Xem mẫu
- Tạp chí khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 1(50)-2021 MỜ NGHĨA Ấ NGHĨA RONG CÁC Ừ PHỨC TI NG VIỆT Hồ Văn uyên(1) (1) Trường Đại học Thủ Dầu Một Ngày nhận bài 15/12/2020; Ngày phản biện 20/12/2020; Chấp nhận đăng 30/01/2021 Liên hệ email: hoxuantuyen@gmail.com https://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2021.01.167 ư i g nh n đ ng đại y u t ti ng ấu tạ tr ng ột s t ph ti ng iệt đư nhà iệt ng họ h à ờ ngh h ất ngh và họ và đ đ ph n ại t ph Tuy nhiên nh ng y u t này hiện n y v n h ng h ờ ngh ất ngh tr ng phư ng ng vậy ần phải nh n nhận ại đ ph n ại h p h n ài vi t nh t h r ngh ủ nh ng y u t đư h à ờ ất ngh tr ng t ph ti ng iệt hiện n y và đ xuất ph n ại ại ột s t ph ại này Chúng t i th ng ê t ph hiện đại y ut ờh ất ngh xe xét ngh ủ y u t này tr ng t ổ đ i hi u v i t tư ng ng tr ng t đi n phư ng ng và ả tr ng t đi n ti ng iệt hiện đại đ x định ngh ủ húng T đ húng t i ti n hành ph n ại ại t ph ài vi t h r ngh ủ y u t đư h à ờ ất ngh à sở ph n ại t ti ng iệt the ấu tạ iệ ấy tiêu h ng ngh đ ph n ại t ph ti ng iệt hiện đại à h p h họ nhưng ng h ph tạp Chúng t ần phải xe xét ng ngh ủ y u t tạ t ph tr ng t đ n đ ng đư sử ụng ở phư ng ng hiện n y Nh ng đ xuất này th p ụng đ ạy i n th v ấu tạ t ti ng iệt tr ng s h Ng văn ở trường phổ th ng và à tài iệu th hả h việ đà tạ ngành Ng văn hiện n y ở trường đại họ a: phư ng ng t ph t ghép t y y ut ờ ất ngh Abstract VAGUE ELEMEMTS IN VIETNAMESE COMPLEX WORDS From the synchronic viewpoint, the (monosyllable) component in some Vietnamese complex words is considered to be ambiguous or insignificant by Vietnamese linguists, which is based on to classify complex words. However, these factors are still not ambiguous or insignificant in the dialects... Therefore, it is necessary to have a look back for a more reasonable classification. This article aims to look for and point out the components that re nsi ere t be fuzzy r sing e ning in t y’s p ex ietn ese w r s n proposes to reclassify some of these complex words. We do statistics of modern complex words with components considered to be ambiguous or insignificant in meanings to 127
- http://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2021.01.167 compare with these components in ancient words with the support of the general dictionaries and dialect dictionaries. Then, we reclassify the complex words. We show the components considered to be ambiguous or insignificant in meanings in order to form bases for classifying Vietnamese words by their structures. Using the semantic criteria to classify ern ietn ese w r s is re s n b e s ientifi but it’s s quite p i te It is necessary to consider the semantics of the components in complex words used in the current dialects. These suggestions can be applied to teach the structure of Vietnamese complex words in Philology books for school and used as reference material for the current Philology training in universities. 1. Đặt vấn đề từ phức m: y u t , thành t , t t h nh vị, ti ng bà v à à mờ mấ à và v ơ v ng p p ỏ nhấ ) p ừ ấ mờ , mấ à à ứ p ừp ứ à p và ừ và ừ pp D ut ờ ấ v à ừ cổ p ơ ổ à vẫ mờ , mấ . Nh ng y u t à ờ ho c mấ : tr c u), ban ban ngày), bẹo y bẹo), x c b b b v i) hú ò bằ ất nung) ng i (trong x ng i), nhởi (trong h i nhởi), gộc (trong gậy gộc),… n t i vẫ ù c lập p ơ Nam B , Bắc Trung B vù N H … D à à b mờ ho c mấ ừ p. à v b u t mờ, mấ ừp ứ à và ấ p ừp ứ 2. Cơ sở khoa học và phương pháp nghiên cứu 2.1. Cơ sở khoa học h n ại t ti ng iệt the ấu tạ hiện n y p u từ ti ng Vi t theo cấu t à ờ ấ v v b tv v p ừ ti ng Vi à ừ ơ ừp ứ ừp ứ à ừ v ừp ứ ứ và p ơ ứ ấ p à ừ p và ừ à ứ ừ và ừ p : – Từ “ à từ phứ c t o ra bằng p ơ ứ ng t ” (Di p Quan và 2009 à p ơ ứ à b hay b phậ ức ng v g c ơ v ừ v ng). Từ ờ ất m t ti ng 128
- Tạp chí khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 1(50)-2021 (từ t / à ) mấ . Trong T ti ng Việt ả vi : “ xấp xỉ 5400 từ i g n 2800 từ à b à g ” H à Hà và 2008 à à ũ ừ à b theo i: ừ p ỏ v : eng eng r r h ộp bộp è nhè… ừ à g c v : may mắn đỏ đắn ù àng gật gù… ừ à g c (v : b ng hu ng đă đă th nh nh thờ x n x n … H à Hà và 2008 ũ n : ờ p ù c lập: à à h u hấu, ba ba, k n k n, thu ng lu ng đu đủ h h th n l n…, H p và ừ ơ ,H à Hà p và ừ Mai Ng c Chừ, ũ ức Nghi H à ng Phi n p và ừ p ẫ – Từ p à từ chứa hai (ho ơ ừ t và hi “ ò p i ng ” (Di p Q và 2009 . ứ và ấ v c v ừ p i: từ p c v ý ừv pv và ừ p v ý ừv p iv v : bởi v h nên th à … . ừ p cứ và i quan h v ờ à :G p p p và p ập p ỏ ừ p ập à b : – Từ p ng lập g p : “Ý từng à t trong từ g p l i bi u th ý chung c a cả từ” (Di p Q và 2009 . V : Thầy trò tàu xe, xư nay, họ hành ăn u ng, t t đẹp, may rủi, hèn mọn, v h ng… – Từ p ng lập ơ n : “Ý c a từ p ứng v i ý c a từ t õ ng nhất trong s từ t m t trong (trừ ý “ ổng h p” ” “ý c a từ t ò l i u xu ng phai d n, …” (Di p Q và 2009 . V d : ch bú b p nú đường s vi t h ăn n i… – Từ p ng lập h p :Ý a c a cả từ à ừ à . V d : đất nư c, gi ng s n g n ạ ruột thịt… Nguyên nh n ờ/ ất ngh ủ y u t tr ng t ti ng Việt hiện đại S bi ổ a từ à ật tất y u c p tri n c ừ r và ũ thu hẹp, bi ổ và ậm ờ/mấ ừ phức ti ng Vi t hi i à ũ khi b mờ ho c mấ H ờ ấ à ừ p ứ do à b ổ ừ à b à b ờ ấ ờ N ỉ ò ấ ừ ổ hay chỉ “ ò p trong ti ng Vi t hi ý ã b lu mờ ò ù c lập n … ã ổ à à v ý ” ơ L c, 2002). 129
- http://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2021.01.167 N ứ à ừ . Khi t o từ à ờ v à : Ng n trong ng n ng n g c. V x trong x nh x h trong hi h àng trong ù àng, đùng đùng r r h ấp lửng … Khi t o từ p à ất sắ ừ ừ và : X nh è x t t vút … Khi t o từ ơ ất cả c ti à ) .V :B k t h i bù nh n … 2.2. P ương p áp ng iên cứu à v hai p ơ p p ứ : – Th ng và p lo i ng li u thu thập c. C y u t mờ/mất l i m t trong T đi n T Việt cổ (Nguyễn Ng S i n, 2010) v i à từ. N à vẫ à ng y u t mờ/mấ C ấ 185 ơ v từ ổ ơ à ừ ã ừ phứ (H à , 1995). S à p i ừ phứ à à i: từ và ừ p – ay ut ứ i chi u v i từ ơ ơ T đi n phư ng ng N ộc aN ễ (1994). Từ ng nhậ và n ngh c n thi t. 3. Kết quả và thảo luận Nhận di ờ ấ ừp ứ ấ à à v à ừ ổ ơ õ à sau. (1) Trong t phức u ng t y u t mờ ng /mấ ng v n là t i cổ đơn â c ng ương đương (gần ng đồng ng oặc ái ng ) với m ty ut ng còn lại. L à 84 185 ơ v ừ ả ấ : 45,4 %). à ã p và ừ và ừ p ập ơ : – ừ : à ờ ấ : m nh ẩy, m c meo, th a m a, im ắng i e u xấ xư g ghi gi g n h i h hỏi h n tù túng hẹp hòi bé bỏng hung hạ hù hi n r rệt tuổi t x ng x thư th t thêu thù tr ng trộ n tr n ngh ng i ngủ nghê nh nh nhảu e nhe h i nhởi gậy gộ ỏng nh bụ b đàn đú à ờ ấ : m n ày ò ư thư b đ n i nịt phe phẩy nh ún vụn , m y ắn - ừ p: à ờ ấ : t i ét hi u ng ngu uội ấp b h x nh ét i b t u xe ộ bần tiện yêu ấu ắng nhi i thù h n quạnh hiu đẹp giòn iêng he gi ả ả b n h đổi h y hạ rên si t x vời ng 130
- Tạp chí khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 1(50)-2021 thinh đ thỏ bày tỏ tr i tr nải nghè nàn bé nậy x ng i b p nú t i súng ng tre phe gà qué x ng đ nh h à ờ ấ : Mu ng thú u ờ đ n s i sòng ph ng nh ng ng quên b ẹ N ã v à ừ vậ p và ừ và ừ p ập ơ à à à à à p ả bả ấ p ơ ứ ấ ừ à Theo ch ấ ừ th h i nhởi gậy gộ b đ nh ún vụn n i nịt à ừ p ả à ừ p ừ p ơ bày tỏ bé nậy x ng i u ờ p ả à ừ p ập p v à ừp ứ ấ à ờ ấ vẫ ù ập và õ à à à : – Manh trong nh ún vụn ổ à“ ỏ” và vẫ ù ập v : “Từ ỉ ơ v vậ ỏ ù ắp à ý ” H à 1995 : M nh hi u nh bạt nh … – trong th “bỏ ò ” ù v “ ừ ứ ” H à 1995 : n h ng đư bỏ … – trong b đ ổ à“ và ừp ” và vẫ ù ập p ơ N v “ p à bằ bà ” H à 1995 “ p ” (Nguyễ 1996). : b gạ ên xe – Nai trong n i nịt ổ à“ ắ ” và vẫ ù ập p ơ v “b ” H à 1995 . V :N i h tb hàng và xe ừp ứ vừ v vừ v p ấ D à ừ p – Tỏ trong bày tỏ ổ à“ à ” và vẫ ù ập v “b bằ ỉ … ờ ấ ” H à 1995 : Tỏ òng bi t n tỏ th i độ th n thiện… – Nậy trong bé nậy ổ à“ ” “Nậ ” à“ ”b p ơ N và vẫ ù ập v “b ” : Nu i he u nậy ụng n y th – Ng i trong x ng i ổ à “ ” và vù N vẫ ù ập v “ ” : p nh u gi qu ng đường này àng th ng i ẹ thầy th x (ca dao) H à 1995 Nhà i ng i trường h ng 131
- http://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2021.01.167 – Nhởi trong h i nhởi ổ à “ ơ ” và vù -N vẫ ù ập v “ ơ” : Đi nhởi v i t h ng – ộ trong gậy gộ ổ à“ p ơ à ” và H ù ập v à – Lu trong u ờ ổ à“ ờ õ” và p ơ N vẫ ù ập v “ ờ” : Đèn ài òn ngọn x nh ngọn đỏ đèn Th ngọn tỏ ngọn u (Nguyễ 1996 “ ờ õ” : Trăng u v bởi ng y Đ it h trở v y t h ng (ca dao) H à 1995 Ch u qu h ng đọ đư . (2) Trong t phức, m t y u t ng ty u t mờ/mấ ng . Hai y u t c quan h c ín p ụ về ng . Lo à ỉ 17 ơ v ừ 92 : X nh ngắt t ngắt t ng vật n ng gà đỏ ò tr r nh già i gà ri sui gi ắ nê ư xổi đòn bọng… N ừ à à p và ừ p p à ứ : Ngắt t ng n ng ò r nh i ri sui nê xổi bọng õ ừ ổ à ờ ấ ấ à nê i vẫ ù ập và õ : – Nê trong ắ nê ổ à“ v và ” và ù ập v “ ắ và ứ vừ ” (Nguyễ 1996 p ơ N : C n đ nê bột ngọt và n i h hư – C i trong già i ổ à“ à” ũ ù ập và ũ ơ :“ à ò ứ p ” H à 1995 . vậ ừ ắ nê à p p à ừ già ip ả p và ừ p ập p p (3) Trong t p ức các u t ạo đều mờ/mấ ng . Lo à 8 ơ v 43 à ừ i ng n ởn n u s ng s ng phăng phăng r u r t và ừ p: Đă hiêu ủ ột L ừ p à ờ à ừ p ẫ H à ừ p b à v à ừ ổ õ à . – L i ng Lai ổ à“ ” ng ổ à“ ơ ắ b ắ ” N à“ ” N ả ừ à“ à ắp ả ũ ” N ừ ò à ơ à à N ừ p ập p à p và ừ – Đă hiêu: Đă ổ à “p ả ” hiêu ổ à“ ” N ả ừ à “ vẻ p ả b bậ ” H à 1995 N ừ ò à ơ à à N 132
- Tạp chí khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 1(50)-2021 ừ p ập p ờ p à à p và ừ p ập p và ừ p ẫ ừ ơ (4) Trong t phức (p ần lớn u c lá ) ai y u t mờ/mấ ng . ong đ c t y u t v n ng c i cổ đơn â . g c u c ng nà đại i n ng c oc . Lo à 63 ơ v 34 à: – ừ : Mênh ng ă e i ắt é e úng li ng , lẹt đẹt ăn năn n n ụi ụi i ầu i à ửng ưng ờ đờ đủng đ nh gạ g hă hở tênh hênh ng h ng đ h h n r r n r n rén u r u r r săn s thảnh th i vòi vọi ui út phàn nàn ngú ngắ ngất ngh u inh ỏi ph i ph ún phún quạnh qu sà s xà x ăng xăng xởi ởi h hênh ại ột y bậy bạ bời bời tỏ tường trụ tr vất vưởng ú nú – ừ p: Nạ òng ng ung e ệ bạ b tr n à nhắ b nhiêu quạnh hiu ng quạnh đ i b i dang t y ưu ng đ ng b ng p ừ và ừ p ập ơ à p và ừ và ừ p (5) Trong t p ức các y u đều ng .L à 13 ừ 7 à ừ: Lấ e ấp ủ tr trở ộ n xấ i the the đòi h n h i sạn túng qu n r u ri s sút tă h i rầy N à ũ ừ ơ ổ ừ à ấ à ừ p và ờ p: – Túng qu n Túng ổ à“ òb ” và vẫ ù ập v ừ: “ và à ả p vậ ấ ằ à ” H à 1995 . u n ũ ù ập v ừ: “ và b ắ ứ ờ àv ờ vậ ấ à ả ” H à 1995 . – ầy : Rầy ổ à“ ” và vẫ ù ập p ơ N v “ ắ ” la ũ ù p ơ N v “ ắ ” (Nguyễ 1996 . : Ch ắng ẹ rầy n h i nà – Ria trong r u ri ổ à“ ỏ” và vẫ ù ập v “ p” H à 1995 . – út trong s sút ổ à“ơ ” và vẫ ù ập v “ ả ơ v ” H à 1995). – Tă trong tă h i ổ à“ ơ à b b ừ bù ” và vẫ ù ập v “b ỏ ừ ổ ” : B ng hi tă . 133
- http://doi.org/10.37550/tdmu.VJS/2021.01.167 – Teo trong te t p ổ à“ ỏ ỏ ” và vẫ ù ập v “ ỏ b ờ bấ à ” H à 1995) : ắp h n te ại r i. – Bấy trong n t bấy ổ à“ ừ” và vẫ ù ập v “ ũ ứ ã ” H à 1995 : Bấy như tư ng 4. Kết luận ấ p ừp ứ à v p ứ p p v ừ… à ũ ậ ấ ờ ừ ừ p ứ à õ và ờ ấ ờ à ừv và p p(1). N ờ ấ ừp ứ à ấ à ứ p ừ ấ à vẫ õ à N ù ập p ơ ổ ậ à vậ p ả ậ ờ p à p ừ ấ Nhi u à ã ứ ờ p ừ (2) à ừ p ậ ả vấ :C ừ và p ơ ứ ừ p ả à ả p p ờ và v ả à ờ ơ à à bả ấ ừ à C ú íc : (1) “đất đ i vườn tư x ng, ch bú nh tr ng xe ộ à ừv à p p “Nguyễ à ãp ý b phận thứ à ấ ổng h p trừ ý b phận thứ nhấ N ý p ả àý ừ v ng, chỉ gi trị v ng ph p ứ ti u ại "tổng h p" tr ng th t ti ng iệt ỉ H i thảo qu c t Vi t Nam h c l n thứ ba, 2008). (2) N ễ H :“ ổh p à à ổh p v ò v m i quan h ng ng c u bi u hi p p ơ ” “ k t luậ c rằ v th c chấ ũ à p v ng t vừ p p song song, vừ ng ơ i xứ ” 9 ; bà v ắt v v n h ng phải à t y N 15 4 2018 : “ ắt vẻo v à t cấu “ + ” à à ơ à t từ c lập à th và à m ” Ô ũ bà v t Ngh ủa một s “y u t y c “ ắ ” nhật từ 5 2020. 134
- Tạp chí khoa học Đại học Thủ Dầu Một Số 1(50)-2021 ÀI LIỆU THAM KHẢO [1] N ễ (1994). T đi n phư ng ng N ộ. NXB T à p H . [2] Di p Q H à (2009). Ng ph p ti ng Việt, tập 1. NXB G d c. [3] H (1999). T v ng - ng ngh ti ng Việt. NXB G c. [4] Mai Ng c Chừ ũ ức Nghi H à ng Phi n (1997). C sở ng n ng họ và ti ng Việt. NXB G d c. [5] H à Dũ (1999). à v vấ nhận di n từ ng Vi t. Tạp h Ng n ng , s 2. [6] Nguyễn Thi G p (1996). T và nhận diện t ti ng Việt. NXB G c. [7] H à Hà b (1998). T ti ng Việt – H nh th i – Cấu trú . NXB Khoa h c ã i. [8] H o (1985). V ơ v h c c a ti ng. Tạp h Ng n ng , s 2. [9] Nguyễn Th Hai (1988). M i quan h ng v i p . Tạp h Ng n ng , s 2. [10]H à (2010). T đi n ti ng iệt NXB à N ừ . [11]Nguyễn Ng S n (2010). T đi n T Việt cổ. NXB . [12] H à Hà (ch b ) (2008). T ti ng Việt. NXB Sà Gò . [13] H à Hà (ch b ) (2006). T đi n T y ti ng Việt. NXB Sà Gò . 135
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học