Xem mẫu
- Chöông 08: HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU
ÑOÄNG CÔ DIESEL
I.NHIEÄM VUÏ VAØ YEÂU CAÀU ÑOÁI VÔÙI HEÄ THOÁNG NHIEÂN
LIEÄU
I.1.Nhieäm vuï:
• Cung caáp nhieân lieäu caàn thieát tuøy theo cheá ñoä laøm vieäc cuûa ñoäng
cô.
• Cung caáp löôïng nhieân lieäu ñoàng ñeàu cho caùc xi lanh ñoäng cô ñuùng
thôøi ñieåm vaø ñuùng thöù töï thì noå.
• Phun söông vaø phaân taùn ñeàu hôi nhieân lieäu vaøo buoàng ñoát.
I.2. Yeâu caàu:
• Thuøng nhieân lieäu döï tröõ phaûi ñaûm baûo cho ñoäng cô hoaït ñoäng lieân
tuïc trong suoát thôøi gian quy ñònh.
• Caùc loïc phaûi loïc saïch nöôùc vaø taïp chaát cô hoïc laãn trong nhieân lieäu.
• Caùc chi tieát phaûi chaéc chaén, coù ñoä chính xaùc cao, deã cheá taïo.
• Thuaän tieän cho vieäc baûo döôõng vaøsöûa chöõa.
II.PHAÂN LOAÏI HEÄ THOÁNG NHIEÂN LIEÄU ÑOÄNG CÔ DIESEL:
Goàm caùc loaïi sau ñaây:
• Bôm cao aùp moät toå bôm (bôm cao aùp PF): bôm cao aùp thay ñoåi haønh
trình piston bôm.
• Bôm cao aùp nhieàu toå bôm raùp chung moät khoái (bôm cao aùp PE): bôm cao
aùp thay ñoåi haønh trình piston bôm.
• Kim bôm lieân hôïp GM.
• Bôm cao aùp loaïi phaân phoái goàm: Bôm cao aùp PSB, CAV, DPA, ROOSA
MASTER, PERKING, EP – VA, EP –VM, VE.
• Bôm thôøi aùp: bôm CUMMINS.
Hieän nay thoâng duïng nhaát laø loaïi: bôm cao aùp thay ñoåi haønh trình piston
bôm PE, bôm cao aùp khoâng thay ñoåi haønh trình piston bôm VE.
1 – thuøng chöùa
2 – loïc thoâ
3 – bôm tieáp vaän
4 – loïc tinh
5 – oáng daàu ñeán
6 – oáng daàu veà
7 – bôm kim lieân hôïp
8 – oáng daãn daàu
Hình 1: Heä thoáng nhieân lieäu bôm kim lieân hôïp GM.
- 1 – thuøng chöùa,2 – loïc thoâ, 3 – bôm tieáp vaän, 4 – boä phun daàu sôùm töï
ñoäng, 5 – coát bôm, 6 – boä ñieàu toác, 7 – boä ñieàu hoøa, 8 – ñaàu phaân phoái,
9 – kim phun, 10 – oáng daàu veà, 11 – loïc tinh
Hình 2: Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu bôm cao aùp PSB.
1 – thuøng chöùa, 2 –
oáng daãn daàu, 3 –
loïc, 4 – bôm baùnh
raêng, 5 – boä giaûm
chaán, 6 – boä ñieàu
toác, 7 – loïc tinh, 8 –
quaû taï, 9 – maïch
caàm chöøng , 10
– vít chænh toái
thieåu, 11 – voû boïc
ñieàu toác, 12 – maïch
toái ña, 13 – tai chòu,
14 – boä cuùp daàu,
15 – oáng daãn daàu
ñeán kim phun, 16 –
coø moå kim, 17 –
ñuõa ñaåy, 18 – oáng
daàu veà, 19 – loã
Hình 3: Sô ñoà heä thoáng nhieân lieäu CUMMINS. ñònh löôïng, 20 – cam
- III. BÔM CAO AÙP
III.1.BÔM CAO AÙP PE
III.1.1-GIÔÙI THIEÄU CHUNG: Ñöôïc duøng phoå bieán treân caùc ñoäng cô Diesel
oâtoâ maùy keùo nhö MTZ, IFA, KAMAZ, TOYOTA, MERCEDES, REO, HINO, ISUZU.
Bôm PE treân ñoäng cô Diesel coù coâng duïng :
• Tieáp nhieân lieäu saïch töø thuøng chöùa ñöa ñeán bôm .
• EÙp nhieân lieäu leân aùp löïc cao (2500-3000 psi) ñöa ñeán kim phun ñuùng
thôøi ñieåm vaø phuø hôïp vôùi thöù töï thì noå cuûa ñoäng cô .
• Phaân ñoái löu löôïng ñoàng ñeàu cho caùc xy lanh vaø tuøy theo yeâu caàu
hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô.
III.1.2– SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ HOAÏT ÑOÄNG TOÅNG QUAÙT CUÛA BÔM CAO AÙP
PE:
1 – thuøng chöùa, 2 – loïc sô
caáp, 3 – bôm tieáp vaän, 4
– loïc thöù caáp, 5 – bôm
cao aùp, 6 – oáng cao aùp, 8
– ñöôøng daàu veà, 9 – van
an toaøn, 10 – bôm tay, 11 –
löôùi loïc vaø van moät
chieàu, 12 – boä ñieàu toác,
13 – ñai oác xaû gioù
Hình 4: Heä thoáng nhieân lieäu ñoäng cô diesel coù van an toaøn laép ôû loïc thöù caáp
1 – thuøng chöùa, 2 –
loïc vaø van moät
chieàu, 3 – bôm tieáp
vaän, 4 – loïc thöù caáp,
5 – bôm tay, 6 – bôm
cao aùp, 7 – loïc thöù
caáp, 8 – oáng cao aùp,
9 – kim phun, 10 – van
an toaøn, 11 – boä
ñieàu toác, 12 – ñöôøng
daàu veà
- Hình 5: Heä thoáng nhieân lieäu ñoäng cô diesel coù van an toaøn ôû bôm cao aùp.
Nguyeân lyù hoaït ñoäng:
Khi ñoäng cô laøm vieäc, bôm tieáp vaän huùt nhieân lieäu töø thuøng chöùa qua
loïc thoâ ñeán loïc tinh roài ñeán bôm cao aùp. Moät van an toaøn giôùi haïn aùp
suaát nhieân lieäu vaø daãn daàu veà thuøng chöùa khi toác ñoä ñoäng cô cao.
Daàu vaøo bôm cao aùp ñöôïc neùn leân aùp löïc cao qua ñöôøng oáng ñeán kim
phun phuø hôïp vôùi thöù töï thì noå cuûa ñoäng cô. Kim phun xòt nhieân lieäu
vaøo xilanh ñuùng thôøi ñieåm. Nhieân lieäu dö ôû kim phun ñöôïc ñöa veà thuøng
chöùa qua ñöôøng daàu veà.
III.1.3. CAÁU TAÏO BÔM CAO AÙP PE:
Hình 6: 1-Boä ñieàu toác cô khí, 2- Bôm tieáp vaän, 3- Boä phun daàu sôùm.
- Giaûi thích kyù hieäu ghi treân voû bôm cao aùp PE :
PE 6 A 70 B 4 1 2 R S114 PES 6 A 70 A 2 1 2 3 R S64
PE : chæ loïai bôm cao aùp caù nhaân coù moät coát cam ñöôïc ñieàu khieån qua
khôùp noái. Neáu coù theâm chöõ S: coát cam baét tröïc tieáp vaøo ñoäng cô
khoâng qua khôùp noái .
6: Chæ soá xy lanh bôm cao aùp (baèng soá xy lanh ñoäng cô).
A: Kích thöôùc bôm (A: côõ nhoû, B: côõ trung, Z: côõ lôùn , M: côõ thaät nhoû,
P:ñaëc bieät, ZW: côõ thaät lôùn ).
70: Chæ ñöôøng kính piston bôm baèng 1/10 mm (70 = 7 mm).
B: Chæ ñaëc ñieåm thay theá caùc boä phaän trong bôm khi laép raùp bôm (goàm
coù: A, B, C, Q, K, P).
4: Chæ vò trí daáu ghi ñaàu coát bôm. Neáu soá leû:1,3,5 daáu ghi ôû ñaàu coát
bôm. Neáu soá chaün: 2,4,6 thì daáu naèm beân phaûi nhìn töø phía cöûa soå .
1: Chæ boä ñieàu toác (0: khoâng coù, 1:ôû phía traùi , 2: ôû phía phaûi ).
2: Chæ vò trí boä phun daàu sôùm (nhö boä ñieàu toác ) .
R: Chæ chieàu quay bôm, R cuøng chieàu kim ñoàng hoà.
III.1.4. CAÁU TAÏO MOÄT TOÅ BÔM CAO AÙP PE:
1- Loø xo cao aùp, 2- Ñöôøng noái oáng cao aùp, 3- Van cao aùp, 4- Beä van cao
aùp, 5- Xi lanh bôm, 6- Piston bôm, 7- Manchon, 8- Ñeá vaø cheùn chaän loø xo, 9-
Loø xo, 10-Cheùn chaän loø xo,
11- Vis ñieàu chænh vaø vis khoùa, 12- con ñoäi, 13- Con laên, 14- Cam.
- Thanh raêng
Voøng raêng
Manchon
Cheùn chaän
Loø xo
Hình 7: Caáu taïo moät toå bôm cao aùp PE
III-1.5. NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC CUÛA BÔM CAO AÙP PE:
1 – Theo hình 8:
Phaàn ñaàu piston bôm coù xeõ raõnh hình cheùo (laèn vaït xeùo). Piston chuyeån
ñoäng tònh tieán trong xy lanh vaø hai beân xy lanh coù loå thoùat nhieân lieäu .
Khi piston bôm ôû vò trí thaáp nhaát thì nhieân lieäu töø loå beân traùi traøn vaøo
chöùa ñaày theå tích coâng taùc (bao goàm: phía treân piston vaø raõnh loõm ôû
ñaàu piston) vò trí I.
Khi piston ñi leân , nhieân lieäu bò eùp laïi vaø ñaãy moät phaàn qua loã: vò trí II.
Piston tieáp tuïc ñi leân vaø che laép gôø treân cuûa loå: vò trí III, töø ñoù töø ñoù
trôû ñi nhieân lieäu ñi vaøo ñöôøng oáng cao aùp ñeán kim phun: vò trí IV.
- Piston tieáp tuïc ñi leân vaø khi gôø döôùi cuûa raõnh loõm baét ñaàu môõ loã: vò
trí V, keå töø ñoù trôû ñi nhieân lieäu theo raõnh loõm qua loã ra ngoaøi: vò trí VI.
Hình 8: Sô ñoà laøm vieäc cuûa bôm cao aùp PE
2 – Treân hình 9:
- Hình 9: vò trí töông ñoái cuûa loã thoùat vôùi ñænh piston
Bieåu dieãn vò trí töông ñoái cuûa loã thoùat vôùi ñænh piston trong quaù trình
bôm .
Stb: haønh trình toøan boä cuûa piston bôm: khoâng thay ñoåi .
Se: haønh trình coù ích cuûa piston bôm, coù theå thay ñoåi khi ta thay ñoåi vò trí
töông ñoái cuûa piston vaø xy lanh (qua thanh raêng). Muoán thay ñoåi löôïng
nhieân lieäu cung caáp cho chu kyø ta xoay piston bôm daàu laøm cho vò trí loã
thoaùt vaø piston thay ñoå, thay ñoåi Se. Khi thay ñoåi Se thì thôøi gian baét ñaàu
bôm laø khoâng thay ñoåi maø thay ñoåi thôøi gian keát thuùc bôm.
Muoán thay ñoåi toác ñoä ñoäng cô ta ñieàu khieån thanh raêng xoay piston ñeå
thay ñoåi thôøi gian phun. Thôøi gian phun caøng laâu löôïng nhieân lieäu caøng
nhieàu ñoäng cô chaïy caøng nhanh vaø ngöôïc laïi. Khi ta xoay piston ñeå raõnh
ñöùng ngay loã daàu veà thì nhieân lieäu thoaùt ra loã daàu veà maëc duø piston
vaãn leân xuoáng, nhieân lieäu khoâng ñöôïc eùp, khoâng phun, ñoäng cô ngöng
hoïat ñoäng (vò trí naøy goïi laø cuùp daàu).
Laèn vaït xeùo treân ñaàu piston coù 3 loïai:
- Laèn vaït xeùo phía treân.
- Laèn vaït xeùo phía döôùi.
-Laèn vaït xeùo treân döôùi.
a) Laèn vaït xeùo treân döôùi: ñieåm
khôûi phun vaø keát thuùc phun thay
ñoåi . vaït xeùo treân: ñieåm khôûi
b)Laèn a b c
phun thay ñoåi, ñieåm döùt phun
c)Laèn vaït xeùo döôùi: Ñieåm khôûi
coá ñònh .
phun coá ñònh, döùt phun thay ñoåi
Trung bình Taét maùy
Toái ña
Hình 10: Ñònh löôïng nhieân lieäu cuûa bôm cao aùp PE.
III.1.6–BOÄ PHUN DAÀU SÔÙM TÖÏ ÑOÄNG TREÂN BÔM CAO AÙP PE
1 – Caáu taïo:
- 1-Maâm thuï ñoäng, 2-Truïc laép quaû taï, 3- Voû ngoaøi, 4-Voû trong, 5- Maâm
chuû ñoäng, 6-Quaû taï, 7- Vis xaû gioù.
Goàm : moät maâm noái thuï ñoäng baét vaøo ñaàu coát bôm cao aùp nhôø choát
then hoa vaø ñai oác giöõ. Moät maâm noái chuû ñoäng coù khôùp noái ñeå nhaän
truyeàn ñoäng töø ñoäng cô. Chuyeån ñoäng quay cuûa maâm chuû ñoäng truyeàn
qua maâm thuï ñoäng qua hai quaû taï.
-Treân maâm thuï ñoäng coù eùp hai truïc thaúng goùc vôùi maâm, hai quaû taï
quay treân hai truïc naøy, ñaàu loài coøn laïi cuûa quaû taï tyø vaøo choát cuûa
maâm chuû ñoäng, hai quaû taï ñöôïc keàm vaøo nhau nhôø hai loø xo, ñaàu loø xo
döïa vaøo truïc, ñaàu coøn laïi tyø vaøo maâm chuû ñoäng. Moät mieáng cheâm
naèm treân loø xo ñeå taêng löïc loø xo theo ñònh möùc. Moät boïc dính vôùi maâm
chuû ñoäng coù nhieäm vuï boïc hai quaû taï vaø giôùi haïn taàm di chuyeån cuûa
chuùng.
- Taát caû caùc chi tieát ñöôïc che kín baèng moät boïc ngoaøi cuøng vaën vaøo
beà maët coù ren cuûa maâm chuû ñoäng . Caùc voøng ñeäm kín baèng cao su
hoùa hoïc ñaûm baûo ñoä kín giöõa boïc vaø maâm chuû ñoäng. Nhôø vaäy maø
beân trong toøan boä coù ñaày daàu nhôùt boâi trôn.
-Treân ñoäng cô Diesel khi coù toác ñoä caøng cao, goùc phun daàu caøng sôùm
ñeå nhieân lieäu ñuû thôøi gian hoøa troän töï boác chaùy phaùt ra coâng suaát
lôùn nhaát. Do ñoù treân haàu heát caùc ñoäng cô Diesel coù phaïm vi thay ñoåi
soá voøng quay lôùn ñeàu coù trang bò boä phun daàu sôùm töï ñoäng. Ñoái vôùi
bôm cao aùp PE vieäc ñònh löôïng nhieân lieäu tuùy theo vò trí laèn vaït xeùo ôû
piston ñoái vôùi loã daàu ra hay vaøo ôû xy lanh.
-Vôùi piston coù laèn vaït xeùo phía treân thì ñieåm khôûi phun thay ñoåi , ñieåm
döùt phun coá ñònh.Vôùi piston coù laèn vaït xeùo caû treân laãn döôùi khoâng
caàn trang bò boä phun daàu sôùm töï ñoäng vì baûn thaân laèn vaït xeùo ñaõ
thöïc hieän vieäc phun daàu sôùm töï ñoäng.
- -Vôùi piston coù laèn vaït xeùo phía döôùi thì ñieåm khôûi phun coá ñònh, ñieåm
döùt phun thay ñoåi. Thoâng thöôøng caùc bôm cao aùp PE ñieàu coù laèn vaït
xeùo phía döôùi neân phaûi trang bò boä phun daàu sôùm töï ñoäng.
- Ña soá bôm cao aùp PE ngöôøi ta öùng duïng boä phaän töï ñoäng ñieàu khieån
goùc phun sôùm baèng ly taâm, ñieån hình cuûa loaïi naøy laø boä phun daàu
sôùm töï ñoäng cuûa haõng Bosch.
2 Nguyeân taéc hoïat ñoäng boä phun daàu sôùm khieåu ly taâm cuûa haõng Bosch:
I- Khoâng laøm vieäc II- Phun sôùm töï ñoäng toái ña 10º
Hình 11: Nguyeân lyù laøm vieäc cuûa boä phun daàu sôùm PE
Khi ñoäng cô laøm vieäc, neáu vaän toác taêng döôùi taùc duïng cuûa löïc ly taâm
hai quaû taï vaêng ra do maâm thuï ñoäng quay ñoái vôùi maâm chuû ñoäng theo
chieàu chuyeån ñoäng cuûa coát bôm do ñoù laøm taêng goùc phun daàu sôùm
nhieân lieäu.
Khi toác ñoä giaûm, löïc ly taâm yeáu hai quaû taï xeáp vaøo, loø xo quay maâm
thuï ñoäng cuøng vôùi truïc cam ñoái vôùi maâm chuû ñoäng veà phía chieàu quay
ngöôïc laïi. Do ñoù laøm giaûm goùc phun nhieân lieäu.
III.1.7– BOÄ ÑIEÀU TOÁC:
Coâng duïng:
Khi oâtoâ maùy keùo laøm vieäc taûi troïng treân ñoäng cô luoân thay ñoåi. Neáu
thanh raêng cuûa bôm cao aùp hoaëc böôùm tieát löu giöõ nguyeân moät choå thì
khi taêng taûi troïng, soá voøng quay cuûa ñoäng cô seõ giaûm xuoáng, coøn khi
taûi troïng giaûm thì soá voøng quay taêng leân. Ñieàu ñoù daãn ñeán tröôùc tieân
laøm thay ñoåi toác ñoä tieán cuûa oâtoâ maùy keùo, thöù hai laø ñoäng cô buoäc
phaûi laøm vieäc ôû nhöõng cheá ñoä khoâng coù lôïi. Ñeå giöõ cho soá voøng
quay truïc khuyûu ñoäng cô khoâng thay ñoåi khi cheá ñoä taûi troïng khaùc nhau
thì ñoàng thôøi söï taêng taûi caàn phaûi taêng löôïng nhieân lieäu caáp vaøo xy
lanh, coøn khi giaûm thì giaûm löôïng nhieân lieäu caáp vaøo trong xy lanh.
Khi luoân coù söï thay ñoåi taûi troïng thì khoâng theå duøng tay maø ñieàu chænh
löôïng nhieân lieäu caáp vaøo xy lanh. Coâng vieäc aáy ñöôïc thöïc hieän töï ñoäng
nhôø moät thieát bò ñaëc bieät treân bôm cao aùp goïi laø boä ñieàu toác .
- Baát kyø boä ñieàu toác loïai naøo cuõng coù nhieäm vuï sau:
• Ñieàu hoøa toác ñoä ñoäng cô duø coù taûi hay khoâng taûi (giöõ vöõng moät
toác ñoä hay trong phaïm vi cho pheùp tuøy theo loïai) coù nghóa laø luùc coù
taûi hay khoâng taûi ñeàu phaûi giöõ moät toác ñoä ñoäng cô trong luùc caàn
ga ñöùng yeân.
• Ñaùp öùng ñöôïc moïi vaän toác theo yeâu caàu cuûa ñoäng cô.
• Phaûi giôùi haïn ñöôïc möùc taûi ñeå traùnh gaây hö hoûng maùy.
• Phaûi töï ñoäng cuùp daàu ñeå taét maùy khi soá voøng quay vöôït quaù möùc
aán ñònh.
III.2.BÔM CAO AÙP VE
III.2.1.GIÔÙI THIEÄU CHUNG:
Ngaøy nay, ôû nhöõng ñoäng cô cao toác nhoû, ñaëc bieät laø ôû caùc loaïi xe taûi,
xe khaùch ngöôøi ta thöôøng duøng bôm cao aùp VE, vì bôm coù keát caáu goïn
nheï, laøm vieäc vôùi ñoä chính xaùc cao. Bôm cao aùp VE coù caùc chöùc naêng
sau:
• Aùp suaát daàu phun luoân ñöôc giöõ coá ñònh.
• Cung caáp moät löôïng nhieân lieäu lyù töôûng vaøo trong buoàng khí ñoát theo
töøng cheá ñoä ñoäng cô, phuø hôïp vôùi löôïng khí naïp vaøo. Löôïng daàu cung
caáp ñöôïc bôm cao aùp ñieàu khieån phuø hôïp vôùi toác ñoä ñoäng cô. Bôm
cao aùp giuùp cho ñoäng cô khoâng vöôït quaù toác ñoä cöïc ñaïi cho pheùp
hay döôùi toác ñoä caàm chöøng ñaõ ñöôïc aán ñònh saün.
• Bôm cao aùp aán ñònh thôøi gian phun khi toác ñoä ñoäng cô vaø taûi thay ñoåi,
quyeát ñònh thôøi gian phun sôùm hay muoän (coù boä phun daàu sôùm theo
taûi)
• Bôm cao aùp VE phaân phoái nhieân lieäu vaøo töøng xy lanh moät caùch ñoàng
ñeàu vaø chính xaùc.
III.2.2.CAÁU TAÏO BÔM CAO AÙP VE:
- 1-Bôm cung caáp nhieân lieäu (bôm tieáp vaän), 2-Ñóa cam, 3-Boä phun daàu sôùm
töï ñoäng, 4-Raõnh chia daàu, 5-Piston, 6- Van cao aùp, 8-Thieát bò cuùp nhieân
lieäu baèng ñieän hay cô khí.
III.2.3.SÔ ÑOÀ NGUYEÂN LYÙ LAØM VIEÄC:
Bôm sô caáp huùt nhieân lieäu töø thuøng chöùa qua loïc sau ñoù nhieâên lieäu
đñöôïc bôm caùnh quaït huùt roài ñaåy vaøo buoàng beân trong bôm. Moät van
ñieàu chænh aùp suaát ñieàu khieån aùp suaát nhieâên lieäu beân trong bôm cao
aùp. Ñóa cam ñöôïc daãn ñoäng bôûi truïc daãn ñoäng, piston bôm ñöôïc gaén vôùi
ñóa cam. Nhieân lieäu cung caáp cho kim phun nhôø chuyeån ñoäng quay vaø
chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa piston bôm naøy.
Bôm cao aùp VE laø loaïi bôm kieåu phaân phoái. Löôïng nhieân lieäu cung caáp
ñöôïc aán ñònh bôûi ñöôøng raõnh cuûa piston bôm.
- 1- Thuøng chöùa daàu, 2-Bôm daàu, 3-Loïc tinh, 4- van an toaøn, 5-Bôm tieáp
vaän, 6- caàn ñieàu khieån, 7-Loø xo, 8-Ñöôøng daàu veà, 9-Piston bôm, 10-
Ñöôøng daàu ñeán kim phun, 11- Van cao aùp, 12-Van ñònh löôïng, 13- Ñóa
cam, 14- Boä phun daàu sôùm.
Khi piston bôm ñi töø ÑCT ñeán ÑCD, noù môû loã naïp nhôø ñöôøng xeû phaân
löôïng daàu treân piston bôm. Daàu trong hoác bôm ñi vaøo loã naïp naøy vaøo xi
lanh bôm.
Piston bôm ñi töø ÑCD ñeán ÑCT eùp nhieân lieäu, nhieân lieäu coù aùp suaát cao
naøy seõ môû van cao aùp, daàu seõ ñi vaøo ñöôøng cao aùp ñeán kim phun. Quaù
trình phun chaám döùt khi piston bôm ñi tôùi ÑCT
III.2.4.CAÙC GIAI ÑOAÏN CUNG CAÁP NHIEÂN LIEÄU CHO MOÄT CHU TRÌNH BÔM
CAO AÙP VE:
- Khi cam quay, piston bôm ñi ñeán ñieåm cheát treân sau ñoù veà ñieåm cheát
döôùi.
Quaù trình ñieàu khieån löôïng daàu cung caáp cho moät chu trình ñöôïc thöïc
hieän goàm caùc böôùc sau:
Böôùc 1: Naïp nhieân lieäu:
Khi piston bôm chuyeån ñoäng sang traùi, moät trong 4 raõnh huùt treân piston seõ
thaúng haøng vôùi cöûa huùt vaø nhieân lieäu seõ ñöôïc huùt vaøo beân trong
piston.
Böôùc 2: Phaân phoái nhieân lieäu:
Khi ñóa cam vaø piston quay, cöûa huùt ñoùng vaø cöûa phaân phoái cuûa
piston seõ thaúng haøng vôùi moät trong 4 treân naép phaân phoái. Khi ñóa cam
laên treân caùc con laên, piston vöøa quay vöøa dòch chuyeån sang traùi, laøm
nhieân lieäu bò neùn. Khi nhieân lieäu bò neùn ñeán moät aùp suaát nhaát ñònh
noù ñöôïc phun ra khoûi voøi phun.
1: Piston bôm, 2: Loå naïp nhieân
lieäu, 3- Raõnh phaân löôïng, 4-
Buoàng cao aùp, 5- Raõnh phaân
phoái, 6- Raõnh phaân phoái, 7-
Loå thoaùt, 8-Van ñònh löôïng.
Böôùc 3: Keát thuùc vieäc cung caáp
nhieân lieäu:
Khi piston dòch chuyeån theâm veà
phía beân phaûi, hai cöûa traøn
cuûa piston seõ loä ra khoûi van
ñònh löôïng vaø aùp suaát nhieân
lieäu seõ giaõm ñoät ngoät vaø
quaù trình phun keát thuùc.
Böôùc 4: Naïp nhieân lieäu:
Khi piston bôm quay laïi ñieåm
cheát döôùi, chuyeån ñoäng leân
xuoáng cuûa piston bôm seõ
ñoùng loå phaân phoái trong van
ñònh löôïng 8. Nhieân lieäu tieáp
tuïc chaõy vaøo buoàng cao aùp.
Ñoái vôùi töøng loaïi ñoäng cô
diesel coù 4 hoaëc 6 xi lanh thì
treân piston coù 4 hoaëc 6 raõng
phaân löôïng. Tuøy theo thöù töï
thì noå cuûa ñoäng cô, caùc raõnh
phaân phoái naøy seõ phaân
nhieân lieäu theo thöù töï lieân
III.2.5.BOÄ ÑIEÀU KHIEÃN PHUN SÔÙM TÖÏ ÑOÄNG: (ñieàu khieån thôøi ñieåm phun
)
Gioáng nhö thôøi ñieåm ñaùnh löûa cuûa ñoäng cô xaêng, nhieân lieäu trong ñoäng
cô Diesel phaûi ñöôïc phun sôùm hôn theo toác ñoä ñoäng cô ñeå ñaûm baûo tính
naêng toát nhaát. Vì vaäy bôm cao aùp kieåu VE trang bò boä ñieàu khieån phun
- sôùm töï ñoäng, noù hoaït ñoäng nhôø aùp suaát nhieân lieäu, ñeå thay ñoåi thôøi
ñieåm phun tæ leä vôùi söï taêng giaûm toác ñoä ñoäng cô.
Caáu taïo vaø hoaït ñoäng:
Piston boä ñieâuø khieån phun sôùm ñöôïc gaén beân trong voû boä ñieàu khieån,
vuoâng goùc vôùi truïc bôm vaø tröôït theo söï caân baèng giöõa aùp suaát nhieân
lieäu vaø söùc caêng cuûa loø xo boä dieàu khieån.
1 - Voøng laên 4 - Choát tröôït
2 - Con laên 5 - Piston boä ñieàu khieån phun sôùm
3 - Loø xo boä ñieàu khieån
Choát tröôït bieán chuyeån ñoäng ngang cuûa piston thaønh chuyeån ñoäng quay
cuûa voøng ñôõ con laên.
Loø xo coù xu höôùng ñaåy piston veà phía phun treã (sang phaûi). Tuy nhieân, khi
toác ñoä ñoäng cô taêng, aùp suaát nhieân lieäu cuõng taêng leân neân piston
thaéng ñöôïc söùc caêng loø xo vaø dòch sang traùi.
Phun treå Phun sôùm
HÌNH 12: Boä ñieàu khieån phun sôùm töï ñoäng.
Cuøng vôùi chuyeån ñoäng cuûa piston, voøng laên quay ngöôïc höôùng vôùi piston
bôm, do ñoù laøm sôùm thôøi ñieåm phun töông öùng vôùi vò trí ñóa cam.
III.2.6.CAÙC CÔ CAÁU-THIEÁT BÒ
- IV.KIM PHUN
PHAÂN LOAÏI KIM PHUN:
1 – CAÊN CÖÙ VAØO SOÁ LOØ XO TRONG KIM:
- Kim phun thaân kim coù moät loø xo.– Thaân kim, 2 – Loã daàu ñeán, 3 – Loø
1
- Kim phun thaân kim coù hai loø xo.xo, 4 – Caây ñaåy, 5 – Khaâu noái, 6 – Van
kim (ty kim), 7 – Loã tia
1.1– Kim phun thaân kim coù moät loø xo:
Caáu taïo: Thaân kim treân ñoù coù loã
noái ñöôøng oáng daàu ñeán, daàu veà.
Trong thaân coù chöùa caây ñaåy, moät
loø xo. Phía treân loø xo coù ñai oác
chaän ñeå ñieàu chænh söùc neùn cuûa
loø xo.
Ñoùt kim ñöôïc noái lieàn vôùi thaân kim
nhôø moät khaâu noái. Trong ñoùt kim
coù ñöôøng daàu diesel cao aùp ñeán,
buoàng chöùa daàu cao aùp, van kim (ty
kim), loã tia.
Van kim coù daïng hình truï, moät ñaàu
töïa vaøo caây ñaåy nôi thaân kim. Ñaàu
coøn laïi coù hai maët coâne: maët coâne
lôùn laø nôi aùp löïc nhieân lieäu diesel
cao aùp taùc duïng ñeå naâng kim leân,
coøn maët coâne nhoû duøng ñeå ñaäy
loã tia.
Nguyeân lyù laøm vieäc: Khi nhieân lieäu cao
aùp töø bôm cao aùp ñeán theo ñöôøng
oáng cao aùp ñi vaøo caùc raõnh chöùa
nhieân lieäu trong kim phun, ñeán buoàng
chöùa nhieân lieäu, taùc duïng leân maët
coâne lôùn, thaéng ñöôïc söùc eùp loø xo,
ñaåy ty kim leân, nhieân lieäu phun vaøo
xi lanh ñoäng cô qua loã tia.
Ñeán khi döùt phun, aùp suaát
nhieân lieäu giaûm. Luùc naøy aùp suaát
nhieân lieäu nhoû hôn söùc eùp loø xo.
Loø xo ñaøn hoài trôû veà vò trí ban ñaàu,
van kim (ty kim) ñoùng kín loã tia, khoâng
cho nhieân lieäu vaøo buoàng ñoát ñoäng
cô. Ñoä naâng cuûa kim thöôøng töø: 0,3
– 1,1 mmm. Moät phaàn nhieân lieäu seõ
roø ræ qua khe hôû giöõa van kim vaø
- Kim phun moät loø xo.
chænh baèng ñai oác ñieàu chænh (vaën vis ñieàu chænh) hoaëc thay ñoåi mieáng
Shim (mieáng cheâm) treân loø xo neáu khoâng coù vis ñieàu chænh. Neáu taêng
söùc neùn loø xo thì aùp suaát phun cao vaø ngöôïc laïi
1.2. Kim phun thaân kim coù hai loø xo:
H1: Khoaûng dòch chuyeån ban
ñaàu.
H2: Khoaûng dòch chuyeån
1
chính (khoaûng naâng kim).
Htot = H1 + H2 : khoaûng
2 naâng kim toång coäng.
3 1 – thaân kim
2 – mieáng shim
3 – loø xo thöù nhaát
4
4 – phaàn töû daãn höôùng
65 5 – caây ñaåy
6 – loø xo thöù hai
H2 7
H1 7 – cheùn chaën loø xo
8 8 – mieáng shim
9 – oáng cuùp daàu
10
10 – boä phaän trung gian
11
11 – khaâu noái
Kim phun thaân coù hai loø xo.
Moät quaù trình chaùy eâm dòu ñöôïc BOSCH thöïc hieän baèng caùch duøng hai
loø xo trong thaân kim phun phun nhieân lieäu tröïc tieáp vaøo buoàng chaùy
ñoäng cô, noù laøm giaûm bôùt tieáng oàn, haïthaáp möùc ñoä oâ nhieåm moâi
tröôøng. Taùc duïng chính cuûa thaân kim coù hai loø xo laø ñeå taêng söï eâm dòu
cho quaù trình chaùy (tieáng oàn laø nhoû nhaát).
Treân caùc loaïi oâtoâ nhoû hieän nay nhö xe chuyeân chôû haøng hoùa,
haønh khaùch söû duïng buoàng chaùy thoáng nhaát (tröïc tieáp), ñeàu söû duïng
kim phun coù hai loø xo. Kim phun coù hai loø xo coù theå söû duïng cho buoàng
chaùy döï bò, buoàng chaùy xoaùy loác.
Nguyeân lyù laøm vieäc:
Vieäc ñeàu chænh aùp suaát phun cuõng gioáng nhö kim phun moät loø xo.
Nhöõng loø xo kim phun hai loø xo cuõng coù côõ chuaån. Vaøo thôøi ñieåm baét
ñaàu phun (laàn phun thöù nhaát), kim phun môû ra ñöôïc vaøi phaàn traêm mm
(vaøo khoaûng 0,03 : 0,06 mm) do loø xo thöù nhaát bò eùp ñeå môû kim, cung
caáp tröôùc tieân moät soá ít nhieân lieäu vaøo buoàng chaùy, keát quaû laø söï
taêng aùp suaát trong buoàng chaùy laø khoâng ñaùng keå. Sau ñoù laø toaøn theå
tieát dieän ngang cuûa kim ñöôïc naâng leân do loø xo thöù hai (môû heát côõ) löu
löôïng nhieân lieäu ñöôïc cung caáp lieân tuïc vaøo buoàng chaùy. Loaïi phun naøy
goïi laø loaïi phun theo giai ñoaïn. Do coù söï chaùy laàn phun tröôùc, coäng vôùi
- nhieân lieäu cung caáp phaàn lôùn laø ôû laàn phun sau, phoái hôïp laïi daãn ñeán
quaù trình chaùy eâm dòu xaûy ra, giaûm bôùt ñaùng keå tieáng oàn.
Aùp suaát phun tuøy thuoäc theo nhaø cheá taïo quy ñònh cho töøng kim phun
vaøo khoaûng (130 : 180)bar.
Toùm laïi: söï hoaøn thieän quaù trình chaùy khi ñöôïc söû duïng kim phun hai
loø xo laø keát quaû cuûa söï ñieàu chænh vaø phoái hôïp cuûa:
*Söï môû cuûa loø xo thöù 2.
*Khoaûng naâng ban ñaàu.
*Khoaûng naâng kim toång coäng (Htot).
2 – CAÊN CÖÙ VAØO SOÁ LOÃ TIA VAØ VAN KIM:
2.1. Kim phun hôû.
Loaïi naøy khoâng coù kim ñoùng kín ôû ñoùt kim, ñöôøng daãn nhieân lieäu luoân
luoân thoâng vôùi xilanh qua caùc loã phun. Loaïi naøy ít söû duïng.
2.2.Kim phun kín: Kim phun kín ñöôïc chia laøm 2 loaïi:
1. Ñoùt kín loã tia hôû.
2. Ñoùt kín loã tia kín.
2.1.1.Ñoùt kín loã tia hôû:
- Kim phun kín coù nhieàu loã
- Loaïi naøy ôû ñaàu ñoùt kim coù
ñaàu nhoâ ra daïng choûm loài, coù
töø (2 : 10) loã phun ñöôïc khoan
nghieâng so vôùi ñöôøng taâm.
- Ñöôøng kính loã kim = (0,1 : 0,35)
mm, goùc giöõa caùc loã phun =
1200 : 1500
- Loaïi naøy coù hai loaïi ñoùt: ngaén
vaø daøi
Kim phun loaïi ñoùt kín loã tia hôû.
Loaïi kim naøy ñöôïc söû duïng treân caùc ñoäng cô coù buoàng chaùy thoáng
nhaát treân caùc oâ toâ maùy keùo nhö REO I, REO II, REO III, IFA, KAROSA, KAMAZ,
….
2.1.2.Ñoùt kín loã tia kín:
Vöøa môû Môû hoaøn toaøn
Kim phun loaïi ñoùt kín loã tia kín.
a- Loaïi naøy coù moät loã phun. ÔÛ ñaàu kim coù moät chuoâi hình truï hoaëc hình
coâne loù ra ngoaøi loã phun khoaûng 0,5mm khi ñoùng kín. Nhôø coù chuoâi neân
ñaûm baûo ít bò ngheït loã tia do ñoùng muoäi than. Tia nhieân lieäu khi phun ra
khoûi loã tia coù goùc tia nhieân lieäu töø 3 ñoä ñeán 60 ñoä.
- - Aùp suaát phun: P = (120 : 150) KG/cm2
Loaïi naøy ñöôïc söû duïng treân caùc loaïi ñoäng cô coù buoàng chaùy ngaên
caùch nhö YANMAR, KUBUTA, ISUZU, TOYOTA…
b-Loaïi voøi phun PINTAUX: Duøng voøi phun ñeå thöïc hieän quy luaät cung caáp
nhieân lieäu baäc thang vaø laøm eâm dòu quaù trình chaùy vì voøi phun tieát löu
ñaõ laøm giaûm toác ñoä cung caáp nhieân lieäu ôû giai ñoaïn ñaàu cuûa quaù
trình phun.
A
3
A=Loã phun phuï
Voøi phun “PINTAUX” thuoäc loaïi voøi phun tieát löu. Loã phun phuï coù ñöôøng
kính baèng 0,2 mm khoan nghieâng 300 so vôùi ñöôøng taâm cuûa loã phun chính
ñoái dieän vôùi chieàu vaän ñoäng cuûa khoâng khí trong buoàng chaùy xoaùy
loác.
Hoaït ñoäng bình thöôøng Khôûi ñoäng
Khi khôûi ñoäng ñoäng cô, van kim nhaác khoûi ñeá van vôùi moät haønh trình
ngaén, choát 3 vaãn bòt loã phun chính, nhieân lieäu phun qua A, ñoäng cô deã
khôûi ñoäng. Sau khi khôûi ñoäng, soá voøng quay ñoäng cô taêng
leân, aùp suaát phun nhieân lieäu taêng, choát 3 môû, luùc ñoù nhieân lieäu qua A
giaûm, voøi phun hoaït ñoäng nhö voøi phun tieát löu.
V.ÑAËC TÍNH BÔM CAO AÙP
- V.I-MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM :
1 -Heä soá cung caáp nhieân lieäu cuûa bôm cao aùp (b):
b = Vct / Vlt: Laø trò soá löôïng nhieân lieäu thöïc teá bôm cao aùp cung caáp
trong moät chu trình (tính theo theå tích ) treân löôïng nhieân lieäu lyù thuyeát
maø bôm cao aùp cung caáp trong moät chu trình.
*Vct = gct / nl
*Vlt = fSe = (d2/4).Se
trong ñoù : - f : dieän tích ñænh piston bôm cao aùp f = (d2/4)
-d :ñöôøng kính piston bôm cao aùp.
-Se : haønh trình coù ích cuûa piston bôm cao aùp.
b > hoaëc < 1 . Bôm BOSCH oâtoâ maùy keùo : b = 0,75 - 0,9
2 . Ñaëc tính toác ñoä cuûa maùy bôm cao aùp:
Laø ñöôøng cong bieåu thò söï bieán thieân cuûa Vct theo soá voøng quay truïc
cam khi ta giöõ nguyeân vò trí thanh raêng
3 . Ñöôøng ñaëc tính cuûa bôm cao aùp theo vò trí thanh raêng:
Laø ñöôøng cong bieåu thò söï bieán thieân cuûa Vct theo vò trí thanh raêng bôm
cao aùp.
V.II – NHÖÕNG NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN Vct :
Trong thöïc teá löôïng naïp cho chu trình Vct chòu söï aûnh höôûng cuûa nhieàu
yeáu toá: söï tieát löu cuûa nhieân lieäu qua loã naïp vaø loã thoaùt ôû ñaàu vaø
cuoái haønh trình bôm, tính chòu neùn cuûa nhieân lieäu, tính ñaøn hoài, taùc
duïng giaûm aùp suaát cuûa bôm cao aùp (cuûa van cao aùp), söï loït nhieân lieäu
(roø ræ nhieân lieäu) qua khe hôû giöõa piston vaø xilanh bôm ..v..v..
1 .Tính chòu neùn vaø ñaøn hoài cuûa nhieân lieäu:
Tính ñaøn hoài cuûa caùc chi tieát trong heä thoáng nhieân lieäu (Ví duï: ñöôøng
oáng cao aùp) laøm cho moät phaàn nhieân lieäu do piston cung caáp löu laïi trong
heä thoáng nhieân lieäu thuoäc khoâng gian cao aùp maø khoâng theå phun vaøo
xilanh ñoäng cô, do ñoù Vct < Vlt, vì vaäy b giaûm
2–Tieát löu:
Xaûy ra trong giai ñoaïn ñaàu vaø cuoái quaù trình cung caáp nhieân lieäu khi ñaàu
meùp treân piston saép ñoùng kín vaø meùp döôùi cuûa piston môùi môû loã
nhieân lieäu treân xilanh, do ñoù tieát löu trong giai ñoaïn naøy laøm cho Vct >Vlt.
a.Giai ñoaïn ñaàu: Saép ñoùng kín loã nhieân lieäu do aûnh höôûng tieát löu aùp
suaát treân piston ñaït aùp suaát môû van moät luùc tröôùc khi piston ñoùng kín
loã nhieân lieäu do ñoù tieát löu trong giai ñoaïn naøy laøm cho Vct > Vlt.
b.Giai ñoaïn cuoái: Giai ñoaïn cuoái quaù trình cung caáp nhieân lieäu, tieát löu laøm
cho aùp suaát nhieân lieäu treân piston vaãn giöõ aùp suaát cao, do ñoù cung caáp
nhieân lieäu cho kim phun moät giai ñoïan nöûa sau khi piston ñaõ tôùi ñieåm keát
thuùc phun nhieân lieäu, vì vaäy Vct >Vlt.
Keát luaän: Hieän töôïng tieát löu laømhaønh trình coù ích Se taêng vaø laøm cho
Vct taêng, vì vaäyb taêng.
3- Nhieân lieäu roø ræ:
Qua caùc khe hôû laøm Vct giaûm, do ñoù b giaûm.
Toùm laïi : Tuøy thuoäc töøng yeáu toá maø coù luùc Vct > hoaëc < Vlt.
V.III.ÑÖÔØNG ÑAËC TÍNH BÔM CAO AÙP: ( ñaëc tính toác ñoä )
nguon tai.lieu . vn