1. Trang Chủ
  2. Hoá dầu
  3. Đánh giá hao mòn và độ tin cậy của chi tiết và kết cấu trên đầu máy Diezel

Đánh giá hao mòn và độ tin cậy của chi tiết và kết cấu trên đầu máy Diezel

chất lượng vận dụng của đầu máy được thể hiện qua h ng loạt các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật, trong đó có các chỉ tiêu về độ tin cậy, thể hiện khả năng l m việc, mức độ hao mòn, hưhỏng của các chi tiết trên đầu máy trong các điều kiện l m việc cụ thể, đặc biệt trong điều kiện ở nước ta. ở các nước phát triển, nghiên cứu hao mòn v đánh giá độ tin cậy của đầu máy trong quá trình sử dụng v khai thác l vấn đề thường xuyên được... Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.co

Thể loại Tài liệu miễn phí Hoá dầu

Số trang 116

Ngày tạo 8/30/2018 1:13:30 AM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước 4.49 M

Tên tệp

Tải Đánh giá hao mòn và độ tin cậy của chi tiết và kết... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Pgs.ts. ®ç ®øc tuÊn ®¸nh gi¸ hao mßn vµ ®é tin cËy cña chi tiÕt vµ kÕt cÊu trªn ®Çu m¸y diezel Nhµ xuÊt b¶n giao th«ng vËn t¶i, hµ NéI – 2005
  2. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com lêi nãi ®Çu ChÊt l−îng vËn dông cña ®Çu m¸y ®−îc thÓ hiÖn qua h ng lo¹t c¸c chØ tiªu kinh tÕ - kü thuËt, trong ®ã cã c¸c chØ tiªu vÒ ®é tin cËy, thÓ hiÖn kh¶ n¨ng l m viÖc, møc ®é hao mßn, h− háng cña c¸c chi tiÕt trªn ®Çu m¸y trong c¸c ®iÒu kiÖn l m viÖc cô thÓ, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ë n−íc ta. ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, nghiªn cøu hao mßn v ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh sö dông v khai th¸c l vÊn ®Ò th−êng xuyªn ®−îc cËp nhËt v ng y c ng ho n thiÖn. ë ViÖt Nam vÊn ®Ò n y cßn t−¬ng ®èi míi mÎ, cã thÓ nãi cho ®Õn nay, vÊn ®Ò nghiªn cøu c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh hao mßn v ®é tin cËy cña ®Çu m¸y vÉn ch−a ®−îc quan t©m mét c¸ch ®óng møc v ch−a cã nh÷ng nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ v hÖ thèng. §Ó gãp phÇn l m s¸ng tá nh÷ng biÕn ®æi vÒ tÝnh n¨ng kü thuËt cña ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh khai th¸c, còng nh− gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vËn dông v ho n thiÖn quy tr×nh söa ch÷a ®Çu m¸y, ® tiÕn h nh c¸c nghiªn cøu liªn quan tíi viÖc kh¶o s¸t hao mßn c¸c côm chi tiÕt chÝnh trªn ®Çu m¸y diezel sö dông trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, x¸c ®Þnh c¸c ®Æc tr−ng hao mßn c¬ b¶n, trong ®ã cã c¸c quy luËt hao mßn cña chi tiÕt theo thêi gian l m viÖc; ®¸nh gi¸ ®é tin cËy cña c¸c ph©n hÖ trªn ®Çu m¸y th«ng qua c¸c h− háng g©y gi¸n ®o¹n ch¹y tÇu trªn tuyÕn, v néi dung c¸c nghiªn cøu ®ã ®−îc giíi thiÖu trong cuèn s¸ch n y. C¸c th«ng sè ®Æc tr−ng vÒ c−êng ®é hao mßn cña chi tiÕt hoÆc côm chi tiÕt l c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh thêi gian l m viÖc cña chóng gi÷a hai kú gi¶i thÓ, söa ch÷a; hay nãi kh¸c, l c¬ së cho viÖc kiÓm nghiÖm v hiÖu chØnh (rót ng¾n hoÆc kÐo d i) chu kú gi¶i thÓ, b¶o d−ìng, söa ch÷a hiÖn h nh cña nhãm chi tiÕt nãi riªng v cña ®Çu m¸y nãi chung. C¨n cø l−îng dù tr÷ hao mßn, c¸c gi¸ trÞ hao mßn giíi h¹n v c−êng ®é hao mßn thùc tÕ cña mçi lo¹i chi tiÕt, cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc tuæi thä kü thuËt hay thêi h¹n phôc vô cña c¸c lo¹i chi tiÕt ® kh¶o s¸t. C¸c th«ng sè vÒ c−êng ®é hao mßn cña c¸c lo¹i chi tiÕt cßn cho phÐp ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ chÊt l−îng cña c¸c chi tiÕt trong qu¸ tr×nh vËn dông, mèi quan hÖ gi÷a ®iÒu kiÖn khai th¸c víi qu¸ tr×nh hao mßn, cho phÐp dù b¸o ®−îc tr¹ng th¸i kü thuËt v thêi h¹n l m viÖc hay tuæi thä cßn l¹i cña chóng, lËp kÕ ho¹ch chi phÝ phô tïng vËt t− dù tr÷ cho ®Çu m¸y trong qu¸ tr×nh khai th¸c v b¶o d−ìng, söa ch÷a. C¸c chØ tiªu ®é tin cËy ®−îc x¸c ®Þnh l c¬ së cho viÖc ph©n tÝch, so s¸nh møc ®é tin cËy l m viÖc cña c¸c ph©n hÖ trong mét lo¹i ®Çu m¸y v gi÷a c¸c lo¹i ®Çu m¸y víi nhau, ®ång thêi l c¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng cña ®é tin cËy vËn dông ®Çu m¸y tíi chÊt l−îng v hiÖu qu¶ vËn t¶i ®−êng s¾t. Néi dung cuèn s¸ch cã thÓ dïng l m t i liÖu tham kh¶o cho sinh viªn, häc viªn cao häc, nghiªn cøu sinh ng nh c¬ khÝ nãi chung v chuyªn ng nh ®Çu m¸y-toa xe nãi riªng. MÆt kh¸c, cuèn s¸ch còng cã thÓ cã Ých ®èi víi c¸c kü s−, c¸n bé kü thuËt v c¸n bé qu¶n lý thuéc lÜnh vùc ®Çu m¸y - toa xe trong ng nh vËn t¶i ®−êng s¾t ViÖt Nam. Chóng t«i xin b y tá lßng c¶m ¬n ch©n th nh ®èi víi Phã Gi¸o s− TiÕn sü Phan V¨n Kh«i (Côc ®¨ng kiÓm ViÖt Nam) ® d nh thêi gian ®äc b¶n th¶o v cho nh÷ng ý kiÕn chØ dÉn thiÕt thùc v quý b¸u. Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n, ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng s¬ suÊt v thiÕu sãt vÒ néi dung còng nh− h×nh thøc chóng t«i ch©n th nh mong nhËn ®−îc c¸c ý kiÕn ®ãng gãp v x©y dùng cña b¹n ®äc. H Néi, 15 - 9 - 2003 §ç §øc TuÊn
  3. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com CHƯƠNG I T NG QUAN V TÌNH HÌNH S D NG ð U MÁY TRONG NGÀNH ðƯ NG S T VI T NAM 1.1. ð c ñi m và tính năng k thu t các lo i ñ u máy ñang s d ng trong ngành v n t i ñư ng s t Vi t Nam Hi n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam ñang s d ng nhi u ki u lo i ñ u máy diezel nh p t nhi u nư c khác nhau như Liên Xô (D4H), Australia (D5H), M (D9E), Rumani (D11H), Séc (D12E), n ð (D13E), B (D18E) và Trung Qu c (D10H, D14E, D16E và D19E) và s p t i có th nh p ñ u máy c a Liên bang ð c (D20E), v.v... và do v y chúng khá ña d ng v k t c u, ki u lo i truy n ñ ng và d i công su t. Các lo i ñ u máy nói trên bao g m hai lo i truy n ñ ng: truy n ñ ng thu l c (D4H, D5H, D10H và D11H) và truy n ñ ng ñi n (D9E, D12E, D13E, D14E, D16E, D18E và D19E). Xét v d i công su t có th phân thành hai nhóm: ñ u máy công su t nh (v i Ne < 900 ML) g m D4H và D5H, và ñ u máy công su t l n (v i Ne ≥ 900 ML) g m D9E, D10H, D11H, D12E, D13E, D14E, D16E, D18E và D19E. Hi n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam có t ng s 347 ñ u máy các lo i, v i t ng công su t danh nghĩa kho ng 298 500 ML, trong ñó ñ u máy công su t nh (D4H, D5H) có s lư ng g n 150 chi c v i t ng công su t danh nghĩa kho ng trên 65 700 ML, ñ u máy công su t l n v i s lư ng g n 200 chi c v i t ng công su t danh nghĩa kho ng 232 800 ML. Sau 30 năm v n d ng, ñ u máy công su t nh (ch y u là D4H) ñã ñóng góp vai trò tích c c cho s phát tri n c a ngành ñư ng s t Vi t Nam, tuy nhiên ñ n nay, các lo i ñ u máy này không còn phù h p v i xu hư ng phát tri n c a ngành, vì v y ðư ng s t Vi t Nam ñã có ch trương thay th d n d n ñ u máy D4H t nay ñ n năm 2005 b ng nh ng lo i ñ u máy tiên ti n hơn. Như v y, m t cách t ng quát có th th y r ng ngu n s c kéo ch l c c a ngành ñư ng s t Vi t Nam là ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n công su t l n, trong ñó ñ c bi t là các lo i ñ u máy diezel ñư c nh p vào Vi t Nam t 1984-1986 tr l i ñây. Các thông s k thu t cơ b n c a các lo i ñ u máy hơi nư c ñã s d ng trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ñư c th hi n trong b ng 1.1. S lư ng và ch ng lo i ñ u máy hi n ñang s d ng trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ñư c th hi n trong các b ng 1.2 và 1.3. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c và truy n ñ ng ñi n ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam ñư c cho trong các b ng 1.4 và 1.5. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ ng cơ ñ u máy diezel ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam ñư c cho trong b ng 1.6. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy diezel s d ng Vi t Nam ñư c cho trong b ng 1.7 và ñư c th hi n trên hình 1.1. B ng 1.1. ð c tính k thu t cơ b n c a các lo i ñ u máy hơi nư c ñã ñư c s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam trong nh ng năm trư c ñây TT ð c tính k thu t Prairie Mikado T lc JF6 1 Nư c ch t o Pháp Pháp Trung Qu c Nh t, TQ 2 Năm ch t o 1932-1950 1965 1965 1932-1967 3 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1435 4 Công d ng kéo tàu Khách+Hàng Khách+Hàng Khách+Hàng Khách+Hàng 5 Công th c tr c 1-3-1 1-4-1 1-4-1 1-4-1 6 T i tr ng tr c (T/tr c) 10,920 12,500 12,500 12,577 7 Tr ng lư ng ch nh b (T) 50,5 63 63 175,2 8 Công su t thi t k (ML) 750 1100 1100 1780 9 S c kéo kh i ñ ng (kG) 5855 9840 9840 20050 10 T c ñ c u t o (km/h) 79 67 67 80 5
  4. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com 11 Kích thư c gi i h n (mm) 11350 11505 11505 22995 Dài 2800 2750 2750 4244 R ng 3900 3780 3780 4410 Cao 12 C ly c ng nh c gi a 2 3800 4050 4050 21168 bánh xe ngoài cùng, (mm) B ng 1.2. S lư ng và ch ng lo i các lo i ñ u máy trên ñư ng s t Vi t Nam hi n nay TT H ng m c Kh ñư ng T ng s ð u máy VD Ghi chú I ð u máy hơi nư c 1 T lc 1435 7 3 - II ð u máy diezel 1 D4H (Liên Xô) 1000 và 1435 148 99 TY5, TY7 2 D5H (Australia) 1000 13 13 - 3 D10H (TQ) 1000 20 20 ðFH 21 4 D11H (Rumani) 1000 23 23 - 5 D8E (VN-TQ) 1000 02 02 ðoàn tàu Kð 6 D9E (M ) 1000 33 33 GE 7 D12E (CH Séc) 1000 40 40 - 8 D13E ( n ð ) 1000 24 24 - 9 D14E (TQ) 1435 5 5 JMD 2360 10 D16E (TQ) 1435 3 3 ðông Phong 11 D18E (VQ B ) 1000 16 16 - 12 D19E (TQ) 1000 20 20 ð iM i B ng 1.3. S lư ng ñ u máy t i các Xí nghi p ð u máy trong th i gian hi n nay (5/2004) TT Lo i Xí nghi p ð u máy ñ u máy Hà Lào Hà N i Vinh ðà N ng Sài Gòn T ng s 7 (3VD) 7 I Hơi nư c (T L c) II Diezel 51 (12VD) 1 D4H 52* 28 ** 17(7VD) 148 2 D5H 13 13 3 D10H 20 20 4 D11H 23 23 D8E 02 02 5 D9E 33 33 6 D12E 5 22 13 40 7 D13E 10 14 24 8 D14E 5 5 9 D16E 3 3 10 D18E 16 16 11 D19E 10 10 20 T ng s 89 94 54 53 57 347 * Xí nghi p ð u máy Hà N i ñang s d ng t ng s 52 ñ u máy D4H, trong ñó có: 6
  5. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com - ð u máy D4H nguyên thu , ñ ng cơ 1D12-400, t c ñ V=50 km/h (màu xanh): s lư ng 29 chi c, trong ñó v n d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i 15 chi c và t i Phân ño n Yên Viên là 14 chi c. - ð u máy D4H c i t o, l p ñ ng cơ MTU, t c ñ V=70 km/h (màu ñ ): s lư ng 13 chi c, trong ñó v n d ng t i Hà N i là 13 chi c. - ð u máy D4H c i t o (kh ñư ng 1435 mm): s lư ng 10 chi c, t t c ñ u s d ng t i Phân ño n Yên Viên. ** Xí nghi p ð u máy Vinh ñang s d ng t ng s 28 ñ u máy D4H, trong ñó: - ð u máy D4H nguyên thu (màu xanh): 23 chi c - ð u máy D4H c i t o (V=70 km/h, màu ñ ): 05 chi c B ng 1.4. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam TT ð c tính k thu t D4H D5H D10H D11H 1 Nư c ch t o Liên Xô Australia Trung Qu c Rumani 2 Năm ch t o 1976-1986 1966 1978-1982 1978 3 Năm s d ng t i VN 1976 1993 2002 1978 4 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1000 5 Công d ng kéo tàu H+K H+K H+K H+K 6 Lo i ñ ng cơ diezel 1D12-400 Caterpilla D553 12V180ZJ 12V-396TC14 7 Công su t ñ ng cơ (ML) 400 500 1000 1100 8 Phương th c truy n ñ ng Thu l c Thu l c Thu l c Thu l c 9 B truy n ñ ng thu l c à Voith SF2010-2A GSR 30/5,7 400-650 L420 RV2 (L420 r U2) APEEW 10 H th ng hãm Gió ép Gió ép Gió ép Gió ép 11 Công th c tr c B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) B - B (2 - 2) 12 T i tr ng tr c (T/tr c) 6 10 14,2 14 13 Tr ng lư ng ch nh b (T) 24 40 78 56 14 Công su t thi t k (ML) 400 500 800 1100 15 S c kéo kh i ñ ng (kG) 7200 12000 - 16200 16 S c kéo dài h n (kG) 5000 - - 9500 17 T c ñ c u t o (km/h) 50 65 55 100 18 T c ñ dài h n (km/h) 15 - 20 19 Bán kính cong Rmin 60 46 70 90 20 Kích thư c gi i h n (mm) Dài 9400 10060 14290 14006 R ng 2717 2820 3200 2780 Cao 3435 3825 4440 3680 21 Chi u cao ñ u ñ m (mm) 825 825 825 825 22 C ly tâm c i chuy n (mm) 4700 5310 - 7200 23 C ly tâm tr c bánh (mm) 1400 2134 - 2350 24 ðư ng kính bánh xe (mm) 600 910 - 1000 25 Dung tích nhiên li u (kg) 600 2270 l - 2000 26 Dung tích d u bôi trơn (l) 55 175 27 Dung tích nư c làm mát (l) 10,5 270 140-160 28 Kh i lư ng cát (kg) 457 57/thùng - 300 29 S lư ng ñ u máy hi n có 166 13 20 17 7
  6. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com B ng 1.5. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n ñang s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam TT ð c tính k thu t D9E D12E D13E D14E D18E D19E Trung Qu c Trung Qu c 1 Nư c ch t o M CH Séc nð B 2 Năm ch t o - 1985 1983 - 1983 2002 3 Năm s d ng t i VN 1963 1986 1985 2001 1984 2002 4 Kh ñư ng (mm) 1000 1000 1000 1435 1000 1000 5 Công d ng kéo tàu H+K H+K H+K H+K H H+K 6 Lo i ñ ng cơ diezel Caterpilla K6S 230 ALCO Caterpilla CKL-8TR Caterpilla D398 DR 251-D 3508B 240 CO 3512B 7 Công su t ñ ng cơ (ML) 900 1200 1300 970 kW 1800 1900 (1455kW) 8 Phương th c truy n ñ ng ði n ði n ði n ði n ði n ði n MC-MC MC-MC MC-MC MC-XC XC-MC XC-MC 9 Kh i lư ng ðC-MP (kg) 9000 11400 16123 15905 10 Kh i lư ng MPðC (kg) 2935 3940 4046 3665 4000 11 Kh i lư ng ðCðK (kg) 1638 1760 1816 2980 1590 12 H th ng hãm 28LV1 Dako Dvitmencadi JZ7 Knorr B0-B0 (20-20) B0-B0 (20- C0-C0 (30-30) C0-C0 (30- C0-C0 (30- C0-C0 (30- 13 Công th c tr c 20) 30) 30) 30) 14 T i tr ng tr c (T/tr c) 13 14 12 17,5 14 13 15 Tr ng lư ng ch nh b (T) 52 56 72 105 84 78 16 Công su t thi t k (ML) 900 1200 1300 774 kW 1800 1900 17 S c kéo kh i ñ ng (kG) 15600 14600 21600 280 kN 25500 355,2 kN 18 S c kéo dài h n (kG) 12000 11700 16050 188 kN 19000 224 kN 19 T c ñ c u t o (km/h) 114 80 96 100 105 120 20 T c ñ dài h n (km/h) 12 16 15,5 14,5 15,6 14,7 21 Bán kính cong Rmin (m) 75 75 75 100 75 100/70 22 Kích thư c gi i h n (mm) Dài 11644 13306 14328 17300 15500 16000 R ng 2473 2754 2730 3250 2880 2900 Cao 3784 3854 3635 4764 3875 3935 880 ± 10 23 Chi u cao ñ u ñ m (mm) 825 825 825 825 825 24 C ly tâm c i chuy n (mm) 5689 6700 9550 8780 7900 8100 25 C ly tâm tr c bánh (mm) 2028 2400 1829-2388 1800 1650 1650 26 ðư ng kính bánh xe (mm) 1016 1000 925 1050 1016 1000 27 D tr nhiên li u (l) 2200 2200 3000 3500 3000 3500 28 D tr d u bôi trơn (kg) 342 lít 385 280 200 350 318 lít 29 Dung tích nư c làm mát (l) 456 - - 600 400 600 30 D tr cát (kg) - 300 280 400 260 400 31 S lư ng ñ u máy hi n có 33 40 24 5 16 20 8
  7. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com B ng 1.6. ð c tính k thu t cơ b n c a ñ ng cơ ñ u máy diezel s d ng trên ðSVN 1D12 D533 12V 12V396 D398 K6S ALCO CAT CKL8TR CAT TT Lo i ñ ng cơ diesel 400 180ZJ TC14 230DR 25-D 3508B 24CO 3512B 1 L p trên ñ u máy D4H D5H D10H D11H D9E D12E D13E D14E D18E D19E 2 Nư c ch t o LX Úc TQ Ru M Séc n TQ B TQ 3 Công su t ñ nh m c 400 500 1100 1100 900 1200 1300 970 1800 1900 (ML) kW 4 S vòng quay ñ nh 1600 1500 1500 1500 1365 1150 1100 1800 1000 1800 m c (v/ph) 5 S vòng quay 500 500 800 500 400 500 400 720 500 600 không t i (v/ph) 6 S xi lanh 12 12 12 12 12 6 6 8 8 7 Cách b trí xilanh V V V V V V-60° ⊥ ⊥ ⊥ 8 ðư ng kính xilanh 150 - 180 165 158,75 230 228,6 170 241,3 (mm) 9 Hành trình pittông 180 - 205 185 203,2 260 266,7 190 304,8 (mm) 10 S kỳ ñ ng cơ 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 11 Phương th c n p KTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA CTA khí 12 Kh i lư ng ñ ng cơ - - 4900 - 5436 7460 10818 4355 11905 (kg) 13 Su t hao nhiên li u 168 160 251 204 158 167 165 199 159 197 (g/ML.h) g/kWh g/kWh g/kWh g/kWh B ng 1.7. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy diezel s d ng Vi t Nam T cñ Lo i ñ u máy và l c kéo ñ u máy Fk, kN V, D4H(24T) D5H(40T) D9E (52T) 11H(52T) D12E(56T) D13E(72T) D18E(84T) D19E-H D19E-S (78T) km/h (78T) 0 Fkñ=72,0 Fkñ=99,6 Fkñ=156,0 Fkñ=162,0 Fkñ=146,0 Fkñ=216,0 Fkñ=255,0 Fkñ=355,2 Fkñ=355,2 4 - - - - - - - - Fk∞ =80,07 V∞ =9,7 10 58,3 128,0 140,0 142,0 172,0 200,0 230,0 300,0 54,0 - - - - - - - Fk∞ =123,0 V∞ =12 - - - - - - - Fk∞ =224 Fk∞ =224 V∞ =14,7 - - - - - - - - Fk∞ =160,5 V∞ =15,5 - - - - - - - - Fk∞ =190,0 V∞ =15,6 - - - - - - - - Fk∞ =117,0 V∞ =16,0 20 32,7 91,5 110,0 138,0 140,0 128 170 Fk∞ = 95,0 30 22,0 66,0 78,0 63,0 138,0 105,0 90 119 40 17,7 48,0 56,0 50,0 92,0 80,0 69 90 50 14,0 35,0 46,0 35,5 70,0 62,0 54 72 60 - 28,5 37,5 31,0 55,0 52,0 44 60 70 - - 24,0 31,9 25,0 45,0 45,0 38 51 80 - - 21,5 28,0 23,0 38,0 38,0 32 43 90 - - 18,5 26,0 - 34,0 30,0 29 39 100 - - 16,0 25,0 - 30,0 28,0 25 32 110 - - - - - - - 21 29 120 - - - - - - - 19 23 9
  8. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Vmax 50 65 114 100 80 96 105 120 120 Hình 1.1. ð c tính s c kéo m t s ñ u máy s d ng Vi t Nam 1.2. Các cơ s v n d ng và b o dư ng, s a ch a ñ u máy trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ð khai thác, b o dư ng, s a ch a ñ u máy, hi n nay ðSVN có các cơ s công nghi p ch y u sau ñây: 1- Xí nghi p ð u máy Hà Lào T năm 1986 tr v trư c, Xí nghi p ð u máy Hà Lào s d ng s c kéo hơi nư c, g m hai lo i ñ u máy Prairie và Mikado. Năm 1986 ñ u máy D4H ñư c ñưa vào thay th d n s c kéo hơi nư c, và ñ n năm 1988 ñ u máy D4H ñã chi m lĩnh toàn b tuy n phía Tây, làm nhi m v kéo t u khách, t u hàng ñ a phương, t u công trình, d n d ch t i các ga l p t u và các khu công nghi p. T năm 1993 Xí nghi p ð u máy Hà Lào ñư c b sung lo i ñ u máy D5H (second hand) do Australia ch t o, v i s lư ng 13 chi c; t năm 2002 ñ n nay Xí nghi p ð u máy Hà Lào ñư c b sung 20 ñ u máy D10H (second hand) do Trung Qu c ch t o, ñ ng th i ti p nh n thêm 5 ñ u máy D12E t các Xí nghi p ð u máy Hà N i và ðà N ng chuy n giao. Các ñ u máy nói trên làm nhi m v kéo t u qu c t liên v n Hà N i - Côn Minh trên khu ño n Hà N i - Lào Cai và ngư c l i, các mác t u khách liên tuy n, t u khách và t u hàng ñ a phương. ð c ñi m c a tuy n phía Tây là ñư ng s t ch y qua nhi u vùng ñ i núi, nhi u d c, bán kính ñư ng cong nh và có nhi u ño n ñư ng cong trái chi u. ðư ng nhánh vào m Apatit có d c Pom Hán cao 17 0/00. 10
  9. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Hà Lào còn th c hi n công tác b o dư ng và s a ch a ñ nh kỳ t i c p Ky ñ i v i m t s lo i ñ u máy ñã nêu. 2- Xí nghi p ð u máy Hà N i Xí nghi p ð u máy Hà N i nguyên là Xí nghi p ð u máy hơi nư c, ñã t ng s d ng các lo i ñ u máy Prairie, Mikado, T l c và Gi i Phóng 6. T năm 1972 Xí nghi p ti p nh n và s d ng lo i ñ u máy diezel ñ u tiên là DFH-3 do Trung Qu c ch t o. Tuy nhiên lo i ñ u máy này sau m t s năm v n d ng ñã b hư h ng nhi u, không có kh năng khôi ph c và cu i cùng ñã b thanh lý hoàn toàn. ð n năm 1986, Xí nghi p b t ñ u s d ng ñ u máy D4H, làm nhi m v kéo tàu khách, t u hàng ñ a phương, kéo t u hàng trên các ñư ng nhánh, ph ñ y khu gian khó khăn có ñ d c l n hơn 12%0. ð c i thi n m t bư c nâng cao t c ñ ch y t u ph c v hành khách trên các tuy n có m t ñ ñi l i l n, m t s ñ u máy D4H ñã ñư c c i t o thay ñ i t s truy n bánh răng h p gi m t c tr c, l p thêm gi m ch n thu l c ñ nâng t c ñ c u t o t 50 km/h lên 70 km/h. T năm 1996, ñ ñáp ng yêu c u t u khách nhanh Hà N i - H i Phòng hành trình 2h00 - 2h30, LHðSVN ñã c i t o m t s ñ u máy D4H b ng cách l p ñ ng cơ diezel c a Hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c) có công su t tương ñương thay cho ñ ng cơ 1D12-400. ð u máy D4H cũng ñã t ng ñư c s d ng ñ kéo t u Liên v n Qu c t Hà N i - B c Kinh trên khu ño n Hà N i - ð ng ðăng và ngư c l i. B t ñ u t năm 1990, Xí nghi p ð u máy Hà N i ñư c giao qu n lý và s d ng ñ u máy D12E v i s lư ng 15 chi c. T năm 1997 ñư c b sung thêm 7 chi c t Xí nghi p ð u máy ðà N ng, ñưa t ng s ñ u máy D12E c a Xí nghi p ð u máy Hà N i lên 22 chi c. T năm 2002 ñ n nay, Xí nghi p ð u máy Hà N i ñã ti p nh n thêm 10 ñ u máy D19E do Trung Qu c ch t o. ð u máy D12E và D19E ñư c s d ng kéo t u khách, t u hàng trung ương và ñ a phương, trong ñó ch y u kéo tàu khách và t u hàng B c - Nam và t u hàng HBN v.v... Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Hà N i còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 3- Xí nghi p ð u máy Vinh Ti n thân là Xí nghi p ð u máy Thanh Hoá, Xí nghi p ð u máy Vinh là Xí nghi p ñ u tiên s d ng ñ u máy diezel mi n B c t năm 1968 v i lo i ñ u máy D4H do Liên Xô ch t o. ð u máy D4H Xí nghi p ð u máy Vinh ñư c s d ng kéo t u khách và t u hàng ñ a phương trên các ñư ng chính và ñư ng nhánh, ph c v t u công trình, d n d ch các ga l p t u và ñ y ñèo. K t năm 1984, Xí nghi p ð u máy Vinh b t ñ u ti p nh n và s d ng ñ u máy D18E v i s lư ng 16 chi c, làm nhi m v kéo t u hàng trên chính tuy n. K t sau năm 2002, Xí nghi p ti p nh n thêm 10 ñ u máy D13E do n ð ch t o. Các ñ u máy công su t l n c a Xí nghi p ð u máy Vinh là ngu n ñ ng l c ch y u cho v n t i hàng hoá c a Công ty V n t i hàng hoá ñư ng s t. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Vinh còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 4- Xí nghi p ð u máy ðà N ng Xí nghi p ð u máy ðà N ng, ti n thân là Ty Cơ xa ðà N ng dư i th i M -Ng y, ñư c thành l p t năm 1975. Tên g i c a XNðMðN ñư c thay ñ i theo t ng th i kỳ: T 1975 ñ n 1982 là ðo n ð u máy ðà N ng, t 1982-1986 là Xí nghi p ð u máy ðà N ng, t 1986-1988 là Xí nghi p ð u máy-Toa xe ðà N ng và t tháng 5/1998 Xí nghi p ð u máy- Toa xe ðà N ng ñư c tách thành hai Xí nghi p: ð u máy ðà N ng và Toa xe ðà N ng. Xí nghi p ð u máy ðà N ng có nhi m v cung c p s c kéo ph c v các mác t u khách, t u hàng trung ương và ñ a phương, t u hàng c t móc khu ño n theo yêu c u c a ngành. Hi n nay Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng 3 lo i ñ u máy là D4H, D11H và D12E. 11
  10. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com ð u máy D4H ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1976, làm nhi m v kéo tàu khách thư ng trong khu ño n như t u khách ñ a phương Hu - ð ng H i, ðà N ng - Quy Nhơn, ñ m b o vi c tăng cư ng kéo các tàu ðà N ng - Hu , tàu hàng ñ a phương, tàu hàng c t móc, t u ñá, t u thoi ñư ng ng n, v.v... Ngoài ra ñ u máy D4H còn ñ m nh n ph i h p cùng ñ u máy D12E ñ y các ñoàn t u khách và t u hàng qua ñèo H i Vân, c t móc, gi i th và l p t u t i ga ð ng H i và ðà N ng. ð u máy D11H ñư c ñưa vào s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1978. Sau m t th i gian s d ng, toàn b 58 ñ u máy ñã b hư h ng n ng và ñã ñư c thanh lý. T năm 1993 ñ n nay, ðSVN ñã cho khôi ph c ñ u máy D11H v i lo i ñ ng cơ m i c a Hãng MTU (CHLB ð c). Hi n nay có 23 ñ u máy ñã ñư c khôi ph c và ñưa vào s d ng, kéo t u khách và t u hàng trung ương, ñ c bi t ñ u máy D11H ñã và ñang tham gia kéo t u S1/2 t Hà N i vào t i Tp. HCM. ð u máy D12E ñư c s d ng t i Xí nghi p t năm 1986 v i s lư ng 25 chi c. T sau năm 1996, do s ñi u ch nh s c kéo c a ngành, Xí nghi p ð u máy ðà N ng ñã giao l i cho Xí nghi p ð u máy Hà N i và Xí nghi p ð u máy Hà Lào t ng s 12 ñ u máy D12E, do ñó hi n nay Xí nghi p ð u máy ðà N ng còn s d ng 13 ñ u máy D12E. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy ðà N ng còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 5- Xí nghi p ð u máy Sài Gòn Xí nghi p ð u máy Sài Gòn ñư c thành l p năm 1975. Tr i qua t ng th i kỳ, tên g i c a xí nghi p có nh ng thay ñ i như sau: T năm 1975, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn thu c ðo n ð u máy Toa xe Chí Hoà bao g m Xí nghi p ð u máy Sài Gòn và Xí nghi p Toa xe Sài Gòn hi n nay. Năm 1976, ðo n ð u máy Toa xe Chí Hoà ñư c tách thành hai: ðo n ð u máy Chí Hoà và ðo n Toa xe Chí Hoà. Năm 1983 ðo n ð u máy Chí Hoà ñư c ñ i tên thành Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. Xí nghi p ð u máy Sài Gòn là ñơn v qu n lý và s d ng các lo i ñ u máy D9E, D13E và D19E. Các ñ u máy nói trên làm nhi m v kéo t u khách, t u hàng ñ a phương và tàu trung ương t Tp. H Chí Minh ñ n ðà N ng theo nhu c u v n t i c a ngành. Sau năm 1975, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn ñã t ng qu n lý và s d ng nhi u lo i ñ u máy do ch ñ cũ ñ l i như ñ u máy y Plymooth, Alsthom, GE (D9E) và ñ u máy D4H. Hi n nay các ñ u máy Plymooth, Alsthom, D4H ñã ñư c thanh lý. Ngoài nhi m v t ch c v n d ng, Xí nghi p ð u máy Sài Gòn còn th c hi n công tác b o dư ng, s a ch a ñ nh kỳ và ñ i tu ñ i v i các lo i ñ u máy ñã nêu. 6- Nhà máy Xe l a Gia Lâm Là m t trong nh ng cơ s công nghi p l n nh t c a ngành ðSVN. ðư c Ba Lan ñ u tư xây d ng t nh ng năm 70, Nhà máy có ch c năng chính là s a ch a ñ u máy hơi nư c. ð n nay ñ u máy hơi nư c h u như ñã b th i lo i, Nhà máy ñã ñư c c i t o l i v i ch c năng ñóng m i toa xe, s a ch a toa xe và ñ i tu ñ u máy. M c dù v y, ch c năng ñ i tu ñ u máy v n chưa ñư c phát huy m t cách ñúng m c. T năm 2003, Nhà máy Xe l a Gia Lâm ñư c chuy n ñ i thành Công ty Xe l a Gia Lâm. 1.3. Tình hình s d ng ñ u máy trong ngành ñư ng s t Vi t Nam 1.3.1. V ñ u máy hơi nư c Trong nh ng năm trư c ñây, ñư ng s t Vi t Nam ch y u s d ng 4 lo i ñ u máy hơi nư c, trong ñó ñ u máy Prairie, Mikado và T l c là ñ u máy kh 1000 mm, còn ñ u máy Gi i Phóng 6 (JF6) là ñ u máy kh ñư ng 1435 mm. ð u máy hơi nư c ñã tr i qua g n m t th k ho t ñ ng, ñ n nay ñã tr nên l c h u. B Giao thông V n t i và ðư ng s t Vi t Nam ñã nhi u l n th o lu n và quy t ñ nh lo i b lo i ñ u máy này. ð n nay ch còn m t s lư ng không ñáng k (t ng s 7 chi c) ñang ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i làm m t s các công tác ph tr và ph c v du l ch theo yêu c u. 12
  11. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com 1.3.2. V ñ u máy diezel nư c ta, s c kéo diezel b t ñ u ñư c s d ng phía B c t năm 1968 và phía Nam t năm 1963, và ñ n nay ngành ñư ng s t Vi t Nam ñã ñư c diezel hoá hoàn toàn. T năm 1983 ñ n nay, ðư ng s t Vi t Nam luôn có ch trương nh p ñ u máy công su t l n v i tính năng k thu t tiên ti n c a các nư c như Vương Qu c B , C ng hoà Séc, n ð , Trung Qu c và ñã ñ t ñư c nh ng k t qu mong ñ i. 1. ð u máy D4H ð u máy D4H th c ch t là ñ u máy TY5 và sau ñó là TY7, truy n ñ ng thu l c, công su t 400 ML, t c ñ c u t o 50 km/h, do Liên Xô ch t o, ñư c ñưa vào Vi t Nam t năm 1968 và l n ñ u tiên ñư c s d ng t i ðo n ð u máy Thanh Hoá, nay là Xí nghi p ð u máy Vinh. Sau khi mi n Nam hoàn toàn gi i phóng, t nh ng 1976 tr ñi lo i ñ u máy này ñư c ñưa v hàng lo t và ñư c s d ng t i h u h t các xí nghi p ñ u máy, c th là t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng t năm 1976, sau ñó t i Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. T 1986 tr ñi lo i ñ u máy này ti p t c ñư c s d ng t i các Xí nghi p ð u máy Hà N i và Hà Lào. Trong s các ñ u máy D4H (TY7) ñang s d ng, trong nh ng năm qua ñã ti n hành c i t o tăng t c ñ lên 70 km/h và thay th ñ ng cơ 1D12-400 trên ñ u máy này b ng lo i ñ ng cơ công su t 500 ML c a hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c) cho t ng s 18 ñ u máy, trong ñó 13 chi c ñang s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i và 05 chi c t i Xí nghi p ð u máy Vinh. Ngoài ra cũng ti n hành c i t o 10 ñ u máy D4H kh h p (1000 mm) thành ñ u máy kh tiêu chu n (1435 mm) và hi n nay t t c 10 ñ u máy này ñ u ñang ñư c v n d ng t i Phân ño n Yên Viên c a Xí nghi p ð u máy Hà N i. Hi n nay lo i ñ u máy này có s lư ng l n nh t (148/t ng s 347 chi c), chi m 42,7% t ng s ñ u máy c a toàn ngành. M c dù s lư ng l n nhưng s ñ u máy v n d ng không nhi u. T năm 1991, ngu n ph tùng v t tư chính th ng t Liên Xô cho lo i ñ u máy này b c t ñ t. Toàn b ph tùng v t tư ñư c cung ng t th trư ng t do ho c ñ t mua m t s cơ s ch t o trong nư c, do ñó không n ñ nh và không ñ ng b , ch t lư ng b gi m nhi u so v i tiêu chu n ban ñ u. Vi c ki m tra ch t lư ng s n ph m cũng chưa có ñi u ki n ti n hành ch t ch thư ng xuyên, gây nh hư ng không nh t i ch t lư ng ho t ñ ng c a ñ u máy D4H trong khai thác. ð u máy D4H (TY5) ñư c ñưa sang Vi t Nam trong th i kỳ chi n tranh phá ho i, nó ñã ñóng vai trò l ch s quan tr ng trong v n t i ñư ng s t th i chi n cũng như trong th i gian sau chi n tranh. Bư c sang giai ño n ñ t nư c hoà bình và phát tri n kinh t , vi c s d ng ñ u máy này ñ ch y chính tuy n ñã b c l nh ng như c ñi m v k thu t và kinh t . Lo i ñ u máy này có công su t nh , t c ñ c u t o th p (50 km/h), su t tiêu hao nhiên li u khá cao, do ñó không còn thích h p v i ñi u ki n phát tri n m i c a ngành ñư ng s t Vi t Nam. Nh ng ñ u máy TY7 (D4H) ñ u tiên ñư c s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam t năm 1973 và ñư c b sung ñ u ñ n qua các năm cho ñ n năm 1987. Tu i th c a lo i ñ u máy này là kho ng 15-20 năm, như v y ñ n nay h u h t ñ u máy TY7 (D4H) ñã h t h n s d ng. Sau 30 năm v n d ng, ñ u máy D4H ñã ñóng góp vai trò tích c c cho s phát tri n c a ngành ñư ng s t Vi t Nam, tuy nhiên ñ n nay, các lo i ñ u máy này không còn phù h p v i xu hư ng phát tri n c a ngành, vì v y ðư ng s t Vi t Nam ñã có ch trương thay th d n d n ñ u máy D4H t nay ñ n năm 2005 b ng nh ng lo i ñ u máy tiên ti n hơn. Tuy nhiên vi c thay th này ñòi h i ph i có ngu n kinh phí khá l n. M c dù v y, ñ n nay ñ u máy D4H v n còn ñư c s d ng t i các Xí nghi p ð u máy Hà Lào, Hà N i, Vinh và ðà N ng ñ kéo t u hàng, t u khách ñ a phương trên chính tuy n và làm các công tác ph tr khác. 2. ð u máy D5H ðây là lo i ñ u máy diezel truy n ñ ng thu l c (TðTL), công su t 500 ML, t c ñ c u t o 65 km/h, do Australia ch t o, ñư c nh p vào Vi t Nam năm 1993-1994 dư i d ng second hand v i s lư ng 13 chi c và ñư c giao cho Xí nghi p ð u máy Hà Lào qu n lý, s d ng. M c dù là lo i ñ u máy cũ ñã qua s d ng nhưng ch t lư ng k thu t ñ u máy còn ñ m 13
  12. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com b o. ð ng cơ diezel l p trên lo i ñ u máy này là ñ ng cơ do Hãng Caterpilla (M ) ch t o v i ch t lư ng t t. Lo i ñ u máy này ñã t ra thích h p và có hi u qu v i nhi m v v n t i trên tuy n phía Tây có ñ a hình ph c t p, t c ñ cho phép c a ñư ng không l n (< 50 km/h). Tuy nhiên, vi c nh p các ñ u máy này th c ch t ch là gi i pháp tình th . Sau m t s năm v n d ng ñã b c l m t s như c ñi m và vi c cung ng v t tư thay th g p nh ng khó khăn nh t ñ nh. 3. ð u máy D10H ð u máy D10H nguyên thu là ñ u máy ðông Phương H ng 21 (ðFH-21), là m t bi n th c a lo i ñ u máy ðông Phương H ng do Nhà máy ð u máy-Toa xe T Phương c a Trung Qu c s n xu t t cu i nh ng năm 70 ñ u nh ng năm 80 c a th k trư c. T t c các ñ u máy thu c h này ñ u là ñ u máy TðTL l p ñ ng cơ diezel 12V180ZJ, công su t 1150 ML (857 kW) và b truy n ñ ng thu l c SF2010-2A v i 2 máy bi n t c thu l c. (Chúng có nh ng bi n th khác nhau như ðFH-3, ðFH-5, ðFH-21, trong ñó lo i ñ u máy ðFH-3 ñã t ng ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i vào th i kỳ nh ng năm 1972-1979 v i s lư ng 20 chi c. Sau ñó lo i ñ u máy ñã hư h ng hàng lo t và ñư c thanh lý toàn b ) Hi n nay ñ u máy D10H có s lư ng 20 chi c và t t c ñang ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà Lào. 4. ð u máy D11H ðây là lo i ñ u máy diezel TðTL, công su t 1100 ML, t c ñ c u t o 100 km/h do Rumani ch t o, ñư c nh p vào Vi t Nam và giao cho Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng t năm 1978 v i s lư ng 58 chi c. Thi t k và k t c u c a lo i ñ u máy này tương ñ i hi n ñ i, tuy nhiên ch t lư ng ch t o và trình ñ công ngh không cao, nh t là ñ i v i ñ ng cơ diezel. Do ñó ch sau 5 năm khai thác, toàn b ñ ng cơ c a ñ u máy ñã b hư h ng n ng, không có kh năng ph c h i thay th , và ñ n năm 1987 toàn b ñ u máy D11H ñã ñư c thanh lý. T năm 1993 ñ n nay, v i d án khôi ph c ñ u máy D11H b ng cách thay th ñ ng cơ nguyên thu b ng ñ ng cơ hi n ñ i c a Hãng MTU (C ng hoà Liên bang ð c), ñã khôi ph c ñư c 23 ñ u máy D11H v i ch t lư ng tương ñ i t t. Các ñ u máy này ñang là ngu n s c kéo ch l c c a Xí nghi p ð u máy ðà N ng nói riêng và c a ngành ðSVN nói chung. 5. ðoàn tàu kéo ñ y D8E ðây là ñoàn tàu kéo ñ y ñ u tiên do Vi t Nam thi t k , ch t o v i s lư ng 2 chi c, trên cơ s nh p các thi t b v t tư cơ b n c a Trung Qu c. Hi n nay hai ñoàn tàu này do Xí nghi p ð u máy Hà N i qu n lý và s d ng, làm nhi m v v n chuy n hành khách trên tuy n Hà N i-Lào Cai. 6. ð u máy D9E ðây là lo i ñ u máy diezel truy n ñ ng ñi n (Tðð), công su t 900 ML, t c ñ c u t o 114 km/h do Hãng General Electric c a M ch t o, ñư c s d ng mi n Nam Vi t Nam t năm 1963. Trư c khi gi i phóng mi n Nam, lo i ñ u máy này là ngu n s c kéo ch l c c a ch ñ cũ. Sau khi mi n Nam hoàn toàn gi i phóng, lo i ñ u máy này ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy ðà N ng, và sau ñó toàn b ñ u máy D9E ñã ñư c chuy n giao cho Xí nghi p ð u máy Sài Gòn qu n lý và s d ng. Nhìn chung ñ u máy D9E là lo i ñ u máy có ch t lư ng t t. Trong nhi u năm, do ngu n ph tùng v t tư khó khăn, ph i cung ng t ngu n v t tư trôi n i ngoài th trư ng t do, và do cơ ch qu n lý không t t, ch t lư ng v n d ng ñ u máy D9E ñã có lúc suy gi m. Tuy v y trong th i kỳ ñ i m i, do cơ ch qu n lý thay ñ i, và ngu n ph tùng v t tư ñư c cung ng ñ ng b hơn t nư c ngoài, do ñó ñ n nay ch t lư ng ñ u máy D9E ñã ñi vào n ñ nh và ñang là ngu n s c kéo ch l c c a Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. 7. ð u máy D12E ðây là lo i ñ u máy diezel Tðð, công su t 1200 ML, t c ñ c u t o 80 km/h do ðSVN ñ t hàng C ng hoà Séc ch t o. ð u máy D12E ñư c ñưa vào Vi t Nam và giao cho Xí nghi p ð u máy ðà N ng s d ng t năm 1986 v i s lư ng 25 chi c sau ñó Xí nghi p ð u máy Hà N i 15 chi c. T năm 1996 tr ñi, do s ñi u ch nh s c kéo c a ngành, Xí 14
  13. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com nghi p ð u máy ðà N ng ñã giao la cho các Xí nghi p ð u máy Hà N i và Hà Lào 12 ñ u máy D12E, do ñó hi n nay Xí nghi p ð u máy ðà N ng còn s d ng 13 ñ u máy D12E, Xí nghi p ð u máy Hà N i s d ng 22 chi c và Xí nghi p ð u máy Hà Lào 5 chi c. Lo i ñ u máy này có ch t lư ng tương ñ i n ñ nh, và trong nhi u năm qua nó là ngu n s c kéo ch l c cho ngành ðSVN. 8. ð u máy D13E ðây là lo i ñ u máy diezel Tðð do n ð ch t o, ñư c nh p vào Vi t Nam t năm 1983 v i s lư ng 15 chi c và ñư c giao cho Xí nghi p ð u máy Sài Gòn qu n lý và s d ng, ch y u ñ v n chuy n hàng hoá. Trình ñ công ngh và ch t lư ng ch t o c a ñ u máy không cao, do ñó ñ tin c y v n hành không n ñ nh và các ch tiêu kinh t k thu t chưa ñ m b o, ñ c bi t ch tiêu tiêu hao nhiên li u ñơn v khá cao. Tuy v y, trong nhi u năm qua, lo i ñ u máy này ñã là ngu n s c kéo ch l c c a Xí nghi p ð u máy Sài Gòn. T năm 2002, ðư ng s t Vi t Nam ñã nh p thêm 10 ñ u máy D13E và giao cho Xí nghi p ð u máy Vinh qu n lý. 9. ð u máy D14E ð u máy D14E là ñ u máy diezel Tðð có ký hi u nguyên thu là JMD 1360 do Nhà máy xe l a Changzhou s n xu t cung c p cho ñư ng s t Vi t Nam. ð u máy có kh ñư ng là 1435 mm, hi n nay có t ng s 3 chi c, ñang ñư c s d ng t i Phân ño n Yên Viên c a Xí nghi p ð u máy Hà N i, làm nhi m v v n chuy n hàng hoá và hành khách trên các tuy n ñư ng s t 1435 mm, ch y u là tuy n Yên Viên - H Long. 10. ð u máy D16E ð u máy D16E là ñ u máy diezel Tðð do Trung Qu c s n xu t. ð u máy này dùng cho kh ñư ng 1435 mm, hi n nay có t ng s 5 chi c, ñang ñư c s d ng t i Phân ño n Yên Viên c a Xí nghi p ð u máy Hà N i, làm nhi m v v n chuy n hàng hoá và hành khách trên các tuy n ñư ng s t 1435 mm, ch y u là tuy n Yên Viên - H Long. 11. ð u máy D18E ðây là lo i ñ u máy diezel Tðð, công su t 1800 ML, t c ñ 100 km/h do ðSVN ñ t hàng c a Vương qu c B , ñư c ñưa vào Vi t Nam t năm 1984 và ñư c giao cho Xí nghi p ð u máy Vinh s d ng v i s lư ng 16 chi c, làm nhi m v kéo t u hàng trên chính tuy n. Hi n nay ñ u máy D18E là m t trong nh ng lo i ñ u máy có công su t l n nh t trên ñư ng s t Vi t Nam, là ngu n ñ ng l c quan tr ng trong v n t i hàng hoá c a Công ty v n t i hàng hoá nói riêng và c a ngành ñư ng s t Vi t Nam nói chung. 12. ð u máy D19E ðây là lo i ñ u máy diezel Tðð, công su t 1900 ML, t c ñ 120 km/h do ðSVN ñ t hàng c a Trung Qu c, ñư c ñưa vào Vi t Nam t năm 2002 và ñư c giao cho các Xí nghi p ð u máy Hà N i và Sài Gòn s d ng v i s lư ng m i Xí nghi p 10 chi c, làm nhi m v v n chuy n hành khách và hàng hoá. Lo i ñ u máy này còn có tên g i là ñ u máy “ð i m i”. ðây là lo i ñ u máy có công su t l n nh t hi n nay trong ngành ñư ng s t Vi t Nam. S p t i s ti p t c nh p thêm 20 ñ u máy D19E n a và ti p t c giao cho hai Xí nghi p ð u máy trên qu n lý, s d ng. S p t i có kh năng ðư ng s t Vi t Nam s nh p thêm kho ng 16 ñ u máy diezel Tðð công su t 2000 ML và s giao cho Xí nghi p ñ u máy ðà N ng qu n lí, s d ng. V i ngu n s c kéo như trên, ngành ñư ng s t ñã th c hi n kh i lư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách tương ñ i l n. ð ñáp ng ñư c nhu c u v n t i, ngành ñư ng s t luôn n l c ñ ñ m b o ñ y ñ ngu n s c kéo. T l ñ u máy chi ph i so v i t ng s ñ u máy hi n có khá cao. Tuy trong ñi u ki n khó khăn v nhà xư ng s a ch a, thi t b k thu t l c h u, v t tư ph tùng thi u th n, nhưng các ñ u máy chi ph i v n ñư c b o dư ng ñ t yêu c u k thu t. S ñ u máy ñư c ch t o và nh p vào Vi t Nam trong nh ng năm 1983-1985 ñ n nay v n ñang ñư c v n d ng v i t l cao, t l ñ u máy v n d ng trên t ng s ñ u máy chi ph i ñ t 60-65%. Tuy v y vi c s d ng ñ u máy trong ngành ñư ng s t Vi t Nam ñã b c l rõ nh ng như c ñi m sau: 15
  14. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com - ð u máy hơi nư c ñã tr i qua g n m t th k ho t ñ ng, ñ n nay ñã tr nên l c h u và ñã ñư c quy t ñ nh lo i b . ð n nay ch còn m t s lư ng không ñáng k ñang ho t ñ ng làm các công tác ph tr . - T ng công su t kéo s d ng trên ðSVN là kho ng 300 000 ML, v i g n 350 ñ u máy có th s d ng ñư c do 10 nư c ch t o và có t i 12 lo i khác nhau. ðây là m t khó khăn l n cho quá trình qu n lý, s d ng và b o dư ng, s a ch a ñ u máy. Nhi u lo i ñ u máy ñang s d ng nư c ta do Liên Xô và các nư c ðông Âu ch t o. ð n nay h u h t các nhà máy ch t o ñã gi i th , do ñó khâu cung ng v t tư, ph tùng g p nhi u khó khăn. - Các ch tiêu khai thác ñ i v i các lo i ñ u máy diezel ñang v n d ng trên ñư ng s t Vi t Nam như tiêu hao nhiên li u ñơn v , ñ an toàn, tu i th s d ng c a các lo i ph tùng, chi ti t v.v... là chưa cao. 1.3.3. M t s d ng hư h ng ch y u c a các lo i ñ u máy s d ng trên ñư ng s t Vi t Nam. Nguyên nhân và các bi n pháp kh c ph c Trên ñ u máy diezel có hàng ngàn chi ti t v i nh ng ch c năng khác nhau. Tuy nhiên, xét v m t k t c u, có th coi ñ u máy ñư c c u thành t 6 h th ng hay c m chi ti t chính, ñó là: ñ ng cơ diezel (thi t b ñ ng l c), h th ng truy n ñ ng (thu l c ho c ñi n), b ph n ch y (giá chuy n hư ng và b tr c bánh xe), h th ng hãm, h th ng ñi u khi n và h th ng thi t b ph . Trong quá trình khai thác, hư h ng c a các chi ti t là ñi u t t y u. Tuy nhiên cũng c n phân bi t ba d ng hư h ng sau ñây: D ng th nh t: các lo i hư h ng nh , hay còn g i là các tr c tr c k thu t. Lo i hư h ng này thư ng ñư c các ban lái máy kh c ph c ngay trong quá trình v n hành, ho c ñư c kh c ph c khâu ki m tra k thu t, ho c các c p b o dư ng ñ nh kỳ. D ng th hai: Các hư h ng d n d n c a chi ti t và c m chi ti t (như hao mòn, già hoá, lão hoá v.v...) d n ñ n làm suy gi m các tính năng k thu t ban ñ u c a ñ u máy. Lo i hư h ng này ñư c kh c ph c b ng cách khôi ph c ho c s a ch a, liên quan t i vi c gi i th chi ti t và c m chi ti t các c p s a ch a ñ nh kỳ theo Quy trình s a ch a do LHðSVN ban hành. Nhóm hư h ng này thư ng là có quy lu t, có th l p k ho ch và có th tiên lư ng ñư c. D ng th ba: Các hư h ng n ng, thư ng là hư h ng ñ t ng t, do không tuân th ch t ch quy trình, quy ph m khai thác, do các y u t khách quan mang l i, và thư ng làm cho các c m chi ti t nói riêng và ñ u máy nói chung m t kh năng làm vi c. Nhóm hư h ng này thư ng không có quy lu t, gây m t n ñ nh trong vi c th c hi n nhi m v v n t i. Vi c kh c ph c các hư h ng này ph i ti n hành ngoài k ho ch, b ng cách ph c h i ho c thay m i, d n ñ n chi phí s a ch a gia tăng. Nhi u năm trư c ñây, ñã có nh ng th i kỳ hư h ng c a ñ u máy diezel trên ðSVN là v n ñ h t s c gay g t. Th m chí, lúc ñó còn có ý ki n cho r ng trình ñ k thu t c a ðSVN chưa ñ s c ñ s d ng ñ u máy diezel. Trong nh ng năm 70, m t lo t ñ u máy ðFH3 c a Trung Qu c ñã ñư c nh p và ñư c s d ng t i Xí nghi p ð u máy Hà N i. Khi ñó lo i hư h ng thư ng xuyên x y ra ñ i v i lo i ñ u máy này là hư h ng bơm cao áp và các chi ti t ñ ng cơ diezel. ðã có nhi u chuyên ñ , nhi u gi i pháp ñ gi i quy t v n ñ này nhưng ñ u không mang l i hi u qu mong mu n. Nguyên nhân ch y u, trư c h t là t i th i ñi m ñó chúng ta chưa có nhi u kinh nghi m s d ng, cơ s v t ch t, trình ñ tay ngh công nhân cho b o dư ng, s a ch a chưa cao; sau ñó là do ch t lư ng ch t o các chi ti t ñ ng cơ không ñ m b o, và nguyên nhân chính y u nh t là không có ngu n ph tùng, v t tư thay th . Lúc ñó ñã có gi i pháp c i t o ñ u máy ðFH3 b ng cách thay th ñ ng cơ c a nó b ng m t lo i ñ ng cơ t u thu , nhưng cu i cùng cũng không mang l i k t qu mong ñ i, và k t c c, sau m t s năm s d ng, lo t ñ u máy này ñã ph i thanh lý hoàn toàn . Ti p sau ñó, ñ n năm 1978, 58 ñ u máy D11H do Rumani ch t o ñã ñư c nh p v Vi t Nam. S ph n c a lo i ñ u máy này cũng hoàn toàn tương t như ñ u máy ðFH3: ch t lư ng công ngh ch t o các chi ti t ñ ng cơ diezel không t t, d n ñ n hư h ng hàng lo t do ñ t bu lông biên, hư h ng xilanh, pittông, hư h ng kh p n i gi a ñ ng cơ diezel và b TðTL v.v... Và ph tùng v t tư, ngay t khâu b o hành ñã g p nhi u khó khăn, cu i cùng thì t c ñ 16
  15. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com hư h ng c a lo i ñ u máy này còn cao hơn c DFH; và ch sau 5-7 năm s d ng, toàn b 58 ñ u máy ñã ph i thanh lý. Sau kho ng th i gian ñó, ðSVN ñã quy t ñ nh chuy n hư ng, và ti n hành nh p m t s lo i ñ u máy tiên ti n hơn, như D18E, D13E và D12E. Sau hơn 15 năm khai thác, ch t lư ng s d ng c a các lo i ñ u máy này nói chung tương ñ i n ñ nh, các hư h ng nghiêm tr ng h u như không còn x y ra. Bư c sang giai ño n ñ i m i, t 1989 ñ n 1999, tình hình ñã ñư c c i thi n ñáng k . Trách nhi m c a t ng xí nghi p, c a t ng thành viên, t ban lái máy ñ n công nhân s a ch a ñã ñư c nâng cao hơn. Cũng trong th i gian này, d án khôi ph c ñ u máy D11H b ng bi n pháp l p ñ ng cơ m i c a Hãng MTU ñã ñư c tri n khai. Bên c nh ñó, cũng có m t kho ng th i gian dài trong th i kỳ bao c p, tr c khu u ñ ng cơ ñ u máy D4H hao mòn h t h n ñ , m t s b g y, không có ph tùng thay th , d n ñ n không ñ s ñ u máy v n d ng. Lúc ñó ñã có m t s gi i pháp ph c h i ñ ng cơ b ng cách hoán c i tr c khu u c a ñ ng cơ t u thu và xe tăng ñ l p cho ñ ng cơ ñ u máy D4H. ðây ch là nh ng gi i pháp tình th và không mang l i hi u qu c n thi t. Các nguyên nhân ch y u d n ñ n hư h ng c a ñ u máy có th quy v các nhóm chính sau ñây: Nguyên nhân khách quan: - Ch t lư ng ch t o c a chi ti t và t ng thành c a m t s lo i ñ u máy không cao như ðFH3, D4H, D11H và D13E. - ði u ki n khai thác ñ u máy Vi t Nam là khó khăn, m t tr c d c c a tuy n ñư ng tương ñ i ph c t p, n n ñư ng y u và không n ñ nh, nhi u ñư ng cong bán kính nh , nhi u cung ño n có ñ d c l n, ñi u ki n khí h u, th i ti t nóng m và môi trư ng không thu n l i. - Ngu n ph tùng v t tư ch y u ph i nh p ngo i, các cơ s trong nư c chưa th s n xu t ñư c các lo i ph tùng chính y u, do ñó trong nhi u năm giá c , ti n ñ , và ngo i t cho vi c mua s m, cung ng v t tư, ph tùng ñã tr thành v n ñ nan gi i. - Trong khi ngu n ph tùng v t tư chính th ng g p khó khăn, l i t n t i ngu n v t tư trôi n i trên th trư ng, như ph tùng v t tư ñ u máy D4H ñư c nh p theo con ñư ng không chính th c t Liên Xô và LB Nga, ph tùng v t tư ñ u máy D12E ñư c nh p không chính th c t CH Séc, các lo i ph tùng v t tư c a ñ u máy D9E ñư c khai thác t t ng kho Long Bình sau khi mi n Nam hoàn toàn gi i phóng v.v... Vi c ki m tra ch t lư ng ph tùng v t tư chưa ñư c ki m soát ch t ch , d n ñ n ch t lư ng không ñ m b o, s lư ng nh p không h p lý, có lo i ít h ng thì l i nh p quá nhi u d n ñ n nhi u năm s d ng không h t, có nh ng lo i hay h ng thì l i không k p cung ng, d n ñ n ph i s d ng m t cách cư ng b c các chi ti t ñã hao mòn quá h n ñ . - ð u máy là ngu n tài s n c ñ nh c n v n ñ u tư r t l n, trong khi ñó ngành VTðS ph i h ch toán kinh doanh trong ñi u ki n không thu n l i (v n t i hàng hoá suy gi m, gía cư c v n t i b kh ng ch , Nhà nư c không c p v n ...), do ñó vi c tái ñ u tư cho mua s m ñ u máy m i và nh t là v t tư ph tùng g p nhi u khó khăn. Nguyên nhân ch quan: - Trong m t th i gian dài, do cơ ch quan liêu bao c p, trình ñ qu n lý b h n ch , tay ngh và trách nhi m c a công nhân, cán b k thu t không cao, l i ích c a ngư i lao ñ ng không ñư c chú tr ng m t cách ñúng m c; - Cơ s v t ch t ph c v b o dư ng, s a ch a còn l c h u, máy móc, thi t b chuyên dùng ph c v công tác ph c h i, s a ch a, ph c v quá trình ki m tra th nghi m ch t lư ng sau s a ch a v a thi u, v a l c h u v a không ñ ng b , d n ñ n ch t lư ng s a ch a không cao, không ki m soát ñư c ch t lư ng s a ch a m t cách chính xác; - Sau khi chuy n sang cơ ch th trư ng, vi c ñ u tư cho cơ khí ñư ng s t, ñ c bi t cho vi c duy trì và nâng cao ch t lư ng s d ng ñ u máy v n chưa tho ñáng. Các bi n pháp ch y u kh c ph c hư h ng c a ñ u máy: 1- Ph c h i và s a ch a các chi ti t t i các Xí nghi p ð u máy thông qua các c p s a ch a ñ nh kỳ, theo Quy trình s a ch a do LHðSVN ban hành, bao g m nhi u công vi c, 17
  16. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com trong ñó có các công vi c quan tr ng như: doa xilanh, mài tr c khu u, hàn ph c h i l i bánh xe, l p ép b tr c bánh xe, ti n m t lăn bánh xe, t m s y cách ñi n máy phát ñi n chính và ñ ng cơ ñi n kéo, ph c h i ácquy, v.v...; 2- Thay th các chi ti t và c m chi ti t hư h ng b ng các chi ti t và c m chi ti t m i nh p ngo i ho c ch t o trong nư c. 1.3.4. M t s lo i ph tùng ch y u c n thi t cho các lo i ñ u máy Ph tùng, v t tư ñ u máy r t ña d ng và phong phú. Hi n nay các cơ s công nghi p trong nư c nói chung và c a ðSVN nói riêng, nhìn chung chưa ñ kh năng ch t o các ph tùng chính y u, lo i tr m t s ph tùng có tính ch t v t r mau h ng. Trong nh ng năm v a qua, cũng có m t s cơ s , k c nhà nư c và tư nhân ñã m nh d n ñ u tư công ngh ñ ch t o m t s ph tùng như pittông, xécmăng, xilanh ñ ng cơ cho m t s lo i ñ u máy như D4H, D12E, n p quy lát cho ñ ng cơ ñ u máy D12E, D9E, bánh răng côn xo n cho ñ u máy D4H v.v.. Tuy nhiên nh ng lo i s n ph m này có s lư ng không l n và ch t lư ng chưa n ñ nh. S n ph m ph tùng v t tư ch t o trong nư c cho ñ u máy là không ñáng k , ch chi m không quá 5% so v i nhu c u, toàn b s còn l i ñ u ph i nh p ngo i b ng con ñư ng chính th c ho c không chính th c. Như v y, cho ñ n nay lo i ph tùng v t tư thi t y u nh t ñ ñ m b o cho ñ u máy ho t ñ ng có hi u qu v n là ph tùng ñ ng cơ diezel, mà c th là các chi ti t như xécmăng, xilanh, pittông, b c tr c khu u, các chi ti t thu c h th ng nhiên li u, bôi trơn, thi t b tăng áp v.v..., bánh xe và băng ña bánh xe, các lo i căn ñ m, gioăng, ph t, vòng bi, bánh răng trong các thi t b truy n ñ ng, h th ng hãm, h th ng ph và h th ng ñi u khi n v.v... Các lo i ph tùng này, trong m t th i gian dài g p khó khăn, ph i cung ng t th trư ng t do. ð n nay tình hình này ñã ñư c c i thi n, ngu n cung c p v t tư n ñ nh hơn, ñáng tin c y hơn, và nhìn chung ph tùng, v t tư ph c v cho ñ u máy ph i nh p ch y u t nư c ngoài t i 95%. Hi n nay ðSVN có m t m ng lư i Công ty, Xí nghi p V t tư ðư ng s t như Công ty V t tư VERASIMEX, Công ty V t tư ðông Anh, Xí nghi p V t tư ðư ng s t ðà N ng, Công ty V t tư ðư ng s t Sài Gòn, chuyên làm công tác nh p kh u và cung ng v t tư cho ngành ñư ng s t nói chung và cho ñ u máy, toa xe nói riêng t các th trư ng như M , n ð , CH Séc, B , LB Nga,Trung Qu c, Nam Phi, Australia v.v... 18
  17. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Ch−¬ng II ®¸nh gi¸ hao mßn mét sè chi tiÕt c¬ b¶n trªn ®Çu m¸y diezel 2.1. C¸c d¹ng h− háng cña chi tiÕt trªn ®Çu m¸y diezel Trªn ®Çu m¸y cã rÊt nhiÒu lo¹i chi tiÕt kh¸c nhau, do ®ã trong qu¸ tr×nh vËn dông, c¸c chi tiÕt cña ®Çu m¸y cã thÓ gÆp nhiÒu lo¹i h− háng kh¸c nhau, v nguyªn nh©n cña c¸c lo¹i h− háng ®ã còng hÕt søc ®a d¹ng. Tuy nhiªn, chung quy l¹i c¸c d¹ng h− háng cã thÓ quy vÒ 3 nhãm chÝnh nh− sau: - Nhãm thø nhÊt: c¸c h− háng do hao mßn; - Nhãm thø hai: c¸c h− háng do t¸c ®éng c¬ giíi; - Nhãm thø ba: c¸c h− háng do t¸c dông hãa nhiÖt. 2.1.1. C¸c d¹ng h− háng do hao mßn Hao mßn l qóa tr×nh tÊt yÕu x¶y ra, l kh«ng thÓ tr¸nh khái ®èi víi c¸c chi tiÕt l m viÖc ë chÕ ®é ma s¸t kÓ c¶ trong tr−êng hîp tu©n thñ ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh vÒ quy tr×nh khai th¸c v b¶o d−ìng söa ch÷a. Trong hao mßn l¹i chia ra: - Hao mßn b×nh th−êng (hao mßn dÇn dÇn): th«ng th−êng cã quy luËt v cã thÓ x¸c ®Þnh ®−îc quy luËt ®ã. - Hao mßn kh«ng b×nh th−êng (hao mßn ®ét biÕn nh− x−íc, kÑt, x©y s¸t, v.v…): th−êng x¶y ra do kh«ng tu©n thñ c¸c quy tr×nh kü thuËt vÒ khai th¸c, b¶o d−ìng, söa ch÷a, do kh«ng ®¶m b¶o chÕ ®é b«i tr¬n, do qu¸ t¶i vÒ nhiÖt v c¸c nguyªn nh©n kh¸c nh− mßn vÑt, trãc, hao mßn víi c−êng ®é qu¸ lín. Nãi chung d¹ng hao mßn n y kh«ng cã quy luËt hoÆc rÊt khã x¸c ®Þnh c¸c quy luËt ®ã. 1. M i mßn c¬ häc L kÕt qu¶ cña sù ma s¸t gi÷a c¸c bÒ mÆt l¾p ghÐp cña chi tiÕt (pitt«ng cïng xÐcm¨ng v èng lãt xylanh, cæ trôc khuûu v c¸c æ ®ì cña nã, cæ trôc cÆp b¸nh xe v æ ®ì ®éng c¬ ®iÖn kÐo, v.v...). Do bÞ mßn nªn c¸c kÝch th−íc ban ®Çu cña c¸c bÒ mÆt l¾p ghÐp cña chi tiÕt bÞ thay ®æi, cßn h×nh d¹ng h×nh häc th× bÞ biÕn d¹ng nÕu qu¸ tr×nh m i mßn x¶y ra kh«ng ®ång ®Òu. §é mßn cña c¸c chi tiÕt ®−îc x¸c ®Þnh bëi c¸c lùc (t¶i träng) t¸c dông lªn chóng, trÞ sè khe hë gi÷a c¸c chi tiÕt ®ã v ®iÒu kiÖn b«i tr¬n cña chóng, sè l−îng v chÊt l−îng vËt liÖu b«i tr¬n. §é mßn cßn phô thuéc v o vËt liÖu chi tiÕt, ®é bãng gia c«ng bÒ mÆt, chÕ ®é nhiÖt luyÖn v.v... Sù hao mßn cña c¸c chi tiÕt l¾p ghÐp l m gi¶m chÊt l−îng sö dông cña ®Çu m¸y. ThÝ dô, do c¸c xÐcm¨ng v r nh pÝtt«ng bÞ mßn nªn ®é kÝn cña buång ch¸y gi¶m xuèng v ¸p suÊt nÐn còng gi¶m xuèng, do ®ã c«ng suÊt cña ®éng c¬ gi¶m v tiªu hao nhiªn liÖu t¨ng lªn; hoÆc khi cÆp pÝtt«ng-pl«ng-gi¬ b¬m cao ¸p bÞ mßn, khe hë gi÷a xylanh v pÝtt«ng cña nã t¨ng lªn, do ®ã l−îng nhiªn liÖu cung cÊp trong mét chu tr×nh v ¸p lùc phun gi¶m xuèng dÉn ®Õn chÊt l−îng phun kÐm, ch¸y kh«ng tèt v nh− vËy hiÖu suÊt nhiÖt cña ®éng c¬ gi¶m xuèng. Qu¸ tr×nh hao mßn cña chi tiÕt ®Çu m¸y x¶y ra kÌm theo c¸c hiÖn t−îng lý-hãa phøc t¹p v chÞu ¶nh h−ëng cña nhiÒu yÕu tè. Nh×n chung cã thÓ chia ra nh÷ng d¹ng hao mßn chñ yÕu nh−: mßn dÝnh (mßn trãc), mßn oxy hãa, mßn do nhiÖt, mßn do h¹t m i, mßn rç (mßn ®Ëu mïa). 2. Mßn dÝnh (mßn trãc) Mßn dÝnh xuÊt hiÖn trong tr−êng hîp kh«ng cã dÇu b«i tr¬n v kh«ng cã m ng «xy hãa b¶o vÖ khi c¸c chi tiÕt ma s¸t víi nhau víi vËn tèc nhá v=1,0 m/s (®èi víi thÐp) v t¹i chç tiÕp xóc thùc t¶i träng ®¬n vÞ lín h¬n giíi h¹n ch¶y cña chi tiÕt. Mßn dÝnh h×nh th nh do c¸c bÒ mÆt kim lo¹i bÞ biÕn d¹ng dÎo v gi÷a c¸c phÇn tiÕp xóc cña c¸c bÒ mÆt ph¸t sinh c¸c liªn kÕt kim lo¹i. Sù dÞch chuyÓn cña c¸c bÒ mÆt tiÕp xóc sau khi xuÊt hiÖn liªn kÕt kim lo¹i l m cho bÒ mÆt t¹i c¸c chç dÝnh ®−îc c−êng hãa v nh÷ng phoi kim lo¹i bÞ bøt ra khái nh÷ng chç cã ®é bÒn kÐm h¬n hoÆc l m cho bÒ mÆt ®ã lâm xuèng bëi phÇn biÕn cøng. Mßn dÝnh kÌm theo hÖ sè ma s¸t cao v c−êng ®é m i mßn lín nhÊt. Mßn dÝnh xuÊt hiÖn ë nh÷ng chi tiÕt ®−îc phôc håi bëi c¸c ph−¬ng ph¸p nh− h n ®¾p, phun kim lo¹i, v.v... 19
  18. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com 3. Mßn «xy hãa Mßn «xy hãa ®Æc tr−ng bëi hai qu¸ tr×nh x¶y ra ®ång thêi khi c¸c chi tiÕt chÞu ma s¸t: qu¸ tr×nh biÕn d¹ng dÎo cña c¸c thÓ tÝch kim lo¹i vi m« cña c¸c líp bÒ mÆt v sù x©m nhËp «xy (ë kh«ng khÝ) v o c¸c líp kim lo¹i biÕn d¹ng ®ã. ë giai ®o¹n ®Çu, sù «xy hãa x¶y ra ë nh÷ng thÓ tÝch kh«ng lín cña kim lo¹i n»m ë bÒ mÆt tr−ît khi ma s¸t. ë giai ®o¹n sau, sù «xy hãa x©m nhËp v o nh÷ng thÓ tÝch lín h¬n cña c¸c líp bÒ mÆt. ChiÒu s©u «xy hãa t−¬ng øng víi chiÒu s©u biÕn d¹ng dÎo, ë giai ®o¹n hao mßn ban ®Çu, sù «xy hãa sÏ t¹o ra trªn bÒ mÆt chi tiÕt c«ng t¸c mét líp dung dÞch «xy, ë giai ®o¹n thø hai sÏ t¹o ra c¸c hîp chÊt hãa häc cña «xy víi kim lo¹i v nhê ®ã m cÊu tróc cña c¸c líp bÒ mÆt bÞ thay ®æi. Qu¸ tr×nh khuÕch t¸n (x©m nhËp) cña «xy v qu¸ tr×nh biÕn d¹ng dÎo, t¨ng c−êng, hç trî lÉn nhau. §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng, khi cã biÕn d¹ng th× trªn bÒ mÆt ma s¸t cña chi tiÕt sÏ t¹o ra mét sè mÆt ph¼ng tr−ît v nã t¹o ®iÒu kiÖn cho «xy x©m nhËp v o kim lo¹i. Ng−îc l¹i, khi trªn bÒ mÆt tr−ît cã mét sè l−îng lín c¸c nguyªn tö «xy chuyÓn ®éng l m t¨ng ®é di ®éng cña cÊu tróc líp bÒ mÆt th× sù biÕn d¹ng dÎo l¹i ®−îc t¨ng c−êng. ë thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh m i mßn «xy hãa, x¶y ra sù ph¸ hñy c¸c m ng di ®éng cña dung dÞch «xy r¾n ®−îc t¹o ra mét c¸ch liªn tôc v biÕn chóng th nh c¸c phÇn tö rÊt nhá. Giai ®o¹n thø hai ®Æc tr−ng bëi sù t¹o th nh mét c¸ch cã chu kú c¸c m ng «xy rßn, kh«ng biÕn d¹ng v bëi sù trãc vì cña chóng. §é chèng mßn cña chi tiÕt khi mßn «xy hãa phô thuéc v o ®é dÎo cña kim lo¹i, tèc ®é «xy hãa v tÝnh chÊt cña c¸c «xyt. Mßn «xy hãa xuÊt hiÖn khi cã ma s¸t tr−ît v ma s¸t l¨n. Khi cã ma s¸t tr−ît, nã l d¹ng hao mßn c¬ b¶n, cßn khi cã ma s¸t l¨n nã x¶y ra ®ång thêi víi mßn rç. Kh¸c víi mßn nhiÖt x¶y ra ë tèc ®é tr−ît lín v t¶i träng ®¬n vÞ cao, mßn «xy hãa xuÊt hiÖn ë nh÷ng chi tiÕt l m viÖc ë nh÷ng ®iÒu kiÖn dÔ d ng h¬n. Mßn «xy hãa cã thÓ x¶y ra ë cæ trôc khuûu, xylanh, chèt pÝtt«ng v c¸c chi tiÕt kh¸c. 4. Mßn do h¹t m i Mßn do h¹t m i (hay gäi t¾t l mßn h¹t m i) xuÊt hiÖn do cã biÕn d¹ng dÎo tÕ vi v do kim lo¹i cña nh÷ng líp bÒ mÆt chi tiÕt bÞ c¾t bëi nh÷ng h¹t m i (h¹t c¨n b¶n) n»m gi÷a c¸c bÒ mÆt ma s¸t. Sù tiÕn triÓn cña qóa tr×nh hao mßn kh«ng phô thuéc v o sù x©m nhËp cña c¸c h¹t m i lªn bÒ mÆt ma s¸t. Dï c¸c h¹t m i ®ã tõ bªn ngo i x©m nhËp v o, hoÆc l chóng tån t¹i ë mét trong c¸c vËt l m viÖc, ch¼ng h¹n nh− trong c¸c chi tiÕt b»ng gang hoÆc cuèi cïng cã thÓ t¹o ra ngay trong qu¸ tr×nh ma s¸t nh− ë giai ®o¹n thø hai cña mßn çy ho¸, th× ®Æc tÝnh m i mßn vÉn kh«ng thay ®æi. Sù thay ®æi kÝch th−íc cña c¸c chi tiÕt khi m i mßn do h¹t m i phô thuéc v o nhiÒu yÕu tè nh− vËt liÖu v c¬ tÝnh cña chi tiÕt, tÝnh chÊt c¾t cña c¸c h¹t m i, ¸p lùc ®¬n vÞ v vËn tèc tr−ît khi ma s¸t. VÒ b¶n chÊt th× mßn h¹t m i gièng nh− c¸c hiÖn t−îng khi c¾t kim lo¹i v kh¸c ë chç l cã nh÷ng ®iÓm ®Æc biÖt nh− h×nh d¹ng h¹t m i v mÆt c¾t cña phoi nhá. Mßn h¹t m i th−êng gÆp ë c¸c chi tiÕt l m viÖc ë chÕ ®é ma s¸t, ®Æc biÖt khi l m viÖc ë m«i tr−êng bôi bÈn. Mßn h¹t m i cã thÓ xuÊt hiÖn ë c¸c chi tiÕt ®Çu m¸y khi phôc håi b»ng m¹ cr«m, m¹ s¾t, phun kim lo¹i. 5. Mßn rç (mßn ®Ëu mïa) Mßn rç xuÊt hiÖn khi cã ma s¸t l¨n v thÓ hiÖn kh¸ râ r ng trªn c¸c bÒ mÆt l m viÖc cña c¸c æ l¨n v bÒ mÆt r¨ng cña b¸nh r¨ng. Khi c¸c chi tiÕt m¸y bÞ mßn rç th× xuÊt hiÖn biÕn d¹ng nÐn dÎo tÕ vi v biÕn cøng c¸c líp bÒ mÆt kim lo¹i. Do bÞ biÕn cøng nªn xuÊt hiÖn øng suÊt nÐn d−. C¸c t¶i träng thay ®æi theo chu kú v−ît qu¸ giíi h¹n ch¶y cña kim lo¹i khi cã ma s¸t l¨n sÏ g©y nªn hiÖn t−îng mái ph¸ huû c¸c líp bÒ mÆt. ViÖc ph¸ hñy c¸c líp bÒ mÆt x¶y ra do c¸c vÕt nøt tÕ vi v vÜ m« ® xuÊt hiÖn tõ tr−íc, m trong qu¸ tr×nh l m viÖc chóng ph¸t triÓn th nh nh÷ng vÕt lâm ®¬n ®iÖu hoÆc th nh nh÷ng côm vÕt rç. ChiÒu s©u cña c¸c vÕt nøt v vÕt lâm phô thuéc v o c¬ tÝnh cña vËt liÖu chi tiÕt, trÞ sè ¸p lùc ®¬n vÞ t¹i ®iÓm tiÕp xóc v kÝch th−íc c¸c bÒ mÆt tiÕp xóc. 2.1.2. C¸c d¹ng h− háng do t¸c ®éng c¬ giíi C¸c h− háng do t¸c ®éng c¬ giíi th−êng cã c¸c biÓu hiÖn d−íi d¹ng nøt, vì, bong, trãc, thñng, cong, xo¾n, v.v... 20
  19. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Trong qu¸ tr×nh l m viÖc cña ®Çu m¸y, rÊt nhiÒu chi tiÕt chÞu t¶i träng thay ®æi vÒ trÞ sè v vÒ h−íng. D−íi t¸c dông cña c¸c t¶i träng ®ã, ë nh÷ng vÞ trÝ tËp trung øng suÊt, sau mét thêi gian vËn dông sÏ xuÊt hiÖn nh÷ng vÕt nøt tÕ vi, nh÷ng vÕt nøt tÕ vi ®ã, tïy thuéc v o trÞ sè v tÇn sè cña lùc t¸c dông, sÏ dÇn dÇn lan truyÒn th nh nh÷ng vÕt nøt lín v cuèi cïng chi tiÕt bÞ ph¸ hñy. C¸c hiÖn t−îng ph¸ hñy n y ®−îc gäi l ph¸ hñy do mái cña chi tiÕt (hoÆc kim lo¹i). C¸c chi tiÕt trªn ®Çu m¸y th−êng bÞ ph¸ hñy do mái l trôc khuûu, thanh truyÒn, c¸c trôc dÉn ®éng c¬ cÊu phèi khÝ, c¸c b¸nh r¨ng, lß xo trßn, lß xo nhÝp, æ l¨n, còng nh− c¸c gujgi«ng chÞu lùc cña blèc xylanh, v.v... Ngo i ra khi chi tiÕt l m viÖc ë t¶i träng lín h¬n t¶i träng tÝnh to¸n v khi ®é cøng bÒ mÆt v sù bè trÝ t−¬ng hç gi÷a chóng thay ®æi th× sÏ xuÊt hiÖn øng suÊt d−, l m cho chi tiÕt bÞ cong, xo¾n, dËp, trãc, thñng, v.v... Bªn c¹nh ®ã, c¸c lo¹i h− háng n y cßn cã thÓ xuÊt hiÖn do kh«ng tu©n thñ quy tr×nh c«ng nghÖ söa ch÷a, l¾p r¸p, do biÕn d¹ng v øng suÊt ®ét biÕn trong qu¸ tr×nh l m viÖc. HiÖn t−îng mái cña kim lo¹i v ¶nh h−ëng t−¬ng hç cña sù hao mßn víi ®é bÒn mái, l mét trong nh÷ng nguyªn nh©n l m h− háng c¸c chi tiÕt. HiÖn t−îng mái cña kim lo¹i l qu¸ tr×nh ph¸ hñy kim lo¹i dÇn dÇn v l©u d i trong ®iÒu kiÖn cã øng suÊt thay ®æi theo chu kú. Sù ph¸ huû kim lo¹i do t¶i träng ®æi h−íng x¶y ra kh«ng nh÷ng ë nh÷ng t¶i träng cã trÞ sè nhá h¬n giíi h¹n bÒn, m c¶ ë nh÷ng t¶i träng cã trÞ sè nhá h¬n giíi h¹n ch¶y. Sù xuÊt hiÖn c¸c vÕt nøt mái cã liªn quan tíi c¸c ®Æc ®iÓm cÊu tróc tinh thÓ cña kim lo¹i. Nh÷ng kim lo¹i ®a tinh thÓ ®−îc cÊu t¹o bëi mét khèi l−îng lín c¸c tinh thÓ cã h−íng kh¸c nhau, c¸c tinh thÓ ®ã ph©n c¸ch víi nhau bëi c¸c ®−êng biªn, c¸c l« nhá v c¸c t¹p chÊt kh«ng kim lo¹i. C¸c tinh thÓ n y ®Þnh h−íng kh¸c nhau do ®iÒu kiÖn kÕt tinh, ®iÒu kiÖn gia c«ng g©y nªn do ®ã chóng kh«ng ph¶i l ®ång nhÊt. Do tÝnh kh«ng ®ång h−íng ®ã, nªn c¸c tinh thÓ cã ®é chèng t¶i träng bªn ngo i kh¸c nhau, hay nãi kh¸c cã ®é bÒn kh¸c nhau. Trong c¸c tinh thÓ n»m kh«ng cïng h−íng víi t¸c dông cña t¶i träng bªn ngo i sÏ xuÊt hiÖn c¸c øng suÊt lín v trong c¸c tinh thÓ ®ã xuÊt hiÖn biÕn d¹ng dÎo ë d¹ng tr−ît (c¾t). Trong c¸c tinh thÓ kh¸c, biÕn d¹ng mang ®Æc tÝnh ® n håi. Trong kim lo¹i cã t¹p chÊt v c¸c lç rçng sÏ t¹o ra tËp trung øng suÊt. Khi bÞ biÕn d¹ng ® n håi, kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c nguyªn tö v sù biÕn d¹ng kh«ng ®¸ng kÓ cña m¹ng tinh thÓ sÏ ®−îc håi phôc sau khi tho¸t t¶i. Khi bÞ biÕn d¹ng dÎo, mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nguyªn tö cña m¹ng tinh thÓ bÞ ph¸ ho¹i theo c¸c mÆt ph¼ng c¾t hoÆc theo c¸c mÆt ph¼ng tr−ît. ë nh÷ng chu tr×nh ®Çu tiªn cña øng suÊt thay ®æi, kÕt qu¶ biÕn d¹ng dÎo l gia c−êng mÆt ph¼ng tr−ît trong c¸c phÇn tö kh¸c nhau v l m cho kim lo¹i ®−îc bÒn hãa. Tuy nhiªn, khi c¸c chu tr×nh øng suÊt thay ®æi t¨ng lªn th× qu¸ tr×nh biÕn d¹ng dÎo cña c¸c phÇn tö yÕu cã thÓ mÊt ®i, cßn møc ®é biÕn d¹ng cña m¹ng tinh thÓ cã thÓ l m xuÊt hiÖn nh÷ng vïng m ë ®ã liªn kÕt nguyªn tö sÏ bÞ ph¸ hñy v nh÷ng liªn kÕt míi kh«ng xuÊt hiÖn. Do ®ã ®é kÝn mÞn cña kim lo¹i bÞ ph¸ hñy v b¾t ®Çu xuÊt hiÖn nh÷ng vÕt nøt tÕ vi. Giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸ hñy do mái l kÕt qu¶ t¸c dông cña c¸c øng suÊt tiÕp tuyÕn g©y nªn biÕn d¹ng dÎo lÆp ®i lÆp l¹i nhiÒu lÇn. Sù xuÊt hiÖn v tiÕp tôc lín lªn cña c¸c vÕt nøt tÕ vi ® cã v sù xuÊt hiÖn c¸c vÕt nøt tÕ vi míi cã thÓ sÏ chÊm døt, nÕu x¶y ra tr¹ng th¸i c©n b»ng. Tr¹ng th¸i c©n b»ng x¶y ra trong tr−êng hîp khi d−íi t¸c dông cña c¸c øng suÊt tiÕp tuyÕn sù yÕu dÇn do ph¸ huû c¸c phÇn tö yÕu h¬n sÏ ®−îc bï trõ bëi sù bÒn hãa cña nh÷ng phÇn tö bÒn h¬n. Nh−ng còng cã thÓ cã hiÖn t−îng ng−îc l¹i, khi c¸c vÕt nøt tÕ vi xuÊt hiÖn d−íi ¶nh h−ëng cña nguyªn nh©n n y hoÆc nguyªn nh©n kh¸c t¨ng lªn v liªn kÕt l¹i th nh mét vÕt nøt chung. Trong tr−êng hîp n y øng suÊt ph¸p ®ãng mét vai trß quan träng. Sù t¹o th nh c¸c vÕt nøt mái trong phÇn lín c¸c tr−êng hîp x¶y ra theo h−íng t¸c dông cña c¸c øng suÊt ph¸p tuyÕn lín nhÊt. C¬ cÊu biÕn d¹ng dÎo v ph¸ huû kim lo¹i ë t¶i träng chu kú v t¶i träng tÜnh vÒ b¶n chÊt v nguyªn t¾c kh«ng cã g× kh¸c nhau. Trong c¶ hai tr−êng hîp, m¹ng tinh thÓ ®Òu bÞ biÕn d¹ng theo c¸c mÆt ph¼ng c¾t. Tuy nhiªn, ë t¶i träng tÜnh biÕn d¹ng dÎo t¸c dông vÒ mét h−íng v lan truyÒn ®Òu h¬n lªn tÊt c¶ c¸c tinh thÓ, trong khi ®ã ë t¶i träng chu kú biÕn d¹ng dÎo chØ tËp trung ë nh÷ng phÇn tö g©y ra c¾t (tr−ît) thay ®æi vÒ h−íng. Nh− vËy, ®é bÒn cña kim lo¹i ë t¶i träng tÜnh sÏ phô thuéc v o søc chèng ph¸ huû, tÝnh trung b×nh cho tÊt c¶ c¸c phÇn tö kim lo¹i, cßn ë t¶i träng chu kú th× nã sÏ phô thuéc v o nh÷ng phÇn tö yÕu h¬n. 21
  20. Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Qu¸ tr×nh mái cña kim lo¹i cã thÓ chia ra l m 3 thêi kú: 1. Thêi kú xuÊt hiÖn c¸c vÕt nøt tÕ vi mái ®Çu tiªn; 2. Thêi kú ph¸t triÓn c¸c vÕt nøt tÕ vi mái; 3. Thêi ®iÓm ph¸ hñy chi tiÕt do mái. C¬ cÊu h×nh th nh vÕt nøt rÊt phøc t¹p v cã nhiÒu quan ®iÓm kh«ng thèng nhÊt vÒ nguyªn nh©n ph¸t sinh cña nã. Sù h×nh th nh vÕt nøt mái th−êng thÊy ë bÒ mÆt kim lo¹i, ë nh÷ng chç tËp trung øng suÊt lín, nh−ng còng cã thÓ h×nh th nh ë bªn trong kim lo¹i. VÕt nøt kh«ng lan truyÒn theo to n bé thÓ tÝch cña kim lo¹i chi tiÕt m chØ lan truyÒn theo mét trong nh÷ng mÆt c¾t, theo nh÷ng phÇn tö t−¬ng ®èi yÕu cã cÊu tróc vËt lý kh«ng ®ång nhÊt v nh− vËy, ph¸ huû do mái mang ®Æc tÝnh côc bé. Sù h×nh th nh vÕt nøt mái trªn bÒ mÆt chi tiÕt kh«ng chØ do øng suÊt uèn v xo¾n cã chu kú g©y nªn, m c¶ khi kÐo-nÐn theo chu kú. VÕt nøt mái trong tr−êng hîp n y th−êng sinh ra trªn bÒ mÆt chi tiÕt v× c¸c líp bÒ mÆt n y chÞu øng suÊt chu kú kÐm h¬n. MÆt kh¸c, khi c¸c líp bÒ mÆt chi tiÕt ®−îc bÒn hãa b»ng ph−¬ng ph¸p gia c«ng ®Æc biÖt th× c¸c vïng vÕt nøt mái th−êng xuÊt hiÖn d−íi líp bÒn hãa ®ã. Qua ®©y ta thÊy sù xuÊt hiÖn vÕt nøt ë nh÷ng chi tiÕt phôc håi b»ng phñ ®¾p kim lo¹i cã thÓ x¶y ra trªn bÒ mÆt kim lo¹i c¬ b¶n do cã c¸c tËp trung øng suÊt do mßn hoÆc do ph−¬ng ph¸p chuÈn bÞ bÒ mÆt kh«ng kü l−ìng, còng nh− trªn bÒ mÆt cña líp kim lo¹i do ®Æc tÝnh kh«ng ®ång nhÊt vÒ cÊu tróc cña chóng. Nguyªn nh©n l m gi¶m ®é bÒn mái cña c¸c chi tiÕt phôc håi l : 1. Do tr¹ng th¸i bÒ mÆt chi tiÕt; 2. Do phñ ®¾p kim lo¹i hoÆc l¾p thªm chi tiÕt phô; 3. Do gia c«ng c¬ cho c¸c chi tiÕt phôc håi. Së dÜ ®é bÒn mái cña kim lo¹i gi¶m xuèng khi tr¹ng th¸i bÒ mÆt thay ®æi l v× lóc ®ã líp bÒ mÆt ® mang nh÷ng khuyÕt tËt do chi tiÕt bÞ mßn nh− vÕt x−íc, x©y s¸t, vÕt nøt tÕ vi hoÆc do bÒ mÆt chÞu ¶nh h−ëng cña c¸c nguyªn c«ng chuÈn bÞ chi tiÕt ®Ó phñ ®¾p nh− c¾t b»ng ren, gia c«ng c¬-d−¬ng cùc, v.v... Nhãm nguyªn nh©n thø hai cã liªn quan tíi c¸c hiÖn t−îng x¶y ra trong qu¸ tr×nh phñ ®¾p, tíi ®Æc tÝnh kh«ng ®ång nhÊt vÒ cÊu tróc cña chóng v øng suÊt d− bªn trong. Nhãm nguyªn nh©n thø ba cã liªn quan tíi l−îng d− gia c«ng, tíi trÞ sè v sù ®ång ®Òu cña nã trong qu¸ tr×nh gia c«ng c¬ cho c¸c chi tiÕt phôc håi. ViÖc c¾t gät l m kim lo¹i phñ ®¾p cã chøa «xy v c¸c t¹p chÊt kh¸c mét c¸ch gi¸n ®o¹n sÏ l m cho bÒ mÆt bÞ r¹ch, bÞ lâm s©u v nhiÒu khi m i còng kh«ng hÕt, do ®ã ®é bÒn mái gi¶m xuèng. ë mét møc ®é n o ®ã, c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn céng thªm víi øng suÊt d− bao giê còng l ®Æc tr−ng cña c¸c ph−¬ng ph¸p phôc håi chi tiÕt b»ng phñ ®¾p kim lo¹i. Sù xuÊt hiÖn vÕt nøt l m gi¶m ®é bÒn mái cña ®Çu m¸y phô thuéc v o b¶n chÊt cña c¸c liªn kÕt lý - hãa cña líp phñ víi kim lo¹i c¬ b¶n. C¸c ph−¬ng ph¸p ®iÖn ph©n v tÊt c¶ c¸c ph−¬ng ph¸p phñ b»ng h n ®¾p kh«ng ®ßi hái ph¶i cã bÒ mÆt th« ®Ó phôc håi cho tèt, trong khi ®ã khi phun kim lo¹i ®iÒu ®ã l¹i rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¨ng ®é bÒn b¸m cña líp phñ víi kim lo¹i chi tiÕt. C¸c líp phñ ®iÖn ph©n v h n ®¾p ®Òu l m viÖc ®ång thêi víi kim lo¹i c¬ b¶n ë mäi t¶i träng. Do ®ã c¸c khuyÕt tËt cña líp bÒ mÆt chi tiÕt bÞ mßn, c¸c ®Æc ®iÓm cña cÊu tróc líp phñ v øng suÊt d− trong líp bÒ mÆt ®ã, ë møc ®é n o ®ã, ®Òu ¶nh h−ëng tíi ®é bÒn mái cña chi tiÕt ®−îc phôc håi. C¸c líp phun kim lo¹i th−êng cã ®é bÒn b¸m nhá (1,2 - 2,5 kG/cm2), do ®ã d−íi t¸c dông cña t¶i träng chu kú, nh− c¸c nghiªn cøu cho biÕt, líp phun ®ã sÏ kh«ng l m viÖc ®ång thêi víi kim lo¹i c¬ b¶n v tãm l¹i ®é kh«ng ®ång nhÊt vÒ cÊu tróc líp kim lo¹i phun, øng suÊt d− bªn trong cña nã v viÖc gia c«ng c¬ khÝ cña chi tiÕt ®Òu kh«ng ¶nh h−ëng tíi sù gi¶m ®é bÒn mái. ë ®©y ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi ®é bÒn mái l c¸c ph−¬ng ph¸p chuÈn bÞ bÒ mÆt cña chi tiÕt ®Ó phun kim lo¹i v sù ¶nh h−ëng cña qu¸ tr×nh phun kim lo¹i tíi sù xuÊt hiÖn nh÷ng chç tËp trung øng suÊt. Do vËy, khi phôc håi chi tiÕt b»ng nh÷ng ph−¬ng ph¸p kh¸c nhau cÇn ph¶i chó ý ¶nh h−ëng cña líp phñ tíi ®é bÒn mái cña chi tiÕt. 2.1.3. C¸c d¹ng h− háng do t¸c ®éng hãa - nhiÖt C¸c h− háng do t¸c dông hãa nhiÖt th−êng biÓu hiÖn d−íi d¹ng cong vªnh, ¨n mßn, gi hãa líp c¸ch ®iÖn, ch¸y, rç, v.v... Mßn do nhiÖt (hay mßn nhiÖt) xuÊt hiÖn do t¸c dông cña l−îng nhiÖt sinh ra khi c¸c chi tiÕt bÞ ma s¸t ë tèc ®é tr−ît lín v t¶i träng ®¬n vÞ cao. Trong c¸c ®iÒu kiÖn ®ã, trªn c¸c bÒ 22
nguon tai.lieu . vn
Kiến trúc - Xây dựng Tự động hoá Điện - Điện tử Kĩ thuật Viễn thông Cơ khí - Chế tạo máy Năng lượng Hoá dầu Hoá học Sinh học