1. Trang Chủ
  2. Quản lý Nhà nước
  3. Đánh giá hợp tác kỹ thuật tại Việt Nam

Đánh giá hợp tác kỹ thuật tại Việt Nam

Hợp tác kỷ thuật (HTKT) tại Việt Nam nhằm các mục đích phát triển nguồn nhân lực, chuyển giao kiến thức và kỷ năng, xây dựng năng lực, phát triển thiết chế và tư vấn chính sách ở các cấp HTKT bao quát nhiều lĩnh vực như cải cách chính sách, khuyến khích đầu tư, phát triển nông thôn, xóa đói giảm nghèo, phát triển các nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường, hổ trợ Việt Nam hội nhập khu vực và quốc tế.... Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc §¸nh gi¸ Hîp t¸c Kü thuËt t¹i ViÖt Nam (1994-2

Thể loại Tài liệu miễn phí Quản lý Nhà nước

Số trang 57

Ngày tạo 8/29/2018 4:28:17 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải Đánh giá hợp tác kỹ thuật tại Việt Nam (.pdf)

Xem mẫu

  1. Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc §¸nh gi¸ Hîp t¸c Kü thuËt t¹i ViÖt Nam (1994-2000) B¸o c¸o t­ vÊn ®éc lËp ChuÈn bÞ cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc Hµ Néi, th¸ng 10 n¨m 2000
  2. Lêi tùa B¸o c¸o nµy ®­îc chuÈn bÞ cho Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ vµ Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn Liªn hîp quèc, trong khu«n khæ cña Nghiªn cøu vÒ HiÖu qu¶ cña Hîp t¸c kü thuËt t¹i ViÖt Nam tõ n¨m 1994, víi kinh phÝ tõ Dù ¸n VIE/98/012 “Hç trî Qu¶n lý Ch­¬ng tr×nh” cña UNDP. B¸o c¸o ®­îc chuÈn bÞ bëi mét §oµn chuyªn gia t­ vÊn ®éc lËp gåm Gi¸o s­ TiÕn sÜ Brian VanArkadie lµm Tr­ëng ®oµn vµ c¸c «ng Vò TÊt Béi vµ TrÇn Dòng TiÕn lµ Chuyªn gia t­ vÊn trong n­íc. Trong thêi gian nghiªn cøu, c¸c t¸c gi¶ ®∙ nhËn ®­îc sù gióp ®ì to lín vµ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña nhiÒu ng­êi tham gia trùc tiÕp vµo c¸c khÝa c¹nh kh¸c nhau cña c«ng viÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn hîp t¸c kü thuËt t¹i ViÖt Nam. C¸c t¸c gi¶ muèn bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c v× sù hç trî m¹nh mÏ vµ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp bæ Ých cña tÊt c¶ nh÷ng ng­êi mµ hä ®∙ cã dÞp gÆp gì vµ pháng vÊn trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy. B¶n b¸o c¸o ph¶n ¸nh quan ®iÓm c¸ nh©n cña c¸c t¸c gi¶ vµ kh«ng nhÊt thiÕt ®¹i diÖn cho quan ®iÓm cña Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­, cña Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn Liªn hîp quèc, hoÆc cña c¸c tæ chøc n¬i hä lµm viÖc. B¸o c¸o nµy ch­a ®­îc chØnh lý. MôC LôC PhÇn I: Tãm l­îc..................................................................................................................... 5 PhÇn II: Ph¹m vi b¸o c¸o ....................................................................................................... 9 1. Giíi thiÖu......................................................................................................................9 2
  3. 2. §Þnh nghÜa vÒ hîp t¸c kü thuËt ................................................................................... 9. 3. C¸c môc tiªu bao qu¸t cña hîp t¸c kü thuËt .............................................................. 10 4. Mét sè môc tiªu cô thÓ cña hîp t¸c kü thuËt t¹i ViÖt Nam........................................ 11 5. C¸c mèi quan t©m vÒ hiÖu qu¶ cña cña ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî vÒ hiÖu qu¶ cña hîp t¸c kü thuËt ............................................................................................ 12 6. C¸ch tiÕp cËn cña b¸o c¸o ......................................................................................... 14 PhÇn III: Tæng quan vÒ qu¸ tr×nh hîp t¸c kü thuËt t¹i ViÖt Nam.................................... 17 1. Giai ®o¹n tr­íc 1994 ................................................................................................. 17 2. Hîp t¸c kü thuËt vµ tiÕn tr×nh §æi Míi...................................................................... 18 3. Nh÷ng xu h­íng lín trong hîp t¸c kü thuËt vµ c¸c nguån viÖn trî kh¸c tõ n¨m 1994 ®Õn nay....................................................................................................................... 19 4. Ph©n tÝch hîp t¸c kü thuËt theo ngµnh vµ theo vïng l∙nh thæ: .................................. 20 PhÇn IV: Nh÷ng ph¸t hiÖn ................................................................................................... 23 1. Thµnh c«ng chung cña ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kü thuËt ............................................... 23 2. Qu¶n lý hîp t¸c kü thuËt: HiÖu qu¶, ý thøc lµm chñ quèc gia vµ tr¸ch nhiÖm gi¶i tr×nh................................................................................................. 23 1. C«ng t¸c qu¶n lý viÖn trî cña ChÝnh phñ ...............................................................28 2. C¸c ph­¬ng thøc hîp t¸c kü thuËt ......................................................................... 28 3. T¨ng c­êng n¨ng lùc ®Ó gi¶m bít lÖ thuéc vµo hîp t¸c kü thËt............................. 29 4. Qu¶n lý viÖn trî: Sù minh b¹ch vÒ tµi chÝnh vµ c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch 32 5. ChiÒu h­íng míi trong quan hÖ gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî: §iÒu phèi, quan hÖ ®èi t¸c vµ ý thøc lµm chñ ......................................................................... 33 6. HiÖu qu¶ cña hîp t¸c kü thuËt vµ nhu cÇu tiÕp cËn th«ng tin ................................ 37 7. B¶o qu¶n vµ sö dông c¸c kÕt qu¶ hîp t¸c kü thuËt ................................................ 38 3. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng trong mét sè lÜnh vùc then chèt................................................. 38 1. Hç trî c¶i c¸ch trong lÜnh vùc qu¶n lý kinh tÕ .......................................................38 2. C¶i c¸ch luËt ph¸p ................................................................................................. 43 3. Qu¶n lý quèc gia vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh............................................................... 45 4. §µo t¹o n©ng cao n¨ng lùc ..................................................................................... 48 5. Hîp t¸c kü thuËt ë cÊp tØnh vµ ®Þa ph­¬ng............................................................. 49 6. Sù tham gia cña cÊp c¬ së ......................................................................................51 PhÇn V: C¸c lÜnh vùc cÇn ®èi tho¹i trong t­¬ng lai ...........................................................52 C¸c hép vµ phô lôc Hép 1: Kinh nghiÖm quèc tÕ: Nh÷ng thÊt b¹i cña trî gióp kü thuËt....................................... 16 Hép 2: Nghiªn cøu cña Ng©n hµng thÕ giíi vÒ hiÖu qu¶ cña viÖn trî vµ ViÖt Nam................ 21 Hép 3: T¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý: §µo t¹o c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch vµ c¸c chuyªn gia kinh tÕ ........................................................................................................................ 42 Hép 4: Dù ¸n ViÖn Qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng "C¶i thiÖn m«i tr­êng ®iÒu tiÕt ®Ó ph¸t triÓn kinh doanh.................................................................................................. 44 Phô lôc 1: Mét sè mèc quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi ë ViÖt Nam: 1986-1998............ 53 C¸c tõ viÕt t¾t 3
  4. ADB Ng©n hµng Ph¸t triÓn ch©u ¸ AFTA Khu vùc tù do mËu dÞch ASEAN AID HiÖp héi Quèc tÕ vÒ Ph¸t triÓn APEC DiÔn ®µn Kinh tÕ ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng Bé KH§T Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ CEPT HÖ thèng ­u ®∙i thuÕ quan hiÖu lùc chung CG Nhãm T­ vÊn CIDA C¬ quan Ph¸t triÓn Quèc tÕ cña Canada CTA Cè vÊn tr­ëng kü thuËt DAC Uû ban Hç trî Ph¸t triÓn (thuéc OECD) DCAS HÖ thèng ph©n tÝch hîp t¸c ph¸t triÓn (cña UNDP) DNNN Doanh nghiÖp Nhµ n­íc EC/EU Céng ®ång Ch©u ¢u EDI/WB ViÖn Ph¸t triÓn Kinh tÕ (thuéc Ng©n hµng ThÕ giíi) FAO Tæ chøc N«ng nghiÖp & L­¬ng thùc Liªn hîp quèc GDP Tæng s¶n phÈm trong n­íc HTKT Hîp t¸c kü thuËt JBIC Ng©n hµng NhËt b¶n vÒ Hîp t¸c Quèc tÕ LHQ Liªn hîp quèc NEX Ph­¬ng thøc quèc gia ®iÒu hµnh dù ¸n NGO Tæ chøc phi chÝnh phñ ODA ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc OECD Tæ chøc Hîp t¸c Kinh tÕ vµ Ph¸t triÓn SIDA C¬ quan Hîp t¸c Ph¸t triÓn Quèc tÕ Thuþ §iÓn UNDP Ch­¬ng tr×nh Ph¸t triÓn cña Liªn Hîp Quèc UNICEF Quü Nhi ®ång cña Liªn Hîp Quèc UNIDO Tæ chøc Ph¸t triÓn C«ng nghiÖp cña Liªn HiÖp Quèc ViÖn QLKTT¦ ViÖn Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ­¬ng WB Ng©n hµng ThÕ Giíi WHO Tæ chøc Y tÕ ThÕ giíi WTO Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi 4
  5. PhÇn I: Tãm l­îc 1. Hîp t¸c kü thuËt (HTKT) t¹i ViÖt Nam nh»m c¸c môc ®Ých ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, chuyÓn giao kiÕn thøc vµ kü n¨ng, x©y dùng n¨ng lùc, ph¸t triÓn thiÕt chÕ vµ t­ vÊn chÝnh s¸ch ë c¸c cÊp. HTKT bao qu¸t nhiÒu lÜnh vùc nh­ c¶i c¸ch chÝnh s¸ch, khuyÕn khÝch ®Çu t­, ph¸t triÓn n«ng th«n, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng, hç trî ViÖt Nam héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. 2. Trong giai ®o¹n 1994-1998, khèi l­îng HTKT dao ®éng tõ 250-300 triÖu USD mçi n¨m, chiÕm 20-30% tæng møc gi¶i ng©n ViÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) hµng n¨m. 3. §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña HTKT, ChÝnh phñ cÇn nç lùc ë tÊt c¶ c¸c cÊp ®Ó khai th¸c tèi ®a nguån hç trî nµy. 4. Sù ph©n bæ HTKT theo vïng l∙nh thæ ®ang trë nªn c©n ®èi h¬n, chuyÓn tõ tËp trung t¹i c¸c trung t©m lín (®Æc biÖt lµ Hµ néi vµ thµnh phè Hå ChÝ Minh) sang c¸c tØnh kh¸c. §iÒu nµy ph¶n ¸nh môc tiªu chung cña ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî lµ më réng h¬n n÷a t¸c ®éng cña c¸c thµnh tùu ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, sù ph©n bæ gi÷a c¸c tØnh cã phÇn ch­a c©n ®èi vµ cßn bá sãt mét sè khu vùc. • §oµn chuyªn gia t­ vÊn ®i ®Õn kÕt luËn r»ng ch­¬ng tr×nh HTKT ë ViÖt Nam nh×n chung lµ thµnh c«ng, ®Æc biÖt khi so s¸nh víi nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i trong viÖc thùc hiÖn HTKT ë nhiÒu n­íc kh¸c. Nh÷ng lÜnh vùc thu ®­îc thµnh c«ng gåm: • Nguån nh©n lùc ph¸t triÓn m¹nh th«ng qua nhiÒu h×nh thøc ®µo t¹o, gåm ®µo t¹o t¹i chøc, c¸c suÊt häc bæng ng¾n h¹n, ®µo t¹o gi¶ng viªn, ®µo t¹o sau ®¹i häc t¹i ViÖt Nam vµ ë n­íc ngoµi1. • T­ vÊn chÝnh s¸ch ®∙ hç trî c¶i c¸ch trong nhiÒu lÜnh vùc quan träng, gåm t­ vÊn vÒ c¶i c¸ch tµi chÝnh vµ ng©n hµng, so¹n th¶o c¸c luËt thiÕt yÕu cho nÒn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, hîp lý ho¸ c¸c quy chÕ liªn quan tíi c¸c c¬ quan chñ chèt (nh­ Bé KH§T, Bé T­ ph¸p, Bé Tµi chÝnh, V¨n phßng Quèc héi, Toµ ¸n Nh©n d©n Tèi cao, ViÖn KiÓm s¸t Nh©n d©n Tèi cao v.v...), gióp so¹n th¶o c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ ch­¬ng tr×nh ®Çu t­ c«ng céng, hç trî ViÖt Nam héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng. • Hç trî nhiÒu khÝa c¹nh x∙ héi cña sù nghiÖp ph¸t triÓn, nh­ ph¸t triÓn n«ng th«n g¾n liÒn víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, c¸c vÊn ®Ò vÒ giíi, phßng chèng HIV/AIDS, phßng chèng ma tuý v.v 1 NhiÒu n­íc ®∙ x©y dùng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o Th¹c sÜ theo yªu cÇu cña ViÖt Nam cho c¸c lÜnh vùc kinh tÕ thÞ tr­êng, qu¶n trÞ kinh doanh, kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n, ng©n hµng, b¶o hiÓm, c«ng nghÖ tin häc... 5
  6. • Hç trî tiÕn hµnh mét sè cuéc ®iÒu tra quan träng vµ thu thËp sè liÖu thèng kª, nh­ ®iÒu tra d©n sè vµ nhµ ë, ®iÒu tra møc sèng d©n c­ cña c¸c hé gia ®×nh, ®iÒu tra vÒ thu nhËp v.v , nh»m c¶i thiÖn sè l­îng vµ chÊt l­îng sè liÖu thèng kª phôc vô c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ x©y dùng chÝnh s¸ch. • Víi sù gióp ®ì cña c¸c ch­¬ng tr×nh HTKT, nhiÒu c¬ quan ë c¸c cÊp (bé, ngµnh, tØnh, ®Þa ph­¬ng) ®∙ x©y dùng vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc cña m×nh, nh­ n©ng cao kü n¨ng, nghiÖp vô, cñng cè tæ chøc, hoµn thiÖn quy chÕ. 6. MÆc dï ®¸nh gi¸ tæng thÓ lµ tÝch cùc, nh­ng víi sù gia t¨ng nhanh chãng cña nguån vèn ODA, do ®ã mét sè vÊn ®Ò ®∙ n¶y sinh trong x©y dùng kÕ ho¹ch vµ thùc hiÖn HTKT. Theo kinh nghiÖm thùc tiÔn cña c¸c quèc gia kh¸c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan tíi hiÖu qu¶ cña viÖn trî vµ sù phô thuéc vµo viÖn trî, ®· ®Õn lóc ChÝnh phñ ViÖt Nam vµ céng ®ång tµi trî cÇn ®¸nh gi¸ mét c¸ch thËn träng c¸c yªu cÇu nh»m ®¶m b¶o ch­¬ng tr×nh HTKT sÏ tiÕp tôc thµnh c«ng trong t­¬ng lai. 7. HTKT ph¸t huy hiÖu qu¶ tèt nhÊt khi ChÝnh phñ cã “ý thøc lµm chñ quèc gia” vÒ ch­¬ng tr×nh vµ cam kÕt sÏ sö dông nguån lùc nµy mét c¸ch hiÖu qu¶. HiÖu qu¶ cña HTKT phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh¶ n¨ng hÊp thô cña bªn tiÕp nhËn vµ kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh c¸c ph­¬ng thøc thùc hiÖn HTKT cho phï hîp víi n¨ng lùc ®ã vµ víi c¸c ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Þa ph­¬ng. 8. Trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy, nhãm chuyªn gia t­ vÊn ®∙ ®­îc nghe c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ “ý thøc lµm chñ” vµ “tÝnh minh b¹ch” trong HTKT, tõ phÝa c¸c nhµ tµi trî còng nh­ c¸c c¬ quan nhËn viÖn trî. Nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau nµy cÇn ®­îc th¶o luËn th¼ng th¾n gi÷a c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî, trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c cña Uû ban Hç trî Ph¸t triÓn (DAC) vÒ c¸c quy ®Þnh qu¶n lý ODA vµ HTKT. VÒ phÝa c¸c nhµ tµi trî, cÇn thÊy r»ng viÖc x©y dùng “ý thøc lµm chñ” cã thÓ ®ßi hái nhµ tµi trî ph¶i nh­êng l¹i mét sè quyÒn kiÓm so¸t mµ hä ®ang cã, cßn vÒ phÝa ChÝnh phñ cÇn tuyªn bè râ rang c¸c ­u tiªn cña m×nh vµ ®¸nh gi¸ kü cµng sù trî gióp ®­îc ®Ò xuÊt xem cã thÓ chÊp nhËn ®­îc hay kh«ng. C¸c khuyÕn nghÞ 9. Ch­¬ng tr×nh HTKT vÉn thùc sù cÇn thiÕt cho ViÖt Nam, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh phøc t¹p cña viÖc tiÕp tôc qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ nh÷ng vÊn ®Ò sÏ ph¶i gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam héi nhËp khu vùc vµ qu«c tÕ (vÝ dô, tham gia AFTA, APEC vµ WTO). CÇn tiÕp tôc hç trî ®Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng hÊp thô ODA, x©y dùng n¨ng lùc vµ ph¸t triÓn thiÕt chÕ. ViÖt nam cÇn x©y dùng mét chiÕn l­îc cã hÖ thèng h¬n ®Ó sö dông HTKT. ChiÕn l­îc nµy ph¶i nªu lªn ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò sau: • ChÝnh phñ cÇn x©y dùng mét quan ®iÓm râ rµng h¬n vÒ nh÷ng g× cã thÓ lµm vµ kh«ng thÓ lµm trong lÜnh vùc HTKT, cÇn x©y dùng c¸c h­íng dÉn cho viÖc thiÕt kÕ c¸c dù ¸n t­¬ng lai vµ cÇn ®Þnh ra c¸c tiªu chÝ ®Ó chÊp nhËn hoÆc tõ chèi c¸c ®Ò nghÞ HTKT; 6
  7. • Víi sù hîp t¸c cña c¸c nhµ tµi trî, chiÕn l­îc ph¶i nªu lªn mét sè nguyªn t¾c chung vÒ thiÕt kÕ dù ¸n (vÝ dô, khi nµo nªn sö dông c¸c chuyªn gia dµi h¹n? Lµm thÕ nµo ®Ó g¾n kÕt chuyªn gia quèc tÕ víi c¸c dù ¸n? v.v....); • CÇn cã sù h­íng dÉn râ rµng vÒ nh÷ng ngµnh/lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn ®Ó chuyÓn HTKT tíi nh÷ng n¬i cßn bÞ bá sãt, x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh/lÜnh vùc míi cÇn cã HTKT vµ ng¨n chÆn t×nh tr¹ng tËp trung qu¸ møc c¸c nguån HTKT vµo nh÷ng ngµnh/lÜnh vùc ®ang ®­îc ­a chuéng. • ChiÕn l­îc cÇn x¸c ®Þnh môc tiªu cña HTKT cµng cô thÓ cµng tèt vµ x¸c ®Þnh ®óng “®iÓm vµo” ®Ó thùc hiÖn c¸c môc tiªu ®ã, vÝ dô nh­ c¸c c¬ quan nµo lµ thÝch hîp nhÊt ®Ó cã thÓ sö dông HTKT cã hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra. • ChiÕn l­îc ph¶i cã “®iÓm ra” cho tõng ho¹t ®éng, tøc lµ ®iÓm ®Ých cho sù thùc hiÖn thµnh c«ng, gi¶m dÇn vµ ®i ®Õn chÊm døt HTKT. • ChiÕn l­îc ph¶i bao gåm mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n¨ng lùc t­ vÊn trong n­íc, ®Ó tõng b­íc gi¶m dÇn sù phô thuéc vµo chuyªn gia quèc tÕ. 11. ViÖt Nam cÇn tr¸nh sù lÖ thuéc vµo viÖn trî: ViÖc h×nh thµnh n¨ng lùc bÒn v÷ng trong n­íc ph¶i lµ ­u tiªn sè mét cña ch­¬ng tr×nh HTKT. Nhu cÇu vÒ c¸c ch­¬ng tr×nh tµi trî b»ng HTKT ph¶i ®­îc xem lµ cã tÝnh chÊt t¹m thêi, hoÆc lµ mét nhu cÇu trong thêi kú qu¸ ®é. 12. C¸c nhµ tµi trî vµ ®Æc biÖt lµ ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA vµ HTKT. Cßn nhiÒu ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ®∙ kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ vµ t¸c ®éng cña chóng còng kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸. 13. CÇn chó ý tíi tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c ho¹t ®éng ®­îc c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n HTKT tµi trî. C¸c c¬ quan tiÕp nhËn cÇn ®¶m b¶o cã vèn ®èi øng vµ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt cho nh÷ng ho¹t ®éng tiÕp theo. CÇn tÝnh to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ th­êng xuyªn cña c¸c dù ¸n. CÇn chó ý sö dông tèt c¸c kÕt qu¶ dù ¸n (vÝ dô, nghiªn cøu vµ sö dông c¸c b¸o c¸o cña dù ¸n; sö dông c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®­îc chuyÓn giao trong qu¸ tr×nh ®µo t¹o theo dù ¸n). 14. HiÖu qu¶ cña viÖc x©y dùng n¨ng lùc liªn quan chÆt chÏ tíi viÖc t¨ng c­êng thiÕt chÕ. NÕu kh«ng cã nh÷ng thay ®æi cÇn thiÕt vÒ mÆt tæ chøc, nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®∙ tiÕp thu ®­îc cã thÓ sÏ kh«ng ®­îc sö dông vµ sÏ nhanh chãng bÞ l∙ng quªn. 15. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu dµi h¹n cña ch­¬ng tr×nh HTKT ®ßi hái ph¶i x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c c«ng ty t­ vÊn ®éc lËp, trong bèi c¶nh mét nÒn c«ng nghiÖp t­ vÊn mang tÝnh c¹nh tranh. Môc ®Ých lµ t¨ng dÇn tØ träng cung cÊp dÞch vô t­ vÊn trong n­íc, th«ng qua viÖc t¨ng c­êng n¨ng lùc cña c¸c c«ng ty t­ vÊn trong n­íc nh»m cung cÊp t­ vÊn ®éc lËp vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. 7
  8. 16. Môc tiªu c¬ b¶n cña HTKT lµ x©y dùng n¨ng lùc vµ cñng cè tæ chøc th«ng qua ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (vÝ dô, ®µo t¹o, gi¸o dôc vµ c¸c ho¹t ®éng n©ng cao n¨ng lùc kh¸c) vµ hç trî cho viÖc hoµn thiÖn nÒn hµnh chÝnh c«ng vµ m«i tr­êng thiÕt chÕ. T¨ng c­êng n¨ng lùc kh«ng ph¶i lµ mét nhiÖm vô dÔ dµng vµ mét sè ho¹t ®éng t¨ng c­êng n¨ng lùc ®ßi hái sù cam kÕt dµi h¹n, v­ît ra ngoµi chu kú cña mét dù ¸n HTKT th«ng th­êng. Trong mét sè lÜnh vùc ®Æc biÖt - nh­ c¶i c¸ch c«ng chøc, c¶i c¸ch chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ c¶i c¸ch ngµnh tµi chÝnh - ®ßi hái mét tr×nh tù c¸c dù ¸n, mµ theo ®ã c«ng viÖc cña giai ®o¹n sau ph¶i ®­îc x©y dùng trªn nÒn t¶ng kÕt qu¶ cña nh÷ng nç lùc tr­íc ®ã. 17. H¬n n÷a, mét ®iÒu quan träng lµ c¶ hai bªn ph¶i cã ®Ých râ rµng cho viÖc hoµn thµnh c¸c nhiÖm vô cô thÓ. CÇn cã chiÕn l­îc “rót lui” ®Ó khi kÕt thóc HTKT th× ®∙ x©y dùng ®­îc mét n¨ng lùc quèc gia thùc sù vµ bÒn v÷ng. NÕu thiÕu chiÕn l­îc nµy th× sù phô thuéc vµo viÖn trî cã thÓ sÏ tån t¹i m∙i m∙i, sau dù ¸n HTKT nµy l¹i ®Õn mét dù ¸n HTKT kh¸c, víi c¸c môc tiªu vÒ c¬ b¶n lµ gièng nhau. 18. CÇu khÈn tr­¬ng t¨ng c­êng n¨ng lùc ë cÊp tØnh vµ ®Þa ph­¬ng ®Ó cã thÓ tiÕp thu HTKT vµ viÖn trî mét c¸ch cã hiÖu qu¶. 19. §Ó ®¹t ®­îc mét “mèi quan hÖ ®èi t¸c” cã hiÖu qu¶ h¬n trong ho¹t ®éng viÖn trî, c¶ hai bªn ®Òu cÇn cã sù cam kÕt vÒ tÝnh minh b¹ch vµ cung cÊp c¸c nguån lùc cho viÖc thùc hiÖn c¸c cuéc ®èi tho¹i vÒ c¸c vÊn ®Ò ngµnh/lÜnh vùc vµ ®æi míi trong thiÕt kÕ dù ¸n. 8
  9. phÇn II: ph¹m vi b¸o c¸o 1. Giíi thiÖu Lµ ®Çu mèi quèc gia vÒ ®iÒu phèi viÖn trî, Bé KH§T ®∙ thay mÆt ChÝnh phñ yªu cÇu UNDP-Hµ Néi hç trî trong viÖc tiÕn hµnh Nghiªn cøu vÒ hiÖu qu¶ cña HTKT cho ViÖt Nam trong giai ®o¹n 1994-1999. §oµn chuyªn gia t­ vÊn ®∙ tiÕn hµnh hai ®ît c«ng t¸c tËp trung ë ViÖt Nam trong th¸ng 3 vµ th¸ng 5 n¨m 2000. §oµn ®∙ cã dÞp gÆp gì vµ pháng vÊn nhiÒu ng­êi tham gia trùc tiÕp vµo viÖc qu¶n lý HTKT ë Hµ Néi vµ ®i th¨m tØnh Tuyªn Quang, tØnh §¾c L¾c vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. §oµn ®∙ th¶o luËn réng r∙i víi c¸c quan chøc cña V¨n phßng UNDP t¹i ViÖt Nam, ®¹i diÖn cña c¸c nhµ tµi trî ®a ph­¬ng còng nh­ song ph­¬ng, mét sè tæ chøc NGO quèc tÕ, c¸c quan chøc cao cÊp cña Bé KH§T còng nh­ cña c¸c C¬ quan chñ qu¶n kh¸c cña ChÝnh phñ, vµ c¸c Gi¸m ®èc cña nhiÒu dù ¸n do n­íc ngoµi tµi trî. Tuy nhiªn, do thêi gian h¹n hÑp, §oµn kh«ng thÓ gÆp gì nhiÒu nhµ tµi trî kh¸c - trong ®ã mét sè cã ch­¬ng tr×nh viÖn trî kh¸ lín, vµ kh«ng ®i th¨m c¸c tØnh ®­îc bao nhiªu. Nh­ng, mÆc dï ph¹m vi lµm viÖc cña §oµn nhÊt thiÕt ph¶i h¹n chÕ nh­ vËy, §oµn ®∙ rót ra mét sè kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ ®Ó ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî xem xÐt. Dùa vµo kÕt qu¶ cña c¸c cuéc th¶o luËn, pháng vÊn vµ th¨m viÕng dù ¸n, §oµn chuyªn gia t­ vÊn ®∙ chuÈn bÞ b¶n dù th¶o b¸o c¸o vµo cuèi th¸ng 5 n¨m 2000. B¶n dù th¶o nµy ®­îc tr×nh bµy t¹i mét mét cuéc héi th¶o trong th¸ng 8 n¨m 2000, víi sù tham gia cña c¸c quan chøc ChÝnh phñ, UNDP vµ mét sè tæ chøc thuéc Liªn hîp quèc. §oµn ®∙ tiÕp thu ý kiÕn ®ãng gãp tr­íc còng nh­ trong cuéc héi th¶o ®Ó hoµn thiÖn b¶n b¸o c¸o. §Ò c­¬ng lµm viÖc yªu cÇu §oµn chuyªn gia t­ vÊn nghiªn cøu giai ®o¹n 1994-1999. Tuy nhiªn, cÇn ®Æt nh÷ng diÔn biÕn gÇn ®©y trong bèi c¶nh réng lín h¬n, ®Ó hiÓu ®­îc sù diÕn tiÕn cña HTKT trong t×nh h×nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam tõng b­íc ph¸t triÓn vµ quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam tõng b­íc ®­îc më réng. 2. §Þnh nghÜa vÒ hîp t¸c kü thuËt HTKT lµ mét thµnh phÇn cña nguån vèn ODA tËp trung chñ yÕu cho c¸c ®Çu vµo “phÇn mÒm” phôc vô ph¸t triÓn, tøc lµ sù hç trî ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ thiÕt chÕ, chuyÓn giao tri thøc vµ tµi trî cho c¸c ®Çu vµo kü thuËt mµ c¸c c¬ quan quèc gia kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng. HTKT ®­îc ph©n biÖt víi hç trî vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c ®Çu vµo “phÇn cøng” (nh­ x©y dùng c«ng tr×nh, mua s¾m thiÕt bÞ v.v...) cho c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ sù ph©n biÖt nãi trªn th­êng kh«ng râ nÐt, v× hÇu hÕt c¸c dù ¸n HTKT ®Òu cã phÇn cøng (vÝ dô, mua xe «t«, mét sè thiÕt bÞ, nhÊt lµ thiÕt bÞ v¨n phßng, vµ ®«i khi c¶ n©ng cÊp trô së lµm viÖc), ®ång thêi trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ còng cã mét khèi l­îng ®¸ng kÓ hç trî kü thuËt, cung cÊp chuyªn gia vµ c¸c ho¹t ®éng t­ vÊn. Trong b¸o c¸o nµy, c¸c dù ¸n HTKT ®­îc ph©n biÖt thµnh bèn lo¹i chñ yÕu: 9
  10. a) Hç trî cho viÖc chuÈn bÞ, x©y dùng kÕ ho¹ch vµ qu¶n lý c¸c ch­¬ng tr×nh/dù ¸n ®Çu t­ cô thÓ (vÝ dô, nghiªn cøu kh¶ thi cho c¸c dù ¸n x©y dùng ®­êng x¸, cÇu cèng, n¨ng l­îng b»ng vèn vay v.v...). Lo¹i nµy th­êng ®­îc gäi lµ HTKT hç trî ®Çu t­ ; b) T¨ng c­êng n¨ng lùc quèc gia ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh khu vùc c«ng céng (vÝ dô, cung cÊp cè vÊn quèc tÕ vµ c¸c ®Çu vµo hç trî kh¸c cho c¸c c¬ quan quy ho¹ch, dÞch vô y tÕ, ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu v.v...); c) Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (vÝ dô, c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o theo häc bæng, h«Þ th¶o, tham quan kh¶o s¸t v.v...), cã thÓ dµnh riªng cho mét c¬ quan hoÆc dµnh cho nhiÒu c¬ quan cïng thô h­ëng; d) Cung cÊp t­ vÊn (vÝ dô, c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu kinh tÕ nãi chung, hoÆc nghiªn cøu theo ngµnh) vÒ mét vÊn ®Ò hoÆc chÝnh s¸ch cô thÓ mµ môc tiªu chñ yÕu lµ ®Ó ®­a ra nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn mang tÝnh kh¶ thi nhÊt. Trong tr­êng hîp nµy, viÖc t¨ng c­êng n¨ng lùc quèc gia lµ mét s¶n phÈm phô h¬n lµ môc tiªu chÝnh. Thµnh phÇn quan träng nhÊt cña nh÷ng ý kiÕn t­ vÊn nh­ vËy chÝnh lµ hç trî cho viÖc thùc hiÖn qu¸ tr×nh §æi Míi. 2 Ba lo¹i (b), (c) and (d) th­êng ®­îc gäi lµ hîp t¸c kü thuËt ®éc lËp . 3. C¸c môc tiªu bao qu¸t cña hîp t¸c kü thuËt Môc tiªu chñ yÕu cña c¸c ho¹t ®éng HTKT lµ nh»m thay thÕ n¨ng lùc mµ quèc gia ch­a cã hoÆc hç trî viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn n¨ng lùc quèc gia ®ang thiÕu. Quan ®iÓm nµy ®­îc hÇu hÕt c¸c c¬ quan tµi trî vµ tiÕp nhËn viÖn viÖn trî chÊp nhËn. Tuy nhiªn, c¶ hai phÝa cã thÓ cßn cã nh÷ng môc tiªu kh¸c n÷a vµ kh«ng Ýt khã kh¨n ®∙ n¶y sinh trong mèi quan hÖ viÖn trî lµ do c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ nh÷ng môc tiªu nªu trªn. VÝ dô, HTKT cã thÓ ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó xóc tiÕn quan ®iÓm cña nhµ tµi trî vÒ mét chÝnh s¸ch nµo ®ã. Nhµ tµi trî cã thÓ cè g¾ng ¸p ®Æt c¸c môc tiªu hoÆc ­u tiªn hiÖn vÉn ch­a n»m trong chÝnh s¸ch quèc gia. Ng­êi ta nghi ngê HTKT cã nªn ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô ®Ó g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ­u tiªn quèc gia. Trong thùc tÕ, viÖc thóc ®Èy c¸c môc tiªu kh«ng n»m trong chÝnh s¸ch quèc gia cã thÓ lµm háng viÖc, khi lêi khuyªn kh«ng ®­îc chÊp nhËn v× nã kh«ng phï hîp víi quan ®iÓm quèc gia. Tuy nhiªn, trong viÖc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh c¶i c¸ch (vÝ dô, hç trî qu¸ tr×nh ®æi míi), HTKT nªn ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò míi ®Ó ChÝnh phñ xem xÐt. Trong khi môc tiªu chñ yÕu cña HTKT hç trî ®Çu t­ lµ râ rµng (tøc lµ ®Ó b¶o ®¶m chÊt l­îng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­ ®­îc tµi trî), th× nã vÉn cã thÓ bÞ c¸c nhµ tµi trî sö dông ®Ó t¸c ®éng ®Õn thiÕt kÕ dù ¸n cho phï hîp víi triÕt lý cña hä hoÆc, thËm chÝ trong mét sè tr­êng hîp, ®Ó ®¹t ®­îc lîi Ých th­¬ng m¹i cña hä. 2 ViÖt nam: Hîp t¸c Kü thuËt trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi , UNDP, 10/1994; trang 3. 10
  11. Bªn c¹nh ®ã, còng cã môc tiªu “d©n vËn” ë nh÷ng n¬i sù hç trî cho c¸c ho¹t ®éng dÔ thu hót sù quan t©m cña mäi ng­êi cã thÓ ®­îc coi lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó cñng cè vÞ thÕ cña nhµ tµi trî. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng viÖn trî ®­îc ®æ vµo nh÷ng lÜnh vùc ®­îc coi lµ “hîp mèt” hoÆc thu hót ®­îc sù chó ý cña d­ luËn, g©y nªn sù trïng l¾p ho¹t ®éng hoÆc bá quªn c¸c khu vùc Ýt “hîp mèt” h¬n. VÒ phÝa tiÕp nhËn viÖn trî, ®«i khi HTKT cã thÓ ®­îc hoan nghªnh v× qua ®ã c¬ quan ®èi t¸c ®­îc cung cÊp kinh phÝ vµ c¸c yÕu tè vËt chÊt (nh­ phÇn kinh phÝ cho c¸c kho¶n chi tiªu t¹i chç hoÆc chi phÝ hµnh chÝnh) h¬n lµ ®Ó chuyÓn giao tri thøc cña chuyªn gia quèc tÕ – vèn lµ môc tiªu hiÓn nhiªn cña dù ¸n. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc chÊp nhËn c¸c dù ¸n ngay c¶ khi c¬ quan ®èi t¸c kh«ng mÊy quan t©m ®Õn c¸c kÕt qu¶ dù kiÕn cña dù ¸n. C¬ quan nµy còng cã thÓ ph¶i miÔn c­ìng chÊp nhËn HTKT hç trî ®Çu t­ nh­ lµ mét thñ tôc cÇn thiÕt, mÆc dï kh«ng ®¸ng hoan nghªnh, ®Ó qua ®ã tiÕp cËn ®­îc dù ¸n ®Çu t­ cña nhµ tµi trî. Trong khi cung cÊp t­ vÊn, nhµ tµi trî cã thÓ hy väng sÏ ®ãng vai trß quan träng trong qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh chÝnh s¸ch, trong khi phÝa ViÖt Nam cã thÓ coi mét dù ¸n HTKT cô thÓ sÏ cho phÐp tiÕp cËn mét quan ®iÓm quèc tÕ nhÊt ®Þnh nh»m c©n ®èi víi c¸c quan ®iÓm kh¸c ®ang ®­îc giíi thiÖu. 4. Mét sè môc tiªu cô thÓ cña hîp t¸c kü thuËt t¹i ViÖt Nam Trong bèi c¶nh ViÖt Nam hiÖn nay, HTKT cã thÓ hç trî c¸c môc tiªu chÝnh sau ®©y cña c¸c nhµ tµi trî: a) C¶i c¸ch kinh tÕ §Ò tµi xuyªn suèt cña HTKT trong thËp niªn qua lµ hè trî tiÕn tr×nh §æi Míi. B¸o c¸o nµy nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña HTKT trong viÖc ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ míi, c¸c thay ®æi trong thiÕt chÕ kinh tÕ, viÖc më réng quan hÖ cña ViÖt Nam víi kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ vµ sù hç trî ®Ó ph¸t triÓn mét khu«n khæ ph¸p lý hoµn thiÖn h¬n. b) X©y dùng n¨ng lùc Mét ®Ò tµi liªn quan trong ch­¬ng tr×nh HTKT lµ hç trî ph¸t triÓn n¨ng lùc qu¶n lý cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn trong bèi c¶nh míi. “X©y dùng n¨ng lùc” lµ thuËt ng÷ dïng ®Ó m« t¶ qu¸ tr×nh qua ®ã c¸c c¸ nh©n ®­îc cung cÊp c¬ héi ®Ó n©ng cao kiÕn thøc vµ kü n¨ng vµ c¸c c¬ quan ®­îc tæ chøc l¹i ®Ó sö dông hiÖu qu¶ nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ c¸c c¸ nh©n ®∙ thu nhËn ®­îc. Nh­ vËy, x©y dùng n¨ng lùc v­ît ra khái ph¹m vi cung cÊp c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o vµ ®Ò cËp réng h¬n tíi hÖ thèng tæ chøc vµ chÕ ®é khuyÕn khÝch, nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña con ng­êi ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. ViÖc ®µo t¹o, ngay c¶ khi ®­îc thùc hiÖn tèt, còng sÏ kÐm t¸c dông nÕu c¸c c¸ nh©n kh«ng ®­îc yªu cÇu sö dông c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®∙ häc (tøc lµ, “quªn bëi kh«ng lµm” h¬n lµ “häc th«ng qua lµm”) vµ kh«ng ®­îc cung cÊp mét m«i tr­êng lao ®éng kÝch thÝch c¸ch lµm viÖc hiÖu qu¶ (vÝ dô, c«ng nhËn thµnh tÝch, khuyÕn khÝch vËt chÊt, cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn hç trî). 11
  12. Hç trî x©y dùng n¨ng lùc bao gåm c¸c ho¹t ®éng nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng qu¶n lý ODA, c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng, ph¸t triÓn n¨ng lùc ®Ó lµm viÖc trong m«i tr­êng ph©n cÊp qu¶n lý, vµ n¨ng lùc qu¶n lý vµ x©y dùng chÝnh s¸ch kinh tÕ. §¸nh gi¸ x©y dùng n¨ng lùc lµ mét viÖc lµm ®Æc biÖt khã kh¨n, v× nã ®ßi hái nh÷ng nhËn xÐt liªn quan ®Õn sù thay ®æi vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc còng nh­ c¸c c¸ nh©n cã liªn quan. c) Thóc ®Èy c¸c môc tiªu chÝnh s¸ch (liªn ngµnh) then chèt Nh÷ng lÜnh vùc quan t©m chung, t¸c ®éng ®Õn sù lùa chän môc tiªu HTKT cña c¸c nhµ tµi trî, bao gåm: • Sù ph©n bæ HTKT (cho xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng th«n, hç trî c¸c nhãm d©n téc thiÓu sè v.v...); • C¸c vÊn ®Ò vÒ giíi; • Qu¶n lý quèc gia; • B¶o vÖ m«i tr­êng. Nh×n chung, ChÝnh phñ ViÖt Nam chia xÎ mèi quan t©m cña c¸c nhµ tµi trî vµ, trong mét sè lÜnh vùc chÝnh s¸ch ViÖt Nam thËm chÝ ®∙ ®i tr­íc c¸c nhµ tµi trî trong viÖc h­íng träng t©m vµo mét sè nhiÖm vô then chèt (vÝ dô, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, b×nh ®¼ng x∙ héi; giíi v.v...). Tuy nhiªn, ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái lµ cã nh÷ng kh¸c biÖt chÝnh ®¸ng trong c¸ch hiÓu vµ x¾p xÕp thø tù ­u tiªn, vµ c¸c quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ ph­¬ng ph¸p nµo lµ hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu ®∙ tho¶ thuËn. d) ChuÈn bÞ dù ¸n: Hîp t¸c kü thuËt hç trî ®Çu t­ HTKT hç trî ®Çu t­ lµ mét bé phËn g¾n bã h÷u c¬ cña hÇu hÕt c¸c dù ¸n ODA vµ trong mét sè tr­êng hîp ®∙ chøng tá lµ yÕu tè then chèt quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña dù ¸n. §Çu t­ vèn chØ ph¸t huy t¸c dông trong m«i tr­êng chÝnh s¸ch phï hîp, héi ®ñ c¸c kü n¨ng cÇn thiÕt, vµ dù ¸n ®­îc x¸c ®Þnh râ vµ thiÕt kÕ phï hîp. MÆc dÇu kinh phÝ HTKT th­êng nhá h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c kho¶n ®Çu t­, nh­ng ®«i khi HTKT cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn kÕt qu¶ thùc hiÖn. Lo¹i h×nh HTKT nµy lµm n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò liªn quan ®Õn t¸c ®éng cña HTKT ®èi víi ®Çu t­, gåm vai trß, t¸c ®éng vµ chi phÝ cña c¸c nghiªn cøu tiÒn ®Çu t­ (nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, nghiªn cøu kh¶ thi, thiÕt kÕ dù ¸n, quy ho¹ch tæng thÓ), viÖc sö dông chuyªn gia t­ vÊn trong n­íc vµ quèc tÕ. Lo¹i h×nh HTKT nµy còng lµm cho c¸c nh÷ng kho¶n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ h¬n. 5. C¸c mèi quan t©m cña ViÖt Nam vµ c¸c nhµ tµi trî vÒ hiÖu qu¶ cña hîp t¸c kü thuËt HiÖn ®ang cã nh÷ng c©u hái ®­îc nªu lªn, tõ phÝa ViÖt Nam còng nh­ c¸c nhµ tµi trî, vÒ hiÖu qu¶ cña ch­¬ng tr×nh HTKT. Nh÷ng c©u hái ®ã lµ: 12
  13. • T¹i kú häp cña Quèc héi tæ chøc th¸ng 11-12/1999 t¹i Hµ Néi, mét sè §¹i biÓu Quèc héi ®∙ chÊt vÊn vÒ hiÖu qu¶ cña viÖn trî n­íc ngoµi trong c¸c dù ¸n x©y dùng n¨ng lùc do mét sè Bé thùc hiÖn. Hä còng ®Æt c©u hái vÒ viÖc gi¶i ng©n ODA, hiÖu qu¶ cña HTKT trong c¶i c¸ch hµnh chÝnh c«ng, trong c¸c c«ng tr×nh x©y dùng h¹ tÇng (vÝ dô, x©y dùng ®­êng x¸, cÇu cèng, c¸c c«ng tr×nh thuû lîi n«ng th«n). • Cã mét sè c©u hái vÒ chi phÝ cña mét sè dù ¸n, ®Æc biÖt t¹i nh÷ng dù ¸n ë ®ã chi phÝ ®∙ bÞ bãp mÐo do c¸c qui ®Þnh cña nhµ tµi trî (vÝ dô vÒ mua thiÕt vÞ víi c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc). §ång thêi, còng cã nh÷ng ý kiÕn b¨n kho¨n vÒ c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n ph¶i tr¶ cña ch­¬ng tr×nh ODA. • Mét sè nhµ tµi trî còng ®∙ thÓ hiÖn sù dÌ dÆt vÒ hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng x©y dùng n¨ng lùc. • T¹i Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn cho ViÖt Nam lÇn thø 7 tæ chøc t¹i Hµ Néi th¸ng 12/1999, c¸c ®¹i biÓu ®∙ nªu lªn sù cÇn thiÕt ph¶i tr¸nh “bÉy nî” vµ sù lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo viÖn trî, thÓ hiÖn sù chó ý ngµy cµng t¨ng ®Õn viÖc sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån viÖn trî. Còng t¹i Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn nãi trªn, ChÝnh phñ ®∙ c«ng nhËn r»ng hiÖu qu¶ sö dông ODA cÇn ®­îc n©ng cao vµ chÊt l­îng cña c¸c kho¶n gi¶i ng©n ODA còng quan träng nh­ sè l­îng gi¶i ng©n. • Trong c¸c cuéc pháng vÊn do §oµn chuyªn gia t­ vÊn tiÕn hµnh, c¶ c¸c quan chøc ChÝnh phñ vµ ®¹i diÖn cña c¸c nhµ tµi trî ®Òu quan t©m ®Õn sù thiÕu minh b¹ch trong mét sè khÝa c¹nh cña qu¸ tr×nh HTKT. KÕt luËn cña Héi nghÞ vÒ qu¶n lý dù ¸n ®Çu t­ sö dông vèn ODA do Bé KH§T, JBIC, ADB vµ WB phèi hîp tæ chøc t¹i H¶i Phßng, th¸ng 4/2000, còng nªu: Bé Tµi chÝnh ®∙ chØ ra r»ng cÇn cã sù minh b¹ch h¬n vÒ phÝa c¸c c¬ quan tµi trî, ®Æc biÖt trong c¸c lÜnh vùc nh­ tuyÓn chuyªn gia vµ thùc hiÖn hîp ®ång. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®ang thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau ®©y ®Ó chèng l¹i n¹n tham nhòng: (i) c¶i c¸ch luËt ph¸p vµ thay ®æi c¸c quy chÕ ®Ó t¨ng c­êng sù minh b¹ch vµ gi¶m tÖ tr× trÖ vµ quan liªu, (ii) c¶i c¸ch quy chÕ hµnh chÝnh, gåm c¸c yªu cÇu ®Ó khuyÕn khÝch tÝnh hiÖu qu¶, cñng cè c¸c chuÈn mùc ®¹o ®øc cña c«ng chøc v.v... • C¶ phÝa ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu lo ng¹i r»ng viÖc x¸c ®Þnh néi dung vµ thiÕt kÕ dù ¸n th­êng bÞ chi phèi qu¸ nhiÒu bëi c¸c nhµ tµi trî, ®iÒu ®ã ®∙ lµm gi¶m “ý thøc lµm chñ quèc gia” vµ cam kÕt cña phÝa ChÝnh phñ ®èi víi dù ¸n. • C¸c c¸n bé ViÖt Nam tham gia vµo ch­¬ng tr×nh HTKT nªu mét sè c©u hái vÒ vÊn ®Ò thiÕt kÕ vµ qu¶n lý dù ¸n, ®Æc biÖt lµ sù hoµi cña hä nghi vÒ viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch dù ¸n (qu¸ nhiÒu cho c¸c chuyªn gia n­íc ngoµi; qu¸ Ýt cho chuyªn gia trong n­íc vµ chi phÝ hµnh chÝnh, t¸c nghiÖp). • VÊn ®Ò lùa chän vµ qu¶n lý cè vÊn/chuyªn gia trong c¸c dù ¸n HTKT còng ®­îc nªu lªn. 13
  14. • ChÝnh phñ vµ c¸c nhµ tµi trî ®Òu quan t©m ®Õn tÝnh bÒn v÷ng cña c¸c dù ¸n (cã nghÜa lµ kh¶ n¨ng tiÕp tôc vËn hµnh c¸c ph­¬ng tiÖn/thiÕt bÞ vµ ph¸t huy t¸c dông cña dù ¸n sau khi dù ¸n ®∙ “hoµn thµnh” vµ tµi trî n­íc ngoµi chÊm døt ). Nh÷ng mèi quan t©m nãi trªn cho thÊy mét sè khÝa c¹nh trong viÖc sö dông ODA nãi chung vµ HTKT nãi riªng ë ViÖt Nam cÇn ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch cÊp b¸ch. Nªu lªn nh÷ng c©u hái vÒ hiÖu qu¶ vµ t¸c ®éng cña c¸c dù ¸n HTKT ph¶i ®­îc coi lµ mét viÖc lµm b×nh th­êng vµ lµnh m¹nh. Sau mét thËp kû ph¸t triÓn nhanh, víi sù xuÊt hiÖn cña nhiÒu nhµ tµi trî míi ë ViÖt Nam vµ víi nhiÒu c¬ quan nhËn viÖn trî ®ang thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh lín h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c dù ¸n tõng cã tr­íc ®©y, th× viÖc xuÊt hiÖn mét sè vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. NhiÒu vÊn ®Ò nªu lªn vÒ hiÖu qu¶ viÖn trî cho ViÖt Nam còng ®∙ ®­îc ®Ò cËp trªn quy m« quèc tÕ vÒ viÖn trî cung cÊp cho c¸c n­íc kh¸c. Lµ n­íc xuÊt ph¸t sau trong lÜnh vùc tiÕp nhËn viÖn trî, ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÒu cã thÓ häc hái ®Ó tr¸nh vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm mµ c¸c n­íc kh¸c ®∙ m¾c ph¶i, lµm cho hä bÞ lÖ thuéc qu¸ nhiÒu vµo viÖn trî n­íc ngoµi trong ba thËp kû võa qua (xem Hép 1 d­íi ®©y). 6. C¸ch tiÕp cËn cña b¸o c¸o Mét phÇn nh÷ng mèi nghi ngê vÒ HTKT ®∙ n¶y sinh do khã kh¨n gÆp ph¶i trong viÖc l­îng ho¸ c¸c kÕt qu¶ cña HTKT. Nh×n chung, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ cña HTKT so víi chi tiªu bá ra lµ mét c«ng viÖc khã kh¨n, bëi v× chuyÓn giao kiÕn thøc khã quan s¸t h¬n nhiÒu so víi kÕt qu¶ cña c¸c dù ¸n ®Çu t­. HiÖu qu¶ cña HTKT th­êng tuú thuéc vµo chÊt l­îng thay ®æi kiÕn thøc vµ kü n¨ng cña con ng­êi, nh÷ng c¸i ®ã kh«ng dÔ ®o l­êng. H¬n n÷a, nh­ ®∙ ®Ò cËp ë trªn, môc tiªu cña HTKT còng ®­îc c¸c nhµ tµi trî, c¸c c¬ quan ChÝnh phñ vµ nh÷ng ng­êi thô h­ëng hiÓu theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Tuy nhiªn, HTKT cã thÓ mang l¹i nh÷ng lîi Ých rÊt to lín. Khi ®­îc thiÕt kÕ vµ thùc hiÖn tèt, nh÷ng kho¶n chi tiªu khiªm tèn vÒ HTKT cã thÓ mang l¹i t¸c ®éng hÕt søc to lín ®èi víi ho¹t ®éng kinh tÕ. H¬n n÷a, HTKT cã hiÖu qu¶ th­êng lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt b¶o ®¶m thµnh c«ng cña c¸c dù ¸n ®Çu t­, gãp phÇn lµm cho c¸c kho¶n ®Çu t­ ®­îc lùa chän, thiÕt kÕ vµ qu¶n lý tèt3. Khi ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña ch­¬ng tr×nh HTKT, §oµn chuyªn gia t­ vÊn kh«ng thÓ kh«ng ®­a ra nh÷ng kÕt luËn ®­îc dùa vµo sù suy xÐt ®Þnh tÝnh. §oµn ®∙ cè g¾ng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ cña ch­¬ng tr×nh chñ yÕu th«ng qua ph©n tÝch c¸c ®ãng gãp cña nã cho viÖc hç trî qu¸ tr×nh §æi Míi do ViÖt Nam tù x©y dùng vµ ph¸t ®éng, cho t¨ng nhÞp ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ n©ng cao n¨ng lùc quèc gia mét c¸ch bÒn v÷ng. §oµn chuyªn gia t­ vÊn ®i ®Õn kÕt luËn r»ng phÇn lín nguån HTKT ViÖt Nam tiÕp nhËn ch¾c ch¾n ®∙ mang l¹i hiÖu qu¶ cao. §Æc biÖt trong nh÷ng n¨m ®Çu cña tiÕn tr×nh §æi Míi, nh÷ng kho¶n chi tiªu khiªm tèn vÒ HTKT ®∙ t¹o nªn t¸c ®éng m¹nh mÏ hç trî cho nç lùc c¶i c¸ch cña ®Êt n­íc. 3 Héi nghÞ do Bé KH§T, ADB, JBIC, WB vµ h¬n 60 Ban qu¶n lý dù ¸n tæ chøc t¹i H¶i Phßng th¸ng 4//2000 khuyÕn nghÞ r»ng cÇn bao gåm HTKT x©y dùng n¨ng lùc trong c¸c dù ¸n sö dông vèn vay nh»m n©ng cao n¨ng lùc thùc hiÖn vµ b¸o ®¶m tÝnh bÒn v÷ng cña dù ¸n. 14
  15. §oµn chuyªn gia t­ vÊn c¶m thÊy tù tin khi ®­a ra nhËn xÐt chung tÝch cùc nh­ vËy, trªn c¬ së quan s¸t t¸c ®éng cña HTKT, ®Æc biÖt ®èi víi nç lùc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ viÖc cung cÊp kinh nghiÖm quèc tÕ. So víi kinh nghiÖm vÒ HTKT ®∙ ®­îc ghi nhËn ë c¸c n­íc kh¸c, §oµn cho r»ng HTKT ë ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng ch­¬ng tr×nh thµnh c«ng nhÊt (Xem Hép 1). NhËn xÐt nµy ®­îc nhËn ®­îc sù ®ång t×nh cña nhiÒu nhµ tµi trî mµ §oµn cã dÞp tiÕp xóc. Tuy nhiªn, khã cã thÓ hç trî nhËn ®Þnh tÝch cùc nµy b»ng nh÷ng dÉn chøng cô thÓ. ChØ mét phÇn nhá cña ch­¬ng tr×nh HTKT ®∙ ®­îc ®¸nh gi¸ s©u vµ hÇu hÕt c¸c nhµ tµi trî thËm chÝ kh«ng thÓ ®­a ra nhËn xÐt bao nhiªu phÇn tr¨m c¸c dù ¸n cña hä ®­îc coi lµ thµnh c«ng. 15
  16. 16
  17. Hép 1 kinh nghiÖm quèc tÕ: nh÷ng thÊt b¹i cña trî gióp kü thuËt Lµ ng­êi ®i sau trong viÖc tiÕp nhËn viÖn trî, ViÖt Nam cã lîi thÕ do cã thÓ häc hái kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c ®∙ tõng tiÕp nhËn viÖn trî nhiÒu thËp kû qua. §èi víi HTKT, nªn quan t©m ®Õn mét b¸o c¸o quan träng vÒ HTKT ë Ch©u Phi. MÆc dï ®iÒu kiÖn cña Ch©u Phi rÊt kh¸c biÖt, nhiÒu tæ chøc hiÖn ®ang cung cÊp viÖn trî ë ViÖt Nam còng cã c¸c ch­¬ng tr×nh quy m« lín t¹i Ch©u Phi vµ, trong mét sè tr­êng hîp hä ®∙ x©y dùng chÝnh s¸ch viÖn trî cña m×nh theo kinh nghiÖm ë Ch©u Phi. Nh÷ng thÊt b¹i vÒ viÖn trî ë Ch©u Phi nªn ®­îc xem lµ lêi c¶nh b¸o vÒ nguy c¬ cña viÖc chÊp nhËn c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî mµ kh«ng phª ph¸n. Do ®ã, Hép nµy nªu l¹i mét sè ®iÓm næi bËt cña b¶n b¸o c¸o trªn. Trong n¨m 1990, 3,5 tû USD viÖn trî KTKT ®­îc chi tiªu cho c¸c n­íc vïng CËn Xa-ha-ra, tøc lµ 1/4 tæng khèi l­îng viÖn trî cho Ch©u Phi. Còng trong n¨m ®ã, toµn thÕ giíi ®∙ chi tiªu 15 tû USD viÖn trî. B¶n b¸o c¸o nh×n nhËn r»ng HTKT cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn, tøc lµ x©y dùng nh÷ng nÒn kinh tÕ cã hiÖu qu¶ cao h¬n vµ tù lùc c¸nh sinh nhiÒu h¬n, th«ng qua c«ng t¸c ®µo t¹o con ng­êi vµ x©y dùng c¸c thiÕt chÕ v÷ng m¹nh h¬n. Tuy nhiªn, b¸o c¸o còng lµ c©u tr¶ lêi ®èi víi ý kiÕn phª ph¸n cña nhiÒu ng­êi. C¸c nhµ quan s¸t cho r»ng HTKT ®∙ kh«ng thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ë vïng CËn Xa-ha-ra vµ cÇn ph¶i cã nh÷ng ®æi míi c¬ b¶n, vµ b¸o c¸o ®ång t×nh víi nhËn ®Þnh trªn. C¸c nhµ tµi trî vµ c¸c chÝnh phñ trong vïng ®∙ tiÕn hµnh nhiÒu ho¹t ®éng nghiªn cøu ®Ó tõ ®ã rót ra nh÷ng kÕt luËn vµ khuyÕn nghÞ nh­ sau: I) Nguyªn nh©n lµm cho HTKT trë nªn kÐm hiÖu qu¶: C¸c nhµ tµi trî, c¸c n­íc tiÕp nhËn viÖn trî vµ c¸c nhµ quan s¸t ®Òu nhÊt trÝ ë bèn lÜnh vùc cã vÊn ®Ò nh­ sau: a) Nh÷ng yÕu kÐm trong c«ng t¸c thiÕt kÕ, thùc hiÖn vµ theo dâi c¸c dù ¸n HTKT; b) LÖ thuéc qu¸ møc vµo mét m« h×nh thùc hiÖn HTKT: M« h×nh chuyªn gia n­íc ngoµi th­êng tró kÕt hîp víi nh©n viªn ®èi t¸c, vµ m« h×nh nµy ®∙ chøng tá lµ mét c«ng cô kÐm hiÖu qu¶ trong viÖc t¨ng c­êng n¨ng lùc; c) TÝnh chÊt “träng cung”, hoÆc do nhµ tµi trî chi phèi, cña HTKT ®∙ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng sö dông qu¸ møc vµ ph©n bæ kh«ng hiÖu qu¶ HTKT, “ý thøc lµm chñ quèc gia” yÕu kÐm vµ do ®ã sù cam kÕt quèc gia h¹n chÕ; vµ d) ChÕ ®é ®∙i ngé vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc yÕu kÐm trong khu vùc c«ng céng, dÉn ®Õn thiÕu ®éng c¬ lµm viÖc, thay ®æi nh©n viªn th­êng xuyªn vµ mét m«i tr­êng lµm viÖc trong ®ã nh÷ng nç lùc t¨ng c­êng n¨ng lùc vµ ph¸t triÓn thiÕt chÕ kh«ng thÓ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña m×nh. I) § Ò xuÊt nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh: Dùa trªn viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò chñ yÕu, mét sè ®Ò xuÊt nh­ sau ®∙ ®­îc ®­a ra nh»m c¶i thiÖn t×nh h×nh: a) Thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh hiÖn nay mét c¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n; b) Thay ®æi c¬ cÊu c¸c m« h×nh thùc hiÖn, chuyÓn tõ cè vÊn dµi h¹n sang cè vÊn ng¾n h¹n, sö dông nhiÒu h¬n chuyªn gia t­ vÊn trong n­íc vµ ¸p dông nhiÒu h¬n ph­¬ng thøc liªn kÕt gi÷a c¸c tæ chøc ë n­íc cung cÊp viÖn trî vµ n­íc tiÕp nhËn viÖn trî; c) T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý HTKT ë n­íc tiÕp nhËn viÖn trî, th«ng qua: • Nhµ tµi trî tù nguyÖn chuyÓn giao thÈm quyÒn qu¶n lý; • N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý t¹i chç víi viÖc ®¸nh gi¸ vµ quy ho¹ch HTKT ë n­íc tiÕp nhËn; 17
  18. • LËp quy ho¹ch HTKT mét c¸ch toµn diÖn; • C¶i thiÖn m«i tr­êng lµm viÖc vµ khuyÕn khÝch nh©n viªn quèc gia (nh­ng kh«ng khuyÕn khÝch nh©n viªn cña c¸c ban qu¶n lý dù ¸n b»ng nguån kinh phÝ cña nhµ tµi trî, v× ®iÒu ®ã lµm sai lÖch chÕ ®é khuyÕn khÝch cña chÝnh phñ). Tuy nhiªn, mÆc dï nhiÒu ng­êi c«ng nhËn t×nh tr¹ng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c ph­¬ng thøc HTKT ®­îc sö dông nh­ b¸o c¸o nµy vµ c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu kh¸c ®∙ cho thÊy, nh­ng ®Õn nay c¸c nhµ tµi trî chØ thay ®æi rÊt Ýt trong c¸c tËp qu¸n cña m×nh. Nguån: Suy nghÜ l¹i vÒ Hîp t¸c kü thuËt: C¶i c¸ch ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc ë Ch©u Phi ; UNDP and Development Alternatives Inc., 1993. phÇn iii: tæng quan vÒ qu¸ tr×nh hîp t¸c kü thuËt t¹i viÖt nam 1. Giai ®o¹n tr­íc 1994 Tr­íc n¨m 1989, c¸c n­íc thuéc Héi ®ång T­¬ng trî Kinh tÕ (Liªn X« cò vµ c¸c n­íc §«ng ¢u) vµ Trung Quèc (1954-1970) lµ nh÷ng nhµ tµi trî quan träng nhÊt. HTKT trong giai ®o¹n nµy tËp trung hç trî c¸c dù ¸n x©y dùng c¬ b¶n ë nh÷ng lÜnh vùc nh­ ph¸t ®iÖn, x©y dùng cÇu ®­êng, cÊp n­íc vµ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, vµ liªn quan chñ yÕu ®Õn ®Çu t­ c¬ b¶n vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cho nh÷ng nhu cÇu kü thuËt cô thÓ. Trong suèt nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp kû 60 cho ®Õn gi÷a thËp kû 80, hµng ngµn ng­êi ViÖt Nam ®∙ ®­îc göi sang Liªn X« cò, §«ng ¢u vµ Trung Quèc häc tËp qua c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c khoa häc - kü thuËt song ph­¬ng. Nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng kü thuËt hä tiÕp thu ®­îc còng nh­ n¨ng lùc vÒ mÆt thÓ chÕ x©y dùng ®­îc trong giai ®o¹n nµy ®∙ ®ãng vai trß quan träng trong viÖc thµnh lËp hÇu hÕt c¸c viÖn nghiªn cøu vµ triÓn khai t¹i ViÖt Nam vµ vÉn cßn t¸c ®éng ®Õn ngµy h«m nay. Nh÷ng kü n¨ng tiÕp thu ®­îc thêi ®ã còng ph¶n ¸nh nh÷ng ®iÓm m¹nh vµ ®iÓm yÕu cña c¸c n­íc tham gia hîp t¸c. NhiÒu chuyªn gia ViÖt Nam ®∙ ®¹t ®­îc tr×nh ®é chuyªn m«n cao, nh­ng th­êng ®­îc ®µo t¹o rÊt Ýt vÒ kiÕn thøc qu¶n lý vµ tµi chÝnh phï hîp víi mét nÒn kinh tÕ ®∙ ®­îc c¶i tæ. Do ®ã, vÒ mét sè khÝa c¹nh quan träng, ViÖt Nam cã nguån nh©n lùc m¹nh h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc cã møc GDP t­¬ng ®­¬ng, th× ®ång thêi ViÖt Nam còng cã nh÷ng lç hæng nghiªm träng vÒ nh÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng cÇn cã ®Ó vËn hµnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nÒn kinh tÕ ®∙ ®­îc c¶i tæ. C¬ cÊu tæ chøc còng kh«ng ®­îc ®iÒu chØnh kÞp thêi ®Ó thÝch øng víi m«i tr­êng kinh tÕ míi. Tõ n¨m 1977 vÒ sau, UNDP vµ c¸c tæ chøc kh¸c thuéc HÖ thèng LHQ - nh­ UNICEF, UNIDO, FAO, WHO v.v - ®∙ gãp phÇn quan träng trong viÖc cung cÊp HTKT cho ViÖt Nam. ViÖt Nam ®∙ tiÕp nhËn c¸c dù ¸n HTKT trªn nhiÒu lÜnh vùc (n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, phôc håi c«ng nghiÖp, cÊp n­íc, ch¨m sãc søc khoÎ ban ®Çu, tiªm chñng, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh v.v ). PhÇn lín c¸c dù ¸n nµy ®­îc coi lµ thµnh c«ng vµ kÕt qu¶ cña chóng ®­îc c¸c tæ chøc thuéc HÖ thèng LHQ còng nh­ ChÝnh phñ coi lµ rÊt cã gi¸ trÞ. NhiÒu dù ¸n ®Õn nay vÉn cßn cã t¸c ®éng ®Õn nhiÒu mÆt cña sù nghiÖp ph¸t triÓn ë ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ trong ngµnh n«ng nghiÖp, c¸c lÜnh vùc x∙ héi vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. Trong thêi gian 18
  19. nµy, LHQ nhËn ®­îc sù trî gióp vÒ tµi chÝnh cña c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng (th«ng qua c¸c Quü uû th¸c) nhiÒu h¬n hiÖn nay. Còng trong giai ®o¹n nµy, mét sè NGO ®∙ b¾t ®Çu ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Trong giai ®o¹n ngay sau khi Liªn X« tan r∙, HTKT ®­îc cung cÊp chñ yÕu tõ HÖ thèng LHQ vµ mét sè Ýt c¸c nhµ tµi trî song ph­¬ng nh­ èt-xtr©y-lia, Thuþ §iÓn vµ PhÇn Lan lµ nh÷ng n­íc ®∙ liªn tôc gióp ®ì ViÖt Nam tõ nh÷ng n¨m 70. Mét thµnh tùu quan träng cña c¸c ho¹t ®éng HTKT trong Ch­¬ng tr×nh quèc gia lÇn thø III cña LHQ (1987-1991) lµ viÖc chuÈn bÞ vµ Ên hµnh B¸o c¸o vÒ t×nh h×nh kinh tÕ cña ViÖt Nam , ®¸nh gi¸ quèc tÕ ®Çu tiªn ®­îc xuÊt b¶n lóc ®ã vÒ triÓn väng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú §æi Míi. Mét lo¹t c¸c Nghiªn cøu tæng quan ngµnh vµ Quy ho¹ch tæng thÓ4 còng ®∙ ®­îc chuÈn bÞ, víi sù hç trî cña c¸c chuyªn gia quèc tÕ dµi h¹n vµ ng¾n h¹n. Nh÷ng tµi liÖu nµy ®∙ ®ãng gãp cã hiÖu qu¶ vµo viÖc so¹n th¶o c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n cña ViÖt Nam vµ cho viÖc tæ chøc Héi nghÞ lÇn thø nhÊt c¸c nhµ tµi trî cho ViÖt Nam ®­îc triÖu tËp t¹i Pa-ri th¸ng 11 n¨m 1993. 2. Hîp t¸c kü thuËt vµ tiÕn tr×nh §æi Míi ViÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng §æi Míi vµ héi nhËp quèc tÕ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®∙ ®Æt ®Êt n­íc tr­íc nh÷ng ®ßi hái to lín lµ ph¶i hiÓu biÕt vµ ®iÒu chØnh cho phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi. Nh÷ng ®ßi hái n¶y sinh tõ tiÕn tr×nh §æi Míi vµ ®­îc HTKT ®¸p øng bao gåm: a) Nhu cÇu chung cÇn hiÓu biÕt c¬ chÕ kinh tÕ míi, bao gåm kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm quèc tÕ cã liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý mét nÒn kinh tÕ theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng; b) Nhu cÇu ®iÒu chØnh c¸c thÓ chÕ cho phï hîp víi nÒn kinh tÕ míi; c) Nhu cÇu x©y dùng c¸c bé luËt c¬ b¶n nh»m hç trî cho nÒn kinh tÕ míi; d) Nhu cÇu ®µo t¹o nh»m n©ng cao n¨ng lùc cho c¸c bé vµ c¬ quan chñ yÕu; e) Nhu cÇu nghiªn cøu t¸c ®éng cña ChÝnh s¸ch më cöa, vÞ trÝ míi cña ViÖt Nam trong nÒn kinh tÕ quèc tÕ, th©m nhËp vµo c¸c lÜnh vùc míi trong c¸c c¬ cÊu vµ c¸c h×nh thøc liªn kÕt míi ë cÊp toµn cÇu, vïng vµ tiÓu vïng; f) Nhu cÇu ®iÒu chØnh kh«ng chØ trªn lÜnh vùc kinh tÕ mµ ë c¶ c¸c lÜnh vùc x∙ héi. §èi víi hÇu hÕt nh÷ng ho¹t ®éng nh­ vËy, râ rµng ®∙ cã sù chuyÓn giao kh¸ nhiÒu kiÕn thøc. MÆc dï rÊt khã ®Þnh l­îng c¸c kÕt qu¶, nh­ng qua quan s¸t nÒn kinh tÕ ViÖt Nam vµo thêi ®iÓm n¨m 1989 vµ mét thËp kû sau ®ã cho thÊy ®∙ cã nh÷ng thay ®æi s©u s¾c trong chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vµ c¸c thiÕt chÕ kh¸c. Trong khi tiÕn tr×nh §æi Míi nµy ®­îc c¸c nhµ chøc tr¸ch ViÖt Nam khëi x­íng vµ kiÓm so¸t, th× trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cô thÓ ng­êi ViÖt Nam ®∙ tiÕp thu ®­îc nhiÒu ®iÒu bæ Ých tõ nh÷ng c¬ héi ®­îc nghiªn cøu vµ ®óc rót kinh nghiÖm cña c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi. 4 Nghiªn cøu tæng thÓ ngµnh N«ng nghiÖp, N¨ng l­îng, Giao th«ng vËn t¶i, L©m nghiÖp, Ng­ nghiÖp , vµ Gi¸o dôc. Quy ho¹ch tæng thÓ cho §ång b»ng s«ng Cöu Long, §ång b»ng s«ng Hång, ngµnh Du lÞch, Hµng kh«ng 19
  20. Mét bµi häc rót ra tõ kinh nghiÖm cña nh÷ng n¨m ®Çu vÒ hiÖu qu¶ cña HTKT lµ mét møc ®é hç trî HTKT rÊt khiªm tèn cã thÓ mang l¹i hiÖu qu¶ to lín, nÕu ho¹t ®éng HTKT hç trî trùc tiÕp cho mét ch­¬ng tr×nh ®æi míi ®­îc quèc gia ®Ò ra vµ râ rµng do quèc gia “lµm chñ”. Nh÷ng thµnh tùu ®Çy Ên t­îng cña tiÕn tr×nh §æi Míi ®∙ ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m 1989-1993 khi nguån trî gióp tõ bªn ngoµi cho ViÖt Nam lµ rÊt khiªm tèn. ViÖt Nam còng ®øng tr­íc mét nhu cÇu hÕt søc thiÕt thùc lµ ph¶i lµm quen víi c¸c thñ tôc rÊt ®a d¹ng vµ th­êng rÊt phøc t¹p, nh­ng l¹i rÊt cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî cña nhiÒu nhµ tµi trî míi ®Õn ViÖt Nam. §∙ cã sù gia t¨ng nhanh chãng c¸c dù ¸n HTKT ®éc lËp nh»m chuyÓn giao kiÕn thøc vÒ c¸c tËp qu¸n kinh tÕ vµ luËt ph¸p, nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò then chèt vÒ chÝnh s¸ch kinh tÕ, t¨ng c­êng n¨ng lùc quèc gia trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh viÖn trî. Cïng víi viÖc t¨ng thªm sè l­îng c¸c nhµ tµi trî, thay ®æi tÝnh chÊt vµ më réng quy m« c¸c ho¹t ®éng cña hä, ®∙ xuÊt hiÖn nhu cÇu t¨ng c­êng n¨ng lùc ®iÒu phèi vµ qu¶n lý viÖn trî. Tèc ®é t¨ng viÖn trî, c¶ vÒ con sè tuyÖt ®èi vµ sè l­îng c¸c nhµ tµi trî, ®∙ lµm cho kh¶ n¨ng qu¶n lý cña ChÝnh phñ khã mµ ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®iÒu phèi viÖn trî mét c¸ch hiÖu qu¶. §iÒu ®ã còng ®Æt chÝnh céng ®ång c¸c nhµ tµi trî tr­íc søc Ðp ph¶i ®iÒu phèi nh÷ng ho¹t ®éng cña m×nh. 3. Nh÷ng xu h­íng lín trong hîp t¸c kü thuËt vµ c¸c nguån viÖn trî kh¸c tõ n¨m 1994 ®Õn nay Nguån vèn ODA cung cÊp cho ViÖt Nam ®∙ t¨ng lªn nhanh chãng tõ sau n¨m 1993. T¹i 6 Héi nghÞ CG tæ chøc tõ n¨m 1993 ®Õn n¨m 1998, cam kÕt viÖn trî ®∙ ®¹t møc trung b×nh kho¶ng 2,2 tû USD mçi n¨m vµ ®¹t tæng sè lµ 15,14 tû USD. Cho ®Õn nay, ®∙ cã kho¶ng 10,6 tû USD trong tæng sè cam kÕt trªn ®∙ ®­îc ®­a vµo c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n ®∙ ký kÕt, chiÕm kho¶ng 70% tæng møc viÖn trî cam kÕt. Tæng møc gi¶i ng©n ODA ®∙ t¨ng lªn mét c¸ch v÷ng ch¾c, tõ d­íi 600 triÖu USD n¨m 1994 lªn gÇn 1,2 tû USD n¨m 1998. N¨m 1999, møc gi¶i ng©n ­íc tÝnh ®¹t 1,25 - 1,3 tû USD. Sè liÖu cña UNDP cho thÊy trong vßng 6 n¨m ®Õn cuèi n¨m 1999 th× con sè ®ã ­íc tÝnh ®¹t kho¶ng 5,8 tû USD5. Bé KH§T ­íc tÝnh møc gi¶i ng©n ODA giai ®o¹n 1993-1999 ®¹t kho¶ng 6,3 tû USD, chiÕm 40% tæng sè vèn ODA cam kÕt6. Møc gi¶i ng©n HTKT, c¶ HTKT ®éc lËp vµ hç trî ®Çu t­, t¨ng tõ 210 triÖu USD n¨m 1995 lªn ®Õn 297 triÖu USD n¨m 1998. ¦íc tÝnh tæng møc gi¶i ng©n HTKT nh­ sau: • Møc gi¶i ng©n HTKT, c¶ HTKT ®éc lËp vµ hç trî ®Çu t­, ®∙ t¨ng lªn nhanh chãng, tõ 76,7 triÖu USD (12,9% tæng ODA) n¨m 1992 lªn 209,4 triÖu USD (34,2% tæng ODA) n¨m 1995, gi¶m xuèng cßn 24,4% trong n¨m 1998 víi 287 triÖu USD ®­îc gi¶i ng©n. • Tû träng HTKT trong tæng sè vèn ODA ®¹t møc 25-30%, tøc lµ t­¬ng ®­¬ng víi con sè do OECD thu thËp ®­îc tõ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c trªn kh¾p thÕ giíi. • PhÇn vèn vay trong HTKT chØ chiÕm kho¶ng 4% tæng nguån HTKT (1996-1998); 5 ¦íc tÝnh dùa theo n¨m lÞch - Tæng quan vÒ ODA t¹i ViÖt Nam, UNDP, 11/1999. 6 B¸o c¸o cña Bé KH§T t¹i Héi nghÞ vÒ Qu¶n lý c¸c dù ¸n ®Çu t­ tµi trî b»ng ODA, §å S¬n, 12-13/4/2000. 20
nguon tai.lieu . vn
Quản lý dự án Quản lý Nhà nước Tiêu chuẩn - Qui chuẩn Kinh tế học Luật học Quy hoạch - Đô thị Hoá học Quản trị kinh doanh Kiến trúc - Xây dựng