Xem mẫu
- Ngoμi ra ph−¬ng ph¸p trªn cßn cho phÐp dù ®o¸n thêi ®iÓm khÐp t¸n hoÆc chñ
®éng ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm khÐp t¸n rõng trång qua mËt ®é trång rõng ban ®Çu.
• Dù ®o¸n thêi ®iÓm khÐp t¸n rõng trång:
MËt ®é tèi −u trong c«ng thøc: Nopt = 10.000 / (a + bi.A) chÝnh lμ mËt ®é b¶o
®¶m cho rõng khÐp t¸n ë mäi tuæi. NÕu trång rõng víi mËt ®é No vμ øng víi mËt ®é ban
®Çu nμy rõng sÏ khÐp t¸n t¹i tuæi Ao nμo ®ã, th×:
No = 10.000 / (a + bi.Ao) (3.61)
Suy ra thêi ®iÓm khÐp t¸n
Ao = (10.000/No - a) / bi (3.62)
VÝ dô: §èi víi rõng Th«ng 3 l¸ L©m §ång, trªn cÊp ®Êt I cã a=3,03 vμ
b1=0,42667. Víi mËt ®é trång rõng lμ No=2.500 c©y/ha. Thêi ®iÓm khÐp t¸n sÏ lμ Ao:
Ao = (10.000/2.500 - 3,03) / 0,42667 = 2,27
• Chñ ®éng ®iÒu khiÓn thêi ®iÓm khÐp t¸n:
MËt ®é ban ®Çu No kh¸c nhau th× thêi ®iÓm khÐp t¸n Ao kh¸c nhau. Trong thùc
tÕ, ng−êi ta muèn Ên ®Þnh chÝnh x¸c tr−íc mét thêi ®iÓm khÐp t¸n Ao, do ®ã cÇn x¸c
®Þnh No cÇn thiÕt:
Còng tõ c«ng thøc mËt ®é tèi −u: Nopt = 10.000/(a+bi.A), nÕu muèn rõng khÐp
t¸n t¹i Ao th× mËt ®é trång rõng ban ®Çu lμ No:
No = 10.000 / (a + bi.Ao)
VÝ dô: §èi víi rõng Th«ng 3 l¸ L©m §ång, trªn cÊp ®Êt II cã a=3,03 vμ
b1=0,38333. NÕu muèn rõng khÐp t¸n vμo tuæi 5 th× mËt ®é trång rõng lμ:
No = 10.000 / (3,03 + 0,38333x5) = 2021 c©y/ha.
VËy víi mËt ®é trång kháang 2000 c©y/ha, rõng sÏ b¾t ®Çu khÐp t¸n t¹i tuæi 5.
Gi÷a mËt ®é trång rõng víi thêi ®iÓm khÐp t¸n cã quan hÖ víi nhau vμ cã ý nghÜa
trong kinh doanh rõng trång:
- MËt ®é trång rõng cμng dμy th× thêi ®iÓm khÐp t¸n ®Õn cμng sím, sím h×nh
thμnh hoμn c¶nh rõng, c©y bôi th¶m t−¬i bÞ tiªu diÖt sím, rót ng¾n thêi gian
ch¨m sãc, c©y tØa cμnh tù nhiªn tèt, tËn dông ®−îc s¶n phÈm qua khai th¸c
trung gian. Nh−ng cã nh−îc ®iÓm lμ chi phÝ cao cho gièng vμ c©y con.
- Ng−îc l¹i, víi mËt ®é trång th−a (cã khi trång b»ng mËt ®é cuèi cïng lóc
khai th¸c) th× thêi ®iÓm khÐp t¸n ®Õn muén, tiÕn hμnh tèt n«ng l©m kÕt hîp,
chi phÝ cho trång rõng h¹. Nh−ng thêi gian ch¨m sãc kÐo dμi, chØ ¸p dông
cho c¸c loμi tù tØa cμnh tèt trong ®iÒu kiÖn kh«ng khÐp t¸n.
Nh−ng l−u ý lμ mËt ®é trång rõng ban ®Çu kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn s¶n l−îng cuèi
cïng, v× víi No kh¸c nhau (No ≥ N ë tuæi khai th¸c chÝnh) nh−ng ë tuæi khai th¸c chÝnh
®Òu cã mËt ®é tèi −u nh− nhau, nªn s¶n l−îng cuèi cïng kh«ng sai kh¸c.
86
- B¶o Huy (1995) còng dùa trªn c«ng thøc cña Kairutstis ®Ó x¸c ®Þnh mËt ®é tèi
−u cho rõng trång TÕch ë T©y nguyªn, trong ®ã m« h×nh Stopt theo tuæi vμ cÊp ®Êt ®−îc
thiÕt lËp nh− sau:
Trªn c¬ së biÓu cÊp ®Êt cho thÊy chiÒu cao b×nh qu©n tÇng tréi (Ho) ph¶n ¶nh
®Çy ®ñ 2 nh©n tè tuæi vμ cÊp ®Êt, do ®ã thiÕt lËp m« h×nh m« pháng cho quan hÖ
Stopt=f(Ho):
- Trªn c¬ së b¸n kÝnh t¸n cña nh÷ng c©y sinh tr−ëng tèt, phï hîp môc ®Ých s¶n
xuÊt gç lín, tÝnh Stopt cho tõng « tiªu chuÈn (c¸c c©y ®−îc thu thËp trªn c¸c cÊp
®Êt vμ r¶i ë c¸c tuæi).
- X©y dùng c¸c m« h×nh håi quy kinh nghiÖm m« t¶ mèi quan hÖ nμy, c¨n cø c¸c
tiªu chuÈn lùa chän hμm tèi −u, chän ®−îc hμm:
LnStopt = 0.922 + 0.754.LnHo (3.63)
Dïng biÓu cÊp ®Êt thÕ Ho theo tuæi vμ cÊp ®Êt vμo (3.63) suy ®−îc Stopt t−¬ng
øng. §©y lμ diÖn tÝch t¸n b×nh qu©n cña mét c©y sinh tr−ëng tèt vμ ®¸p øng ®−îc môc
tiªu kinh doanh gç lín theo ®¬n vÞ tuæi vμ cÊp ®Êt.
TÝnh Notp theo tuæi vμ cÊt ®Êt: tõ Stopt theo tuæi vμ cÊp ®Êt x¸c ®Þnh trªn, tÝnh ®−îc
Notp t−¬ng øng qua c«ng thøc:
Nopt(c©y/ha) = 104/Stopt (3.64)
HoÆc thÕ Stopt ë (3.63) vμo (3.64) suy ra c«ng thøc tÝnh Notp qua Ho (biÓu cÊp
®Êt):
Notp(c©y/ha) = 104 / (2.514.Ho0.754) (3.65)
ThÕ Ho theo tuæi, cÊp ®Êt ë biÓu cÊp ®Êt vμo (3.65) tÝnh ®−îc Notp t−¬ng øng.
• M« h×nh hãa qu¸ tr×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch c©y c¸ thÓ V = f(A)
Qu¸ tr×nh sinh tr−ëng cña mét nh©n tè ®iÒu tra lμ sù biÕn ®æi cña nã theo tuæi,
phô thuéc vμo loμi c©y, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa.
M« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch trong qu¸ tr×nh nu«i d−ìng ®−îc lËp dùa trªn c¬ së
nh÷ng c©y thuéc cÊp sinh tr−ëng tèt, thuéc ®èi t−îng nu«i d−ìng, phï hîp môc ®Ých
kinh doanh.
Ph−¬ng ph¸p tiÕn hμnh nh− sau:
- Thu thËp sè liÖu sinh tr−ëng thÓ tÝch:
øng víi mét loμi c©y, thu thËp sè liÖu trªn c¸c l©m phÇn ë c¸c tuæi vμ trªn
c¸c cÊp ®Êt kh¸c nhau.
Trong mét loμi, trªn 1 cÊp ®Êt, ë 1 tuæi (cÊp tuæi), chän c©y tiªu chuÈn lμ
c©y sinh tr−ëng tèt, ph¸t triÓn phï hîp môc tiªu ®iÒu chÕ (th−êng trªn 30 c©y). TiÕn
hμnh gi¶i tÝch ®Ó x¸c ®Þnh chØ tiªu sinh tr−ëng thÓ tÝch (V-A).
- Xö lý sè liÖu, lËp m« h×nh:
TËp hîp c¸c cÆp sè liÖu V-A cho tõng loμi vμ cÊp ®Êt.
87
- M« pháng qu¸ tr×nh sinh tr−ëng V-A b»ng mét hμm phï hîp. Sau ®©y lμ
c¸c d¹ng ph−¬ng tr×nh sinh tr−ëng cã triÓn väng nhÊt:
y: ThÓ tÝch c©y rõng (V (m3)).
§Æt :
x: Tuæi (cÊp tuæi) c©y (A).
Hμm Schumacher:
y = a.Exp(-b.x-m) (3.66)
Víi m thay ®æi tõ 0,1 ®Õn 2,0.
øng víi mçi m lËp mét ph−¬ng tr×nh, sau ®ã lùa chän ph−¬ng tr×nh tèi −u
(nguyªn t¾c chän lùa hμm tèi −u ®−îc tr×nh bμy d−íi ®©y).
Hμm Korf:
y = m.Exp(-a.x-b) (3.67)
Víi m = ymax
Hμm Gompertz:
y = m.Exp(-a.Exp(-b.x)) (3.68)
Víi m = ymax
Hμm Verhults - Rovertson:
y = 1+ Exp( −a.( x−b ))
m
(3.69)
Víi m = ymax
Trªn c¬ së ®· tuyÕn tÝnh hãa c¸c hμm nh− trªn, dïng ph−¬ng ph¸p b×nh ph−¬ng
tèi thiÓu ®Ó −íc l−îng c¸c tham sè A, B, sau ®ã suy ng−îc ra c¸c tham sè cña ph−¬ng
tr×nh nguyªn thñy. TÝnh to¸n hÖ sè t−¬ng quan R, kiÓm tra sù tån t¹i cña R b»ng tiªu
chuÈn Fr, tÝnh sai tiªu chuÈn cña ph−¬ng tr×nh Sy/x, hÖ sè biÕn ®éng V%...
Ngoμi ra b»ng ph−¬ng ph¸p phi tuyÕn tÝnh, cã thÓ −íc l−îng trùc tiÕp c¸c tham
sè cña c¸c hμm nãi trªn.
Mét chØ tiªu sinh tr−ëng cã thÓ lËp theo mét sè d¹ng hμm, hoÆc cïng mét hμm
nh−ng cã tham sè thay ®æi. Trong tr−êng hîp nμy cÇn lùa chän mét hμm tèi −u lμm m«
h×nh, nguyªn t¾c lùa chän:
- Hμm ®¬n gi¶n, dÔ sö dông, dÔ x¸c ®Þnh c¸c tham sè.
- D¹ng hμm ph¶i phï hîp, m« t¶ tèt quy luËt sinh vËt häc loμi c©y.
- Cã hÖ sè t−¬ng quan R cao nhÊt, x¸c xuÊt tån t¹i lín nhÊt (Fr lín nhÊt).
- Trong tr−êng hîp hμm cïng d¹ng, nh− hμm Schumacher víi tham sè m thay
®æi, th× thªm chØ tiªu lμ Sy/x bÐ nhÊt.
Hμm ®−îc lùa chän lμ m« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch theo tuæi cña c©y phï hîp
môc tiªu ®iÒu chÕ, ®−îc lËp theo loμi vμ tõng cÊp ®Êt.
88
- Tõ hai m« h×nh: 1) M« h×nh mËt ®é tèi −u, 2) M« h×nh sinh tr−áng thÓ tÝch c©y nu«i
d−ìng sÏ tÝnh to¸n ®−îc vèn chuÈn rõng thuÇn lo¹i ®Òu tuæi theo c«ng thøc (3.54)
5.2.3 Vèn s¶n xuÊt chuÈn cña rõng chÆt chän (rõng hçn loμi, kh¸c tuæi)
Trong rõng chÆt chän, mçi l©m phÇn lμ mét ®¬n vÞ ®ång nhÊt, s¶n xuÊt liªn tôc
®−îc tiÕn hμnh ngay trªn mét l©m phÇn, Nªn vèn s¶n xuÊt lμ c©y c¸ lÎ, nh©n tè biÕn ®æi
lμ ®−êng kÝnh c©y. V× vËy cÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn biÓu hiÖn qua cÊu tróc sè c©y
theo cÊp kÝnh (N-D), ph©n bè N/D chuÈn ®−îc xem lμ cÊu tróc chuÈn (cÊu tróc ®Þnh
h−íng, cÊu tróc môc ®Ých).
Trong thùc tÕ cÊu tróc N-D biÓu hiÖn theo nhiÒu kiÓu d¹ng kh¸c nhau:
• Rõng nguyªn sinh hoÆc rõng thø sinh phôc håi tèt: Cã d¹ng gi¶m, hoÆc gi¶m
nh−ng cã mét ®Ønh ë cÊp kÝnh nhá, hoÆc gi¶m nh−ng cã 2 ®Ønh (mét ®Ønh ë cÊp
kÝnh nhá vμ ®Ønh kia ë cÊp kÝnh lín). D¹ng gi¶m thÓ hiÖn quy luËt chÆt chän tèt
nhÊt. (Xem h×nh 3.11: (a)). D¹ng cã 1 ®Ønh ®Õn 2 ®Ønh th−êng xuÊt hiÖn ë rõng
qu¸ thμnh thôc, líp c©y lín che kÝn t¸n, chÌn Ðp nªn dÉn ®Õn thiÕu hôt líp c©y
nhá. Ngoμi ra líp c©y ®· thμnh thôc qu¸ l©u kh«ng khai th¸c tÝch lòy l¹i t¹o
thμnh ®Ønh. (Xem h×nh 3.11: (b), (c)).
• Rõng thø sinh ®· bÞ t¸c ®éng, tïy theo møc ®é t¸c ®éng mμ thÓ hiÖn kiÓu d¹ng
cÊu tróc kh¸c nhau, th−êng lμ d¹ng nhÊp nh« nhiÒu ®Ønh do qu¸ tr×nh dμi chÆt
ph¸ kh«ng quy t¾c. KiÓu d¹ng nh− vËy kh«ng b¶o ®¶m ®−îc sù kÕ tôc c¸c thÕ
hÖ, mÊt c©n b»ng vÒ s¶n l−îng, kÐm vÒ chÊt l−îng. (Xem h×nh 3.11 (d)).
Trªn mét l©m phÇn, khai th¸c phÇn t¨ng tr−ëng, sau ®ã phôc håi, t¸i sinh, rõng
tiÕp tôc t¨ng tr−ëng vμ khai th¸c trë l¹i theo tõng lu©n kú. Víi ®Æc ®iÓm nμy, cÊu tróc
vèn s¶n xuÊt chuÈn biÓu thÞ qua ph©n bè N-D cã d¹ng ®−êng cong gi¶m. Nã biÓu thÞ
tr¹ng th¸i c©n b»ng gi÷a qu¸ tr×nh t¸i sinh, t¨ng tr−ëng, ph¸t triÓn vμ ®μo th¶i tù nhiªn,
thÕ hÖ nä kÕ tiÕp thÕ hÖ kia ngay trªn mét diÖn tÝch cña l©m phÇn.
KiÓu ph©n bè N-D d¹ng gi¶m nh− h×nh 4.6 (a) cã thÓ m« t¶ b»ng nhiÒu d¹ng
hμm, ph©n bè lý thuyÕt kh¸c nhau nh−: CÊp sè nh©n gi¶m, hμm Mayer, ph©n bè Kháang
c¸ch-H×nh häc, Weibull, Poisson,....
89
- N c©y/ha N c©y/ha
D1,3 (cm)
D1,3 (cm)
15 35 55 75 95 15 35 55 75 95
(b)
(a)
N c©y/ha
N c©y/ha
D1,3 (cm) D1,3 (cm)
15 35 55 75 95
15 35 55 75 95
(d)
(c) H×nh 3.11: C¸c kiÓu d¹ng ph©n bè N-D trong rõng chÆt chän
M« h×nh N-D chuÈn víi kiÓu d¹ng gi¶m, vμ tïy thuéc loμi c©y, kiÓu rõng, ®iÒu
kiÖn lËp ®Þa mμ tèc ®é gi¶m cã kh¸c nhau. Ph©n bè gi¶m ®· t¹o ra sù æn ®Þnh s¶n l−îng,
cßn tèc ®é gi¶m nãi lªn viÖc lîi dông tèi ®a tiÒm n¨ng lËp ®Þa ®Ó cho n¨ng suÊt cao
nhÊt.
§Ó cã s¶n l−îng æn ®Þnh, n¨ng suÊt cao, nÕu chØ ®¹t ®−îc cÊu tróc N-D chuÈn lμ
ch−a ®Çy ®ñ. V× ph©n bè cña c¸c c©y rõng trªn diÖn tÝch ®Êt rõng quyÕt ®Þnh viÖc lîi
dông kh«ng gian dinh d−ìng, vμ ph©n bè t¸n c©y theo chiÒu th¼ng ®øng ¶nh h−ëng ®Õn
sù æn ®Þnh vμ n¨ng suÊt l©m phÇn.
CÊu tróc chuÈn rõng chÆt chän ®Çy ®ñ ph¶i bao gåm cÊu tróc kh«ng gian 3 chiÒu:
- CÊu tróc ®−êng kÝnh chuÈn (N-D).
- CÊu tróc tÇng t¸n chuÈn (N-H).
- CÊu tróc mÆt b»ng chuÈn (m¹ng h×nh ph©n bè c©y trªn mÆt ®Êt rõng).
Trong 3 chiÒu ®ã, cÊu tróc N-D quan träng nhÊt v× nã biÓu thÞ kh¸ ®Çy ®ñ c¸c
®Æc tr−ng chuÈn trong rõng chÆt chän, ®ång thêi nã dÔ x¸c ®Þnh ngoμi thùc ®Þa v× nh©n
tè ®−êng kÝnh dÔ ®o ®Õm, môc tr¾c. CÊu tróc mÆt b»ng th−êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh viÖc bμi
90
- c©y nh»m duy tr× cÊu tróc ®Òu ®Æn trªn ®Êt rõng trong khai th¸c, nu«i d−ìng rõng. CÊu
tróc N-H nh»m ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tÝch tô t¸n ë mét tÇng nμo ®ã chÌn Ðp c©y môc ®Ých,
vμ ®Ó ®iÒu tiÕt kh«ng gian dinh d−ìng ë c¸c líp chiÒu cao, ®iÒu chØnh ¸nh s¸ng thóc ®Èy
t¸i sinh.
5.2.3.1 X©y dùng m« h×nh ph©n bè sè c©y theo cÊp kÝnh chuÈn (N-D chuÈn):
§èi víi rõng chÆt chän, ®Ó thiÕt lËp m« h×nh vèn s¶n xuÊt chuÈn, ng−êi ta th−êng
sö dông lý thuyÕt mÉu chuÈn tù nhiªn. Tøc lμ lùa chän trong tù nhiªn nh÷ng mÉu tèt
nhÊt, sau ®ã kh¸i qu¸t thμnh c¸c m« h×nh to¸n, ®©y lμ c¸c m« h×nh ®Ó dÉn d¾t, ®Þnh
h−íng c¸c l©m phÇn ch−a chuÈn vÒ tr¹ng th¸i chuÈn, ®¹t ®−îc sù c©n b»ng, æn ®Þnh vμ
n¨ng suÊt cao.
MÉu chuÈn tù nhiªn ®−îc lùa chän theo nguyªn t¾c:
- Theo kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt.
- Cã vèn s¶n xuÊt cao nhÊt, biÓu hiÖn lμ tr÷ l−îng hoÆc tæng tiÕt diÖn ngang
lín nhÊt.
- Tæ thμnh loμi c©y môc ®Ých chiÕm cao nhÊt trong l©m phÇn.
- KiÓu d¹ng cÊu tróc tèt nhÊt, ®ã lμ d¹ng ph©n bè sè c©y gi¶m theo ®−êng
kÝnh.
Theo c¸c nguyªn t¾c trªn, lùa chän trong tù nhiªn c¸c l©m phÇn ®¹t yªu cÇu, tiÕn
hμnh ®Æt « tiªu chuÈn, diÖn tÝch « cã thÓ lμ 2.500m2 ®Õn 1 ha. Trªn « thu thËp c¸c chØ
tiªu: Tªn loμi, D, H, phÈm chÊt...
Tõ sè liÖu « tiªu chuÈn, s¾p xÕp ph©n bè sè c©y theo cÊp kÝnh (N-D), trong ®ã cù
ly cÊp kÝnh (KD) th−êng lÊy theo kinh nghiÖm lμ 4cm, 5cm, 10cm hoÆc 20cm. Dùa vμo
sè liÖu nμy, tiÕn hμnh x©y dùng m« h×nh cÊu tróc N-D chuÈn theo mét hμm hoÆc ph©n
bè lý thuyÕt thÝch hîp.
Sau ®©y lμ ph−¬ng ph¸p x©y dùng m« h×nh N-D chuÈn theo mét sè d¹ng hμm,
ph©n bè:
• Theo d¹ng mét cÊp sè nh©n gi¶m:
Ph©n bè N-D chuÈn biÓu diÔn theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m:
no ; no/q ; no/q2 ;.........; no/qm-1 (3.70)
Trong ®ã: D·y gi¸ trÞ trªn lÇn l−ît lμ sè c©y theo cÊp kÝnh tõ nhá ®Õn lín.
no: Sè c©y ë cÊp kÝnh nhá nhÊt/ha.
1/q: C«ng béi.
m: Sè cÊp kÝnh.
Dmax - Dmin
m= +1 (3.71)
KD
Víi: Dmax , Dmin: Gi¸ trÞ gi÷a cña cÊp kÝnh lín nhÊt vμ nhá nhÊt.
KD: Cù ly cÊp kÝnh.
91
- Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c tham sè no, q, m cña m« h×nh:
Tõ liÖt sè N-D mÉu ®−îc thu thËp trong tù nhiªn, x¸c ®Þnh ®−îc c¸c gi¸
trÞ: no, Dmax , Dmin, KD, m.
X¸c ®Þnh tham sè q:
Trong thùc tÕ ng−êi ta coi ®−êng kÝnh lín nhÊt lμ ®−êng kÝnh t−¬ng øng
víi cÊp kÝnh, trong ®ã cã 1 c©y cßn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng b×nh th−êng trªn 1 ha, nghÜa
lμ:
no/qm-1 = 1
Suy ra: Ln(q) = Ln(no) / (m-1)
ThÕ m vμo cã:
Ln(q) = KD.Ln(no) / (Dmax - Dmin)
q = exp( D Kd . ln(D min )
no )
(3.72)
Suy ra: max −
ThÕ no, Dmax , Dmin, KD vμo (3.72) x¸c ®Þnh ®−îc tham sè q cña chuçi cÊp sè nh©n
gi¶m.
Tõ 3 tham sè no, q, m ®· x¸c ®Þnh, tÝnh ®−îc ph©n bè N-D chuÈn theo d·y (4.70),
trong ®ã d·y cÊp kÝnh ®−îc x¸c ®Þnh tõ Dmin vμ KD.
VÝ dô: §èi víi rõng nöa rông l¸ −u thÕ B»ng l¨ng trªn mét ®iÒu kiÖn lËp ®Þa ë
§¨kl¨k, tiÕn hμnh thu thËp sè liÖu ë tr¹ng th¸i IV vμ qua s¾p xÕp xö lý, cã ®−îc c¸c chØ
tiªu:
KD: 10 cm.
No = 141 c©y/ha.
Dmin: 15 cm.
Dmax: 105 cm.
m = (105 - 15)/10 + 1 = 10
X©y dùng m« h×nh N-D chuÈn cho ®èi t−îng nμy theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m:
TÝnh ®−îc: q = Exp(10xLn(141) / (105 - 15)) = 1,733
Ph©n bè N-D chuÈn theo d¹ng cÊp sè nh©n gi¶m:
141 ; 141/1,733 ; 141/1,7332 ; .........; 141/1,7339
Sè c©y (c©y/ha):
CÊp kÝnh (cm): 15 ; 25 ; 35 ;...........; 105
• Theo hμm Mayer:
Ph©n bè N-D chuÈn biÓu diÔn theo d¹ng hμm Mayer:
N = α.e-β.D (3.73)
Trong ®ã: N: Sè c©y/ha theo cÊp kÝnh.
D: Gi¸ trÞ ®−êng kÝnh gi÷a c¸c cÊp kÝnh.
92
- α, β : 2 tham sè.
Ph−¬ng ph¸p x¸c ®Þnh c¸c tham sè α, β cña m« h×nh:
Tõ liÖt sè N-D mÉu ®−îc thu thËp trong tù nhiªn, x¸c ®Þnh ®−îc c¸c gi¸
trÞ: no, Dmax , Dmin, KD.
X¸c ®Þnh c¸c tham sè , :
ë cÊp kÝnh Dmin cã sè c©y/ha lμ no, thÕ vμo (3.73) ta cã:
no = α.e-β.Dmin (3.74)
CÊp kÝnh Dmax øng víi sè c©y/ha lμ 1, thÕ vμo (3.73) ta cã:
1 = α.e-β.Dmax (3.75)
Chia (3.74) cho (3.75) cã:
no = Exp(β.(Dmax - Dmin)) (3.76)
Suy ra:
β = Ln(no) / (Dmax - Dmin) (3.77)
ThÕ vμo (3.75) tÝnh ®−îc :
α = Exp(β.Dmax) (3.78)
Tõ 2 tham sè α, β ®· x¸c ®Þnh, thÕ lÇn l−ît c¸c gi¸ trÞ gi÷a c¸c cÊp kÝnh (c¨n cø
vμo Dmin vμ KD ) vμo (3.73) tÝnh ®−îc ph©n bè N-D chuÈn.
VÝ dô: Còng víi sè liÖu rõng nöa rông l¸ −u thÕ B»ng l¨ng ë §¨kl¨k nh− trªn,
x©y dùng m« h×nh N-D chuÈn cho ®èi t−îng nμy theo d¹ng hμm Mayer:
KD: 10 cm.
No = 141 c©y/ha.
Dmin: 15 cm.
Dmax: 105 cm.
TÝnh 2 tham sè:
β = Ln(141)/(105-15) = 0,055
α = Exp(0,055x105) = 322,144
Ph©n bè N-D chuÈn theo d¹ng hμm Mayer:
N = 322,144.e-0,055.D
ThÕ lÇn l−ît D = 15, 25, 35,......,105cm vμo ph−¬ng tr×nh suy ®−îc sè c©y/ha
t−¬ng øng víi tõng cÊp kÝnh.
Trªn ®©y lμ c¸c ph−¬ng ph¸p x©y dùng m« h×nh cÊu tróc chuÈn cho tõng kiÓu
rõng hoÆc nhãm loμi c©y mμ ch−a xem xÐt ®Õn ¶nh h−ëng cña cÊp n¨ng suÊt. Trong thùc
tÕ mét kiÓu rõng th−êng ph©n bè trªn nh÷ng ®iÒu kiÖn hoμn c¶nh kh¸c nhau, vμ tïy theo
93
- tõng ®iÒu kiÖn mμ m« h×nh vèn s¶n xuÊt chuÈn sÏ ph¶i thay ®æi cho phï hîp. V× vËy cÇn
ph¶i x©y dùng m« h×nh cho tõng cÊp n¨ng suÊt.
5.3 §iÒu chØnh s¶n l−îng rõng
Vèn s¶n xuÊt chuÈn ®· x©y dùng cho tõng ®èi t−îng lμ c¬ së ®Ó dÉn d¾t vèn s¶n
xuÊt thùc vÒ tr¹ng th¸i chuÈn th«ng qua c«ng t¸c ®iÒu chØnh s¶n l−îng.
Vèn thùc cã thÓ ®· chuÈn hay ch−a chuÈn, ®èi víi vèn thùc ®· tiÖm cËn chuÈn th×
s¶n xuÊt æn ®Þnh, liªn tôc khÐp kÝn trong kh«ng gian-thêi gian, riªng khèi l−îng vèn
thùc ch−a ®¹t tr¹ng th¸i chuÈn, cÇn cã sù ®iÒu chØnh s¶n l−îng hîp lý ®Ó chuÈn hãa vèn
rõng.
§iÒu chØnh s¶n l−îng ®−îc thùc hiÖn trong c«ng t¸c nu«i d−ìng vμ khai th¸c,
trong ®ã c¸c l−îng chÆt nu«i d−ìng, l−îng khai th¸c ®−îc xem lμ biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn
quÇn thÓ, ®iÒu chØnh vèn rõng ph¸t triÓn theo h−íng chuÈn.
5.3.1 ChÆt nu«i d−ìng rõng
5.3.1.1 ChÆt nu«i d−ìng rõng ®Òu tuæi
L−îng chÆt nu«i d−ìng trong rõng ®Òu tuæi cßn gäi lμ l−îng khai th¸c trung
gian. Trong qu¸ tr×nh sinh tr−ëng ph¸t triÓn, c©y rõng lu«n më réng kh«ng gian dinh
d−ìng, nÕu mËt ®é trång rõng cao h¬n mËt ®é tèi −u vμo thêi ®iÓm khai th¸c chÝnh, cÇn
cã mét hoÆc nhiÒu lÇn tØa th−a nh»m:
- §iÒu tiÕt rõng vÒ Nopt, n©ng cao s¶n l−îng c©y môc ®Ých, rót ng¾n chu kú
kinh doanh.
- Lo¹i trõ c©y s©u bÖnh, phÈm chÊt xÊu, c©y kh«ng phï hîp môc tiªu ®iÒu chÕ.
- Lîi dông s¶n phÈm trung gian.
TØa th−a rõng thuÇn lo¹i ®Òu tuæi
94
- Trong chÆt nu«i d−ìng cÇn x¸c ®Þnh:
• X¸c ®Þnh thêi ®iÓm tØa th−a:
ViÖc x¸c ®Þnh c¸c thêi ®iÓm tØa th−a cã ý nghÜa quan träng, ¶nh h−ëng kh«ng nhá
®Õn sinh tr−ëng l©m phÇn trong chu kú kinh doanh, nh»m môc ®Ých kh«ng ngõng n©ng
cao s¶n l−îng, rót ng¾n chu kú kinh doanh, vμ lîi dông s¶n phÈm trung gian.
- X¸c ®Þnh thêi ®iÓm tØa th−a ®Çu tiªn:
Thêi ®iÓm nμy th−êng n»m trong kho¶ng thêi gian rõng gÇn khÐp t¸n ®Õn khÐp
t¸n hoÆc sau ®ã mét Ýt. Thêi ®iÓm nμy phô thuéc vμo loμi c©y, ®iÒu kiÖn lËp ®Þa, mËt ®é
trång.
Th«ng th−êng, ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr−ëng, thêi ®iÓm tØa th−a lÇn ®Çu lμ lóc l−îng
t¨ng tr−ëng ®−êng kÝnh ®¹t cùc ®¹i (ZD max), ngoμi viÖc dùa vμo thêi ®iÓm ZD max ®ång
thêi còng c¨n cø vμo hiÖu qña kinh tÕ, s¶n phÈm tØa th−a cã thÓ cho gç nhá.
- X¸c ®Þnh thêi gian gi÷a 2 lÇntØa thØa:
Trªn mét l©m phÇn nÕu:
+ Liªn tôc chÆt hμng n¨m th× rÊt tèt, nh−ng l−îng tØa rÊt Ýt, khã ®¸p øng
®−îc quy c¸ch tiªu dïng, hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng cao.
+ TØa m¹nh víi chu kú dμi h¬n th−êng ¸p dông trong s¶n xuÊt, nh»m mçi
lÇn tØa cã khèi l−îng s¶n phÈm cao, ®¹t mét quy c¸ch nhÊt ®Þnh.
X¸c ®Þnh thêi gian gi÷a 2 lÇn chÆt phô thuéc vμo giai ®o¹n sinh tr−ëng ph¸t triÓn
cña tõng loμi c©y trªn tõng cÊp ®Êt.
C¸c loμi c©y ë Ch©u ¢u, thêi gian gi÷a 2 lÇn tØa th−a ®−îc x¸c ®Þnh b»ng 5 hoÆc
10 n¨m.
ë ViÖt Nam, th«ng th−êng:
+ §èi víi rõng kinh doanh gç lín tiÕn hμnh chÆt tØa th−a 1-3 lÇn.
+ §èi víi rõng kinh doanh gç nhá tiÕn hμnh chÆt tØa th−a 1-2 lÇn.
LÇn 2 vμo giai ®o¹n rõng sμo, lÇn 3 vμo giai ®o¹n rõng trung niªn.
• X¸c ®Þnh l−îng chÆt, c−êng ®é chÆt:
C¨n cø c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh l−îng chÆt trªn hecta, c−êng ®é chÆt trong mét lÇn
chÆt nu«i d−ìng lμ m« h×nh mËt ®é tèi −u Nopt, m« h×nh sinh tr−ëng thÓ tÝch theo loμi
c©y, cÊp ®Êt.
T¹i thêi ®iÓm tØa th−a :
- MËt ®é chÆt / ha:
Nch = N1 - N2
Víi N2 = Notp
Trong ®ã: Nch ,N1 , N2: LÇn l−ît lμ mËt ®é chÆt, mËt ®é tr−íc tØa th−a, mËt ®é
sau tØa th−a trªn ha t¹i thêi ®iÓm tØa th−a.
95
- Nopt: MËt ®é tèi −u trªn ha t¹i thêi ®iÓm tØa th−a, øng víi cÊp ®Êt vμ loμi cña l©m
phÇn tØa th−a, ®−îc x¸c ®Þnh qua m« h×nh mËt ®é tèi −u.
- Tr÷ l−îng chÆt trªn ha Mch:
Mch = Nch.Rv.V
Trong ®ã: Rv = Vch/V
Víi: Vch: ThÓ tÝch b×nh qu©n cña c©y tØa t¹i thêi ®iÓm tØa.
V: ThÓ tÝch b×nh qu©n cña c©y nu«i d−ìng t¹i thêi ®iÓm
tØa, øng víi cÊp ®Êt vμ loμi c©y cña l©m phÇn tiÕn hμnh tØa, ®−îc x¸c ®Þnh qua m« h×nh
sinh tr−ëng thÓ tÝch c©y nu«i d−ìng.
Rv lμ mét hÖ sè, th−êng æn ®Þnh theo c¸c giai ®o¹n tuæi.
- C−êng ®é chÆt nu«i d−ìng (I%):
I% = (Mch / M1).100
Trong ®ã M1 lμ tr÷ l−îng trªn ha tr−ãc tØa th−a,®−îc tÝnh:
M1 = Mopt + Mch
Mopt lμ tr÷ l−îng trªn ha tèi −u t¹i thêi ®iÓm tØa vμ:
Mopt = Nopt.V
- L−îng chÆt nu«i d−ìng hμng n¨m L'v:
L'v = C.Mch
Víi C lμ diÖn tÝch coupe chÆt nu«i d−ìng cña chuçi ®iÒu chÕ rõng ®Òu
tuæi.
5.3.1.2 ChÆt nu«i d−ìng ë rõng hçn loμi kh¸c tuæi
§èi víi rõng chÆt chän, tr−êng hîp cÊu tróc rõng ®· ®¹t ®Õn cÊu tróc chuÈn, lóc
nμy rõng ë tr¹ng th¸i c©n b»ng, s¶n l−îng æn ®Þnh thu ®−îc qua khai th¸c, kh«ng cã
l−îng khai th¸c trung gian (l−îng chÆt nu«i d−ìng) hay cã th× rÊt Ýt qua c«ng t¸c ®iÒu
chØnh.
Tr−êng hîp cÊu tróc rõng ch−a ®¹t ®−îc tr¹ng th¸i chuÈn, bao gåm c¸c l©m phÇn
cÇn th«ng qua c«ng t¸c chÆt nu«i d−ìng nh»m ®Þnh h−íng rõng vÒ cÊu tróc vèn s¶n xuÊt
chuÈn; c¨n cø vμo cÊu tróc N-D chuÈn (cho tõng kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt) ®Ó ®iÒu chØnh
cÊu tróc N-D l©m phÇn chÆt nu«i d−ìng nh− sau:
• X©y dùng m« h×nh N-D chuÈn theo tõng kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt.
• Trªn mçi hecta rõng ®−îc thiÕt kÕ nu«i d−ìng, chän ®ñ mËt ®é trªn ha ®−îc
ph©n theo cÊp kÝnh theo m« h×nh chuÈn, ®−¬ng nhiªn ph¶i lμ c©y sinh tr−ëng
tèt, ®¸p øng môc ®Ých kinh doanh.
• Nh÷ng c©y cßn l¹i ®¸nh dÊu bμi chÆt ®Ó lo¹i bá khái cÊu tróc t−¬ng lai vμ tËn
thu s¶n phÈm.
96
- • Víi nh÷ng l©m phÇn cã mét cÊp kÝnh nμo ®ã thiÕu hôt sè c©y, sÏ t¨ng sè l−îng
c©y gi÷ l¹i ë cÊp kÝnh liÒn kÒ ®Ó bï ®¾p cho sù thiÕu hôt ®ã.
C¸ch x¸c ®Þnh nh− sau:
Gäi: N1, N2, Nch, Nopt lÇn l−ît lμ sè c©y tr−íc khi chÆt, sè c©y gi÷ l¹i, sè c©y chÆt,
sè c©y chuÈn trªn ha trong mét cÊp kÝnh nhÊt ®Þnh.
- Sè c©y gi÷ l¹i nu«i d−ìng ë tõng cÊp kÝnh (N2):
+ Tr−êng hîp N1 ≥ Nopt: N2 = Notp
+ Tr−êng hîp N1 < Nopt : N2 = N1
Sè c©y thiÕu hôt lμ mi: mi = Nopt - N1
Lóc nμy ë cÊp kÝnh nhá h¬n (i-1) hoÆc lín h¬n (i+1) cã sè c©y gi÷ l¹i lμ:
N2(i-1) = Nopt(i-1) + mi
NÕu cÊp kÝnh nμy cã N1(i-1) > Nopt(i-1)
- Sè c©y chÆt trong tõng cÊp kÝnh (Nch):
Nch = N1 - N2
TÝnh tæng tiÕt diÖn ngang theo cÊp kÝnh: Bao gåm G1, G2, Gch lÇn l−ît lμ tæng tiÕt
diÖn ngang cña sè c©y tr−íc khi chÆt, sè c©y gi÷ l¹i, sè c©y chÆt trªn ha trong tõng cÊp
G(i) = (π/4).Di2.10-4.N(i)
kÝnh. Tæng qu¸t:
G(i) bao gåm G1, G2, Gch, N(i) t−¬ng øng lμ N1, N2, Nch , cßn Di(cm) lμ
gi¸ trÞ gi÷a cÊp kÝnh i.
- L−îng chÆt trªn ha vμ c−êng ®é chÆt:
L−îng chÆt nu«i d−ìng trªn ha tÝnh theo G (ΣGch): ΣGch = ΣGch(i)
Mch = ΣGch. H.f1,3
TÝnh theo M (Mch):
- C−êng ®é chÆt I%: I% = (Mch/M).100
I% = (ΣGch(i)/ ΣG1(i)).100
Hay: -
- L−îng chÆt nu«i d−ìng hμng n¨m:
L'v = C.Mch
C lμ diÖn tÝch coupe chÆt nu«i d−ìng rõng kh¸c tuæi.
VÝ dô: §iÒu chØnh cÊu tróc vμ x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng cho rõng nöa rông l¸
−u thÕ B»ng L¨ng, tr¹ng th¸i IIIA2, trªn cÊp n¨ng suÊt II.
97
- - §iÒu tra cÊu tróc N-D thùc cña l©m phÇn chÆt nu«i d−ìng.
- Sö dông m« h×nh N-D chuÈn theo ®−êng kÝnh giíi h¹n cña kiÓu rõng nμy,
trªn cÊp n¨ng suÊt II ®Ó x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng theo cÊp kÝnh, cÊu
tróc cÇn gi÷ l¹i nu«i d−ìng.
KÕt qu¶ ®iÒu chØnh s¶n l−îng, cÊu tróc ghi nhËn ë b¶ng 3.6 vμ tÝnh ®−îc:
- L−îng chÆt nu«i d−ìng trªn ha tÝnh theo G ( Gch):
Gch = 2,20m2/ha
- C−êng ®é chÆt I%:
I% = (2,20/21,21).100 = 10,37%
B¶ng 3.6: §iÒu chØnh cÊu tróc N-D trong chÆt nu«i d−ìng rõng 1/2 rông l¸ −u thÕ
B»ng L¨ng trªn cÊp n¨ng suÊt II
CÊp D N1(i) G1(i) Nopt(i) N2(i) G2(i) Nch(i) Gch(i)
(cm) (c/ha) (m2/ha) (c/ha) (c/ha) (m2/ha) (c/ha) (m2/ha)
15 175 3.09 173 173 3.06 2 0.04
25 185 9.08 111 141 6.92 44 2.16
35 40 3.85 70 40 3.85 0 0.00
45 21 3.34 45 21 3.34 0 0.00
55 5 1.19 27 5 1.19 0 0.00
65 2 0.66 17 2 0.66 0 0.00
Tæng 428 21.21 443 382 19.02 46 2.20
5.3.2 §iÒu chØnh s¶n l−îng trong khai th¸c:
Trong khai th¸c, viÖc ®iÒu chØnh s¶n l−îng th«ng qua l−îng khai th¸c. Môc tiªu
cña khai th¸c lμ c¶i thiÖn quÇn thÓ, ®−a rõng vÒ cÊu tróc chuÈn vμ lîi dông s¶n phÈm
thμnh thôc. L−îng khai th¸c ph¶i tháa m·n c¸c yªu cÇu trªn, trong ®ã nhÊn m¹nh ®Õn
viÖc chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt ®Ó cã thÓ æn ®Þnh s¶n l−îng.
L−îng khai th¸c lμ khèi l−îng gç ®−îc khai th¸c trong mét khu rõng trªn c¬ së
®iÒu chÕ. Khèi l−îng khai th¸c hμng n¨m gäi lμ l−îng khai th¸c hμng n¨m, khèi l−îng
khai th¸c trong mét giai ®o¹n gäi lμ l−îng khai th¸c giai ®o¹n.
§é lín cña l−îng khai th¸c lμ kÕt qu¶ cña 2 yÕu tè: t¨ng tr−ëng rõng vμ nu«i
d−ìng c¶i thiÖn kh«ng ngõng tr¹ng th¸i rõng. Cho nªn l−îng khai th¸c biÓu thÞ n¨ng suÊt
rõng, ®ång thêi biÓu thÞ biÖn ph¸p ®−a rõng vÒ tr¹ng th¸i chuÈn.
Trong rõng ®Òu tuæi, l−îng khai th¸c ®−îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm:
l−îng khai th¸c ®èi víi s¶n phÈm chÝnh vμ l−îng khai th¸c s¶n phÈm trung gian. Tæng
cña chóng lμ l−îng khai th¸c toμn bé. L−îng khai th¸c trung gian ®· ®−îc ®Ò cËp trong
phÇn x¸c ®Þnh l−îng chÆt nu«i d−ìng rõng ®Òu tuæi. Khi nãi l−îng khai th¸c, hiÓu mét
c¸ch ®¬n gi¶n lμ l−îng khai th¸c chÝnh.
98
- §èi víi rõng chÆt chän ®· ®i vμo cÊu tróc chuÈn, ng−êi ta x¸c ®Þnh mét l−îng
khai th¸c duy nhÊt, v× nã kh«ng cã s¶n phÈm trung gian.
CÇn chó ý r»ng l−îng khai th¸c lμ mét phÇn cña vèn s¶n xuÊt, phÇn nμy sÏ ®−îc
khai th¸c th−êng xuyªn, sau ®ã t¸i sinh, nu«i d−ìng, kh«ng lμm gi¶m sót vèn s¶n xuÊt,
ng−îc l¹i c¶i thiÖn nã, ®−a cÊu tróc vμ ®é lín cña nã vÒ gÇn víi tr¹ng th¸i thÝch hîp nhÊt
®Ó b¶o ®¶m n¨ng suÊt lín nhÊt, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®−îc liªn tôc vμ th−êng xuyªn.
5.3.2.1 Ph−¬ng ph¸p chung x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c hμng n¨m
• L−îng khai th¸c hμng n¨m theo diÖn tÝch:
Trong rõng ®Òu tuæi, l−îng khai th¸c hμng n¨m theo diÖn tÝch chÝnh lμ ®é lín
coupe khai th¸c hμng n¨m, tÝnh theo c«ng thøc:
Ls = S / r
L−îng khai th¸c x¸c ®Þnh theo diÖn tÝch th−êng ®−îc kiÓm tra b»ng l−îng khai
th¸c thÓ tÝch.
Trong rõng chÆt chän, l−îng khai th¸c chØ tÝnh theo thÓ tÝch, ®«i khi biÓu thÞ
b»ng sè c©y nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc ®Þnh h−íng bμi c©y trong thiÕt kÕ khai th¸c
• L−îng khai th¸c hμng n¨m theo thÓ tÝch:
BiÓu thÞ trùc tiÕp khèi l−îng s¶n phÈm thu ho¹ch hμng n¨m, ký hiÖu lμ Lv:
Lv = ZM
§èi víi rõng ®Òu tuæi, ZM lμ l−îng t¨ng tr−ëng th−êng xuyªn hμng n¨m
(LTTTXHN) cña toμn chuçi ®iÒu chÕ vμ b»ng tæng LTTTXHN ë c¸c tuæi (cÊp tuæi).
§èi víi rõng chÆt chän, nã lμ LTTTXHN trªn toμn diÖn tÝch cña chuçi ®iÒu chÕ.
Nh− vËy ®èi víi c¶ 2 kiÓu rõng, l−îng khai th¸c theo thÓ tÝch ®Òu x¸c ®Þnh b»ng
l−îng t¨ng tr−ëng, cã nghÜa lÊy ra phÇn t¨ng tr−ëng th−êng xuyªn vμ duy tr× mét vèn
rõng c¬ b¶n, b¶o ®¶m nguyªn t¾c ¨n l·i gi÷ vèn.
Lv x¸c ®Þnh nh− trªn khi rõng ®· ®¹t ®Õn vèn s¶n xuÊt chuÈn, nÕu rõng cã vèn
s¶n xuÊt thùc kh¸c víi vèn s¶n xuÊt chuÈn, th× ®Ó chuÈn hãa nã l−îng khai th¸c cÇn lín
h¬n l−îng t¨ng tr−ëng khi vèn thùc lín h¬n vèn chuÈn ®Ó lo¹i trõ dÇn d− thõa hoÆc nhá
h¬n l−îng t¨ng tr−ëng ®Ó tÝch lòy vèn khi vèn thùc nhá h¬n vèn chuÈn.
Trong c¸c tr−êng hîp nμy, c«ng thøc chung ®Ó x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c hμng
n¨m theo thÓ tÝch lμ:
Lv = ZM + Q (3.79)
Q biÓu hiÖn sù chªnh lÖch gi÷a vèn thùc (Mt) víi vèn chuÈn (Mc):
Q = Mt - M c (3.80)
Nh− vËy Q cã thÓ + hoÆc -
Tr−êng hîp |Q| qu¸ lín, viÖc lo¹i trõ d− thõa hay tÝch lòy kh«ng thÓ thùc hiÖn
ngay trong 1 n¨m mμ ph¶i tr¶i qua mét kháang thêi gian nμo ®ã. Gäi a lμ thêi gian cÇn
99
- thiÕt ®Ó lo¹i trõ sù chªnh lÖch mμ kh«ng g©y x¸o trén cho s¶n xuÊt liªn tôc vμ kh«ng lμm
gi¶m n¨ng suÊt rõng, lóc nμy Lv ®−îc tÝnh:
Mt − Mc
Lv = Z M + (3.81)
a
C«ng thøc (3.81) ®−îc ®Ò nghÞ tõ thêi kú ®Çu cña ®iÒu chÕ rõng vμ phæ biÕn
trong s¸ch khoa häc kü thuËt cña ¸o (ph−¬ng ph¸p Cameraliste), tõ c«ng thøc nμy ng−êi
ta suy ra nhiÒu c«ng thøc kh¸c t−¬ng øng víi c¸c biÖn ph¸p ®iÒu chÕ rõng.
Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh s¶n l−îng rõng ®ang ®−îc ¸p dông trªn thÕ giíi xuÊt
ph¸t tõ nh÷ng quan ®iÓm kh¸c nhau vμ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, kü thuËt vμ tμi
nguyªn rõng kh¸c nhau. V× vËy trong phÇn d−íi ®©y sÏ tr×nh bμy mét sè ph−¬ng ph¸p
chän läc ®ang ®−îc ¸p dông trong ®iÒu chÕ rõng ë n−íc ta hoÆc phæ biÕn trªn thÕ giíi
vμ phÇn nμo phï hîp víi ®iÒu kiÖn rõng n−íc ta.
5.3.2.2 Ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng khai th¸c rõng ®Òu tuæi - Ph−¬ng ph¸p ¸o
(Cameraliste)
Kh¸c víi ph−¬ng ph¸p cÊp tuæi, ph−¬ng ph¸p ¸o thùc hiÖn tr¹ng th¸i chuÈn
kh«ng dùa trªn cÊp tuæi mμ theo ®é lín chuÈn cña vèn s¶n xuÊt.
L−îng khai th¸c theo thÓ tÝch ®Ó chuÈn hãa ®é lín vèn s¶n xuÊt:
Mt − Mc
Lv = C + (3.82)
a
Trong ®ã: C: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n hμng n¨m cña rõng.
Mt, Mc: Vèn s¶n xuÊt thùc vμ chuÈn.
a: Thêi gian cÇn thiÕt ®Ó lo¹i trõ chªnh lÖch gi÷a ®é lín vèn s¶n
xuÊt thùc so víi vèn chuÈn.
Víi: C = S.c
Trong ®ã: S: DiÖn tÝch cña rõng.
c: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n thùc trªn 1 ha ë tuæi khai th¸c
cña mét ®¬n vÞ ®iÒu chÕ t−¬ng øng.
Mc = r.C/2 Trong ®ã: r: Chu kú
Mt = a1.c1.s1 + a2.c2.s2 + ....... + ar.cr.sr
Trong ®ã: a1, a2, ...., ar: Tuæi cña tõng l©m phÇn.
c1, c2, ... , cr: L−îng t¨ng tr−ëng b×nh qu©n trªn 1 ha theo tõng
tuæi.
s1;, s2, ..., sr: DiÖn tÝch rõng ë tõng tuæi.
100
- VÒ a, cã mét sè t¸c gi¶ lÊy a = r.
Mét sè l−u ý quan träng vÒ ph−¬ng ph¸p:
- C«ng thøc (3.82) hiÖn ®ang ®−îc ¸p dông vμ dïng ®Ó kiÓm tra c¸c ph−¬ng ph¸p
kh¸c.
- Khi ¸p dông cÇn x¸c ®Þnh chÝnh x¸c Mt vμ Mc.
- Thêi gian a ®Ó lo¹i trõ chªnh lÖch rÊt quan träng, nã lμ biÖn ph¸p cho phÐp ®iÒu
hßa c¸c lîi Ých vÒ kinh tÕ, x· héi, ch¨m sãc vμ nu«i d−ìng rõng vÒ cÊu tróc vèn
s¶n xuÊt chuÈn.
- Qua thu ho¹ch c¸c nh©n tè trong c«ng thøc tÝnh l−îng khai th¸c sÏ thay ®æi, vèn
s¶n xuÊt thùc gÇn víi vèn s¶n xuÊt chuÈn, t¨ng tr−ëng sÏ biÕn ®æi theo, do ®ã
Lv kh«ng cè ®Þnh c¶ chu kú, cho nªn ph¶i phóc tra l¹i Mt theo giai ®o¹n.
5.3.2.3 Ph−¬ng ph¸p tÝnh l−îng khai th¸c rõng chÆt chän
a) Ph−¬ng ph¸p chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi hoÆc cÊp kÝnh (Ph−¬ng
ph¸p Melard hay ph−¬ng ph¸p quay vßng (1883)):
§Çu tiªn ®−îc x©y dùng cho rõng chÆt chän, sau ®ã ®−îc ¸p dông cho c¶ rõng
®ång tuæi. C¬ së x¸c ®Þnh l−îng khai th¸c lμ ®é lín vèn s¶n xuÊt chuÈn theo cÊp tuæi.
Chu kú r ®−îc chia thμnh 3 giai ®o¹n t−¬ng øng víi 3 cÊp tuæi, thêi gian mçi cÊp
b»ng r/3, t−¬ng øng víi 3 cÊp kÝnh: 0 - d/3 ; d/3 - 2d/3 ; 2d/3 - d , víi d lμ ®−êng kÝnh
øng víi tuæi r.
M
M3
M2
M1
0 d/3 2d/3 d §−êng kÝnh
0 r/3 2r/3 r Tuæi
H×nh 3.12: CÊu tróc vèn rõng chuÈn theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh.
Gäi M1, M2, M3 lÇn l−ît lμ tr÷ l−îng ë 3 cÊp tuæi hoÆc 3 cÊp kÝnh tõ nhá ®Õn lín.
101
- CÊu tróc vèn s¶n xuÊt chuÈn cã tû lÖ:
M1/1 = M2/3 = M3/5
Vèn chuÈn Mc = M1 + M2 + M3
Nh− vËy xem biÕn ®æi tr÷ l−îng theo cÊp tuæi hoÆc cÊp kÝnh lμ ®−êng th¼ng vμ
cÊu tróc vèn rõng chuÈn cã tû lÖ 1/3/5.
§Ó chuÈn hãa vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh, l−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ
thÓ tÝch Lv ®−îc x¸c ®Þnh nh− sau:
• Tr−êng hîp cÊu tróc vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh chuÈn:
L−îng khai th¸c c¶ giai ®o¹n r/3 lμ M3, suy ral−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ thÓ
tÝch:
Lv = M3 / (r/3) = 3.M3 / r
C«ng thøc x¸c ®Þnh Lv kh«ng tÝnh ®Õn t¨ng tr−ëng theo thêi gian cña c¶ giai
®o¹n. L−îng khai th¸c hμng n¨m vÒ thÓ tÝch khi tÝnh c¶ t¨ng tr−ëng trong giai ®o¹n:
Víi: Mc/9 = M3/5
Suy ra Mc = 9.M3/5
Vμ Lv = 2.Mc/r
Suy ra: Lv = 18.M3 / (5.r)
• Tr−êng hîp cÊu tróc vèn s¶n xuÊt theo cÊp tuæi, cÊp kÝnh ch−a chuÈn:
Lóc nμy khai th¸c cÇn më ra cho cÊp tuæi, cÊp kÝnh trung b×nh:
Víi Mc/9 = (M2 + M3)/8
Suy ra: Mc = 9.(M2 + M3)/8
Vμ Lv = 2.Mc/r
Suy ra Lv = 9.(M2 + M3) / (4.r)
NhËn xÐt ph−¬ng ph¸p:
Ph−¬ng ph¸p nμy cã h¹n chÕ nh− trong lý luËn rõng tiªu chuÈn khi xem t¨ng
tr−ëng hμng n¨m ë c¸c cÊp tuæi, cÊp kÝnh lμ nh− nhau, biÕn ®æi tr÷ l−îng theo tuæi, cÊp
kÝnh ®−îc coi lμ ®−êng th¼ng nh−ng thùc chÊt lμ mét ®−êng cong.
Trong thùc tÕ tïy theo kiÓu rõng, cÊp n¨ng suÊt, tuæi thμnh thôc mμ x¸c ®Þnh l¹i
tû lÖ cña 3 nhãm tr÷ l−îng cho phï hîp trong m« h×nh cÊu tróc vèn rõng chuÈn.
b) Ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cÊu tróc N-D
Trong ph−¬ng ph¸p ®iÒu chØnh cÊu tróc, l−îng khai th¸c ®−îc xem nh− lμ mét
biÖn ph¸p ®Ó c¶i thiÖn chÊt l−îng rõng, dÉn d¾t rõng sau khai th¸c ®i vμo cÊu tróc chuÈn
102
nguon tai.lieu . vn
