- Trang Chủ
- Quy hoạch - Đô thị
- Báo cáo khoa học: Đặc thù của giao thông đô thị phụ thuộc xe máy và ảnh hưởng của nó tới nạn ùn tắc & tai nạn giao thông, giải pháp đối với giao thông xe máy trong đô thị Hà Nội
Xem mẫu
- ĐẶC THÙ CỦA GIAO THÔNG ĐÔ THỊ PHỤ THUỘC XE MÁY
VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA NÓ TỚI NẠN ÙN TẮC & TAI NẠN GIAO THÔNG,
GIẢI PHÁP ĐỐI VỚI GIAO THÔNG XE MÁY TRONG ĐÔ THỊ HÀ NỘI
ThS. NGUYỄN HUY HÙNG
KS. PHẠM VŨ HÀ
Bộ môn Công trình GTCC & Môi trường
Khoa Công trình
Trường Đại học Giao thông Vận tải
Tóm tắt: Bài báo chỉ ra những đặc thù của một đô thị mà giao thông phụ thuộc chủ yếu vào
phương tiện xe máy, mối quan hệ đối với nạn ùn tắc và tai nạn giao thông. Bên cạnh đó bài báo sẽ
đưa ra một số giải pháp đối với dòng giao thông xe máy cho Đô thị Hà Nội.
Summary: The article points out specific of urban which depends primarily on motorcycles,
relationship with congestion and traffic accidents. Besides, the article will offer some solution for
the transport motorcycles for urban Hanoi.
chuyến đi của người dân thành phố. Như vậy,
I. ĐẶT VẤN ĐỀ tại thời điểm thông kê cũng như hiện tại thì xe
máy đã trở thành phương tiện giao thông
Đô thị phụ thuộc xe máy là đô thị có
không thể thiếu của người dân, và thực tế nó
những đặc điểm nổi bật về giao thông như: có
đã đảm nhận tốt vai trò của mình trên phương
tỷ lệ xe máy/đầu người cao nhất so với các
diện vận chuyển. Bên cạnh mặt tích cực đó,
phương tiện giao thông khác - xe máy là
giao thông xe máy cũng luôn đặt ra những trở
phương tiện giao thông chủ yếu chiếm phần
ngại về ách tắc giao thông, tai nạn giao thông
lớn trong các phương tiện tham gia giao
cũng như ô nhiễm môi trường đô thị, … và
thông; có phần lớn chuyến đi (sự di chuyển)
đòi hỏi phải có một quan điểm cũng như một
của người dân trong đô thị đó được thực hiện
chiến lược hợp lý đối với loại hình phương
bằng phương tiện xe máy. Các đô thị như vậy
tiện này.
thường là thuộc về các nước đang phát triển,
nơi mà quá trình đô thị hóa đang diễn ra mạnh
II. NỘI DUNG
mẽ với một hệ thống giao thông đang trên đà
phát triển và hoàn thiện. 1. Giao thông xe máy và những đặc thù của
đô thị phụ thuộc xe máy, mối quan hệ đối
Theo kết quả nghiên cứu do Bộ Giao
với nạn ùn tắc và TNGT
thông Vận tải và tổ chức JICA (Nhật Bản) về
Có thể nói, đối với các đô thị mà giao
quy hoạch đô thị của Hà Nội và TP. HCM cho
thông phụ thuộc xe máy thì đặc thù của đô thị
thấy xe máy là phương tiện giao thông chính
đó ít nhiều là hệ quả của chính những đặc
của người dân tại các thành phố này. Cụ thể,
điểm riêng biệt, đặc thù của loại phương tiện
theo thống kê trong năm 2007, Hà Nội có
này. Ta có thể chỉ ra một số nét đặc thù sau:
khoảng 2 triệu xe gắn máy đảm nhận gần 70%
- Trong đó: X, Y (m) – chiều rộng và chiều
- Giao thông xe máy có tính cơ động cao:
xe máy là phương tiện có tính cơ động cao, nó dài xe;
có thể đi đến mọi địa điểm, có thể dừng đỗ tức
L1 ≈ 0.4 + 0.005V
thời tại vị trí mong muốn. Như vậy, rõ ràng là
(m) - khoảng cách an toàn theo chiều
nó rất cơ động và tiện lợi, nhưng chính sự cơ
ngang xe; [Công thức Zamakhaev]
động và tiện lợi này lại gây ra những hậu quả
xấu. Ví dụ, khi đang đi trên đường xe máy có
kV 2
V
L2 = + + l0
thể tự ý dừng lại trên đường hoặc leo lên vỉa
3.6 254 ( jd ± i d )
hè hoặc chuyển hướng rẽ đột ngột vì các mục
đích như để mua hàng được bán rong dọc (m) - khoảng cách an toàn theo chiều dọc
đường, bán trong cửa hàng mặt phố, … gây xe (tầm nhìn trước chướng ngại vật cố định,
lộn xộn, cản trở dòng giao thông và có thể dẫn S1);
đến ùn tắc đường. Có lẽ hiệu ứng “nhà mặt
V (km/h) – tốc độ xe chạy;
phố” hay “bán hàng vỉa hẻ, bán hàng rong”
cũng từ đó mà sinh ra. Thiết nghĩ vấn đề này l0 = 5 ÷ 1 0
cũng có tính hai chiều, nếu các phương tiện
m – khoảng cách an toàn dự trữ;
tham gia giao thông (xe máy) không thể đậu,
đỗ một cách tự do để thực hiện mục đích cá k – hệ số sử dụng phanh; ϕd – hệ số bám
nhân của mình (mua bán) thì gánh hàng rong dọc; id – độ dốc dọc của đường.
sẽ không ra đời hoặc người ta cũng không cố
Diện tích S tính theo công thức (**) nêu
tình lấn chiếm vỉa hè để buôn bán, kinh doanh
trên là diện tích mặt đường cần thiết dành cho
làm gì hoặc đặt vấn đề ngược lại nhưng luật
mỗi phương tiện, khi nó chuyển động với vận
giao thông rõ ràng, chặt chẽ không cho
tốc V(km/h), để đảm bảo an toàn, tiện lợi. Giá
phương tiện tham gia giao thông đậu đỗ tùy
trị của S tỷ lệ thuận với tốc độ chuyển động V.
tiện với các chế tài đủ mạnh hoặc ý thức của
người dân ở mức cao thì việc buôn bán, lấn Theo đó ta thấy rằng, trong điều kiện
chiếm lòng đường vỉa hè cũng không thể tồn chuyển động bình thường một xe máy cần
tại. Do đó, ta có thể đưa ra công thức sau: 8 ÷ 12m2 mặt đường để hoạt động và chở
được trung bình 1.14 người. Trong khi đó,
Tính cơ động + Ý thức chấp hành luật
một xe bus chở 35 người chỉ chiếm khoảng
GT kém + Việc tổ chức, quản lý giao thông
50m2 mặt đường. Như vậy, nếu xét theo đơn
yếu kém = Lộn xộn, tắc đường. (*)
vị là số m2 đường/1hkhách thì xe máy là
- Giao thông xe máy chiếm dụng đường
phương tiện chiếm dụng mặt đường nhiều
(diện tích mặt đường) lớn:
nhất.
Khi chạy với vận tốc V (km/h) trên
Hệ quả: việc xe máy là loại phương tiện
đường, diện tích mặt đường mà mỗi phương
chiếm dụng mặt đường lớn dẫn đến một đặc
tiện cần có để đảm bảo an toàn, tiện nghi được
tính gần đúng theo công thức sau: thù là trong các đô thị phụ thuộc xe máy
người ta luôn có cảm giác về một không gian
S = (X+L1) x (Y+L2) = (X + 0.4 + 0.005V)
đường chật trội, cảm giác về sự thiếu hụt cơ
kV 2
V sở hạ tầng giao thông (mặt đường) và sự lộn
x (Y + + l0 ); (m). (**)
+
3.6 254 ( jd ± i d ) xộn trong dòng giao thông.
- luật lệ giao thông của người tham gia giao
thông cũng như vấn đề quản lý đô thị hiện có
trong mỗi đô thị đó.
2. Giải pháp đối với giao thông xe máy cho
đô thị Hà Nội
2.1. Xác định tỷ lệ % xe máy thích hợp
cho giao thông Hà Nội
Có thể khẳng định rằng trong những năm
sắp tới (giai đoạn 2010 – 2020), xe máy vẫn là
Dòng giao thông xe máy rất khó kiểm
phương tiện giao thông chủ đạo của Hà Nội,
soát: Đó là sự khó khăn trong kiểm soát tốc
bởi lẽ:
độ dòng xe và trật tự giao thông trên đường.
Mỗi xe máy như một cá thể độc lập mà chủ
Thứ nhất, tính cơ động của xe máy rất
thể của nó có những cách hành xử hoàn toàn
phù hợp với cơ cấu ngành nghề của cư dân
không giống nhau về vấn đề tốc độ cũng như
Thủ đô hiện nay và một số năm sau cũng như
quỹ đạo chuyển động. Mặc dù những vấn đề
phù hợp với mạng lưới đường chưa hoàn
này đã được ràng buộc bởi luật giao thông
chỉnh như hiện tại;
cũng như cách tổ chức giao thông trên đường.
Tuy nhiên, đó vẫn là những vấn đề còn tồn tại Thứ hai, khi mà hệ thống giao thông
và chưa được kiểm soát chặt chẽ. công chính còn chưa thực sự hoàn chỉnh và
tiện lợi thì xe máy vẫn là phương tiện phù hợp
- Xe máy là loại phương tiện tiềm ẩn
với thu nhập của người dân hiện nay;
nguy cơ tai nạn cao nhất: chính đặc điểm là
một dòng giao thông khó kiểm soát, nhất là về Thứ ba, việc chuyển đổi cơ cấu phương
vấn đề tốc độ và quỹ đạo chuyển động như đã tiện (từ gần 70% là xe máy xuống một tỷ lệ
nói ở trên dẫn đến xe máy là loại phương tiện thấp hẳn) cần phải có lộ trình và là một vấn đề
giao thông tiềm ẩn nguy cơ gây ra tai nạn cao phức tạp, không thể ngày một ngày hai mà
nhất trong số các phương tiện tham gia giao thực hiện được.
thông trên đường. Theo thống kê của Ủy Ban
Theo Quy hoạch phát triển giao thông
ATGT Quốc gia về nguyên nhân gây TNGT
vận tải Thủ đô Hà Nội đến 2020 và định
thì có tới 72% TNGT liên quan đến xe máy
hướng sau 2020 (vừa bổ sung, trình duyệt), thị
với các xung đột điển hình giữa: xe máy – xe
phần vận tải đảm nhận dự kiến của các
máy, xe máy – ô tô, xe máy – xe đạp hoặc
phương thức vận tải tại thời điểm năm 2020
người đi bộ.
là: xe đạp 4%; xe máy 30%; xe con (taxi)
Tóm lại, trong những đô thị mà giao
17%; buýt thường 20%; buýt nhanh (BRT)
thông phụ thuộc vào xe máy sẽ luôn tiềm ẩn
5%; đường sắt đô thị 20% và các loại xe khác
nguy cơ xẩy ra ùn tắc, tai nạn giao thông. Mức
4%. Tỷ lệ 30% xe máy ở thời điểm năm 2020
độ cũng như tần suất xẩy ra những hiện tượng
là một tỷ lệ thích hợp và để đạt được tỷ lệ này
này chủ yếu phụ thuộc vào ý thức chấp hành
- ngay từ bây giờ cần phải có lộ trình chặt chẽ thông của người điều khiển xe máy nói riêng
mà một trong những điểm mấu chốt là phải và người tham gia giao thông nói chung, bằng
đẩy nhanh các dự án trọng điểm về GTCC của các biện pháp: giáo dục (trong nhà trường,
Thủ đô. trong cộng đồng), cưỡng chế (xử phạt thật
mạnh và nghiêm minh đối với các lỗi vi
2.2. Giải pháp quản lý, tổ chức dòng giao
phạm). Muốn vậy trước tiên hệ thống luật lệ
thông xe máy
giao thông đường bộ cần được hoàn chỉnh;
Công thức (*) ở trên cho thấy nếu ta loại
- Có biện pháp tổ chức giao thông hoàn
bỏ được hai yếu tố ảnh hưởng có tính tiêu cực
chỉnh, có xem xét đến đặc thù của dòng giao
là “ý thức chấp hành luật lệ GT kém” của
thông trên các tuyến phố khác nhau. Thí điểm
người điều khiển xe máy và “việc tổ chức,
tổ chức làn đường riêng cho xe máy trên một
quản lý giao thông yếu kém” và giữ lại yếu tố
số tuyến phố có tần xuất xe máy đi lại lớn
“tính cơ động” thì phương tiện giao thông xe
bằng hình thức như dùng giải phân cách nổi
máy sẽ có rất nhiều ưu điểm và chưa hẳn nó
để cưỡng chế dòng xe máy, …
đã gây ra ùn tắc giao thông trên đường. Cụ
thể, theo kết quả nghiên cứu của nhóm tác giả - Nghiên cứu bố trí các điểm, các bãi để
Nguyễn Quốc Hiển (Tập đoàn Mouchel - xe máy phù hợp cả về quy mô cũng như vị trí.
Vương quốc Anh), Frank Montgomery và
Paul Timms (Trường ĐH Leeds - Vương quốc III. KẾT LUẬN
Anh) được công bố tại Hội thảo quốc tế về
Vấn đề giao thông xe máy nếu nhìn nhận
giao thông đô thị khai mạc tại TPHCM ngày
ở nhiều góc độ và có những cách giải quyết
12/11/08, chiều rộng lòng đường là 3,5 m sẽ
thấu đáo thì bài toán về xe máy và giao thông
có 12,28 xe gắn máy chạy qua giao lộ trong 4
trong các đô thị phụ thuộc vào loại phương
giây đèn xanh, tương đương khoảng 11.000 xe
tiện này sẽ bớt đi độ “căng thẳng” như nó
gắn máy trong 1 giờ đèn xanh, tức 12.540
đang diễn ra hiện nay.
người đi qua (trung bình mỗi xe gắn máy chở
1,14 người). Nếu thay một nửa xe gắn máy
bằng ô tô thì tổng số người là 8.578
người/giờ, xấp xỉ 2/3 của xe gắn máy. Nếu
thay một nửa xe máy bằng xe buýt nhỏ (giả sử
1 xe buýt nhỏ chở 10 hành khách) thì tổng số Tài liệu tham khảo
[1]. Đỗ Bá Chương. Thiết kế đường ô tô, tập 1.
người là 13.180 người/giờ, nhiều hơn so với
NXB Giáo dục.
xe gắn máy!
[2]. UB ATGT Quốc gia. Các báo cáo về tình hình
giao thông trên địa bàn hà Nội hiện nay.
Như vậy, để phát huy được ưu điểm của
[3]. Nguồn Website. Vietbao.com.vn,
xe máy và chấp nhận được một tỷ lệ cao xe
Dantri.com.vn, …
máy trong dòng giao thông như hiện tại và
[4]. Kỷ yếu Hội thảo quốc tế về giao thông đô thị.
giai đoạn tới thì giải pháp đưa ra đó là:
TP HCM, 11/2008♦
- Nâng cao ý thức chấp hành luật lệ giao
nguon tai.lieu . vn