Xem mẫu
- Bài giảng
LÝ THUYẾT MẠCH ĐIỆN
Biên soạn: Cung Thành Long
Bộ môn Kỹ thuật Đo và Tin học công nghiệp
Khoa Điện
Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội
- Kết cấu chương trình:
A. Học kì 1
Mạch điện tuyến tính
B. Học kì 2
+ Mạch điện phi tuyến
+ Lý thuyết đường dây dài
C. Học kì 3
Lý thuyết trường điện từ
- Tài liệu tham khảo
[1]. PGS. Nguyễn Bình Thành & các cộng sự, Cơ sở kỹ thuật
Điện (quyển 1, 2, 3), Nhà xuất bản Đại học và trung học chuyên
nghiệp (1971)
[2]. Norman Balabanian, Electric Circuits, McGraw-Hill, Inc
(1998)
- MẠCH CÓ THÔNG SỐ TẬP TRUNG
MẠCH ĐIỆN TUYẾN TÍNH
Chương 1. Khái niệm về mô hình mạch điện
Chương 2. Đặc điểm của mạch điện tuyến tính ở chế độ xác lập điều hoà
Chương 3. Phương pháp giải mạch điện tuyến tính ở chế độ xác lập điều hoà
Chương 4. Quan hệ tuyến tính và các hàm truyền đạt của mạch điện tuyến tính
Chương 5. Mạng một cửa và mạng hai cửa tuyến tính
Chương 6. Mạch điện tuyến tính với kích thích chu kỳ không điều hòa
Chương 7. Mạch điện ba pha
Chương 8. Mạch điện tuyến tính ở chế độ quá độ
- MẠCH CÓ THÔNG SỐ TẬP TRUNG
Chương I
KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.1. Hiện tượng điện từ - Mô hình mô tả hệ thống điện từ
I.2. Định nghĩa và các yếu tố hình học của mạch điện
I.3. Các phần tử cơ bản của mạch điện Kirchhoff
I.4. Hai định luật Kirchhoff mô tả mạch điện
I.5. Graph Kirchhoff
I.6. Phân loại các bài toán mạch
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.1. HIỆN TƯỢNG ĐIỆN TỪ - MÔ HÌNH MÔ TẢ HỆ THỐNG ĐIỆN TỪ
• Điện từ là hiện tượng tự nhiên, một thể hiện của vật chất dưới dạng
sóng điện từ
• Mô tả các hệ thống điện từ: mô hình mạch và mô hình trường
i
E(x,y,z,t)
Nguồn u Tải
H(x,y,z,t)
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.1. HIỆN TƯỢNG ĐIỆN TỪ - MÔ HÌNH MÔ TẢ HỆ THỐNG ĐIỆN TỪ
1. Mô hình mạch
+ Chỉ có thông tin tại một số hữu hạn điểm trong hệ thống
+ Các phần tử cơ bản: R, L, C, g
+ Dựa trên cơ sở 2 định luật thực nghiệm của Kirchhoff
► Với mô hình mạch, chúng ta đã tập trung mỗi hiện tượng điện từ liên tục trong
không gian vào một phần tử cụ thể, do đó không thấy được hiện tượng truyền
sóng trong hệ thống!
► Mô hình mạch là mô hình gần đúng của quá trình điện từ, bỏ qua yếu tố không
gian
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.1. HIỆN TƯỢNG ĐIỆN TỪ - MÔ HÌNH MÔ TẢ HỆ THỐNG ĐIỆN TỪ
2. Điều kiện mạch hoá
► Bước sóng của sóng điện từ rất lớn hơn kích thước thiết bị điện
► Độ dẫn điện của dây dẫn rất lớn hơn độ dẫn điện của môi
trường ngoài
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.2. ĐỊNH NGHĨA VÀ CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC CỦA MẠCH ĐIỆN
1. Định nghĩa
Mạch điện:
+ một tập hữu hạn các phần tử cơ bản lý tưởng ghép với nhau một
cách thích hợp sao cho mô tả được truyền đạt năng lượng điện từ
+ biến đặc trưng: dòng điện và điện áp (trên các phần tử của mạch)
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.2. ĐỊNH NGHĨA VÀ CÁC YẾU TỐ HÌNH HỌC CỦA MẠCH ĐIỆN
2. Các yếu tố hình học của mạch điện
L1 L2 i2 ► Các phần tử mạch
i1
R1
R3
R2
► Nhánh
L3 j ► Nút (đỉnh)
e1 e2
C3 ► Vòng
i3
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
Phần tử cơ bản
+ đại diện cho một hiện tượng điện từ trên vùng xét
+ được biểu diễn bằng phần tử một cửa
+ có 1 cặp biến biến đặc trưng dòng điện và điện áp trên cửa
+ nối tới các phần khác của mạch điện qua cửa.
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
1. Điện trở R, điện dẫn g
i + Điện trở đặc trưng cho quá trình tiêu tán trên vùng xét
+ Quan hệ dòng – áp: ur = ur ( ir )
u R
+ Đơn vị: Ohm (Ω) và các dẫn xuất: kΩ, MΩ,…
►Nếu quan hệ u(i) là phi tuyến: điện trở phi tuyến
►Nếu quan hệ u(i) là tuyến tính: điện trở tuyến tính
u(V) u = Ri
+ Nghịch đảo của điện trở R là điện dẫn g. Đơn vị điện
dẫn là Siemen (S)
i(A)
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
2. Điện dung C
+ Điện dung C đặc trưng cho hiện tượng tích phóng năng
i
lượng điện trường trong vùng xét
q
+ Quan hệ dòng – áp: q = q ⎛⎜ u ⎞ dq
u ⎟ ,i =
C ⎝ C ⎠ dt
+ Ở tần số đủ thấp, điện tích q phụ thuộc điện áp đặt vào
vùng xét. Đa số quan hệ q(u) là tuyến tính
q + Khi q(u) tuyến tính: điện dung C tuyến tính
q(u)
q = Cu, i = C du , u = 1 ∫ idt
dt C
u
+ Đơn vị điện dung: Farad (F) và các dẫn xuất của F
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
3. Điện cảm L
i
+ Đặc trưng cho hiện tượng tích phóng năng lượng từ
ψ trường trong vùng xét
u
+ Quan hệ dòng – áp:ψ =ψ ( i ), u = dψ
L dt
► Khi ψ(i) phi tuyến: điện cảm L là phi tuyến
► Khi ψ(i) tuyến tính: điện cảm L là tuyến tính
ψ
ψ = Li, u = L di
dt
i + Đơn vị của điện cảm: Henry (H) và các dẫn xuất
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
4. Hỗ cảm M
ψ =ψ ⎛⎜ i ,i ⎞⎟ , ψ =ψ ⎛⎜ i ,i ⎞
ψ22 1 1⎝ 1 2 ⎠ 2 2⎝ 1 2 ⎟⎠
u1
i1 i2 ψ21
dψ 1 ∂ψ 1 ' ∂ψ 1 '
ψ12
u1 = = i1 + i2 = L1i1' + M12i2'
dt ∂i1 ∂i2
u2
dψ ∂ψ ∂ψ
u2 = 2 = 2 i1' + 2 i2' = M 21i1' + L2i2'
ψ11 dt ∂i1 ∂i2
M12 = M21 = M – gọi là hệ số hỗ cảm giữa 2 cuộn dây
► Để xác định dấu của điện áp hỗ cảm phải biết vị trí không gian của các cuộn dây
►Khái niệm cực tính của các cuộn dây
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
4. Hỗ cảm M
Nguyên tắc: Khi chiều dòng giống nhau với mỗi cực tính của các cuộn dây
có liên hệ hỗ cảm thì trong mỗi cuộn dây chiều từ thông tự cảm và hỗ cảm
trùng nhau.
M L2
i1 L1 i2
* *
u1 u2
u1 = L1i1' − Mi2' u2 = − L2i2' + Mi1'
► Dấu của điện áp tự cảm và hỗ cảm phụ thuộc vào chiều dương
điện áp quy ước tính cho nhánh chứa phần tử hỗ cảm
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
5. Nguồn áp, nguồn dòng
5.1. Nguồn áp
Thực tế vận
-Nguồn áp độc lập hành không
e βik được phép
-Nguồn áp phụ thuộc
ngắn mạch
nguồn áp, hở
mạch nguồn
dòng!
5.2. Nguồn dòng
j αuk -Nguồn dòng độc lập
-Nguồn dòng phụ thuộc
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
6. Mô hình phần tử thực
+ tập hữu hạn các phần tử lý tưởng ghép với nhau 1 cách thích hợp
R L
+ có nhiều mô hình tiếp cận một phần tử thực
+ sai số mô hình hoá phần tử thực:
ε = ε MH + ε TT
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.3. CÁC PHẦN TỬ CƠ BẢN CỦA MẠCH ĐIỆN KIRCHHOFF
7. Vấn đề triệt tiêu nguồn trong mạch
Chỉ triệt tiêu nguồn trên sơ đồ, phục vụ việc phân tích mạch!
+ Nguồn độc lập:
- ngắn mạch nguồn áp
- hở mạch nguồn dòng
+ Nguồn phụ thuộc:
- triệt tiêu nguyên nhân gây ra nguồn phụ thuộc
- KHÁI NIỆM VỀ MÔ HÌNH MẠCH ĐIỆN
I.4. HAI ĐỊNH LUẬT KIRCHHOFF MÔ TẢ MẠCH ĐIỆN
1. Luật Kirchhoff 1 n
C
L + Phát biểu: ∑i
k =1
k =0
i3
i2
+ Ý nghĩa: thể hiện tính liên tục của dòng
R điện qua một mặt kín (trường hợp riêng là
qua một đỉnh của mạch)
i1
2. Luật Kirchhoff 2
m L3
+ Phát biểu: ∑u k =0 R1 C
k =1 R4
+ Ý nghĩa: thể hiện tính chất thế của quá e1 e2 L2
trình năng lượng điện từ trong một vòng
kín
nguon tai.lieu . vn
