó thúc đẩy DN liên kết với nông
phẩm nông sản mà nó còn bao gồm từ chủ thể sản dân. Nói tới vai trò chủ thể của nông dân trong
xuất, hình thức tổ chức, cơ chế quản lý, cách phân tái cơ cấu nông nghiệp, xây dựng NTM là nói tới
phối và tiêu thụ sản phẩm. một thành phần xã hội đóng vai trò chủ đạo, có vị
Thứ nhất, về sản phẩm nông sản. trí trung tâm trong phát triển nông nghiệp - nông
thôn. Nói tới vai trò chủ thể của nông dân không
Cần làm rõ sản xuất cái gì, sản phẩm chủ lực
hẳn nói tới từng cá thể đơn lẻ hay hộ nông dân biệt
của quốc gia, từng vùng và địa phương là những
lập, mà cơ bản hơn là nói tới một giai tầng xã hội,
gì? Xây dựng thương hiệu quốc gia và sản xuất như
được tổ chức trong đoàn thể của mình, được thực
thế nào, chi phí và chất lượng sản phẩm ra sao, thị
hiện thông qua các hình thức kinh tế hợp tác giữa
trường mục tiêu là ở đâu; cần phải xác định nhóm
những người nông dân với nhau, giữa nông dân với
sản phẩm lợi thế quốc gia mà Việt Nam có lợi thế,
các đối tác xã hội của nông dân như doanh nhân,
có quy mô và có giá trị lớn ở đâu để tập trung đầu
nhà khoa học...
tư cho sản xuất. Hiện nay ngành nông nghiệp nước
ta có khoảng 10 sản phẩm có giá trị xuất khẩu từ 1 Thứ ba, hình thức tổ chức và cơ chế quản lý.
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 111 - tháng 1/2017 27
- Taùi cô caáu neàn kinh teá - nhìn laïi vaø tieáp böôùc
Tổ chức sản xuất nông nghiệp phải được tổ chức bảo vệ nguồn lợi thủy hải sản... Có chính sách qui
theo quy mô lớn có sự hợp tác và liên kết chặt chẽ hoạch phát triển mạng lưới DN nông nghiệp, cụm
với nhau giữa các chủ thể của quá trình tái cơ cấu liên kết sản xuất công, nông nghiệp trong các lĩnh
và xây dựng NTM. Phát triển mạnh các hình thức vực, theo vùng miền để có thể làm cơ sở liên kết với
hợp tác xã (HTX), liên hiệp HTX để thể hiện vai nông dân, kết nối với bên ngoài, phát triển các hoạt
trò “bà đỡ” cho người nông dân. Hợp tác xã thực động chế biến sâu, dịch vụ hậu cần.
hiện tốt chức năng cầu nối giữa người dân với thị Thứ tư, cách phân phối và tiêu thụ sản phẩm.
trường, hỗ trợ người dân trong việc cung cấp dịch
vụ, tiêu thụ sản phẩm. Để mở rộng và phát triển thị trường tiêu thụ sản
phẩm, ngành nông nghiệp và các bộ, ngành liên
Về tổ chức sản xuất, phải tăng cường liên kết quan, cần xây dựng chương trình để tăng cường
giữa các DN với nhau, DN với HTX, DN với nông thông tin về các thị trường mới, những cam kết
dân; liên kết vùng, giữa các địa phương… tạo ra sản thương mại song phương, đa phương để người dân
phẩm có số lượng lớn, chất lượng cao. Cũng cần đặc kịp thời nắm bắt được cơ hội, thách thức.
biệt chú ý trong việc lựa chọn, xây dựng sản phẩm,
thương hiệu nông sản của các địa phương, khu vực, Xây dựng hệ thống thông tin minh bạch và dự
tránh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh. báo về sản xuất, tiêu thụ nông sản ở cả cấp quốc
gia, địa phương để các chủ thể trong chuỗi tiếp thu
Chính sách tái cơ cấu cần thúc đẩy sự phát triển và chấp hành các khuyến cáo, định hướng dẫn dắt
các HTX sản xuất nông nghiệp kiểu mới, trên cơ một cách kịp thời, mạnh mẽ hơn.
sở liên kết của những nông dân cùng nghề nghiệp
Đặc biệt, đối với tiêu thụ nông sản, cần tổ chức
để tăng qui mô, ứng dụng khoa học công nghệ,
và mở rộng mạng lưới kinh doanh hàng nông sản ở
cùng đầu tư, quản lý chất lượng sản phẩm, cung
địa bàn nông thôn. Tại các vùng sản xuất hàng hoá
ứng sản phẩm ra thị trường, mua vật tư và dịch vụ
tập trung cần hình thành các kênh tiêu thụ chủ lực,
đầu vào. Đối với những sản phẩm sản xuất qui mô
cấp độ lớn với sự tham gia của các DN nòng cốt với
lớn để xuất khẩu cần được ưu tiên phát triển các
hệ thống chợ đầu mối nông sản, hệ thống thu mua,
HTX chuyên ngành trong sản xuất, liên kết thương
phân phối hàng hóa nông sản cấp vùng và cấp tỉnh.
mại theo chuỗi, chẳng hạn như các HTX liên kết
Tại các vùng sản xuất nguyên liệu cho công nghiệp
các trang trại chăn nuôi gia cầm, gia súc, thủy sản,
chế biến nông sản, cần xây dựng mối liên kết bền
trồng cà phê, tiêu, điều, rau quả, trồng hoa, lúa
vững giữa người cung ứng và các cơ sở chế biến
gạo... Cần tăng cường vai trò của HTX trong kết
nông sản.
nối với DN xây dựng chuỗi thương mại toàn cầu,
củng cố các hiệp hội ngành hàng, trong đó HTX Hoàn thiện cơ sở hạ tầng phục vụ việc liên kết
nông trại của nông dân về trồng cà phê, chè, cao giữa sản xuất và tiêu thụ nông sản, ví dụ hệ thống
su, mía đường, lúa gạo, rau quả, chăn nuôi gia súc, kho bãi, đường sá, thủy lợi, chợ đầu mối…; phát
gia cầm... cần có vai trò xứng đáng và quan trọng triển đa dạng các loại hình hạ tầng thương mại
hơn, nhất là vùng sản xuất thâm canh lớn. Ở các phục vụ hoạt động kinh doanh hàng nông sản.
vùng nông hộ sản xuất hàng hóa qui mô nhỏ, cần 2. Thực trạng tái cơ cấu nông nghiệp và xây
thúc đẩy phát triển các HTX dịch vụ tổng hợp. Ở dựng nông thôn mới
vùng sản xuất tự cung tự cấp, nên phát triển các
- Chuyển dịch cơ cấu các chuyên ngành (trồng
hình thức tổ chức cộng đồng để hỗ trợ lẫn nhau.
trọt, chăn nuôi) trong nông nghiệp diễn ra còn chậm
Với những HTX dịch vụ, cần thiết có chính sách
hỗ trợ để trở thành tác nhân quan trọng trong cung Ngành trồng trọt chưa xác định được cơ cấu
ứng dịch vụ nông nghiệp, làm đầu mối đón nhận cây trồng tối ưu ở các vùng sinh thái cũng như
và triển khai dịch vụ công ở cộng đồng như khuyến trên phạm vi cả nước và giá trị làm ra còn thấp.
nông, tín dụng, hỗ trợ xúc tiến thương mại, quản lý Đặc biệt, cây lúa đang chiếm dụng nhiều nhất về
chất lượng, kiểm soát bảo vệ thực vật, bảo vệ rừng, đất đai, lao động và cơ sở vật chất nhưng giá trị
28 Số 111 - tháng 1/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
- làm ra trên một đơn vị diện tích
thấp, tiêu tốn nhiều tài nguyên
nước, thu nhập của người lao động
thấp, chưa hình thành cơ cấu lúa
với cây trồng khác cho hiệu quả sản
xuất cao hơn và ổn định hơn theo
vùng sinh thái. Việc quy hoạch và
thực hiện quy hoạch phát triển
loại cây công nghiệp lâu năm, cây
ăn quả nhìn chung cũng chưa tốt,
dẫn đến tình trạng quy hoạch bị
phá vỡ và phát triển tự phát, gây
ra lãng phí, kém hiệu quả trong sử
dụng các nguồn lực đất đai, nước,
điện, hạ tầng... Đáng chú ý, trong gia tăng thấp, môi trường chưa bền vững. Không
nông nghiệp, do lao động và sản phẩm dư thừa
những vậy, sản xuất vẫn theo lối tự phát, chạy theo
nhiều, nhưng thiếu công nghệ chế biến và bảo
phong trào cho nên hiệu quả thấp.
quản, thiếu thông tin thị trường cho nên tái cơ
cấu còn mang tính tự phát theo kiểu “nông dân - Hiệu quả sử dụng đất, năng suất lao động còn
đi trước Nhà nước theo sau” và quy trình “trồng, thấp và rất không đồng đều giữa các vùng miền
chặt, đào và lấp” xảy ra ở nhiều nơi, nên hiệu quả Theo số liệu năm 2012, tổng giá trị sản xuất
thấp, thiếu tính bền vững; cuộc sống của nông nông nghiệp khoảng 940 ngàn tỷ đồng, doanh
dân vẫn gặp nhiều khó khăn. Trong thời gian qua, thu bình quân đạt khoảng 50 triệu đồng/ha/năm,
sự phát triển tự phát trồng cà phê đã vượt quá quy trong đó ngành nuôi trồng thủy sản đạt khoảng 120
hoạch rất nhiều nhưng chưa có những giải pháp triệu đồng/ha/năm; ngành trồng trọt khoảng hơn
hữu hiệu trong điều tiết vĩ mô. Tiếp theo đó là các 80 triệu đồng/ha/năm; ngành lâm nghiệp chỉ đạt
phong trào trồng mía chế biến đường, trồng dứa, khoảng 3,4 triệu đồng/ha/năm. Tình trạng sản xuất
trồng dưa hấu, “phong trào” nuôi tôm sú, nuôi manh mún, phân tán vẫn tồn tại dai dẳng, nhất là
trồng thủy hải sản, nuôi bò sữa, trồng dâu, trồng các tỉnh phía Bắc và miền Trung. Tuy nước ta đã
rừng làm bột giấy...[1] có vùng chuyên canh sản xuất hàng hóa lớn như
Tiểu ngành chăn nuôi đã phát triển đa dạng vùng sản xuất lúa gạo đồng bằng sông Cửu Long
các loại sản phẩm truyền thống và sản phẩm mới, (ĐBSCL), vùng chuyên canh cao su, cà phê, tiêu,
nhưng chưa hình thành được các phương thức sản điều ở Tây Nguyên và Đông Nam Bộ, vùng chăn
xuất tập trung hợp lý, có hiệu quả và bền vững nên nuôi ở nhiều địa phương trên cả nước nhưng phần
hầu hết các sản phẩm của chuyên ngành này có còn lại là nền kinh tế dựa vào hộ tiểu nông sản xuất
năng lực cạnh tranh thấp so với các sản phẩm nhập nhỏ và siêu nhỏ, công nghệ lạc hậu, tỷ suất hàng
khẩu cùng loại. hóa thấp do đó năng lực cạnh tranh hạn chế.
- Định hướng của chuyển dịch cơ cấu ngành - Xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp nước ta vẫn
nông nghiệp chưa theo kịp yêu cầu của thị trường, chưa định hướng rõ được loại hình và chất lượng
chưa tạo ra các vùng sản xuất hàng hóa tập trung. sản phẩm.
Sản xuất nông nghiệp vẫn mang nặng tính Về cơ bản mới dừng lại ở xuất khẩu sản phẩm
truyền thống, nhỏ lẻ, phân tán, thiếu đầu tư nông sản thô và sơ chế, chưa qua chế biến sâu. Kết
chiều sâu, hàm lượng khoa học công nghệ trong quả, chất lượng sản phẩm thấp do đó giá bán sản
sản phẩm thấp, tổn thất sau thu hoạch lớn, giá trị phẩm luôn thấp, không có bộ nhận dạng thương
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 111 - tháng 1/2017 29
- Taùi cô caáu neàn kinh teá - nhìn laïi vaø tieáp böôùc
hiệu. Chúng ta còn quá ít các chuỗi giá trị sản phẩm đầu tư mở rộng và chuyển đổi sang hướng sản xuất
nông sản hoàn chỉnh và xuyên suốt từ sản xuất tới mới hiệu quả hơn. Đời sống nông dân nói chung
tiêu thụ cuối cùng, đặc biệt trên thị trường thế giới. vẫn còn nghèo, khoảng cách giàu nghèo giữa nông
Thể chế dịch vụ và kết cấu hạ tầng chưa phát dân miền xuôi, miền ngược, giữa thành thị và nông
triển đủ mạnh để có thể cạnh tranh về thương thôn; giữa vùng trồng cây công nghiệp và trồng lúa,
hiệu, về vệ sinh an toàn thực phẩm và chất lượng nuôi trồng thủy sản đang dãn ra.
so với nông sản các nước trong khu vực như Thái - Công tác xây dựng nông thôn mới đạt kết quả
Lan, Ấn Độ, Trung Quốc và các nước khác trên chưa đồng đều giữa các địa phương, vùng miền và
thế giới. Khoảng 80% nông sản của chúng ta chưa tiến độ còn chậm.
có thương hiệu, có tới 90% lượng nông sản Việt
Kết quả xây dựng nông thôn mới đến hết năm
Nam xuất khẩu dưới nhãn hiệu của nước ngoài;
2015 đạt 17,1%, chưa đạt chỉ tiêu đề ra (20% xã
9/11 Tổng công ty thuộc Bộ NN&PTNT đăng ký
nông thôn mới). Mặt khác, kết quả cũng không
thương hiệu cho 107 mặt hàng. Tuy nhiên, chỉ có
đồng đều, có sự chênh lệch rõ rệt: số xã đạt nông
ba thương hiệu được công nhận và bảo hộ ở nước
thôn mới ở Đông Nam Bộ là 46,4%, Đồng bằng
ngoài. Chỉ 15/58 hội viên Hiệp hội Trái cây Việt
Sông Hồng là 42,8%, miền núi phía Bắc chỉ đạt
Nam đã đăng ký bảo hộ thương hiệu trong nước.
8,2%, Tây Nguyên đạt 13,2%, Đồng bằng sông Cửu
Trong 900 sản phẩm gắn 700 địa danh mới chỉ có
Long đạt 16,7%. Một số nơi triển khai thực hiện
48 chỉ dẫn địa lý…
chậm, thiếu sáng tạo, chưa phù hợp với tình hình
Riêng với mặt hàng cà phê, vốn là nông sản nổi thực tế. [4]
tiếng của Việt Nam, theo thống kê, 95% cà phê
3. Các giải pháp đẩy mạnh tái cơ cấu nông
xuất khẩu của Việt Nam là dưới dạng nguyên liệu,
nghiệp và xây dựng nông thôn mới
chiếm gần 40% thị phần thế giới, song giá trị chỉ
chiếm 2%. Hiện Việt Nam chỉ có ba thương hiệu Để thực hiện thành công tái cơ cấu nông
lớn cà phê hoà tan và 20 thương hiệu cà phê rang nghiệp gắn liền với việc xây dựng nông thôn mới,
xuất ra thế giới. Trong khi đó, Brasil có 20 thương theo chúng tôi cần phải thực hiện một số giải pháp
hiệu cà phê hoà tan và 3.000 thương hiệu cà phê chủ yếu sau đây:
rang xay.[5] Thứ nhất, cần nâng cao chất lượng quy hoạch,
Tuy đã hình thành được các vùng sản xuất lớn, rà soát, gắn chiến lược với xây dựng quy hoạch, kế
tập trung, chuyên canh, những mối liên kết với hoạch, quản lý giám sát nâng cao hiệu lực quản lý
công nghiệp chế biến, các ngành dịch vụ tiêu thụ nhà nước đối với quy hoạch;
sản phẩm còn rất lỏng lẻo. Liên kết sản xuất nông Thực hiện quy hoạch nông nghiệp theo hướng
nghiệp giữa các tỉnh và trong từng tỉnh còn kém. dựa vào thị trường mở; có chiến lược bảo tồn và
Các tổ chức kinh tế hợp tác (tổ hợp tác, HTX, DN), sử dụng đất nông nghiệp trước khi thực hiện các
các mô hình liên kết giữa nông dân với DN rất hạn quy hoạch phát triển công nghiệp và đô thị. Cần
chế, kém bền vững, chưa đáp ứng yêu cầu đặt ra tạo điều kiện cho người sử dụng đất quyết định
của sản xuất nông nghiệp hàng hóa quy mô lớn. phương thức sử dụng từng loại đất phù hợp theo
- Kỹ năng chuyên môn của lao động nông nghiệp tín hiệu thị trường hơn là cố định phương thức sử
còn thấp, phần lớn chưa được đào tạo về phương dụng cho từng loại đất. Nhà nước cần tiếp tục thực
thức sản xuất hàng hóa, khả năng tiếp nhận công hiện các chính sách hỗ trợ nông dân trong phát
nghệ sản xuất mới hạn chế. triển sản xuất quy mô lớn, hỗ trợ nông dân mua
sắm máy móc, trang, thiết bị phục vụ sản xuất, sơ
Đa số nông dân vẫn sản xuất theo phương thức
chế, chế biến, bảo quản...
quảng canh trên quy mô diện tích nhỏ, giá trị gia
tăng thấp, thu nhập nông nghiệp làm ra không đủ Hoàn thiện quy hoạch vùng sản xuất và vùng
chi tiêu cho đời sống tối thiểu, không có tích lũy để chế biến sâu nông sản. Gắn sản xuất với chế biến
30 Số 111 - tháng 1/2017 NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN
- và thị trường tiêu thụ. Trước hết cần rà soát lại cơ thương hiệu sản phẩm, nông dân ứng dụng tiến bộ
cấu cây trồng vật nuôi trên từng vùng sản xuất đã khoa học - kỹ thuật vào sản xuất nông nghiệp nhằm
hình thành theo quy hoạch, đã được các cấp có tạo đột phá về năng suất, chất lượng cây trồng, vật
thẩm quyền phê duyệt. Tiếp tục quy hoạch lại quỹ nuôi, nâng cao khả năng cạnh tranh, hiệu quả của
đất nông nghiệp cả nước và ở từng vùng hướng tới ngành; bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm,công
phát triển sản xuất hàng hóa lớn, tập trung theo nghệ thu hoạch, bảo quản và chế biến sâu nông sản.
từng sản phẩm chủ lực gắn với chuỗi giá trị nội địa
Thứ năm, tiếp tục huy động các nguồn lực để
và toàn cầu.
phát triển kết cấu hạ tầng nông nghiệp, nông thôn,
Rà soát, điều chỉnh quy hoạch sản xuất lúa gạo tăng cường năng lực phòng, chống, giảm nhẹ thiên
theo hướng giảm diện tích trên quy mô cả nước và tai và thích ứng với biến đổi khí hậu; cơ bản nâng
cụ thể hóa nhiệm vụ cho từng tỉnh đang trồng lúa cấp hệ thống cơ sở hạ tầng thiết yếu trên địa bàn xã
hiện nay. Không nên chạy theo thành tích là nước (giao thông, điện, nước sạch, trường học các cấp,
“xuất khẩu gạo đứng thứ hai, thứ ba thế giới”. Sản trạm y tế xã, nhà văn hóa và khu thể thao thôn),
xuất lúa gạo cần phải tính toán hợp lý, chỉ ở mức bao gồm cả các xã nghèo, xã đặc biệt khó khăn, tạo
đảm bảo an ninh lương thực và có xuất khẩu chút điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội
ít để diện tích trồng lúa chuyển đổi sang trồng các theo hướng CNH, HĐH và tăng hưởng thụ cho cư
loại cây khác hiệu quả hơn và thích ứng với biển dân nông thôn. Kết hợp nông nghiệp với các ngành
đổi khí hậu một cách bền vững. dịch vụ khác, như du lịch, để tạo ra những hình
Thứ hai, cần tập trung tháo gỡ điểm nghẽn trong thức như du lịch sinh thái, hoặc du lịch dựa trên
chính sách đất đai nhằm khuyến khích, thu hút đầu nông nghiệp - du lịch đồng quê...
tư tư nhân để thúc đẩy tái cơ cấu nông nghiệp bằng Thứ sáu, Việt Nam có gần 60 triệu dân sống ở
cách thay đổi mức hạn điền đủ lớn để có điều kiện nông thôn, đây là lực lượng lao động đông đảo, vấn đề
sản xuất lớn và ứng dụng khoa học công nghệ. cần quan tâm là sử dụng và đào tạo nghề hợp lý cho
Thứ ba, khai thác lợi thế của nền nông nghiệp phát triển nhanh và bền vững ngành nông nghiệp.
nhiệt đới, tập trung phát triển sản phẩm có lợi thế
so sánh, giá trị gia tăng cao, bảo đảm các tiêu chuẩn
TÀI LIỆU THAM KHẢO
theo yêu cầu xuất khẩu, có khả năng tham gia hiệu
quả vào chuỗi giá trị toàn cầu. Bảo vệ và sử dụng 1. Nguyễn Đình Hòa: Đánh giá thực trạng tái
cơ cấu kinh tế trong gần 30 năm đổi mới
linh hoạt, hiệu quả đất trồng lúa. Tổ chức lại sản
tại Việt Nam, Tạp chí Nghiên cứu Khoa học
xuất, tăng cường liên kết theo chuỗi giá trị. Gắn sản kiểm toán, Số 89+90, tháng 3+4/2015;
xuất với chế biến, tiêu thụ nông sản trên cơ sở phát
2. Quyết định số 899/QĐ-TTg của Thủ tướng
triển các hình thức hợp tác, liên kết đa dạng giữa Chính phủ phê duyệt Đề án “Tái cơ cấu
hộ gia đình với các tổ chức hợp tác và DN để nâng ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao
cao hiệu quả sản xuất, kinh doanh, bảo đảm hài giá trị gia tăng và phát triển bền vững”;
hòa lợi ích của các chủ thể tham gia. Khuyến khích 3. Quyết định số 575/QĐ-TTg của Thủ tướng
liên kết giữa hộ nông dân sản xuất với tổ chức tín Chính phủ: Về việc phê duyệt Quy hoạch
tổng thể khu và vùng nông nghiệp ứng dụng
dụng, tổ chức khoa học, công nghệ và DN.
công nghệ cao đến năm 2020, định hướng
Thứ tư, có cơ chế, chính sách khuyến khích đến năm 2030;
nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ, nhất 4. Báo cáo Kết quả giám sát “Việc thực hiện
là công nghệ sinh học, công nghệ thông tin vào Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng
sản xuất và quản lý trong sản xuất nông nghiệp. nông thôn mới (giai đoạn 2010-2015) gắn
với tái cơ cấu ngành nông nghiệp” của
Áp dụng rộng rãi các loại giống mới và kỹ thuật UBTVQH 14;
nuôi trồng có năng suất, chất lượng, hiệu quả cao
5. WWW.Thời báo kinh doanh.vn.
và thích ứng biến đổi khí hậu. Hỗ trợ DN xây dựng
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC KIỂM TOÁN Số 111 - tháng 1/2017 31
nguon tai.lieu . vn
