Xem mẫu
- Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Chöông 6:
CHAÁT TAÅY RÖÛA VAØ PHAÂN TAÙN
6.1 Söï hình thaønh caùc caën vaø coâng duïng chaát taåy röûa trong daàu boâi trôn
6.1.1.Hieän töôïng taïo sôn(vec-ni)
Khi ñoä ng cô hoaït ñoäng treân beà maët caùc chi tieát coù nhieät ñoä cao nhö thaân pit-toâng vaø vuøng raõn h
xec-maêng coù ñoïng laïi moät cacbon ôû daïng maøng moûng, baùm chaéc treân beà maët caùc chi tieát naøy vaø laáp
laùnh. lôùp phuû naøy ñöôïc goïi laø lôùp sôn( ôû moät soá taøi lieäu ñöôïc goò laø vecni).
Lôùp sôn naøy coù tính daãn nhieät raát keùm, khi baùm treân beà maëtcaùc chi tieát noù seõ laøm cho caùc chi
tieát quaù nhieät.
Hieän töôïng hình thaønh caùc lôùp sôn do caùc nguyeân nhaân sau
- Do söï oxy hoaù lôùp daàu moûng treân maët chi tieát coù nhieät ñoä cao
- Do caùc saûn phaåm oxy hoaù töø caùc nôi khaùc cuaû ñoäng cô baùm leân beà maët chi tieát.
Ñeå haïn cheá söï hình thaønh lôùp sôn. Ngöôøi ta cho vaøo daàu caùc phuï gia choáng oxy hoaù vaø taåy röûa. Neá u
moät lôùp daàu saïch ôû 250oC sau 20 phuùt seõ bieán thaønh sôn, neáu coù phuï gia choáng oxy hoaù thôøi gian naøy
seõ keùo daøi ra 80-100 phuùt. Khi cho phuï gia taåy röûa vaøo daàu caùc saûn phaåm oxy hoaù h a taïo treân beà
Min vöø
Chicô taïo sôn.
P. Ho
maët caùc chi tieát maùy seõ bò cuoán ñi nhanh choùng vaø nhö vaäy khaéc phuïc ñöôïc nguy
uat T
y th
Hieän töôïng taïo caën trong ñoäng cô
am K m khaùc nhau tích laïi trong daàu nhö
Khi ñoäng cô laøm vieäc daàu luoân bò baån do nhieàphsaûn phaå
H Su
u
Dc ñieàu kieän nhaát ñònh caùc chaát treân seõ pha troän laãn
muoäi than, caùc haït maøi moøn, nöôùc, buïi... tronggcaù
ruon
t g T ng cac-te chöùa daàu, trong caùc ñöôøn g oáng daãn daàu , trong
© xuoá
h
nhau vaø taïo thaønh moät chaát seàn seät glaén
yri
Cop c ñöôøng oáng daãn daàu daãn ñeán caùc söï coá nguy hieåm cho ñoäng cô. Ñeå
baàu loïc daàu... ñieàu naøy laøm taéc caù
haïn cheá taïo caën trong daàu coù chaát choáng taïo caën chuùng giuùp phaân taùn caùc caën naøy thaønh caùc chaát lô
löûng trong daàu vaø khoâng cho chuùng lieân keát vôùi nhau.
Ngoaøi ra chaát taåy röûa vaø chaát phaân taùn coøn coù khaû naêng trung hoaø caùc axit coù trong daàu( trò soá
kieàm toång cuûa chuùng leân ñeán 50-70)
6.2.Thaønh phaàn vaø cô cheá hoaït ñoäng cuûa phuï gia taåy röûa
Chaát taåy röûa laø moât loaïi phu gia cuûa daàu boâi trôn, chuùng thöôø ng ñöôïc pha vaøo daàu boâi trôn vôùi
tyû leä 2-10% khoái löôïng. Caùc loaïi phuï gia naøy thöôøng laø Sulphonate, Sulphurised Phenate, Salicylate
cuûa caùc kim loaïi kieàm nhö (Ba, Ca, Na...). Chæ soá kieàm toång TBN cuûa chuùng töø 50-70 ñeå trung hoaø
ñöôïc caùc thaønh phaàn axit chöùa trong daàu.
MSO3
Sulphonate
Sulphuris ed Phenate MO
Sn
MO
Salicylate MO
CO2 H
M: Calcium hay Magnesium
Hình 4: Caáu truùc cuûa phuï gia taåy röûa
81
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
- Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
Caáu truùc cuûa caùc chaát taåy röûa ñöôïc minh hoaï ñôn giaûn nhö hình treân. Chuùn g bao goàm moät ñuoâi
hydrocacbon vaø moät ñaàu maïch voøng coù ñính caùc ion kim loaïi nhö hình veõ. Caùc Ion kim loaïi naøy seõ
ñöôïc phaân cöïc vaø ñoùng vai troø taïo lieân keát vôøi nhöõ ng taïp chaát nhö hình veõ. Phaàn ñuoâi hydrocacbon seõ
giuùp cho phaân töû naøy tan ñöôïc trong daàu goác.
Cô cheá hoaït ñoäng cuûa chuù ng ñöôïc minh hoaï treân hình veõ
h
Min
Chi
P. Ho
Hình 5: Cô cheá hoaït ñoäng cuûa caùc phuï gia taåy röaû T
huat
Ky t
pham
H Su taùn
gD
6.3.Thaønh phaàn vaø cô cheá hoaït ñoäng cuûa phuïngia phaân
Truo trong daàu boâi trôn chuù ng laøm öùc cheá quaù trình taïo caên
Chaát phaân taùn cuõng ñoùng vai troø laø ichaát©phuï gia
ght
opyrn quan troïng nhaát bao goàm:
C
trong ñoän g cô. Caùc phuï gia phaân taù
• Ankenyl polyamin suxinimit
• Ankylhyñroxybenzyl polyamin
• Este polyhyñroxy-suxinic
• Poly-aminamit- imidazolin
• Polyamin suxinimit
• Este- photphonat
Caáu truùc cuûa chuùng gaàn gioáng caáu truùc cuûa chaát taåy röûa
Caàu noái
Chuoãi hydrocacbon tan trong daàu Phaàn phaân cöïc
Hình 6: Caáu truùc cuûa phuï gia choáng baùm caën
Phaàn phaân cöïc seõ coù aùi löïc raát lôùn vôùi caën baån, chuù ng seõ lieân keát vôùi caën baån vaø taïo thaønh moät
vaønh ñai xung quanh caën. ñieà u naøy khieán caùc caën khoâng lieân keát laïi ñöôïc vôùi nhau, khoâng taïo ra caùc
maûng baùm trong ñoäng cô. Phaàn caáu noái ñoùng vai troø lieân keát giöõa phaàn phaân cöïc vaø chuoãi
82
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
- Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
hydrocacbon tan trong daàu. Tính phaân cöïc coù ñöôïc do söï hieä n dieän cuûa caùc nguyeân töû nitô, photpho coù
trong daàu
Caën
Hình 7: Cô cheá hoaït ñoäng cuûa phuï gia choáng baùm caën
h
Min
Chi
P. Ho
uat T
y th
am K
u ph
HS
ng D
uo
© Tr
ight
opyr
C
83
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
- Truong DH SPKT TP. HCM http://www.hcmute.edu.vn
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
[1] Lieân ñoaøn xuaát khaåu oâtoâ v/o Autoexport moscou, Nhieâ n lieäu xaêng daàu môõ, Toång coâng ty
nhaäp khaåu maùy, 1976
[2] C. Kajdas, Daàu môõ boâi trôn, Nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ thuaät, 2000.
[3] Vieän hoaù hoïc coâng nghieäp, Soå tay söû duïng daàu môõ boâi trôn, Nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ
thuaät, 1991.
[4] Nguyeãn Ngoïc An, Nhieân lieäu vaø daàu môõ duøng cho xe maùy, Nhaø xuaát baûn coâng nhaân kyõ
thuaät,1977.
[5] PGS.TS Ñinh Thò Ngoï, Hoaù hoïc daàu moû vaø khí, Nhaø xuaát baûn khoa hoïc vaø kyõ thuaät, 2004.
[6] Nguyeãn Ñình Phoå, Aên moøn vaø baûo veä kim loaïi, Tröôøng Ñaïi hoïc baùch khoa TP. HoÀ Chí
Minh,1980.
h
Min
Chi
[7] Vuõ Tam Hueà, Nguyeãn Phöông Tuøng, Höôù ng daãn söû duïn g nhieân lieäu daàu môõ, Nhaø xuaát baûn
P. Ho
uat T
khoa hoïc vaø kyõ thuaät, 2000.
y th
am K
[8] Castrol , Oil and engines, 2000.
ph
[9] Caùc taøi lieäu höôùng daãn söû duïn g daàu nhôùDcuûSucoâng ty Castrol, Ford,….
tHa
g
ruon
t©T
h
yrig
Cop
Thu vien DH SPKT TP. HCM - http://www.thuvienspkt.edu.vn
nguon tai.lieu . vn
