Xem mẫu
- Ch¬ng 5 : VèN S¶N XUÊT CñA DOANH NGHIÖP X¢Y
DùNG
1. Kh¸i niÖm, thµnh phÇn vèn s¶n xuÊt kinh doanh x©y
dùng
1.1. Kh¸i niÖm
Theo nghÜa réng, vèn s¶n xuÊt trong x©y dùng cña
doanh nghiÖp ®ã lµ nguån nguyªn vËt liÖu, tµi s¶n cè
®Þnh s¶n xuÊt, nh©n lùc, th«ng tin, uy tÝn... cña doanh
nghiÖp ®îc sö dông cho môc ®Ých s¶n xuÊt vµ kinh doanh
®Ó sinh lêi.
Theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ nghÜa hÑp, vèn s¶n
xuÊt x©y dùng cña doanh nghiÖp bao gåm hai bé phËn
chÝnh: vèn cè ®Þnh vµ vèn lu ®éng.
1.2. Thµnh phÇn vèn s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng
- Vèn cè ®Þnh trong x©y dùng cña danh nghiÖp
- Vèn lu déng trong x©y dùng cña doanh nghiÖp
2. Vèn cè ®Þnh trong kinh doanh x©y dùng cña doanh
nghiÖp
2.1. Kh¸i niÖm vÒ vèn cè ®Þnh vµ tµi s¶n cè ®Þnh
a. Vèn cè ®Þnh trong x©y dùng lµ mét bé phËn cña vèn
s¶n xuÊt kinh doanh x©y dùng cña doanh nghiÖp, ë d¹ng
vËt thÓ gi÷ chøc n¨ng cña t liÖu lao ®éng vµ chóng tham
gia vµo nhiÒu chu kú cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt; sau mçi chu
1
- kú s¶n xuÊt mét bé phËn cña gi¸ trÞ cña vèn cè ®Þnh nµy
®îc chuyÓn vµo gi¸ s¶n phÈm, nhng h×nh th¸i vËt chÊt ban
®Çu cña nã t¬ng ®èi kh«ng thay ®æi.
XÐt vÒ mÆt vËt chÊt chóng bao gåm 2 phÇn: Tµi s¶n
cè ®Þnh h÷u h×nh vµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
b. Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh
Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh lµ mét bé phËn cña t liÖu s¶n
xuÊt lµm chøc n¨ng t liÖu lao ®éng, cã h×nh th¸i vËt chÊt
(cã thÓ lµ tµi s¶n cã kÕt cÊu ®éc lËp hoÆc lµ mét hÖ
thèng gåm nhiÒu tµi s¶n liªn kÕt víi nhau ®Ó thùc hiÖn mét
hay mét sè chøc n¨ng nhÊt ®Þnh); chóng ®ñ tiªu chuÈn lµ
tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh; nã tham gia vµo nhiÒu chu kú
kinh doanh nhng h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu cña nã vÉn
kh«ng ®æi vÒ cÊu t¹o vËt chÊt vµ tÝnh n¨ng kü thuËt; qu¸
tr×nh tham gia vµo s¶n xuÊt nã cã thÓ bÞ hao mßn vÒ vËt
chÊt, lµm cho tµi s¶n gi¶m sót vÒ tÝnh n¨ng kü thuËt vµ h
háng ph¶i th¶i lo¹i ra khái s¶n xuÊt; cïng víi sù hao mßn vÒ
vËt chÊt gi¸ trÞ cña nã còng gi¶m dÇn, phÇn gi¸ trÞ gi¶m
®ã ®îc chuyÓn dÇn vµo chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm do nã
lµm ra.
Tõ kh¸i niÖm trªn ta cã thÓ tãm t¾t tµi s¶n cè ®Þnh h÷u
h×nh theo nh÷ng ®Æc ®iÓm sau:
Theo chøc n¨ng Theo ®Æc ®iÓm Theo h×nh thøc
khi tham gia vµo chuyÓn ®æi gi¸
2
- trÞ cña nã vµo
s¶n xuÊt
chi phÝ s¶n xuÊt
- Cã tÝnh - Tham gia s¶n
chÊt vËt xuÊt nhiÒu - Gi¸ trÞ bÞ
chÊt lÇn gi¶m dÇn
- Lµ t liÖu lao - H×nh th¸i vËt - §îc chuyÓn
®éng chÊt vÉn ®îc dÇn vµo chi
- Cã gi¸ trÞ lín gi÷ nguyªn phÝ s¶n
vµ thêi gian - BÞ hao mßn, xuÊt ra s¶n
sö dông l©u h háng vµ bÞ phÈm
dµi th¶i lo¹i
VÝ dô: Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh cña doanh nghiÖp lµ
m¸y ®µo ®Êt, m¸y cÈu, m¸y b¬m bª t«ng, trô së lµm viÖc
cña c«ng ty...
c. Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh
Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh lµ tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i
vËt chÊt, nã ®îc nhËn biÕt b»ng mét kho¶n tiÒn tÖ ®· ®îc
®Çu t; nã ®ñ tiªu chuÈn lµ tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh; nã
tham gia nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh; gi¸ trÞ cña nã
còng gi¶m dÇn theo thêi gian, phÇn gi¸ trÞ gi¶m ®ã ®îc
chuyÓn vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh s¶n phÈm
2.2. Tiªu chuÈn nhËn biÕt tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ
v« h×nh
3
- a. Tiªu chuÈn vµ nhËn biÕt tµi s¶n cè ®Þnh:
∗ T liÖu lao ®éng lµ nh÷ng tµi s¶n h÷u h×nh vµ nh÷ng
kho¶n ®Çu t t¹o ra tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i vËt chÊt nÕu
tho¶ m·n ®ång thêi c¶ ba tiªu chuÈn díi ®©y th× ®îc coi lµ
tµi s¶n cè ®Þnh
* Ba tiªu chuÈn cña tµi s¶n ®îc coi lµ tµi s¶n cè ®Þnh:
- Ch¾c ch¾n thu ®îc lîi Ých kinh tÕ trong t¬ng lai tõ
viÖc sö dông tµi s¶n ®ã;
- Cã thêi gian sö dông tõ 1 n¨m trë lªn;
- Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®îc x¸c ®Þnh mét c¸ch tin cËy
vµ cã gi¸ trÞ tõ 10.000.000 ®ång (mêi triÖu ®ång) trë lªn.
b. C¸c tµi s¶n kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn TSC§
∗ Nh÷ng t liÖu lao ®éng kh«ng tho¶ m·n ®ång thêi tiªu
chuÈn nhËn biÕt TSC§ trªn th× ®îc gäi lµ c«ng cô dông cô
hay cßn gäi lµ tµi s¶n lu ®éng hay vËt rÎ tiÒn mau háng vµ
do vèn lu ®éng chi tr¶.
∗ Nh÷ng kho¶n chi phÝ t¹o ra tµi s¶n kh«ng cã h×nh th¸i
vËt chÊt kh«ng ®ång thêi tho¶ m·n c¶ ba tiªu chuÈn nhËn
biÕt TSC§ th× ®îc h¹ch to¸n trùc tiÕp hoÆc ®îc ph©n bæ
dÇn vµo chi phÝ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
2.3. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh trong doanh nghiÖp x©y
dùng
a. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo h×nh th¸i vËt chÊt cña tµi
s¶n cè ®Þnh
4
- - Tµi s¶n cè h÷u h×nh: nhµ cöa, m¸y mãc, thiÕt bÞ thi
c«ng....
- Tµi s¶n cè ®Þnh v« h×nh: b»ng ph¸t minh s¸ng chÕ,
kiÓu d¸ng s¶n phÈm...
b. Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông cña TSC§:
- Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých kinh doanh lµ
nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh do doanh nghiÖp qu¶n lý, sö
dông cho c¸c môc ®Ých kinh doanh cña doanh
nghiÖp.
- Tµi s¶n cè ®Þnh dïng cho môc ®Ých phóc lîi, sù
nghiÖp, an ninh, quèc phßng lµ nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh
do doanh nghiÖp qu¶n lý sö dông cho c¸c môc ®Ých
phóc lîi, sù nghiÖp, an ninh, quèc phßng trong doanh
nghiÖp
- Tµi s¶n cè ®Þnh b¶o qu¶n hé, gi÷ hé, cÊt gi÷ hé lµ
nh÷ng tµi s¶n cè ®Þnh doanh nghiÖp b¶o qu¶n hé, gi÷
hé cho ®¬n vÞ kh¸c hoÆc cÊt gi÷ hé Nhµ níc theo quy
®Þnh cña c¬ quan Nhµ níc cã thÈm quyÒn.
c. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo tÝnh chÊt s¶n xuÊt cña tµi
s¶n khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt
- Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt
+ Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt tÝnh cùc: m¸y mãc
thiÕt bÞ thi c«ng...
5
- + Tµi s¶n cè ®Þnh s¶n xuÊt thô ®éng: nhµ xëng
s¶n xuÊt, trô trë lµm viÖc cña c«ng ty...
- Tµi s¶n cè ®Þnh phi s¶n xuÊt: nhµ ë,...
d. Ph©n lo¹i tµi s¶n theo ph¹m vi ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh
- Tµi s¶n cè ®Þnh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc thi c«ng
x©y dùng c«ng tr×nh
- C¸c tµi s¶n ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kh¸c ngoµi
x©y l¾p
e. Ph©n lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh theo nguån h×nh thµnh
vèn
- Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ nguån v«n ng©n
s¸ch hoÆc cã nguån gèc tõ ng©n s¸ch
- Tµi s¶n cè ®Þnh h×nh thµnh tõ nguån vèn tù cã
- Tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh thµnh tõ vèn vay
- Tµi s¶n cè ®Þnh h×nh thµnh tõ c¸c nguån vèn kh¸c
3. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng
3.1. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vÒ mÆt gi¸ trÞ
§¸nh gi¸ tµi s¶n theo gi¸ nguyªn thuû cña tµi s¶n
a.
cè ®Þnh (hay cßn gäi lµ nguyªn gi¸ cña tµi s¶n)
(ký hiÖu: Go)
6
- Gi¸ nguyªn thuû cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ toµn bé chi
phÝ thùc tÕ ®· chi ra ®Ó cã ®îc tµi s¶n cè ®Þnh tÝnh tíi
thêi ®iÓm ®a tµi s¶n vµo ho¹t ®éng b×nh thêng
Go= Gg + Cvc + Clv + Cth (®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.1)
Gg: Gi¸ gèc thùc tÕ cña tµi s¶n cè ®Þnh khi mua s¾m,
x©y dùng... (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
Cvc: Chi phÝ vËn chuyÓn, th¸o l¾p, t©n trang...(nÕu
cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
Clv: Chi phÝ tr¶ l·i vay trong ®Çu t khi cha ®a tµi s¶n
cè ®Þnh vµo ho¹t ®éng (nÕu cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
Cth: Chi phÝ vÒ thuÕ tríc b¹ hoÆc lÖ phÝ tríc b¹ (nÕu
cã) (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ x¸c ®Þnh ®¬n gi¶n,
nhanh, cã thÓ x¸c ®Þnh tõ sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh
nghiÖp. Nhng theo chØ tiªu nµy cã nhîc ®iÓm lµ gi¸ c¶
kh«ng s¸t víi gi¸ c¶ thùc tÕ do tiÕn bé cña khoa häc c«ng
nghÖ vµ do trît gi¸
Trªn thùc tÕ cã nhiÒu lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh ®îc h×nh
thµnh tõ c¸c c¸ch thøc kh¸c nhau.
§¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸ ®îc
b.
®¸nh gi¸ l¹i theo gi¸ t¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ (hay gäi
lµ gi¸ kh«i phôc) (ký hiÖu: Gkp)
Gi¸ kh«i phôc cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ gi¸ trÞ cña tµi s¶n
cè ®Þnh mua s¾m ë c¸c thêi kú tríc ®îc ®¸nh gi¸ l¹i theo
7
- mÆt b»ng gi¸ hiÖn hµnh víi cïng lo¹i tµi s¶n ®ã vµ ®îc xem
nh ë tr¹ng th¸i hoµn toµn míi.
C«ng thøc x¸c ®Þnh gi¸ kh«i phôc gièng nh c«ng thøc
x¸c ®Þnh nguyªn gi¸ nhng cã ®iÓm kh¸c lµ mÆt b»ng gi¸
®Ó tÝnh gi¸ kh«i phôc lµ mÆt b»ng t¹i thêi ®iÓm ®¸nh gi¸.
Nguyªn nh©n ph¶i ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh lµ do gi¸
c¶ thay ®æi do t¸c ®éng cña trît gÝa vµ hao mßn v« h×nh
tµi s¶n cè ®Þnh.
ViÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n lµm cho khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc ®ång nhÊt vµ t¹o ®iÒu
kiÖn cho viÖc b¶o toµn vèn cho doanh nghiÖp.
Ph¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®îc nh÷ng nhîc ®iÓm
cña ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ theo gi¸ ban ®Çu, phï hîp víi thùc
tÕ kinh doanh. Tuy nhiªn viÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n cè ®Þnh
ë ®©y ph¶i tiÕn hµnh thêng xuyªn hµng n¨m vµ rÊt tèn
kÐm.
§¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh theo nguyªn gi¸ cßn l¹i
c.
cña tµi s¶n, ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ ban ®Çu
(nguyªn gi¸) cña tµi s¶n cè ®Þnh cã trõ ®i phÇn
cl
khÊu hao ®· tiÕn hµnh: (ký hiÖu: Go )
G0 = G0 − Tkh
cl
(®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.2)
8
- G0: Nguyªn gi¸cña tµi s¶n cè ®Þnh (®¬n vÞ tÝnh
®ång)
Tkh: Sè hao mßn luü kÕ cña TSC§ (hoÆc Sè khÊu hao
lòy kÕ cña TSC§) (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
§¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh theo gi¸ kh«i phôc cßn
d.
l¹i, lµ gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn t¹i ë thêi ®iÓm so
s¸nh cã trõ ®i phÇn khÊu hao ®· tiÕn hµnh tÝnh
cl
theo gi¸ kh«i phôc. (ký hiÖu: Gkp )
Gkp = Gkp − Tkh
cl kp
(®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.3)
GKP : lµ nguyªn gi¸ ®îc ®¸nh gi¸ l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh
hay lµ gi¸ kh«i phôc cña tµi s¶n cè ®Þnh (®¬n vÞ tÝnh
®ång)
kp
Tkh : Sè tiÒn khÊu hao tÝch lòy tÝnh theo gi¸ kh«i phôc
3.2. §¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vÒ t×nh tr¹ng kü thuËt
4. Hao mßn tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng
4.1. Hao mßn h÷u h×nh
Kh¸i niÖm, c¸c nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn
4.1.1.
tèc ®é hao mßn h÷u h×nh
a. Kh¸i niÖm hao mßn h÷u h×nh
Hao mßn h÷u h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh xÐt theo gãc
®é kü thuËt (gäi t¾t lµ hao mßn h÷u h×nh) lµ sù thay ®æi
h×nh d¸ng bªn ngoµi vµ cÊu t¹o vËt chÊt bªn trong cña tµi
9
- s¶n cè ®Þnh do t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh sö dông vµ cña m«i
trêng tù nhiªn. Do ®ã gi¸ trÞ sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh
nh c«ng suÊt, ®é bÒn v.v… bÞ gi¶m ®i.
b. C¸c nguyªn nh©n ¶nh hëng ®Õn tèc ®é cña hao
mßn h÷u h×nh:
Nh©n tè liªn quan ®Õn chÕ t¹o tµi s¶n cè ®Þnh nh:
-
+ ChÊt lîng cña ®å ¸n thiÕt kÕ chÕ t¹o tµi s¶n;
+ ChÊt lîng cña nguyªn vËt liÖu dïng ®Ó chÕ t¹o s¶n
phÈm;
+ Tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü thuËt chÕ t¹o ra tµi s¶n;
+ Tr×nh ®é l¾p r¸p, b¶o hµnh s¶n phÈm...
Nh©n tè liªn quan ®Õn sö dông tµi s¶n cè ®Þnh
-
phô thu«c vµo:
+ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña tµi s¶n;
+ chÕ ®é lµm viÖc cña tµi s¶n ®ñ t¶i, qu¸ t¶i hay non t¶i;
+ Tr×nh ®é cña ngêi sö dông tµi s¶n;
+ Phô thuéc vµo ®èi tîng lao ®éng mµ tµi s¶n cè ®Þnh trùc
tiÕp lµm viÖc, vÝ dô m¸y ®µo ®Êt phô thuéc vµo cÊp ®Êt,
lo¹i ®Êt mµ m¸y ®µo;
+ Phô thuéc vµo chÊt lîng nhiªn liÖu, n¨ng lîng dïng cho tµi
s¶n cè ®Þnh;
+ Phô thuéc vµo chÕ ®é söa ch÷a, gi÷ g×n b¶o qu¶n tµi
s¶n
10
- Nh©n tè liªn quan ®Õn ®iÒu kiÖn ®Þa ph¬ng, m«i
-
trêng mµ tµi s¶n ph¶i trùc tiÕp lµm viÖc nh: nhiÖt ®é, ®é
Èm, ma b·o, ¨n mßn ho¸ häc...
t¸c h¹i cña hao mßn h÷u h×nh vµ biÖn ph¸p
4.1.2.
h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn h÷u h×nh
a. T¸c h¹i cña hao mßn h÷u h×nh
- ChÊt lîng sö dông cña tµi s¶n gi¶m sót: Nh n¨ng suÊt
gi¶m, chÊt lîng s¶n phÈm lµm ra gi¶m, ®é tin cËy trong sö
dông tµi s¶n cè ®Þnh gi¶m nh tµi s¶n hay s¶y ra h háng
bÊt thêng h¬n, chi phÝ nhiªn liÖu, n¨ng lîng cho tµi s¶n cè
®Þnh cao lªn so víi lóc tµi s¶n cha bÞ hao mßn h÷u h×nh
- Tèn kÐm cho chi phÝ söa ch÷a tµi s¶n do tµi s¶n hay
bÞ háng h¬n
- Ph¶i ngõng s¶n xuÊt do tµi s¶n bÞ h háng vµ söa ch÷a
- Tµi s¶n bÞ hao mßn g©y « nhiÔm m«i trêng, gi¶m kh¶
n¨ng c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ng¬× sö dông...
b. C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ lµm gi¶m t¸c h¹i cña hao
mßn h÷u h×nh
- C¶i tiÕn kü thuËt, c¶i tiÕn tæ chøc qu¶n lý ë kh©u chÕ
t¹o, kh©u sö dông, kh©u b¶o qu¶n tµi s¶n cè ®Þnh.
- §Çu t mua s¾m c¸c tµi s¶n cè ®Þnh phï hîp víi ®iÒu
kiÖn tù nhiªn, khÝ hËu ViÖt Nam.
- Thùc hiÖn tèt chÕ ®é söa ch÷a, b¶o dìng ®Þnh kú
theo kÕ ho¹ch quy ®Þnh.
11
- - N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô cho nh÷ng
ngêi khai th¸c vËn hµnh tµi s¶n cè ®Þnh.
- KiÓm so¸t chÊt lîng c¸c nhiªn liÖu, n¨ng lîng cung cÊp
cho tµi s¶n cè ®Þnh ho¹t ®éng ®¶m b¶o ®óng yªu cÇu quy
®Þnh.
- T¹o ®ñ viÖc lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thu håi
nhanh chi phÝ ®Çu t ban ®Çu th«ng qua khÊu hao.
- Chó träng c¸c biÖn ph¸p b¸n, kho¸n, cho thuª tµi s¶n cè
®Þnh ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng cña hao mßn h÷u h×nh v.v.
4.2. Hao mßn v« h×nh
a. Kh¸i niÖm, nguyªn nh©n g©y ra hao mßn v« h×nh
Hao mßn v« h×nh cña tµi s¶n cè ®Þnh lµ mét ph¹m trï
kinh tÕ (gäi t¾t lµ hao mßn v« h×nh kinh tÕ) gåm cã hai tr-
êng hîp:
Hao mßn v« h×nh kinh tÕ lo¹i mét x¶y ra cho mét tµi
s¶n cè ®Þnh hiÖn ®ang sö dông khi xuÊt hiÖn mét tµi s¶n
cè ®Þnh cã cïng c«ng dông vµ nguyªn lý cÊu t¹o nhng nã l¹i
cã gi¸ trÞ s¶n xuÊt rÎ h¬n vµ do ®ã nã còng cã gi¸ thµnh
s¶n phÈm do nã s¶n xuÊt ra bÐ h¬n. ë ®©y gi¸ s¶n xuÊt tµi
s¶n cè ®Þnh ngµy cµng rÎ h¬n chñ yÕu lµ do tiÕn bé kü
thuËt vµ tæ chøc ë kh©u s¶n xuÊt tµi s¶n cè ®Þnh ®ang
xÐt.
12
- Hao mßn v« h×nh kinh tÕ lo¹i hai x¶y ra cho mét tµi
s¶n cè ®Þnh hiÖn ®ang sö dông khi xuÊt hiÖn mét tµi s¶n
cè ®Þnh cã cïng c«ng dông nhng l¹i cã nguyªn lý cÊu t¹o
tiÕn bé h¬n vµ do ®ã cã n¨ng suÊt lín h¬n vµ gi¸ thµnh mét
®¬n vÞ s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh lµm ra bÐ h¬n.
Hao mßn v« h×nh lo¹i mét vµ lo¹i hai x¶y ra ®Òu do
nguyªn nh©n tiÕn bé kü thuËt, nhng víi hao mßn v« h×nh
lo¹i mét th× nhê tiÕn bé kü thuËt ë kh©u s¶n xuÊt tµi s¶n
cè ®Þnh, cßn víi hao mßn v« h×nh lo¹i hai th× nhê tiÕn bé
kü thuËt ë kh©u thiÕt kÕ cÊu t¹o tµi s¶n cè ®Þnh. Trong tr -
êng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i hai, gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh vµ
suÊt vèn ®Çu t cña tµi s¶n cè ®Þnh cã thÓ t¨ng lªn so víi
tµi s¶n cè ®Þnh ®îc so s¸nh hiÖn cã, nhng gi¸ thµnh cña
mét ®¬n vÞ s¶n phÈm do tµi s¶n cè ®Þnh lµm ra th× nhÊt
®Þnh ph¶i nhá h¬n. Trong trêng hîp trît gi¸ c¸c vÊn ®Ò trªn
ph¶i ®îc xem xÐt trªn c¬ së ®a c¸c chØ tiªu gi¸ ë c¸c n¨m vÒ
cïng mét mÆt b»ng gi¸.
Trong x©y dùng c¸c tµi s¶n cè ®Þnh lµ m¸y x©y dùng
cã thÓ bÞ hao mßn v« h×nh do c¸c mÉu nhµ cöa thay ®æi.
VÝ dô c¸c lo¹i cÇn trôc x©y dùng bÞ hao mßn v« h×nh khi
nã kh«ng cã ®ñ chiÒu cao hay b¸n kÝnh tay víi ®Ó x©y
dùng c¸c mÉu nhµ cã kÝch thíc lín h¬n míi xuÊt hiÖn.
Trong trêng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i mét, vÊn ®Ò
thay thÕ tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã ®· bÞ hao mßn v« h×nh
13
- kh«ng ®îc ®Æt ra. Trong trêng hîp hao mßn v« h×nh lo¹i
hai th× vÊn ®Ò thay thÕ lo¹i tµi s¶n cè ®Þnh hiÖn cã bÞ l¹c
hËu sÏ ®îc ®Æt ra dùa trªn c¸c tÝnh to¸n vµ hiÖu qu¶ kinh
tÕ.
Muèn tr¸nh ¶nh hëng xÊu cña hao mßn v« h×nh lo¹i hai
®èi víi lo¹i tµi s¶n hiÖn cã ta ph¶i rót ng¾n thêi gian thiÕt
kÕ vµ chÕ t¹o chóng còng nh ph¶i t¨ng cêng sö dông chóng
theo thêi gian kÕt hîp víi viÖc sö dông c¸c h×nh thøc khÊu
hao hîp lý.
b. T¸c h¹i do hao mßn v« h×nh tµi s¶n cè ®Þnh g©y ra:
* Trêng hîp x¶y ra hao mßn v« h×nh lo¹i mét.
- Chi phÝ s¶n xuÊt ra s¶n phÈm sÏ cao do khÊu hao
tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt sÏ lín (nÕu vÉn tÝnh khÊu
hao theo nguyªn gi¸).
- NÕu ph¶i khÊu hao tµi s¶n víi gi¸ thÊp sÏ khã thu håi
®îc ®Çu t ban ®Çu vµo tµi s¶n.
* Trêng hîp x¶y ra hao mßn v« h×nh lo¹i hai
- NÕu vÉn sö dông tµi s¶n cò, l¹c hËu th×:
+ N¨ng suÊt thÊp
+ Chi phÝ nhiªn liÖu, n¨ng lîng cao.
+ ChÊt lîng s¶n phÈm lµm ra thÊp.
+ Lîi nhuËn t¹o ra bÞ h¹n chÕ ®¸ng kÓ.
+ Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp gi¶m.
14
- - NÕu ph¶i hiÖn ®¹i ho¸ hoÆc thay thÕ c¸c tµi s¶n
cè ®Þnh cò l¹c hËu th×:
+ Ph¶i bá vèn ®Çu t cho hiÖn ®¹i ho¸.
+ Mét phÇn gi¸ trÞ tµi s¶n cè ®Þnh cò cã thÓ kh«ng
®îc thu håi khi tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i thanh lý tr íc
thêi h¹n sö dông quy ®Þnh.
c. BiÖn ph¸p h¹n chÕ t¸c ®éng cña hao mßn v« h×nh
X¸c ®Þnh thêi h¹n khÊu hao, ph¬ng ph¸p khÊu hao
-
ph¶i xÐt ®Õn hao mßn v« h×nh.
- T¹o ®ñ viÖc lµm cho tµi s¶n cè ®Þnh ®Ó thu håi
nhanh chi phÝ ®Çu t ban ®Çu th«ng qua khÊu hao.
- Sö dông c¸c tµi s¶n cè ®Þnh bÞ hao mßn v« h×nh mét
c¸ch hîp lý.
- Chó träng c¸c biÖn ph¸p b¸n, kho¸n, cho thuª tµi s¶n cè
®Þnh ®Ó h¹n chÕ ¶nh hëng cña hao mßn v« h×nh v.v.
5. KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y dùng
5.1. Kh¸i niÖm vµ môc ®Ých cña khÊu hao tµi s¶n cè
®Þnh trong x©y dùng
a. Kh¸i niÖm khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh
KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: lµ viÖc tÝnh to¸n vµ ph©n
bæ mét c¸ch cã hÖ thèng nguyªn gi¸ hoÆc nguyªn gi¸ ®îc
®¸nh gi¸ l¹i cña tµi s¶n cè ®Þnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt, kinh
doanh trong thêi gian sö dông cña tµi s¶n cè ®Þnh.
15
- b. Môc ®Ých cña khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh trong x©y
dùng
KhÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh lµ sù chuyÓn dÇn gi¸ trÞ
cña TSC§ vµo s¶n phÈm mµ nã lµm ra ®Ó khi tµi s¶n ®ã
kh«ng cßn sö dông ®îc n÷a tøc lµ bÞ th¶i lo¹i ra khái s¶n
xuÊt th× ta cã thÓ thu ®îc vèn ®Çu t mua s¾m ban ®Çu
TSC§ ®ã.
5.2. C¸c ph¬ng ph¸p tÝnh to¸n khÊu hao trong x©y dùng
a. Ph¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian (ph¬ng
ph¸p khÊu hao tuyÕn tÝnh):
ý tëng cña ph¬ng ph¸p nµy lµ víi mçi mét ®¬n vÞ thêi
gian sö dông TSC§ chÞu mét lîng tiÒn khÊu hao nh nhau
nªn ta gäi lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao ®Òu theo thêi gian; nÕu
biÓu diÔn gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n theo thêi gian th× nã lµ
mét ®êng th¼ng nªn gäi lµ ph¬ng ph¸p khÊu hao tuyÕn
tÝnh.
Theo c¸ch nµy møc khÊu hao tuyÖt ®èi hµng n¨m (ký
hiÖu lµ K dnam ) sÏ lµ:
A
=
nam
K (®¬n vÞ tÝnh ®ång)
d
n
Trong ®ã:
A - Tæng sè tiÒn ph¶i khÊu hao sau c¶ ®êi tµi s¶n cè
®Þnh(®¬n vÞ tÝnh ®ång) .
16
- A = Go – SV
Th«ng thêng
Trong ®ã: Go lµ nguyªn gi¸ hoÆc nguyªn gi¸ ®¸nh gi¸ l¹i cña
TSC§
SV: lµ gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n khi thanh lý
Theo v¨n b¶n hiÖn hµnh cña nhµ níc (Th«ng t sè
203/2009/TT-BTC cña Bé Tµi ChÝnh ngµy 20 th¸ng 10 n¨m
2009 vÒ Híng dÉn chÕ ®é qu¶n lý, sö dông vµ trÝch khÊu
hao tµi s¶n cè ®Þnh) khi x¸c ®Þnh chi phÝ ®Ó tÝnh thuÕ
thu nhËp doanh nghiÖp A = Go ; cßn SV ®îc coi lµ mét
kho¶n thu nhËp bÊt thêng.
n - Tuæi thä (hay thêi h¹n khÊu hao, hay niªn h¹n sö
dông) cña tµi s¶n cè ®Þnh.
Møc khÊu hao t¬ng ®èi hµng n¨m (ký hiÖu lµ K % nam
) sÏ lµ:
nam
Kd
=
K % nam * 100 (®¬n vÞ %)
Go
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ ®¬n gi¶n trong tÝnh
to¸n, nhng nã kh«ng ph¶n ¶nh ®óng t×nh h×nh h háng cña
tµi s¶n cè ®Þnh vµ kh«ng thay ®æi linh ho¹t theo t×nh
h×nh thÞ trêng.
Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta thêng gäi lµ ph¬ng ph¸p
khÊu hao tr× ho·n hay ph¬ng ph¸p khÊu hao chËm theo
thêi gian.
17
- b. Ph¬ng ph¸p khÊu hao c©n ®èi gi¶m dÇn (hay ph¬ng
ph¸p khÊu hao theo tû lÖ kh«ng ®æi so víi gi¸ trÞ cßn
l¹i cña TSC§ ë ®Çu mçi n¨m)
Theo c¸ch nµy phÇn tr¨m khÊu hao ®îc qui ®Þnh
kh«ng ®æi (ký hiÖu lµ K%) vµ ®îc tÝnh so víi gi¸ trÞ cßn l¹i
cña tµi s¶n cè ®Þnh ®Çu mçi n¨m:
Sè tiÒn khÊu hao cña n¨m t ®îc x¸c ®Þnh theo
c«ng thøc:
K d = K % * Gtcl1
t
(®¬n vÞ tÝnh ®ång) (6.6)
−
Trong ®ã:
t
K d : Sè tiÒn khÊu hao ë n¨m t (víi t=1÷ n) (®¬n vÞ
tÝnh ®ång)
Gtcl1 : sè tiÒn cßn l¹i cña tµi s¶n ë ®Çu n¨m t (®¬n vÞ
−
tÝnh ®ång)
Víi n¨m t=1 th× Gtc−l1 =Go; víi t=2 th× Gtc−l1 = Go- Kd ; ....
1
K% lµ tû lÖ khÊu hao kh«ng ®æi ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng
thøc:
1 − n SV
K % = 100. (®¬n vÞ tÝnh %)
Go
(6.7)
Trong trêng hîp SV = 0 lóc ®ã ta ph¶i x¸c ®Þnh
18
- K % = K % nam * H s (®¬n vÞ tÝnh %) (6.8)
K%nam: tû lÖ khÊu hao t¬ng ®èi theo ph¬ng ph¸p tuyÕn
tÝnh
Hs: lµ hÖ sè ®iÒu chØnh ®îc sö dông theo kinh nghiÖm
nh sau:
Hs = 1,5 nÕu n Kn¨md th× ta lÊy tiÒn khÊu hao trong n¨m t b»ng
Ktd
Ktd < Kn¨md th× ta lÊy tiÒn khÊu hao trong n¨m t b»ng Kn¨md
Khi tæng sè tiÒn khÊu hao tÝch luü b»ng A th× ta sÏ
dõng khÊu hao tµi s¶n ®ã (tøc lµ Ktd = 0)
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ nh÷ng n¨m ®Çu khÊu
hao nhiÒu h¬n nh÷ng n¨m sau nªn h¹n chÕ ®îc nh÷ng ¶nh
hëng xÊu do hao mßn v« h×nh g©y nªn. Nhng cã nhîc
®iÓm lµ chi phÝ s¶n xuÊt cao nªn h¹n chÕ sù c¹nh tranh
cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng
c. KhÊu hao theo tæng sè thø tù n¨m (khÊu hao theo
thêi gian kiÓu phi tuyÕn víi sè tiÒn khÊu hao hµng n¨m
gi¶m ®i ®Òu ®Æn).
19
- Theo ph¬ng ph¸p nµy ngêi ta dùa vµo tæng c¸c sè thø
tù cña c¸c n¨m ph¶i khÊu hao tõ 1 ®Õn n ®Ó ® a ra ph¬ng
ph¸p khÊu hao.
Sè tiÒn khÊu hao ë n¨m t lµ Ktd:
K d = A * K %t
t
(®¬n vÞ tÝnh ®ång)
n − t +1
K %t =
n.(n + 1)
Trong ®ã
2
K%t: tû lÖ khÊu hao ë n¨m t.
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ nh÷ng n¨m ®Çu khÊu
hao nhiÒu h¬n nh÷ng n¨m sau nªn h¹n chÕ ®îc nh÷ng ¶nh
hëng xÊu do hao mßn v« h×nh g©y nªn. Nhng cã nhîc
®iÓm lµ chi phÝ s¶n xuÊt cao nªn h¹n chÕ sù c¹nh tranh
cña doanh nghiÖp trªn thÞ trêng
d. KhÊu hao theo khèi lîng s¶n phÈm ®¹t ®îc cña tµi
s¶n cè ®Þnh
Theo ph¬ng ph¸p nµy cø mçi mét ®¬n vÞ s¶n phÈm
dù kiÕn s¶n xuÊt ra ph¶i chÞu mét lîng tiÒn khÊu hao nh
nhau.
Møc khÊu hao ë n¨m t ®îc x¸c ®Þnh nh sau:
20
nguon tai.lieu . vn
