Xem mẫu
- Ñoàng tieàn töông ñöông
Ñôn vò tieàn = Ñoàng
Tyû giaù 1US$ = 15.337 ñoàng (Thaùng 11/ 2002)
Naêm taøi chính cuûa chính phuû Vieät Nam
Töø ngaøy 1 thaùng Gieâng ñeán ngaøy 31 thaùng 12
Caùc töø vieát taét
ADB Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ
ASEAN Hieäp hoäi caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ
BCH TÖ Ban Chaáp haønh Trung öông
CEPT Bieåu thueá öu ñaõi hieäu löïc chung
CHXHCNVN Coäng hoaø Xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam
CIE Trung taâm Kinh teá Quoác teá
CPRGS Chieán löôïc toaøn dieän veà taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo
CLTT&GNTD Chieán löôïc toaøn dieän veà taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo
CPNET Maïng löôùi Thoâng tin Quoác gia
CPLAR Chöông trình hôïp taùc veà Caûi caùch Ñòa chính
DANIDA Chöông trình Hoã trôï Phaùt trieån Quoác teá cuûa Ñan Maïch
DFID Ban Phaùt trieån Quoác teá, söù quaùn Anh
DHS Ñieàu tra söùc khoûe vaø daân soá hoïc
ÑMPTDN Ban chæ ñaïo Ñoåi môùi vaø Phaùt trieån Doanh nghieäp
EU Coäng ñoàng chung chaâu AÂu
GDP Toång saûn phaåm Quoác noäi
HIPC Nöôùc ngheøo trong tình traïng nôï traàm troïng
HS Hoïc sinh
IMF Quyõ Tieàn teä Quoác teá
JETRO Toå chöùc Thöông maïi Ñoái ngoaïi Nhaät Baûn
KH&ÑT Boä Keá hoaïch vaø Ñaàu tö
MFN Toái hueä quoác
LÑTBXH Boä Lao ñoäng Thöông binh Xaõ hoäi
NHTG/WB Ngaân haøng Theá giôùi
ODA Nguoàn hoã trôï phaùt trieån chính thöùc
OSS Cô cheá moät cöûa moät daáu
OECD Toå chöùc Phaùt trieån vaø Hôïp taùc Kinh teá
PRGF Khuoân khoå Giaûm ngheøo vaø Taêng tröôûng
PRSC Tín duïng Hoã trôï Giaûm ngheøo
QLKTTÖ Vieän Quaûn lyù Kinh teá Trung öông
UNCTAD Hoäi nghò Lieân Hieäp Quoác veà Thöông maïi vaø Phaùt trieån
UNICEF Quyõ Nhi ñoàng Lieân Hieäp Quoác
US Myõ
VAT Thueá Giaù trò Gia taêng
VLSS Ñieàu tra möùc soáng daân cö Vieät Nam
VPSC Coâng ty dòch vuï Tieát kieäm Böu ñieän Vieät Nam
WTO Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi
- LÔØI CAÛM ÔN
Baùo caùo naøy do Ngaân haøng Theá giôùi soaïn thaûo vaø ñieàu phoái, vôùi ñoùng goùp ñaùng keå
cuûa Ngaân haøng Phaùt trieån Chaâu AÙ veà lónh vöïc quaûn lyù nhaø nöôùc, nhaát laø phaàn 14 veà
caûi caùch haønh chính. Baùo caùo cuõng laø keát quaû cuûa thaûo luaän vôùi caùc nhaø hoaïch ñònh
chính saùch vaø ñaïi dieän cuûa caùc nhaø taøi trôï taïi Hoäi thaûo veà Thöïc hieän Chieán löôïc Taêng
tröôûng vaø Giaûm ngheøo toaøn dieän 2003-2005, toå chöùc vaøo thaùng 10-2002 taïi Haûi Phoøng.
Baùo caùo döïa vaøo nghieân cöùu phaân tích gaàn ñaây do chính phuû Vieät Nam, Ngaân haøng
Theá giôùi vaø caùc nhaø taøi trôï khaùc toå chöùc thöïc hieän. Baùo caùo coøn tham khaûo caùc nghieân
cöùu ñoäc laäp cuûa caùc hoïc giaû Vieät Nam vaø nöôùc ngoaøi.
Baùo caùo do nhoùm coâng taùc, ñöùng ñaàu laø Martin Rama thöïc hieän, vôùi söï höôùng daãn
chung cuûa Homi Kharas, Klaus Rohland, vaø Nisha Agrawal vaø yù kieán ñoùng goùp cuûa
John Samy (ADB). Theo Larsen, Ñinh Tuaán Vieät vaø Toân Thaêng Long chòu traùch nhieäm
veà phaàn 1 caäp nhaät tình hình kinh teá vó moâ gaàn ñaây; Phillippe Auffet, Theo Ib Larsen
vaø Ñinh Tuaán Vieät vieát phaàn 2 veà töï do hoaù thöông maïi; Thomas Rose vaø Miguel
Navarro-Martin laø taùc giaû chính cuûa phaàn 3 veà caûi caùch tín duïng vaø taøi chính; Daniel
Riley Musson vaø Phaïm Minh Ñöùc ñoùng goùp vaøo phaàn 4 veà caûi caùch doanh nghieäp nhaø
nöôùc; Amanda Carlier vaø Rob Swinkels soaïn thaûo phaàn 5 veà phaùt trieån khu vöïc tö
nhaân, vôùi ñoùng goùp theâm cuûa Ziba Crammer vaø Deepak Khanna; Nguyeãn Theá Duõng
vaø Christopher Gibbs vieát phaàn 6 veà ñaát ñai, phaàn 7 veà giaùo duïc do Mai Thò Thanh
vieát cuøng vôùi Christopher Shaw; Samuel Lieberman, Nguyeãn Nguyeät Nga vaø Adam
Wagstaff chòu traùch nhieäm veà phaàn 8 veà y teá, vôùi söï ñoùng goùp cuûa Sarah Bales; Anjali
Acharya vieát phaàn 9 veà moâi tröôøng; Martin Rama vaø Nguyeãn Nguyeät Nga chòu traùch
nhieäm phaàn 10 veà nhöõng taùc ñoäng xaõ hoäi; Soren Davidsen chòu traùch nhieäm phaàn 11 veà
caûi caùch phaùp luaät, cuøng vôùi Jesper Kammersgaard; Edward Mountfield vieát phaàn 12
veà quaûn lyù chi tieâu coâng, vôùi hôïp taùc chaët cheõ cuûa Nguyeãn Vaên Minh; Martin Rama vaø
Rob Swinkels laø taùc giaû cuûa phaàn 13 veà ñaàu tö coâng coäng; Ramesh B. Adhikari vaø
Soren Davidsen vieát phaàn 14 veà caûi caùch haønh chính.
Ngöôøi ñoïc phaûn bieän cho baùo caùo naøy laø Alan Johnson (DFID Haø Noäi), Will Martin
(Ngaân haøng Theá giôùi), vaø David Shand (Ngaân haøng Theá giôùi). OÂng Leâ Ñaêng Doanh,
Coá vaán Boä tröôûng Boä Keá hoaïch Ñaàu tö cuõng goùp yù cho Baùo caùo. Baùo caùo cuõng ñöôïc
thaûo luaän vôùi caùc nhaø nghieân cöùu cuûa Ban Nghieân cöùu cuûa Thuû töôùng Chính phuû,
Vieän Kinh teá, Vieän Quaûn lyù Kinh teá Trung öông, vaø Vieän Chieán löôïc Phaùt trieån.
Soaïn thaûo taøi lieäu vaø hoã trôï in aán do Nguyeãn Thu Haèng, Phuøng Thò Tuyeát, Hoaøng
Thanh Haø, Marisa Giuliani vaø Muriel S. Greaves.
- MUÏC LUÏC
Toùm taét toång quan ................................................................................................................ i
Giôùi thieäu ................................................................................................................................ 1
I. Neàn kinh teá thò tröôøng ................................................................................................... 6
1. Duy trì tính oån ñònh ............................................................................................... 7
2. Thöông maïi chính laø cô hoäi ................................................................................ 14
3. Moät tröôøng hôïp thöû nghieäm cuûa caûi caùch ...................................................... 23
4. Tín duïng vaø ngaân haøng ...................................................................................... 32
5. Moät chaëng ñöôøng daøi phía tröôùc ...................................................................... 40
II. Phaùt trieån hoaø nhaäp ...................................................................................................... 48
6. Khôûi nguoàn töø ñaát ............................................................................................... 49
7. Thaùch thöùc trong giaùo duïc ................................................................................. 59
8. Nhöõng baát bình ñaúng ñaùng ngaïi veà y teá ........................................................ 66
9. Moâi tröôøng ............................................................................................................ 74
10. Caùc taùc ñoäng xaõ hoäi cuûa caûi caùch .................................................................... 78
III. Quaûn lyù nhaø nöôùc hieän ñaïi ........................................................................................ 85
12. Quaûn lyù chi tieâu coâng ........................................................................................ 90
13. Ñaàu tö coâng coäng ............................................................................................... 96
14. Caûi caùch haønh chính .......................................................................................... 103
Taøi lieäu tham khaûo ............................................................................................................ 111
Phuï luïc Thoáng keâ ............................................................................................................. 126
Khung
Khung I: Thöïc hieän CLTT&GNTD ................................................................................
Khung 1: Nhöõng cam keát vaø tuyeân boá gaàn ñaây ........................................................
Khung 1.1: Vieät Nam ruûi ro ñeán möùc naøo? .................................................................
Khung 2.1: Gia nhaäp caùc hieäp ñònh thöông maïi khu vöïc vaø ña phöông ..............
Khung 2.2: Taùc ñoäng cuûa vieäc Trung Quoác ra nhaäp Toå chöùc Thöông maïi
Theá giôùi ñoái vôùi Vieät Nam .............................................................................................. .
Khung 3.1: Caùc quy ñònh môùi veà caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc .......................
Khung 4.1: Ñaùnh giaù caùc nguyeân taéc chuû ñaïo Basel coøn haïn cheá ...........................
Khung 4.2: Tieát kieäm böu ñieän ......................................................................................
Khung 5.1: Möôøi böôùc (vaø 68 ngaøy) ñeå baét ñaàu ........................................................
Khung 5.2: Kinh nghieäm cuûa Bình Döông ....................................................................
Khung 5.3: Traùch nhieäm xaõ hoäi cuûa doanh nghieäp ....................................................
Khung 6.1: Hôïp nhaát ñaát vaø naêng suaát .......................................................................
- Khung 6.2: Giôùi vaø giaáy chöùng nhaän söû duïng ñaát ....................................................
Khung 7.1: Lôïi töùc cuûa kyõ naêng trong neàn kinh teá chuyeån ñoåi .............................
Khung 8.1: Baûo hieåm y teá, ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi khoâng ngheøo ............................
Khung 8.2: Soáng vôùi tình traïng taøn taät .........................................................................
Khung 9.1: Coâng khai hoaù thoâng tin moâi tröôøng ôû Haø Noäi ....................................
Khung 10.1: Quyõ hoã trôï lao ñoäng doâi dö ....................................................................
Khung 11.1: Thaønh laäp Hieäp hoäi ngaønh ngheà .............................................................
Khung 12.1: Caùc khieám khuyeát chính cuûa thoâng tin quaûn lyù taøi chính ..................
Khung 12.2: Caùc muïc tieâu cuûa Khuoân khoå chi tieâu trung haïn ................................
Khung 12.3: Thí ñieåm “khoaùn chi” taïi Thaønh phoá Hoà Chí Minh ............................
Khung 13.1: Quyõ Hoã trôï Phaùt trieån .............................................................................. .
Khung 13.2: Lónh vöïc ñaàu tö vaø ngheøo ñoùi taïi Trung quoác vaø AÁn ñoä .................
Khung 14.1: Phaûi chaêng löông cuûa ngöôøi lao ñoäng trong khu vöïc nhaø
nöôùc laø thaáp? .....................................................................................................................
Khung 14.2: Ñaùnh giaù sô boä cô cheá moät cöûa moät daáu ..............................................
Khung 14.3: Phaân caáp vaø Chieán löôïc toaøn dieän veà taêng tröôûng vaø giaûm ngheøo
Khung 14.4: Caùc vaán ñeà trong vieäc thöïc hieän daân chuû ôû cô sôû ..............................
Khung 14.5: Tieáp tuïc caûi caùch coâng taùc ñaáu thaàu ......................................................
Baûng
Baûng I: Caùc muïc tieâu phaùt trieån cuûa Vieät Nam ..........................................................
Baûng 1.1: Ñoäng löïc cuûa taêng tröôûng .............................................................................
Baûng 1.2: Xuaát khaåu taêng ôû möùc khieâm toán ...............................................................
Baûng 1.3: Yeâu caàu taøi trôï vaø nguoàn taøi trôï (tyû ñoâ la) ..............................................
Baûng 2.1: Nhöõng thay ñoåi lôùn trong chính saùch thöông maïi töø naêm 2000 ..........
Baûng 2.2: Loä trình thueá suaát trong töông lai ..............................................................
Baûng 2.3: Tyû leä baûo hoä höõu hieäu ..................................................................................
Baûng 2.4: Cô sôû haï taàng lieân quan ñeán thöông maïi ..................................................
Baûng 3.1: Chuyeån ñoåi ... vaø thaønh laäp môùi .................................................................
Baûng 4.1: Tín duïng cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc .................................................
Baûng 5.1: Nhöõng doanh nghieäp môùi ñaêng kyù .............................................................
Baûng 5.2: Taàm quan troïng cuûa quan heä quen bieát .....................................................
Baûng 7.1: Tyû leä ñi hoïc ñuùng tuoåi tính theo vuøng ......................................................
Baûng 7.2: Tyû leä hoïc sinh boû hoïc vaø löu ban (%) ........................................................
Baûng 11.1: 17 öu tieân trong soá 250 kieán nghò chính saùch ..........................................
Hình
Hình I: Ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu cuûa Vieät Nam ........................................................
Hình 1.1: Taêng tröôûng kinh teá ñang nhích leân ............................................................
Hình 1.2: Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi oån ñònh .........................................................
Hình 3.1: Tyû troïng cuûa khu vöïc nhaø nöôùc vaø tö nhaân .............................................
- Hình 3.2: Hoaït ñoäng cuûa caùc doanh nghieäp coå phaàn hoaù ........................................
Hình 3.3: Ñieàu gì thuaän lôïi vaø khoù khaên trong quaù trình coå phaàn hoaù ................
Hình 4.1: Thò phaàn cho vay theo loaïi hình toå chöùc tín duïng ...................................
Hình 4.2: Xöû lyù nôï khoâng sinh lôøi trong naêm 2002 ....................................................
Hình 7.1: Keát quaû hoïc moân toaùn cuûa hoïc sinh nam vaø hoïc sinh nöõ ......................
Hình 7.3: Vò trí tröôøng hoïc vaø keát quaû hoïc taäp .........................................................
Hình 7.4: Kieán thöùc cuûa giaùo vieân vaø thaønh tích hoïc taäp cuûa hoïc sinh .................
Hình 8.1: Coù caûi thieän, song khoâng phaûi cho taát caû moïi ngöôøi ...............................
Hình 8.2: Caùc nguoàn taøi chính cho y teá ........................................................................
Hình 8.3: Tyû leä ngöôøi söû duïng caùc loaïi dòch vuï y teá khaùc nhau ............................
Hình 9.1: Caùc xu höôùng trong thaønh phaàn caáu taïo ñoä che phuû röøng ...................
Hình 9.2: Ñaùnh baét thuyû saûn ..........................................................................................
Hình 10.1: Toác ñoä taêng tröôûng tieâu duøng haøng naêm ................................................
Hình 10.2: Trôï caáp töø caùc chöông trình xaõ hoäi ...........................................................
Hình 13.1: Taùc ñoäng öôùc tính cuûa ñöôøng boä tôùi möùc soáng, 1993-98 ......................
- TOÙM TAÉT TOÅNG QUAN
Sau giai ñoaïn bò chöõng laïi do khuûng hoaûng ôû Ñoâng AÙ, Vieät Nam laïi taêng tröôûng töông
ñoái maïnh. Söï caûi thieän naøy moät phaàn laø do moät loaït caùc bieän phaùp chính saùch ñöa neàn
kinh teá theo moät quyõ ñaïo taêng tröôûng trung haïn toát hôn. Loøng tin trong khu vöïc tö
nhaân ñöôïc ñaåy maïnh nhôø chöông trình caûi caùch chi tieát ñöôïc thoâng qua vaøo naêm 2001.
Caùc doanh nghieäp môùi cuûa tö nhaân hieän ñang ñöôïc thaønh laäp vôùi toác ñoä 1,600 doanh
nghieäp moãi thaùng, vaø vaøo ñaàu naêm 2002, Hoäi nghò Trung öông 5 ñaõ daønh cho khu vöïc
tö nhaân söï uûng hoä maïnh meõ nhaát. Caùc nhaø ñaàu tö ñang phaûn öùng tích cöïc tröôùc
nhöõng tuyeân boá vaø cam keát caûi caùch maø Vieät Nam ñöa ra. Ñaát nöôùc ñang ñöôïc xeáp
haïng toát hôn bôûi caùc toå chöùc xeáp haïng quoác teá veà ruûi ro quoác gia vaø tình hình kinh teá
vó moâ cuõng oån ñònh. Maëc duø thò tröôøng beân ngoaøi coù nhöõng baát lôïi veà nhu caàu vaø giaù,
xuaát khaåu döï kieán seõ nhích leân do coù nhöõng noã löïc töï do hoùa thöông maïi, bao goàm
hieäp ñònh thöông maïi Vieät-Myõ. Taêng tröôûng kinh teá maïnh ñang ñi keøm vôùi möùc nôï
nöôùc ngoaøi ôû möùc kieåm soaùt ñöôïc.
Vieãn caûnh thuaän lôïi naøy, keát hôïp vôùi tieàm naêng taêng tröôûng daøi haïn ñaùng keå cuûa Vieät
Nam, cho thaáy raèng aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng Ñoâng AÙ ñaõ ñi qua. Moät giai
ñoaïn vôùi taêng tröôûng GDP cao, coù leõ ôû möùc 7% moät naêm, laø hoaøn toaøn coù theå. Cuõng
nhö trong giai ñoaïn cuûa nhöõng naêm 90, Vieät Nam coù theå böôùc vaøo moät giai ñoaïn thònh
vöôïng. Tuy nhieân, ñaùnh giaù laïc quan naøy veà trieån voïng kinh teá vó moâ khoâng neân daãn
ñeán tinh thaàn töï maõn. Trong giai ñoaïn taêng tröôûng cao tröôùc ñaây, moät caâu hoûi then
choát laø lieäu Vieät Nam coù chuyeån sang kinh teá thò tröôøng ñöôïc khoâng. Coøn ngaøy nay,
caâu hoûi laø loaïi kinh teá thò tröôøng naøo. Cuõng vaäy, giai ñoaïn taêng tröôûng cao tröôùc ñaây
ñaõ ñi keøm vôùi giaûm ngheøo ñaùng keå. Naêm 1998, ngöôøi ngheøo chieám 37% daân soá, so vôùi
tæ leä 58% 5 naêm tröôùc ñoù. Caâu hoûi cuûa ngaøy hoâm nay laø: ngöôøi ngheøo lieäu coù coøn tieáp
tuïc ñöôïc höôûng lôïi trong giai ñoaïn taêng tröôûng nhanh laàn naøy nhö giai ñoaïn tröôùc
khoâng?
Vieät Nam ñaõ cam keát phaùt trieån veà coâng baèng xaõ hoäi. Chieán löôïc taêng tröôûng vaø giaûm
ngheøo toaøn dieän (CLTT& GNTD) môùi hoaøn taát gaàn ñaây ñaõ bieán chieán löôïc chuyeån ñoåi
sang kinh teá thò tröôøng vôùi ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa thaønh nhöõng haønh ñoäng cuï
theå cuûa chính phuû. Noù nhaèm vaøo vieäc môû cöûa ñaát nöôùc vôùi neàn kinh teá toaøn caàu trong
thaäp kyû tôùi, vaø taïo ra moät saân chôi bình ñaúng giöõa khu vöïc nhaø nöôùc vaø tö nhaân. Noù
nhaán maïnh raèng coâng cuoäc chuyeån ñoåi naøy phaûi vì ngöôøi ngheøo, vaø löu yù raèng cuõng
seõ ñoøi hoûi phaûi coù ñaàu tö maïnh hôn vaøo noâng thoân vaø nhöõng vuøng tuït haäu, vaø thöïc
hieän caûi caùch töø töø hôn so vôùi nhöõng gì maø caùc chuyeân gia quoác teá thöôøng khuyeán caùo.
Noù cuõng chuù troïng maïnh vaøo giaûm ngheøo vaø coâng baèng xaõ hoäi, vaø vaøo moät neàn quaûn
trò nhaø nöôùc hieän ñaïi hôn. CLTT&GNTD laø moät saûn phaåm cuûa chính phuû Vieät Nam,
vôùi söï tham gia cuûa taát caû caùc cô quan vaø ban ngaønh höõu quan trong quaù trình soaïn
thaûo. Tính chuû quyeàn vaø quyeát taâm ñoù laø moät daáu hieäu ñaùng möøng.
Nhöõng thaùch thöùc ôû phía tröôùc
Coù 3 thaùch thöùc quan troïng ôû phía tröôùc. Thöù nhaát, lieân quan ñeán tieáp tuïc ñaåy maïnh
caûi caùch. Trong 3 naêm qua, chính phuû Vieät Nam ñaõ coù moät loaït nhöõng cam keát ñaày aán
töôïng, vaø ñaõ thoâng qua nhieàu saùng kieán nhaèm ñaåy nhanh quaù trình chuyeån ñoåi sang
kinh teá thò tröôøng. Nhöng, nhöõng noã löïc naøy ñaõ tieán trieån khoâng ñoàng ñeàu, vaø moät soá
trong ñoù coù theå ñang maâu thuaãn nhau. Tieán boä nhanh trong töï do hoùa thöông maïi vaø
hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi laïi ñang khoâng aên khôùp vôùi söï chaäm laïi trong caûi caùch doanh
i
- VIEÄT NAM: THÖÏC CAM
HIEÄN KEÁT
nghieäp nhaø nöôùc. Coù nguy cô laø nhöõng doanh nghieäp khoâng ñöôïc caûi caùch, moät khi
phaûi ñoái maët vôùi caïnh tranh trong thò tröôøng saûn phaåm, seõ tìm caùch chuyeån gaùnh naëng
do söï keùm hieäu quaû cuûa mình sang moät ngaønh khaùc trong neàn kinh teá, thoâng qua vieäc
ñoøi trôï caáp coâng khai hoaëc gia taêng caùc khoaûn nôï quaù haïn. Ñieàu quan troïng khoâng
keùm laø caùc quyeát ñònh ngaøy caøng ñöôïc thöïc hieän ôû caáp ñòa phöông. Tieán boä khoâng
ñoàng ñeàu trong phaùt trieån khu vöïc tö nhaân giöõa caùc ñòa phöông theå hieän khoù khaên
trong vieäc gaén quaù trình hoaïch ñònh chính saùch cuï theå ôû caáp ñòa phöông vôùi nhöõng
cam keát vaø ñònh höôùng chung cuûa chính phuû. Nhöõng vaán ñeà töông töï naûy sinh ôû haàu
heát caùc chính saùch ngaønh.
Thaùch thöùc quan troïng thöù hai maø Vieät Nam phaûi ñoái maët laø vieäc giaûm ngheøo. Giai
ñoaïn phaùt trieån thònh vöôïng sau ñoåi môùi noåi baät leân moät ñieàu laø noù khoâng ñi keøm vôùi
söï gia taêng ñaùng keå veà baát bình ñaúng. Caùc chæ soá toång hôïp veà baát bình ñaúng nhö heä
soá Gini veà cô baûn vaãn giöõ nguyeân trong nhöõng naêm 90. Caùc phaân tích moå xeû saâu hôn
cho thaáy raèng ngöôøi ngheøo ñöôïc lôïi hôn ngöôøi giaøu, xeùt theo nghóa töông ñoái. Söï keát
hôïp giöõa taêng tröôûng nhanh vaø möùc ñoä baát bình ñaúng giöõ oån ñònh giaûi thích cho
nhöõng thaønh töïu cuûa Vieät Nam trong giaûm ngheøo. Tuy nhieân, neáu khoâng coù moät haønh
ñoäng kieân quyeát thì baát bình ñaúng coù khaû naêng seõ gia taêng, thaäm chí laø ñaùng keå, trong
giai ñoaïn taêng tröôûng môùi. Ñoù laø do taùc duïng leân ngheøo ñoùi cuûa vieäc phaân chia laïi ñaát
ñai ôû noâng thoân giôø ñaây coù leõ ñaõ gaàn heát. Ñoàng thôøi, hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi seõ
khieán kyõ naêng lao ñoäng trôû neân coù giaù trò, do ñoù baát bình ñaúng trong giaùo duïc seõ bieán
thaønh baát bình ñaúng ngaøy caøng gia taêng trong cô hoäi thu nhaäp. Söï cheânh leäch giöõa
noâng thoân vaø thaønh thò ñang lôùn leân, cuõng nhö cheânh leäch giöõa nhöõng ngöôøi coù theå
taän duïng ñöôïc nhöõng lôïi ích cuûa toaøn caàu hoùa ñem laïi vaø nhöõng ngöôøi bò tuït haäu. Baát
bình ñaúng gia taêng trong söùc khoûe cuõng khoâng theå bò boû qua.
Thaùch thöùc thöù 3 maø Vieät Nam phaûi ñoái maët, vaø chaéc chaén khoâng phaûi thaùch thöùc nhoû
nhaát, laø caûi thieän chaát löôïng quaûn lyù nhaø nöôùc. Seõ khoâng theå giaûi quyeát ñöôïc hai thaùch
thöùc kia neáu khoâng coù moät neàn haønh chính höõu hieäu, ñöôïc hoã trôï bôûi nhöõng coâng cuï
quaûn lyù taøi chính thích hôïp. Vieäc thöïc hieän caùc caûi caùch cô caáu vaø caûi thieän caùc keát quaû
xaõ hoäi laø nhöõng nhieäm vuï ñoøi hoûi phaûi coù moät chính phuû thöïc thi ñöôïc vieäc naøy.
Nhöng khuoân khoå phaùp lyù, heä thoáng ngaân saùch vaø cô caáu haønh chính cuûa Vieät Nam
moät phaàn vaãn coøn thöøa höôûng töø thôøi kinh teá keá hoaïch hoùa taäp trung, vaø khoâng hoaøn
toaøn thích nghi vôùi nhöõng nhu caàu hieän nay. Söï thieáu aên khôùp naøy laø nguyeân nhaân
gaây hieäu quaû kinh teá thaáp. Noù cuõng daãn ñeán nhöõng quan heä khoâng laønh maïnh giöõa
caùc doanh nghieäp (caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân) vôùi quan chöùc chính phuû. Söï keát hôïp cuûa
nhöõng boä phaän ngaøy caøng giaøu coù ôû ñoâ thò vôùi quan nieäm cho raèng giaøu coù ñi keøm vôùi
tham nhuõng ñaõ chöùng toû laø ñieàu gaây toån haïi ôû caùc nöôùc khaùc trong khu vöïc. Neáu Vieät
Nam khoâng khaéc phuïc ñöôïc vaán ñeà quaûn trò nhaø nöôùc, vaø ñeå cho nhöõng lôïi ích cuïc boä
thaâu toùm heát nhöõng khoaûn chi trôï caáp, ñeå buø laïi söï keùm hieäu quaû cuûa mình, thì giai
ñoaïn phaùt trieån môùi sau naøy seõ bò coi laø thöù “taêng tröôûng vay möôïn”.
Tình hình hieän nay ôû Vieät Nam coù theå ñöôïc dieãn giaûi thoâng qua laêng kính cuûa moâi
tröôøng chính saùch chung, vaø so saùnh noù vôùi caùc nöôùc khaùc. Ñaùnh giaù veà chính saùch vaø
theå cheá quoác gia cuûa Ngaân haøng Theá giôùi ñaõ xem xeùt 20 chæ tieâu: 4 lieân quan ñeán quaûn
lyù kinh teá, 6 lieân quan ñeán caùc chính saùch cô caáu, 5 lieân quan ñeán caùc chính saùch bình
ñaúng xaõ hoäi vaø 5 lieân quan ñeán quaûn trò nhaø nöôùc. Keát quaû cuûa ñaùnh giaù ñoù ñöôïc
trình baøy thaønh sô ñoà trong hình I. Moät chính saùch caøng xa taâm cuûa sô ñoà thì chaát
löôïng cuûa lónh vöïc ñoù caøng toát.
Naêm 1998, vaøo ñaàu cuoäc khuûng hoaûng Ñoâng AÙ, ñieåm maïnh chính cuûa Vieät Nam laø
trong quaûn lyù kinh teá vó moâ vaø caùc chính saùch bình ñaúng xaõ hoäi. Veà caû hai khía caïnh,
Vieät Nam vöôït troäi hôn möùc trung bình cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp. Caùc chæ soá naøy
töông ñöông vôùi cuûa 20% nhöõng nöôùc thaønh coâng nhaát trong nhoùm naøy. Yeáu keùm
ii
- chính cuûa Vieät Nam naèm ôû chính saùch cô caáu vaø quaûn trò nhaø nöôùc, trong ñoù soá ñieåm
khoâng cao hôn möùc trung bình cuûa caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp. Boán naêm sau, ñaõ coù
tieán boä ñaùng keå trong quaûn lyù kinh teá vó moâ. Vaø coøn coù caû tieán boä veà maët caûi caùch cô
caáu, nhaát laø trong thöông maïi vaø khu vöïc taøi chính. Ñoù chính laø nhöõng caûi thieän caên
baûn taùi taïo laïi loøng tin cuûa caùc nhaø ñaàu tö, vaø nhìn chung, ñaùnh daáu moät giai ñoaïn
taêng tröôûng kinh teá môùi. Nhöng caùc chæ tieâu veà cô caáu vaãn bò tuït haäu.
Tieán boä trong nhöõng lónh vöïc khaùc coøn khieâm toán hôn nhieàu, vaø ñoái vôùi moät soá chæ
tieâu döôøng nhö khoâng coù tieán boä gì. Vieät Nam vaãn daãn ñaàu trong bình ñaúng vaø hoøa
nhaäp xaõ hoäi, vaø ñaõ caûi thieän caên baûn naêng löïc phaân tích ngheøo ñoùi. Nhöng lôïi theá cuûa
Vieät Nam so vôùi caùc nöôùc coù thu nhaäp thaáp trong lónh vöïc naøy giôø ñaây ñaõ chöõng laïi.
Trong quaûn trò nhaø nöôùc, coù böôùc tieán quan troïng trong quaûn lyù ngaân saùch, nhöng ít
coù baùo caùo veà caùc chæ tieâu khaùc. Quaûn trò nhaø nöôùc laø moät lónh vöïc maø Vieät Nam coøn
nhieàu vieäc phaûi laøm.
Xu höôùng hieän nay
Nhöõng yeáu toá caên baûn trong oån ñònh kinh teá vó moâ laø toát, vaø vieäc thoâng qua caùc caûi
caùch cô caáu ñaõ ñem laïi loøng tin ngaøy caøng taêng trong neàn kinh teá. Naêm 2002, döï kieán
taêng tröôûng GDP thöïc teá laø khoaûng 6%, cho thaáy coù söï caûi thieän so vôùi naêm tröôùc.
Thaønh tích taêng tröôûng naøy duy trì ñöôïc laø do coù gia taêng trong tieâu duøng noäi ñòa.
Ñaàu tö cuõng laø moät nguoàn taêng tröôûng quan troïng trong naêm 2002, cho thaáy söï phuïc
hoài naøy laø beàn vöõng. Vieäc nhieàu doanh nghieäp môùi thaønh laäp vaø loøng tin vöõng maïnh
hôn cuûa caùc nhaø ñaàu tö ñaõ ñaåy toác ñoä ñaàu tö voán leân vaø ñöa con soá nhöõng doanh
nghieäp môùi ñaêng kyù leân gaàn 50.000 doanh nghieäp trong giai ñoaïn 2 naêm. Ñeán thaùng 7-
2002, rieâng ñaàu tö cuûa nhöõng doanh nghieäp vöøa vaø nhoû môùi trong khu vöïc kinh teá
chính thöùc ñaõ laø khoaûng 40 nghìn tyû ñoàng (töông ñöông 2,7 tyû ñoâ la). Con soá naøy
töông ñöông 9% GDP. Khu vöïc tö nhaân chính thöùc cuõng söû duïng khoaûng 1 trieäu lao
ñoäng, gaàn baèng hai phaàn ba soá lao ñoäng trong caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc.
Khu vöïc ngoaøi nhaø nöôùc trong nöôùc vaãn tieáp tuïc daãn ñaàu trong taêng tröôûng. Saûn xuaát
cheá taïo taêng maïnh, vôùi khu vöïc tö nhaân trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi coù tyû leä taêng
iii
- VIEÄT NAM: THÖÏC CAM
HIEÄN KEÁT
tröôûng saûn löôïng haøng naêm laàn löôït laø 19% vaø 15%. Vôùi möùc taêng saûn löôïng so cuøng
kyø naêm tröôùc laø 12%, thaønh töïu cuûa khu vöïc nhaø nöôùc trôû neân khieâm toán hôn. Ñieàu
naøy phaûn aùnh söï chuyeån ñoåi daàn daàn cuûa Vieät Nam sang kinh teá thò tröôøng, vôùi nhieàu
doanh nghieäp nhaø nöôùc ngaøy caøng phaûi ñöùng tröôùc aùp löïc caïnh tranh vaø haïn cheá ngaân
saùch cöùng. Khu vöïc tö nhaân chính thöùc trong neàn kinh teá ñaõ vöôït khu vöïc nhaø nöôùc
veà maët tyû leä taêng giaù trò gia taêng, ít nhaát laø töø naêm 1997.
Hoaït ñoäng xuaát khaåu cho ñeán nay thì keùm ngoaïn muïc hôn. Trong taùm thaùng ñaàu naêm
2002, xuaát khaåu giaûm 1,7% so vôùi cuøng kyø naêm tröôùc. Söï suy giaûm naøy moät phaàn laø
do giaù daàu thoâ vaø moät soá maët haøng khaùc giaûm, nhöõng maët haøng chieám hôn moät phaàn
tö trong toång kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam. Tuy nhieân, ñeán thaùng 8 vaø thaùng 9
ñaõ coù söï ñaûo ngöôïc veà tình hình xuaát khaåu, vaø taêng tröôûng cho caû naêm döï kieán laø
khoaûng 7%. Coù theå döï kieán ñaït taêng tröôûng xuaát khaåu ñaùng keå do coù tieán boä trong töï
do hoaù thöông maïi, bao goàm caû hieäp ñònh thöông maïi Vieät-Myõ, baét ñaàu coù hieäu löïc töø
naêm 2001.
Laäp tröôøng ngaân saùch vaãn giöõ quan ñieåm thaùi ñoä thaän troïng, vôùi möùc thaâm huït ngaân
saùch döï kieán xaáp xæ 2.5% GDP, khoâng keå cho vay laïi, trong naêm 2002. Toång möùc chi
ngaân saùch ñaõ ñöôïc kieàm cheá. Chi ñaàu tö ñaõ taêng trong naêm 2001 ñeå caûi taïo cô sôû haï
taàng bò luõ luït taøn phaù, nhöng nay khoâng tieáp tuïc taêng nöõa. Caû tyû troïng cuûa chi ñaàu tö
vaø chi thöôøng xuyeân trong GDP ñeàu giaûm trong naêm 2002. Chính saùch tín duïng tieáp
tuïc ñöôïc kieàm cheá, theo saùt vôùi chöông trình ñöôïc IMF hoã trôï. Ñieàu ñaùng noùi laø möùc
taêng tín duïng cho caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ñöôïc giöõ ôû möùc thaáp hôn so vôùi thoaû
thuaän. Naêm 2002, laïm phaùt ñaït möùc 4,3%, taêng töø khoâng hoaëc hôi aâm trong nhöõng
naêm tröôùc.
Khaû naêng traû nôï nöôùc ngoaøi cuûa Vieät Nam öôùc tính laø seõ beàn vöõng trong trung vaø daøi
haïn, ñieàu naøy coù leõ khieán Vieät Nam khoâng ñöôïc xeáp vaøo loaïi ñöôïc giaûm nôï trong
Chöông trình caùc nöôùc ngheøo maéc nôï traàm troïng (HIPC). Khoái löôïng nôï nöôùc ngoaøi
chöa traû hieän nay öôùc tính vaøo khoaûng 13,3 tyû ñoâ la tính ñeán cuoái naêm 2002. Soá nôï naøy
chieám 37% GDP vaø 84% xuaát khaåu, vôùi nghóa vuï traû nôï haøng naêm chieám 8% xuaát
khaåu. Haàu heát nhöõng khoaûn nôï naøy laø theo ñieàu khoaûn öu ñaõi, coù nghóa laø vôùi möùc laõi
suaát raát thaáp. Caùch nhìn nhaän cuûa caùc cô quan xeáp haïng veà Vieät Nam cuõng nhaát quaùn
vôùi khaû naêng beàn vöõng trung haïn naøy.
Luoàng voán töø nöôùc ngoaøi ñöa vaøo cuõng oån ñònh, hoaëc thaäm chí gia taêng. Maëc duø
thoâng tin veà maët naøy coøn haïn cheá, song nguoàn kieàu hoái cuûa ngöôøi Vieät Nam ôû nöôùc
ngoaøi ñaõ trôû thaønh moät nguoàn ngoaïi teä quan troïng, vaø coù theå vöôït möùc 2 tyû ñoâ la
trong naêm 2002. Caùc cam keát ñaàu tö nöôùc ngoaøi tröïc tieáp ñaõ giaûm so vôùi naêm 2001,
nhöng möùc thöïc hieän thì khoâng. Nhìn chung, luoàng voán thöïc teá cuûa nöôùc ngoaøi ñöa
vaøo coù xu höôùng nhích leân. Söï oån ñònh töông ñoái trong ñaàu tö nöôùc ngoaøi tröïc tieáp
thöôøng ñöôïc ñem so saùnh vôùi möùc taêng raát lôùn trong caùc cam keát ôû Trung Quoác.
Nhöng cho ñeán nay toaøn boä khu vöïc Ñoâng AÙ ñeàu coù löôïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi giaûm.
Thöïc hieän caûi caùch
Tieáp tuïc thöïc hieän caûi caùch cô caáu trong khu vöïc doanh nghieäp vaø taøi chính, caûi thieän
quaûn lyù chi tieâu coâng vaø ñaàu tö coâng laø ñieàu caên baûn nhaèm ñaûm baûo cho tình hình nôï
trong nöôùc duy trì ôû möùc beàn vöõng trong trung haïn. Tieán ñoä coøn cheânh leäch giöõa caùc
cuoäc caûi caùch cuõng laø moät moái lo ngaïi. Ñaëc ñieåm cuûa tình hình hieän nay laø tieán boä
khoâng ñoàng ñeàu trong cuoäc haønh trình ñi ñeán phaùt trieån. Trong khi töï do hoaù thöông
maïi tieán trieån ñeàu, thaäm chí coøn nhanh hôn döï kieán, thì nhöõng lónh vöïc khaùc tieán boä
laïi chaäm hôn nhieàu, neáu khoâng muoán noùi laø hoaøn toaøn chöõng laïi. Neáu caùc doanh
iv
- nghieäp nhaø nöôùc khoâng theå ñöông ñaàu vôùi caïnh tranh ngaøy caøng gia taêng trong thò
tröôøng saûn phaåm, thì hoï seõ gaëp khoù khaên trong vieäc traû nôï, gaây theâm gaùnh naëng cho
khoái löôïng nôï khoù ñoøi voán ñaõ lôùn cuûa heä thoáng ngaân haøng. Khaû naêng seõ coù theâm
doanh nghieäp hoaït ñoäng trong lónh vöïc ngaân haøng cuûa Vieät Nam laïi caøng gaây aùp löïc
cho khu vöïc nhaø nöôùc hieän coøn moät boä phaän chöa ñöôïc caûi caùch.
Ñieàu ñoù khoâng coù yù muoán noùi raèng töï do hoaù thöông maïi caàn laøm chaäm laïi, hoaëc phaûi
ñaûo ngöôïc laïi nhöõng tieán boä ñaõ ñaït ñöôïc. Trong voøng 15 naêm, thueá quan ñaõ giaûm
xuoáng, vaø nhieàu haïn cheá ñònh löôïng ñaõ ñöôïc baõi boû, cheá ñoä tyû giaù ñaõ ñöôïc töï do
hoaù. Vaø vaãn coøn quyeát taâm duy trì theo höôùng naøy, theå hieän baèng vieäc kyù keát hieäp
ñònh thöông maïi song phöông Vieät-Myõ, vaø ñang coù nhöõng böôùc ñaøm phaùn ñeå gia
nhaäp Toå chöùc thöông maïi theå giôùi (WTO). Vôùi nhöõng cam keát ñaõ ñöa ra, Vieät Nam seõ
chæ thieät thoøi neáu cöù trì hoaõn vieäc gia nhaäp WTO. Chi phí cho vieäc gia nhaäp seõ caøng
taêng theo thôøi gian, vaø ñeán 2005 coù theå seõ taêng raát nhieàu, khi keát thuùc chöông trình
nghò söï phaùt trieån Doha. Hôn nöõa, vieäc Trung Quoác gia nhaäp WTO gaàn ñaây ñaõ ñöa
Vieät Nam vaøo theå baát lôïi. Vaø do WTO coù ngaàm yù phaân bieät ñoái xöû ñoái vôùi nhöõng
nöôùc khoâng phaûi thaønh vieân, neân vieäc gia nhaäp seõ ñöa Vieät Nam vaø vò theá coù lôïi hôn
ñeå baûo veä quyeàn lôïi cuûa mình tröôùc nhöõng haøng raøo phi lyù cho haøng xuaát khaåu cuûa
mình.
Caùch laøm nöõa laø phaûi taêng cöôøng nhöõng caûi caùch cô caáu khaùc. Ñoái vôùi caùc doanh
nghieäp nhaø nöôùc, keá hoaïch caûi caùch döï truø seõ xaép xeáp laïi vaø chuyeån ñoåi sôû höõu cuûa
1.700 doanh nghieäp trong giai ñoaïn 2001-2005. Coâng cuï chính ñeå thöïc hieän chuyeån theå
laø coå phaàn hoaù, maø theo laäp luaän thì khoâng gioáng hoaøn toaøn vôùi vieäc tö nhaân hoaù. Coå
phaàn hoaù laø moät quaù trình trong ñoù moät phaàn hoaëc toaøn boä voán cuûa nhaø nöôùc taïi
doanh nghieäp seõ ñöôïc baùn döôùi hình thöùc coå phieáu vôùi giaù döïa treân giaù trò soå saùch
cuûa taøi saûn. Song treân thöïc teá, khoù coù theå thöïc hieän neáu khoâng coù söï ñoàng yù cuûa giaùm
ñoác vaø ña soá ngöôøi lao ñoäng. Caùc coâng cuï caûi caùch khaùc bao goàm baùn, cho thueâ,
khoaùn, vaø thanh lyù. Maët khaùc, nhöõng doanh nghieäp naèm trong danh muïc daøi goàm
nhöõng ngaønh ñöôïc coi laø “chieán löôïc” seõ ñöôïc cô caáu laïi, nhöng vaãn naèm trong tay
nhaø nöôùc.
Maëc duø nhöõng noã löïc ñeå chuyeån theå vaø cô caáu laïi doanh nghieäp nhaø nöôùc cho ñeán nay
laø ñuùng tieán ñoä, nhöng tieán boä thì coøn chaäm. Hieän taïi, caùc cô cheá caûi caùch ñöôïc aùp
duïng môùi chæ laø töï nguyeän, chöù chöa phaûi laø baét buoäc caùc doanh nghieäp phaûi chuyeån
ñoåi. Söï mieãn cöôõng trong saép xeáp vaø ñoåi môùi doanh nghieäp naøy laø deã hieåu khi maø
tình traïng thöøa ngöôøi laø phoå bieán, vaø saép xeáp laïi seõ coù theå daãn ñeán vieäc sa thaûi haøng
loaït. Nhöõng khoaûn nôï quaù lôùn cuõng laøm nhuït trí ngöôøi mua coå phaàn. Maëc duø cô cheá
ñeàn buø nhaèm khuyeán khích töï nguyeän thoâi vieäc môùi ñöôïc ñöa ra, song cô cheá ñeå giaûi
quyeát nôï khoù ñoøi cho ñeán nay môùi chæ coù hieäu löïc moät phaàn. Nhöng söï chaäm laïi trong
quaù trình chuyeån theå döôøng nhö coøn phaûn aùnh söï khaùng cöï cuûa nhieàu giaùm ñoác
doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhöõng ngöôøi coù theå bò maát quyeàn lôïi neáu doanh nghieäp do
hoï quaûn lyù seõ thuoäc dieän chuyeån ñoåi sôû höõu.
Moät keá hoaïch caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc môùi ñang ñöôïc soaïn thaûo. Teân cuûa
nhöõng doanh nghieäp thuoäc dieän chuyeån ñoåi seõ ñöôïc coâng boá, chæ roõ thôøi haïn phaûi
chuyeån ñoåi. Tuy nhieân, vieäc giaùm saùt vaø cöôõng cheá quaù trình naøy coù theå vaãn coøn yeáu.
Caùc cô cheá môùi cuõng ñang ñöôïc caân nhaéc ñeå giaûi quyeát nôï cuûa nhöõng doanh nghieäp
nhaø nöôùc chuyeån theå. Nhöng cuï theå thì coøn chöa roõ. Ñieàu then choát laø thieát keá phuø
hôïp ñeå traùnh vieäc taïo ñoäng cô khuyeán khích tieáp tuïc taêng nôï xaáu, ñoàng thôøi phaûi
giaûm thieåu nguy cô cho ngaân saùch. Thoâng tin toát hôn veà doanh nghieäp nhaø nöôùc cuõng
giuùp cuûng coá quaù trình naøy. Boä Taøi chính ñang soaïn thaûo nhöõng tieâu chuaån keá toaùn
môùi ñeå ban haønh naêm 2003. Vieäc aùp duïng nhöõng tieâu chuaån naøy seõ coù taùc duïng lôùn
v
- VIEÄT NAM: THÖÏC CAM
HIEÄN KEÁT
trong naâng cao tính minh baïch. Nhöng hieäu quaû cuûa noù laïi tuøy thuoäc raát nhieàu vaøo
nhöõng yeâu caàu khai baùo ñöôïc neâu cuï theå vaø nhöõng cô cheá thi haønh ñöôïc aùp duïng.
Trong khu vöïc ngaân haøng, boán ngaân haøng thöông maïi quoác doanh lôùn vaãn chieám 73%
toång taøi saûn cuûa toaøn heä thoáng. Nhöng trong thaäp kyû qua nhöõng ngaân haøng naøy ñaõ
phaùt trieån töø nhöõng keânh cho vay chính saùch chuyeân bieät sang thaønh nhöõng trung gian
taøi chính ñònh höôùng thöông maïi nhieàu hôn, vôùi nhöõng tieán boä roõ reät trong naêm 2001
vaø 2002. Nhöõng ngaân haøng thöông maïi quoác doanh naøy hieän ñöôïc boå sung bôûi moät soá
ngaân haøng coå phaàn, ngaân haøng lieân doanh, vaø chi nhaùnh vaø vaên phoøng ñaïi dieän cuûa
caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi. Beân caïnh ñoù, coøn coù söï gia taêng nhanh choùng veà möùc ñoä
tieàn teä hoùa trong neàn kinh teá Vieät Nam. Tyû leä giöõa tín duïng ngaân haøng treân GDP ñaõ
taêng töø 13% naêm 1990 leân 27% naêm 1995 vaø 44% naêm 2000. Taêng tröôûng cuûa khu vöïc
taøi chính phi ngaân haøng, nhaát laø ngaønh baûo hieåm, cuõng raát ñaùng keå, maëc duø quy moâ
tuyeät ñoái cuûa khu vöïc naøy vaãn coøn nhoû.
Söï chuyeån dòch naøy cuûa khu vöïc taøi chính trong moät soá lónh vöïc vôùi tieán ñoä trong taàm
kieåm soaùt, vaø trong moät soá lónh vöïc khaùc chæ mang tính thaêm doø vaø khôûi ñoäng. Nhöng
nhöõng thay ñoåi naøy khoâng phaûi laø khoâng coù giaù phaûi traû. Tieáp tuïc cho vay chính saùch
trong nhöõng naêm 90, vaø kyõ naêng tín duïng cuõng haïn cheá khi tín duïng taêng tröôûng
nhanh ñaõ daãn ñeán söï tích tuï cuûa nhöõng khoaûn nôï khoâng sinh lôøi. Ñeå giaûi quyeát vaán
ñeà naøy, chính phuû baét tay vaøo moät cuoäc caûi caùch quan troïng ñoái vôùi heä thoáng ngaân
haøng thoâng qua moät chöông trình taùi cô caáu vaø taùi caáp voán trong nhieàu naêm. Tieán boä
trong giaûi quyeát nhöõng khoaûn nôï khoâng sinh lôøi cuõ vaãn coøn chaäm. Khoù khaên chính laø
vôùi nhöõng khoaûn nôï khoâng theá chaáp, chuû yeáu laø cuûa doanh nghieäp nhaø nöôùc. Caùc
ngaân haøng thöông maïi quoác doanh caûm thaáy khoù khaên trong ñaït muïc tieâu giaûi quyeát
nôï, do chaäm treã trong caûi caùch doanh nghieäp nhaø nöôùc.
Ñeå tieán tôùi, quy cheá vaø giaùm saùt ñoái vôùi khu vöïc ngaân haøng caàn ñöôïc naâng caáp nhaèm
thuùc ñaåy ñònh höôùng hoaït ñoäng thöông maïi. Ñaùnh giaù chaát löôïng taøi saûn vaø nhöõng
ruûi ro khaùc trong hoaït ñoäng ngaân haøng phaûi trôû thaønh coâng vieäc haøng ngaøy cuûa caùc
thanh tra. Caùc chuaån möïc kieåm toaùn quoác teá phaûi ñöôïc aùp duïng. Vaø Ngaân haøng Nhaø
nöôùc Vieät Nam caàn taäp trung nhieàu hôn vaøo chöùc naêng chính cuûa ngaân haøng trung
öông vaø giaùm saùt caùc ngaân haøng.
Veà phaùt trieån khu vöïc tö nhaân, ñaõ coù söï thay ñoåi ñaùng keå trong thaùi ñoä nhôø coù vieäc
ban haønh Luaät Doanh nghieäp naêm 2000, vaø gaàn ñaây hôn laø Hoäi nghò Trung öông 5,
khoaù 9 vaøo thaùng 3-2002 ñaõ chính thöùc uûng hoä. Keå töø khi ban haønh luaät naøy, soá doanh
nghieäp ñaêng kyù vaø keát quaû hoaït ñoäng cuûa khu vöïc tö nhaân chính thöùc ñaõ taêng moät
caùch ngoaïn muïc. Nhöng baát chaáp nhöõng tieán boä naøy, khu vöïc tö nhaân chính thöùc
trong nöôùc ôû Vieät Nam vaãn coøn raát nhoû beù vaø töông ñoái mong manh. Ñeán naêm 2002,
noù chæ môùi chieám chöa ñaày 4% GDP, 6% saûn löôïng coâng nghieäp cheá taïo, vaø khoaûng 3%
toång soá vieäc laøm.
Taêng tröôûng cuûa khu vöïc tö nhaân seõ coù taàm quan troïng thieát yeáu ñeå thu huùt ñöôïc 1,2
trieäu lao ñoäng môùi moãi naêm. Ñeå duy trì ñöôïc ñaø taêng tröôûng theo thôøi gian, vieäc caûi
thieän moâi tröôøng kinh doanh seõ laø caàn thieát. Hieän taïi, saân chôi cho caùc loaïi hình doanh
nghieäp ôû Vieät Nam coøn xa môùi laø bình ñaúng. Caùc nhoùm doanh nghieäp khaùc nhau, duø laø
doanh nghieäp nhaø nöôùc, doanh nghieäp nöôùc ngoaøi, doanh nghieäp tö nhaân chính thöùc,
hay hoä kinh doanh, moãi loaïi laïi chòu söï ñieàu chænh cuûa luaät leä vaø quy ñònh rieâng. Tieáp
caän vôùi nhöõng thò tröôøng chính nhö ñaát ñai vaø voán cuõng khaùc nhau giöõa caùc loaïi hình
doanh nghieäp, daãn ñeán nhöõng haønh vi khaùc nhau cuûa caùc doanh nghieäp. Taàm nhìn vaø
caùch ñieàu haønh ôû caùc caáp ñòa phöông cuõng raát quan troïng. Chính quyeàn ñòa phöông
coù aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán caùc thò tröôøng yeáu toá saûn xuaát, giaáy pheùp hoaït ñoäng, pheâ
duyeät ñaàu tö, ñaêng kyù kinh doanh, vaø caùc theå loaïi thanh tra taïi choã.
vi
- Baát bình ñaúng gia taêng?
Giai ñoaïn taêng tröôûng maø Vieät Nam traûi qua trong thaäp kyû 90 laø raát coù lôïi cho ngöôøi
ngheøo. Ñieàu naøy phaàn lôùn laø nhôø caûi caùch ñaát ñai. Vieäc phaân boå vaø caáp giaáy chöùng
nhaän quyeàn söû duïng ñaát cho caùc hoä noâng thoân, nôi haàu heát ngöôøi ngheøo sinh soáng, ñaõ
taïo ra söï phaân phoái laïi ñaùng keå cuûa caûi. Söï phaân boå naøy cuõng laø nguoàn chính laøm
taêng saûn löôïng noâng nghieäp. Nhöng caûi caùch ñaát ñai chæ laø bieän phaùp can thieäp moät
laàn, daãn ñeán möùc tieâu duøng cuûa hoä taêng, nhöng khoâng nhaát thieát laø taïo ra tyû leä taêng
tröôûng beàn vöõng trong tieâu duøng. Thöïc teá, nhöõng hoä noâng thoân chæ döïa vaøo noâng
nghieäp laø nhöõng hoä ngheøo nhaát; nhöõng hoä ña daïng hoùa ñöôïc sang nhöõng vieäc laøm phi
noâng nghieäp thì khaù giaû hôn.
Nhöõng caûi thieän vaø taêng cöôøng hieäu quaû tieáp theo trong phaân boå quyeàn söû duïng ñaát
coù theå seõ khoâng coù taùc ñoäng gioáng nhau ñoái vôùi tình traïng ngheøo ñoùi. Thaäm chí noù
coøn laøm cho moät boä phaän trôû neân deã coù nguy cô toån thöông hôn. Neáu khoâng ñöôïc
laøm caån thaän, phaân ñaát ôû mieàn nuùi coù theå coù taùc haïi ñeán caùc nhoùm daân toäc thieåu soá.
Caáp chöùng nhaän cho coäng ñoàng laø moät giaûi phaùp caàn thaêm doø, ñaëc bieät laø cho caùc
nhoùm daân toäc thieåu soá, nhöõng ngöôøi maø theo truyeàn thoáng khoâng thöøa nhaän ñaát ñai
laø quyeàn cuûa rieâng töøng hoä. Söï phaùt trieån thò tröôøng ñaát ñai ñoâ thò coù theå thuaän lôïi
hôn cho ngöôøi ngheøo, baèng caùch laøm cho nhaø ôû ñoâ thò vöøa vôùi khaû naêng cuûa hoï hôn.
Moät taøi saûn quan troïng nöõa laø kyõ naêng, tay ngheà, cuõng coù theå gaén vôùi tình traïng baát
bình ñaúng gia taêng. Hoäi nhaäp kinh teá theá giôùi seõ laøm taêng lôïi suaát thu veà töø giaùo duïc.
Trong giai ñoaïn ñaàu chuyeån ñoåi sang kinh teá thò tröôøng, thu nhaäp khoâng khaùc xa nhau
laém giöõa caùc trình ñoä hoïc vaán. Nhöng moät xu höôùng gia taêng möùc lôïi suaát theo trình
ñoä giaùo duïc trong thò tröôøng lao ñoäng ñaõ baét ñaàu roõ neùt trong nhöõng naêm 90. Khi neàn
kinh teá tieáp tuïc hoäi nhaäp hôn vôùi thò tröôøng toaøn caàu, möùc thuø lao traû cho kyõ naêng coù
leõ seõ taêng. Söï baát bình ñaúng hieän nay trong tyû leä ñi hoïc vaø söï thaønh ñaït seõ bieán thaønh
nhöõng baát bình ñaúng lôùn hôn trong thu nhaäp. Do ñoù, cheânh leäch giöõa noâng thoân vaø
thaønh thò seõ gia taêng. Cheânh leäch giöõa nhöõng ngöôøi coù ñuû trình ñoä ñeå taän duïng ñöôïc
lôïi ích cuûa toaøn caàu hoaù vaø nhöõng ngöôøi khoâng coù khaû naêng ñoù cuõng seõ gia taêng.
Nhöõng chính saùch trong lónh vöïc xaõ hoäi, nhaát laø trong giaùo duïc vaø y teá, laø chìa khoaù
ñeå ngaên chaën baát bình ñaúng gia taêng, hoaëc ít nhaát laø khoâng gia taêng thaùi quaù trong
giai ñoaïn taêng tröôûng môùi cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Söï gia taêng tyû leä nhaäp hoïc ôû
Vieät Nam laø ñaày aán töôïng, vaø tyû leä naøy laø ngang nhau cho caû nam vaø nöõ. Trong 5 naêm
qua, tyû leä nhaäp hoïc ñaõ taêng gaáp ñoâi ôû baäc trung hoïc cô sôû, vaø gaáp 4 ôû baäc phoå thoâng
trung hoïc. Tuy nhieân, thöû thaùch ñeå ñöa nhoùm treû em coøn laïi ñi hoïc tieåu hoïc vaãn coøn
khaù lôùn, do nhöõng treû em naøy thöôøng thuoäc nhöõng vuøng ngheøo vaø xa xoâi. Cuõng vaäy,
tyû leä hoïc sinh tieåu hoïc coù hoïc löïc veà toaùn vaø ñoïc hieåu keùm coøn töông ñoái lôùn, nhaát laø
ôû nhöõng hoïc sinh ngheøo.
Môû roäng phaïm vi vaø naâng cao chaát löôïng giaùo duïc, giaûm chi phí cho ngöôøi ngheøo laø
caàn thieát ñeå ngaên chaën khoâng cho baát bình ñaúng gia taêng thaùi quaù trong giai ñoaïn taêng
tröôûng môùi cuûa neàn kinh teá Vieät Nam. Trình ñoä hoïc vaán cao vaø ñöôïc phaân boá ñoàng
ñeàu cuõng laø chìa khoaù ñeå laøm cho giai ñoaïn taêng tröôûng môùi beàn vöõng hôn veà daøi
haïn. Tieáp tuïc hoäi nhaäp kinh teá toaøn caàu seõ caàn coù löïc löôïng lao ñoäng coù kyõ naêng.
Thieáu nhöõng lao ñoäng coù tay ngheà, caùc kyõ thuaät vieân vaø caùc nhaø quaûn lyù ñaõ laø vaán ñeà
noåi leân ôû haàu heát caùc trung taâm kinh teá naêng ñoäng. Töø khía caïnh naøy, roõ raøng coù moái
lieân heä giöõa giaùo duïc vaø hieäu quaû.
vii
- VIEÄT NAM: THÖÏC CAM
HIEÄN KEÁT
Tuy vaäy, môû roäng phaïm vi vaø caûi thieän chaát löôïng giaùo duïc coøn ñoøi hoûi phaûi coù
nhöõng thay ñoåi quan troïng trong quaûn lyù chi tieâu vaø ñaàu tö coâng, bao goàm phaân boå
nguoàn löïc giöõa caùc ngaønh vaø trong moät ngaønh. Phaân boå giöõa caùc tænh cuõng quan
troïng, nhaát laø do ngaøy caøng phaûi döïa vaøo nguoàn thu cuûa ñòa phöông nhieàu hôn.
Moät xu höôùng gia taêng baát bình ñaúng trong keát quaû veà söùc khoûe cuõng ñaùng lo ngaïi.
Vieät Nam ñaõ caûi thieän ñöôïc roõ reät caùc chæ tieâu söùc khoûe trong nhöõng thaäp kyû qua. Tyû
leä töû vong treû em vaø baø meï ñaõ giaûm xuoáng ngang vôùi möùc cuûa nhöõng nöôùc coù thu
nhaäp ñaàu ngöôøi cao gaáp hai ñeán ba laàn. Suy dinh döôõng ôû treû em, maëc duø coøn cao
theo tieâu chuaån quoác teá, nhöng ñaõ giaûm ñaùng keå trong nöûa cuoái thaäp kyû 90. Nhöng
ñoàng thôøi, coù söï cheânh leäch ngaøy caøng nhieàu giöõa ngöôøi ngheøo vaø ngöôøi giaøu. Tyû leä
töû vong treû döôùi 5 tuoåi khoâng giaûm ôû boä phaän ngheøo nhaát trong daân cö. Thuoác thieát
yeáu ñaõ reû ñi, nhöng nhöõng khoaûn tieàn chi traû cho khaùm chöõa beänh coøn khaù cao, vaø coù
leõ laø ngöôøi ngheøo khoâng coù khaû naêng chi traû. Hieän töôïng naøy coù xu höôùng ñi keøm vôùi
vieäc daàn daàn aùp duïng cô cheá thò tröôøng trong heä thoáng y teá.
Khaéc phuïc vaán ñeà maát caân ñoái ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi trong cô cheá taøi trôï cho
y teá. Vieäc phaân boå nguoàn löïc noùi chung giöõa caùc ngaønh caàn phaûi ñöôïc xem xeùt laïi.
Nhöng phaân boå nguoàn löïc giöõa caùc cô sôû y teá vaø caùc caáp cuõng laø ñieàu caàn laøm. Caàn
chuù troïng hôn vaøo phoøng beänh (hôn laø chöõa beänh) vaø chaêm soùc söùc khoûe ban ñaàu,
nhaát laø ôû caáp tænh. Moät ñieàu caàn laøm nöõa laø giaûi quyeát tình traïng baát bình ñaúng dai
daúng trong keát quaû söùc khoûe gaén vôùi vieäc döïa vaøo nguoàn thu cuûa tænh. Coù theå ñaõ ñeán
luùc Vieät Nam caàn toång keát laïi heä thoáng baûo hieåm y teá.
Taêng tröôûng nhanh cuûa Vieät Nam cuõng ñang keøm theo vieäc laøm toån haïi ñeán taøi
nguyeân thieân nhieân vaø giaûm chaát löôïng moâi tröôøng. Ñaát tieáp tuïc bò xuoáng caáp, trong
khi ña daïng sinh hoïc bò ñe doïa. Ñoä che phuû röøng coù caûi thieän ñoâi chuùt, nhöng chaát
löôïng vaãn coøn laø ñieàu ñaùng ngaïi. Taïi thaønh phoá vaø thò traán, oâ nhieãm khoâng khí, nöôùc
vaø chaát thaûi raén caàn ñöôïc xöû lyù, trong khi caùc dòch vuï moâi tröôøng chöa ñaùp öùng ñöôïc
nhu caàu. Caùc taøi nguyeân ven bôø vaø bieån cuõng ñang bò aûnh höôûng nghieâm troïng. Söï
xuoáng caáp moâi tröôøng ñang aûnh höôûng naëng neà leân ngöôøi ngheøo, thoâng qua taùc ñoäng
leân söùc khoûe vaø cuoäc soáng cuûa hoï. Ngöôøi ngheøo thöôøng deã bò toån thöông nhaát tröôùc
thieân tai.
Caùc caûi caùch kinh teá, nhö töï do hoùa thöông maïi vaø chuyeån ñoåi doanh nghieäp nhaø
nöôùc, coù theå daãn ñeán moät soá ngöôøi bò thua thieät. Trong khi caû nöôùc ñöôïc lôïi nhieàu, thì
caûi caùch cuõng coù theå coù nhöõng taùc ñoäng khaùc nhau leân nhöõng boä phaän khaùc nhau. Do
chính phuû ñaët öu tieân vaø phaùt trieån vôùi coâng baèng xaõ hoäi, neân caàn coù nhöõng cô cheá
phuø hôïp ñeå giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi bò thieät thoøi. Maïng an sinh xaõ hoäi cuõng caàn ñöôïc
thieát laäp ñeå öùng phoù vôùi nhöõng taùc haïi do nhöõng xaùo troän khoâng tröïc tieáp lieân quan
ñeán caûi caùch, nhö nhöõng aûnh höôûng leân tình traïng söùc khoûe hoaëc xuoáng caáp moâi
tröôøng. Vaán ñeà laø maïng an sinh xaõ hoäi coù ñuû ñeå laøm cho giai ñoaïn taêng tröôûng môùi ôû
Vieät Nam coù lôïi cho ngöôøi ngheøo hay khoâng.
Trong moät soá tröôøng hôïp, coù theå xaùc ñònh ñöôïc nhöõng ñoái töôïng bò thieät thoøi, vaø coù
theå xem xeùt nhöõng cô cheá ñeå khaéc phuïc nhöõng taùc haïi. Maïng an sinh xaõ hoäi daønh cho
ngöôøi lao ñoäng doâi dö trong doanh nghieäp nhaø nöôùc chính laø tröôøng hôïp naøy. Töø
naêm 2002, quyõ do Boä Taøi chính quaûn lyù ñaõ chi traû trôï caáp thoâi vieäc moät caùch roäng raõi
hôn so vôùi nhöõng quy ñònh cuûa Boä Luaät Lao ñoäng chi traû cho nhöõng ngöôøi lao ñoäng
maát vieäc do chuyeån theå doanh nghieäp nhaø nöôùc. Nhöng trong moät soá tröôøng hôïp
khaùc, taùc ñoäng gaây xaùo troän do caûi caùch gaây ra seõ ít hôn, neân phaûi loaïi boû nhöõng bieän
phaùp höôùng ñoái töôïng.
viii
- So vôùi caùc nöôùc ngheøo, Vieät Nam coù moät maïng an sinh saâu roäng. Hôn nöõa, nguoàn kinh
phí ñöôïc chuyeån qua ñaây ñaõ taêng nhieàu theo thôøi gian. Maïng an sinh xaõ hoäi cuõng
mang tính luõy tieán. Caùc hoä ngheøo nhaän ñöôïc trôï caáp lôùn hôn caùc hoä giaøu, tính theo tyû
leä trong tieâu duøng cuûa hoï. Vaø heä thoáng naøy coøn trôû neân luõy tieán hôn do nguoàn kinh
phí ñöôïc ñöa vaøo ñaây taêng leân. Nhöng möùc trôï caáp ít oûi, tính theo tyû leä trong tieâu
duøng cuûa hoä, cho thaáy raèng maïng an sinh töï noù khoâng theå laøm thay ñoåi ñöôïc tình
hình ngheøo ñoùi vaø baát bình ñaúng.
Veà laâu daøi, caùch toát nhaát maø Vieät Nam coù theå laøm cho taêng tröôûng vì ngöôøi ngheøo vaø
haïn cheá vieäc gia taêng baát bình ñaúng naèm ôû choã khaùc. Moät khu vöïc tö nhaân huøng
maïnh, ñem laïi cô hoäi vieäc laøm cho ngöôøi ngheøo ôû noâng thoân vaø ngöôøi nhaäp cö ôû ñoâ
thò laø chìa khoùa ñeå giaûm ngheøo. Cung öùng höõu hieäu dòch vuï cô baûn, daãn ñeán lôïi ích
laâu daøi trong thaønh tích giaùo duïc vaø y teá, laø ñieàu caên baûn ñeå ngaên chaën söï gia taêng
baát bình ñaúng. Tuy nhieân tieán boä trong chöông trình caûi caùch cô caáu, daãn ñeán tieáp tuïc
phaùt trieån khu vöïc tö nhaân, vaø trong chöông trình xaõ hoäi, daãn ñeán phaùt trieån con
ngöôøi cao hôn, seõ khoù ñaït ñöôïc neáu khoâng coù caûi thieän caên baûn trong quaûn trò nhaø
nöôùc.
Quaûn trò nhaø nöôùc hieän ñaïi
Khi Vieät Nam böôùc vaøo giai ñoaïn môùi cuûa taêng tröôûng cao, vieäc môû roäng hoaït ñoäng
kinh teá coù theå ñi nhanh hôn vieäc hieän ñaïi hoùa khuoân khoå phaùp lyù. Ñaûm baûo quyeàn sôû
höõu taøi saûn, tính minh baïch trong tö phaùp vaø luaät phaùp vaø ñieàu caàn thieát ñeå tieáp tuïc
thu huùt ñaàu tö vaø taïo vieäc laøm. Quyeàn khieáu kieän cuûa coâng daân, yeâu caàu ñöôïc giaûi
quyeát nhöõng thaéc maéc laø ñieàu caên baûn ñeå caûi thieän caùc dòch vuï coâng trong nhöõng lónh
vöïc nhö y teá vaø giaùo duïc. Thöïc hieän hieäu quaû phaùp luaät laø then choát ñeå traùnh laïm
duïng vaø tham nhuõng. Trong taát caû nhöõng lónh vöïc naøy, coøn nhieàu vieäc caàn phaûi laøm.
Phaùt trieån luaät phaùp cuûa Vieät Nam ñöôïc hình thaønh töø vieäc chuyeån ñoåi töø kinh teá keá
hoaïch hoaù taäp trung sang kinh teá thò tröôøng vôùi ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Töï do
hoaù kinh teá, hoäi nhaäp vôùi theá giôùi, vaø moät chöông trình xaõ hoäi ñaõ laøm neàn taûng cho
quaù trình caûi caùch phaùp luaät ñöôïc dieãn ra treân thöïc teá. Moät neàn moùng quan troïng ñeå
tieáp tuïc caûi caùch phaùp luaät laø Ñaùnh giaù nhu caàu phaùp lyù, ñöôïc tieán haønh trong naêm
2001 vaø 2002. Tuy nhieân, caùc bieän phaùp chính saùch noù ñaët ra noùi ñuùng hôn laø moät danh
saùch caùc muïc tieâu. Seõ caàn nhöõng noã löïc ñaùng keå ñeå bieán chuùng thaønh nhöõng chöông
trình cuï theå. Neáu moät cô caáu quaûn lyù phuø hôïp ñeå caûi caùch phaùp luaät khoâng ñöôïc laäp
ra, thì keá hoaïch haønh ñoäng coù theå khoâng ñaït ñöôïc caùc muïc tieâu.
Ñeå ñaït ñöôïc phaùt trieån coâng baèng xaõ hoäi cuõng caàn phaûi lieân tuïc noã löïc nhaèm caûi thieän
quaûn lyù chi tieâu coâng. Heä thoáng quaûn lyù hieän taïi cuûa Vieät Nam coù caû ñieåm maïnh laãn
ñieåm yeáu. Trong khi chính phuû ñaõ coù moät soá tieán boä toát trong khaéc phuïc nhöõng ñieåm
yeáu, thì coøn caàn phaûi coù caûi caùch saâu hôn nöõa. Caùc quaù trình ñeå öu tieân hoaù chi tieâu
vaãn coøn chöa coù taùc duïng. Vieäc thieáu moät khuoân khoå ngaân saùch ñaùng tin caäy cho
nhieàu naêm cuõng coù nghóa laø laäp keá hoaïch chi tieâu ñöôïc tieán haønh maø khoâng tham khaûo
ñeán nhöõng haïn cheá trung haïn veà nguoàn löïc. Öu tieân hoaù ñöôïc thöïc hieän rieâng reõ cho
chi xaây döïng cô baûn (do Boä Keá hoaïch & Ñaàu tö phuï traùch) vaø chi thöôøng xuyeân (do
Boä Taøi chính phuï traùch), vôùi nhöõng maát caân ñoái lôùn giöõa hai loaïi naøy. Coøn thieáu roõ
raøng trong phaân ñònh vai troø cuûa caùc boä ngaønh vaø caùc tænh trong öu tieân hoaù chi tieâu,
vôùi nhöõng chæ tieâu thieáu hieän thöïc do trung öông ñeà ra taïi caùc boä ngaønh, sau ñoù thì
caùc tænh phaàn nhieàu laø phôùt lôø ñi.
Moät böôùc caên baûn nöõa laø phaûi coù keát hôïp chaët cheõ trong xaây döïng ngaân saùch. Vieät
Nam caàn tieán xa hôn quaù trình “hai ngaân saùch rieâng” naøy. Chi xaây döïng cô baûn vaø chi
ix
- VIEÄT NAM: THÖÏC CAM
HIEÄN KEÁT
thöôøng xuyeân phaûi ñöôïc keát hôïp trong cuøng moät khuoân khoå chi tieâu trung haïn, vôùi
moät khuoân khoå kinh teá vó moâ duy nhaát vôùi nhöõng muïc tieâu phaùt trieån duy nhaát.
Nhöng tieán boä theo höôùng naøy ñang bò aûnh höôûng bôûi vieäc thieáu nhöõng heä thoáng
thoâng tin quaûn lyù taøi chính. Caùc cô cheá ñeå löu giöõ vaø baùo caùo thoâng tin hieän nay coøn
raát phaân taùn, chaäm treã vaø khoâng ñaùng tin caäy. Cuûng coá vaø keát hôïp heä thoáng thoâng tin
quaûn lyù taøi chính laø böôùc cô baûn tieáp theo. Thoâng tin quaûn lyù taøi chính yeáu keùm seõ laø
trôû ngaïi ñeå tieáp tuïc giao quyeàn vaø phaân caáp cho chính quyeàn ñòa phöông.
Baát luaän vieäc thoáng nhaát hai cô cheá chi tieâu coâng seõ dieãn ra vôùi toác ñoä naøo, thì cuõng
caàn coù nhöõng bieän phaùp khaùc ñeå cuûng coá chöông trình ñaàu tö coâng coäng. Chöông
trình naøy naûy sinh nhö laø söï toång hôïp cuûa caùc chieán löôïc vaø keá hoaïch caáp quoác gia,
caáp vuøng, caáp tænh vaø caáp ngaønh. Vieäc soaïn thaûo chöông trình tuaân thuû moät quaù trình
phöùc taïp ñeå ñi ñeán nhaát trí, bao goàm vieäc ra quyeát ñònh cuûa taát caû caùc taùc nhaân trong
neàn kinh teá. Vaên baûn ñöa ra laø moät danh muïc caùc döï aùn coù theå ñöôïc thöïc hieän trong
kyø keá hoaïch tôùi.
Vieäc aùp duïng moät heä thoáng thoâng tin, cho pheùp phaân loaïi caùc döï aùn theo nguoàn voán,
ngaønh vaø vuøng seõ giuùp gaén caùc chính saùch ñaàu tö vôùi caùc muïc tieâu phaùt trieån. Caùc
böôùc quan troïng theo höôùng naøy ñaõ ñöôïc tieán haønh cho chöông trình ñaàu tö coâng
coäng 2001-2005. Tuy nhieân, moät cô sôû döõ lieäu soáng cuûa nhöõng döï aùn lôùn, bao goàm caû
ñaùnh giaù veà lyù do kinh teá, vaø tính öu tieân do ñoùng goùp vaøo taêng tröôûng vaø giaûm
ngheøo, cuõng caàn phaûi ñöôïc thieát laäp.
Con ñöôøng ñi ñeán quaûn trò nhaø nöôùc toát cuûa moãi nöôùc ñeàu khaùc nhau, tuyø thuoäc vaøo
vaên hoaù, truyeàn thoáng haønh chính, ñieàu kieän kinh teá, vaø nhieàu yeáu toá khaùc. Heä thoáng
haønh chính cuûa Vieät Nam, döïa vaøo moâ hình truyeàn thoáng, coøn mang nhieàu nhöôïc
ñieåm. Tuy nhieân, chính phuû ñaõ ñöa ra nhöõng tín hieäu roõ trong nhöõng naêm gaàn ñaây veà
caûi caùch heä thoáng haønh chính. Chöông trình caûi caùch vaø ñoåi môùi ñöa ra moät taàm nhìn
vöôn xa vaø taùo baïo.
Caûi caùch nhaân söï laø moät boä phaän trong ñoù. Chöông trình caét giaûm bieân cheá ñaõ ñöôïc
thieát laäp, ban ñaàu nhaèm giaûm 15% soá bieân cheá, nhöng ñeán nay môùi ñaït ñöôïc ít tieán
boä. Trong chöøng möïc naøo ñoù, ñieàu naøy cuõng toát, khi maø chöa coù raø soaùt laïi chöùc
naêng, vai troø vaø tieán boä coâng vieäc trong heä thoáng haønh chính. Coøn coù döï ñònh raø soaùt
laïi löông cho khoái coâng chöùc, nhöng chöa coù böôùc thöïc teá naøo ñöôïc tieán haønh. Moät
moái quan taâm thích ñaùng ôû ñieåm naøy laø seõ caàn moät nguoàn kinh phí khoång loà ñeå taêng
löông ñoàng loaït. Tuy nhieân, coøn chöa roõ coù phaûi caû boä maùy coâng chöùc thöïc söï ñöôïc
traû löông thaáp hay khoâng. Caùc caùn boä kyõ thuaät vaø chuyeân moân coù theå kieám ñöôïc
löông khaù hôn neáu laøm trong khu vöïc tö nhaân, nhöng ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ôû nhöõng
baäc thaáp, thì löông cuûa hoï trong khu vöïc phi chính thöùc coù theå thaáp hôn nhieàu. Taêng
löông ñoàng loaït do ñoù seõ khoâng gaén löông coâng chöùc theo thò tröôøng.
Moät boä phaän nöõa trong chöông trình caûi caùch laø aùp duïng maùy tính vaø nhöõng boä phaän
ngoaïi vi cuûa noù cho coâng taùc haønh chính. Caùc trôû ngaïi trong lónh vöïc naøy lieân quan
ñeán thieáu luaät veà kyõ thuaät maïng, bao goàm caû luaät veà tính rieâng tö, chöõ kyù ñieän töû,
chöùng nhaän, vaø tính hôïp leä. Ñieàu quan troïng khoâng keùm laø nhöõng bieän phaùp vaø haønh
ñoäng ñeå raø soaùt laïi vaø tinh giaûn caùc thuû tuïc. Cô cheá moät cöûa chính laø moät thaønh töïu
roõ reät nhaát trong caûi caùch haønh chính ôû caáp ñòa phöông. Maëc duø möùc ñoä vaø phaïm vi
coù khaùc nhau, nhöng taát caû ñeàu phuïc vuï moät khu vöïc ñòa lyù, vaø coù xu höôùng hoaït
ñoäng ñöôïc ôû caáp huyeän.
Thöû thaùch lôùn nhaát trong thöïc hieän caûi caùch kinh teá, caûi thieän dòch vuï coâng vaø haønh
chính coâng chính laø trong phaân caáp. Vôùi daân soá laø 78 trieäu ngöôøi, Vieät Nam coù moät cô
caáu chính quyeàn ñòa phöông goàm 3 caáp. Ngoaøi caáp quoác gia, coøn coù chính quyeàn ñòa
x
nguon tai.lieu . vn