Xem mẫu
- LIÊN NGÀNH TRIẾT HỌC - XÃ HỘI HỌC - CHÍNH TRỊ HỌC Yếu tố ảnh hưởng đến quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở tỉnh Hải Dương hiện nay Actors affecting the process of building living culture basis in Hai Duong province today Nguyễn Thị Hải Hà, Phùng Thị Lý Email: nguyenhadhsd@gmail.com Trường Đại học Sao Đỏ Ngày nhận bài: 15/8/2019 Ngày nhận bài sửa sau phản biện: 11/12/2019 Ngày chấp nhận đăng: 31/12/2019 Tóm tắt Trong quá trình hội nhập phát triển đất nước, việc xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở là hết sức quan trọng làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn dân cư vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ con người. Hải Dương là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Hồng nằm ở giữa trục Quốc lộ 5 và đường sắt Hà Nội - Hải Phòng, hệ thống giao thông thuận tiện, có mật độ dân số đông, an ninh chính trị ổn định, kinh tế tăng trưởng nhanh. Nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân ngày càng cao. Công tác xây dựng đời sống văn hóa cơ sở bước đầu đi vào nề nếp, có ý nghĩa quan trọng đối với việc phát triển đời sống văn hóa vật chất - tinh thần của người dân. Bên cạnh đó vẫn còn có những hạn chế trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Vậy quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sở hiện nay ở tỉnh Hải Dương chịu sự ảnh hưởng từ những yếu tố nào? Bài báo đi vào nghiên cứu một số yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở tỉnh Hải Dương hiện nay. Từ khóa: Yếu tố; tác động; văn hóa cơ sở; Hải Dương. Abstract In the process of integration and development of our country, building the cultural life at the grassroots level is very important, so that the culture permeates the entire life and social activities, each person, each family. collectives and communities, each residential area in all areas of activities and human relations. Hai Duong is a province in the Red River Delta located in the middle of National Highway 5 and Ha Noi - Hai Phong railway, convenient transportation system, high population density, stable political security, fast economy growth. Demand for cultural enjoyment of people is increasing. The construction of local cultural life has initially been organized and has important implications for the development of material and spiritual cultural life of the people. Besides, there are still limitations in the process of building a local cultural life. So, what factors are influenced by the process of building a local cultural life in Hai Duong province? The paper investigates a number of factors affecting the construction of cultural life in Hai Duong province today. Keywords: Element; impact; grassroots culture; Hai Duong. 1. ĐẶT VẤN ĐỀ dựng con người mới, góp phần nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, phát triển nguồn nhân lực chất Nghị quyết Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành lượng cao. Trung ương khóa VIII năm 1998 khẳng định: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục Hải Dương cách Thủ đô Hà Nội 60 km về phía tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển kinh tế - Tây, cách Hải Phòng 45 km về phía Đông, phía xã hội của đất nước” [4]. Trong nhiều năm qua, Bắc giáp với các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, phía văn hóa có nhiều đóng góp trong sự nghiệp phát Tây giáp tỉnh Hưng Yên, phía Đông giáp tỉnh triển kinh tế - xã hội, tạo điều kiện cho việc xây Quảng Ninh, phía Nam giáp tỉnh Thái Bình. Có nhiều cơ hội được giao lưu, tiếp thu nhiều nét văn Người phản biện: 1. PGS.TS. Đoàn Ngọc Hải hóa tiêu biểu của các vùng miền, tạo ra sắc thái 2. TS. Trần Phạm Văn Dự văn hóa riêng biệt. Trước những yêu cầu của Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019 121
- NGHIÊN CỨU KHOA HỌC thời kỳ mới quá trình xây dựng đời sống văn hóa 2.1. Vị trí, vai trò của việc xây dựng đời sống ở cơ sở đạt được những thành tựu nhất định; Đời văn hóa cơ sở sống vật chất và tinh thần được nâng cao; văn hóa Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở có vị trí vai trò truyền thống được khôi phục và phát triển; Xây quan trọng trong giai đoạn hiện nay, bởi: dựng được nếp sống văn minh, đẩy lùi các tệ nạn Thứ nhất: Nói đến văn hóa là nói đến con người, xã hội, tạo dựng sự ổn định về chính trị, từng bước xã hội và trình độ phát triển của họ. Vì vậy, nhiệm phát triển về kinh tế - xã hội. Đến nay, toàn tỉnh vụ hàng đầu của công tác văn hóa là nhằm bồi có 85,3% gia đình văn hóa, 1.248/1.469 (84,9%) dưỡng, đào tạo, xây dựng con người Việt Nam làng, khu dân cư văn hóa, 85% cơ quan, đơn vị trong giai đoạn cách mạng mới. Nhiệm vụ này thể văn hóa ; Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng hiện quan điểm nhất quán của Đảng ta coi trọng đời sống văn hóa” tiếp tục phát triển gắn kết với con người là nguồn lực cơ bản, quyết định sự phát phong trào "Xây dựng nông thôn mới"; Phong trào triển của xã hội, đồng thời là mục tiêu nhằm đạt tới thể thao quần chúng tiếp tục được duy trì và phát của các lĩnh vực kinh tế - xã hội. triển thu hút ngày càng nhiều người tham gia tập luyện các môn thể thao [7]. Thứ hai: Môi trường văn hóa chứa đựng những giá trị văn hóa, nơi con người và cộng đồng thực Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hiện các hoạt động sáng tạo, bảo tồn, giao lưu và quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sở ở tỉnh còn nhiều hạn chế bất cập như: Đời sống tinh hưởng thụ văn hóa. Môi trường văn hóa do con thần của nhân dân chưa được nâng lên một cách người sáng tạo ra qua nhiều giai đoạn phát triển. tương xứng với sự phát triển kinh tế; Chưa có Đây là một trong những điều kiện sống của con sự thống nhất giữa các ban ngành trong việc xây người và cộng đồng. Xây dựng môi trường văn dựng đời sống văn hóa cơ sở, công tác lãnh đạo, hóa bao gồm: xây dựng gia đình văn hóa, làm cho chỉ đạo các phong trào mang tính chung chung; mọi gia đình thực sự là tế bào lành mạnh của xã Nhiều tệ nạn xã hội còn diễn biến phức tạp; Việc hội, là tổ ấm của mỗi người; xây dựng làng, bản, quản lý thiết chế văn hóa còn hạn chế; Các phong thôn, ấp, xã, phường văn hóa nhằm góp phần phát trào, các cuộc vận động chưa thu hút được đông triển kinh tế, nâng cao đời sống, thực hiện xóa đói đảo người dân tham gia; Hoạt động thể thao, văn giảm nghèo, giúp nhau làm giàu chính đáng; giữ nghệ chưa phong phú, đa dạng; phong trào toàn vững ổn định chính trị, trật tự, an toàn xã hội, nhân dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở một dân có đời sống chính trị lành mạnh, đạo đức lối số làng, khu phố chưa thực đi vào chiều sâu mà sống văn minh, lịch sự; tôn trọng kỷ cương phép vẫn còn mang tính hình thức; Nhận thức về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở của một số cán bộ nước, quy ước của cộng đồng, sống và làm việc làm công tác văn hóa ở cơ sở còn hạn chế, chưa theo Hiến pháp, pháp luật; Phát triển và nâng cao đầy đủ... chất lượng các thiết chế văn hóa bao gồm các cơ sở vật chất dành cho hoạt động văn hóa như nhà Những kết quả và hạn chế trên trong quá trình xây văn hóa, câu lạc bộ, thư viện, nhà truyền thống, dựng đời sống văn hóa cơ sở của tỉnh chịu sự bưu điện văn hóa xã, sân thể thao, các đội văn tác động của nhiều yếu tố ảnh hưởng: điều kiện nghệ quần chúng, hệ thống truyền thanh, các tổ, tự nhiên, kinh tế - xã hội, lịch sử truyền thống, đội tuyên truyền lưu động, các thiết bị cho tuyên đường lối, các chủ trương chính sách của Đảng, truyền, cổ động,... thu hút được đông đảo nhân Nhà nước, Đảng bộ tỉnh Hải Dương,... trên cả hai dân tham gia. phương diện tích cực và hạn chế. Vì vậy, bài báo tập trung nghiên cứu, phân tích các yếu tố ảnh 2.2 . Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Hải hưởng đến quá trình xây dựng đời sống văn hóa Dương tác động đến xây dựng đời sống văn cơ sở ở tỉnh Hải Dương, góp phần đánh giá đúng hóa cơ sở hơn nguồn động lực cũng như rào cản, điểm tắc 2.2.1. Điều kiện tự nhiên nghẽn trong quá trình tổ chức, xây dựng đời sống văn hóa cơ sở của tỉnh nhà hiện nay. ■ Vị trí địa lý: Hải Dương là một trong bảy tỉnh, thành thuộc vùng kinh tế trọng điểm phía Bắc. 2. MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XÂY Diện tích toàn tỉnh 1.662 km2 tiếp giáp với sáu tỉnh: DỰNG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA CƠ SỞ Ở TỈNH Bắc Ninh, Bắc Giang, Hải Phòng, Quảng Ninh, HẢI DƯƠNG Hưng Yên, Thái Bình. Trên địa bàn tỉnh có trục 122 Tạp chí Nghiên cứu khoa học,Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019
- LIÊN NGÀNH TRIẾT HỌC - XÃ HỘI HỌC - CHÍNH TRỊ HỌC giao thông Quốc gia quan trọng chạy qua. Trung mức tăng khá như công nghiệp chế biến, chế tạo tâm kinh tế chính trị, văn hóa của tỉnh thuộc thành tăng 11,1%; cung cấp nước, quản lý và xử lý rác thải phố Hải Dương, cách Thủ đô Hà Nội 57 km về tăng 20,4%... Giá trị sản xuất các ngành dịch vụ ước phía Tây, cách Hải Phòng 45 km về phía Đông. đạt 36.270 tỷ đồng, tăng 7,6% so với năm trước. Trên địa bàn tỉnh có nhiều tuyến đường giao thông Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ quan trọng của quốc gia, như Quốc lộ 5, 10, 18, năm 2018 ước đạt 52.773 tỷ đồng (đạt 103,0% kế 37, 38. Hệ thống đường thủy bao gồm hệ thống hoạch năm, tăng 11,5%). Chỉ số giá tiêu dùng bình sông Thái Bình, sông Luộc, các trục sông Bắc quân năm 2018 tăng 3,15% so với 2017 [2]. Hưng Hải và An Kim Hải. Vị trí địa lý thuận lợi Như vậy, Hải Dương đang trong giai đoạn đẩy cùng hệ thống giao thông đường bộ, thủy, sắt khá mạnh thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất hoàn chỉnh, Hải Dương có nhiều lợi thế trong giao nước, phát triển nền kinh tế theo cơ chế thị trường lưu, trao đổi thương mại với các đỉnh tam giác định hướng xã hội chủ nghĩa, đã tác động tích cực kinh tế trọng điểm phía Bắc (Thủ đô Hà Nội, thành và tiêu cực đến quá trình xây dựng đời sống văn phố Hải Phòng, tỉnh Quảng Ninh) cũng như các hóa cơ sở của tỉnh. tỉnh lân cận, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế, thương mại, dịch vụ, văn hóa, du lịch - Tác động tích cực: Kinh tế phát triển, đời sống tỉnh Hải Dương. Đồng thời, tạo điều kiện thuận lợi vật chất nhân dân nâng cao tạo điều kiện thuận cho việc giao lưu văn hóa, phát triển kinh tế, góp lợi trong việc giúp nhau xóa đói giảm nghèo; các phần tạo nên sự phong phú về đời sống văn hóa khu di tích lịch sử được bảo tồn và phát triển; và trong phát triển kinh tế của địa phương. Tuy đầu tư kinh phí xây dựng cơ sở vật chất phục vụ nhiên, đây cũng là một trong những yếu tố tác nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân (sân động tiêu cực đến quá trình xây dựng đời sống vận động, nhà văn hóa; hoạt động văn hóa văn văn hóa trên địa bàn tỉnh: Các tệ nạn xã hội dễ nghệ; lễ hội,...) được quan tâm; Nhân dân tích thâm nhập vào bởi có sự tiếp xúc và ảnh hưởng cực tham gia hưởng ứng các cuộc vận động, các từ bên ngoài mạnh mẽ hơn so với các tỉnh trong phong trào văn hóa do các tổ chức chính trị xã cùng khu vực, sự giao thoa văn hóa diễn ra nhiều hội, đoàn thể chính quyền các cấp phát động. hơn, ảnh hưởng tiêu cực đến xây dựng đời sống Bên cạnh đó, kinh tế phát triển, còn đưa ra những văn hóa ở địa phương. yêu cầu mới đối với việc xây dựng văn hóa nơi công sở như: Các cơ quan thực hiện nếp sống 2.2.2. Điều kiện kinh tế - xã hội văn hóa lành mạnh nơi công sở, cải tiến lề lối làm ■ Điều kiện kinh tế: Kinh tế phát triển hay đi xuống việc, đội ngũ công chức, viên chức phải có năng đều ảnh hưởng đến vấn đề xây dựng đời sống lực, trình độ, có trách nhiệm với công việc, tận tụy văn hóa cơ sở. Điều kiện phát triển kinh tế của và phục vụ tốt nhu cầu của nhân dân. một tỉnh ảnh hưởng, tác động tích cực và tiêu - Tác động tiêu cực: Sự phát triển kinh tế đó là cực đến việc hình thành, xây dựng các giá trị văn điều kiện, môi trường làm nảy sinh những biểu hóa, trong đó có văn hóa ở cơ sở. Trong nhiều hiện tiêu cực, phi văn hóa trong nhân dân, đội ngũ năm trở lại đây, cơ cấu kinh tế Hải Dương có sự chuyển biến, từ một nền kinh tế truyền thống là công chức, viên chức như: kèn cựa, tham nhũng, sản xuất nông nghiệp chuyển sang nền kinh tế bè phái gây mất đoàn kết; Các tệ nạn xã hội như công nghiệp và dịch vụ. Cụ thể, năm 2018, tổng rượu chè, cơ bạc, mại dâm gia tăng; Sự suy thoái sản phẩm trên địa bàn tỉnh ước tăng 9,1% (kế về đạo đức, lối sống chạy theo đồng tiền, đề cao hoạch năm tăng 8% trở lên), là năm tăng trưởng tự do cá nhân,… Đó cũng là nỗi bất an, mối đe cao nhất trong nhiều năm trở lại đây. Giá trị sản dọa, lo lắng thường xuyên của người dân, ảnh xuất nông, lâm nghiệp, thủy sản ước đạt 18.348 hưởng rất lớn đến việc xây dựng đời sống văn tỷ đồng, vượt 1,5% kế hoạch năm, tăng 6% so với hóa cơ sở. năm 2017. Sản xuất công nghiệp (SXCN) tiếp tục ■ Điều kiện xã hội: Cùng với sự phát triển kinh tế, duy trì mức tăng trưởng khá. Giá trị SXCN - xây xã hội cũng có những bước phát triển toàn diện từ dựng ước đạt 203.332 tỷ đồng. Trong đó, giá trị dân số, mật độ dân số, tôn giáo, trình độ dân cư. SXCN ước đạt 186.294 tỷ đồng (tăng 0,5% kế hoạch, tăng 12,75% so với năm 2017). Chỉ số - Về dân số: Theo kết quả điều tra dân số thời SXCN ước tăng 10,3%, trong đó một số ngành có điểm ngày 1/4/2019, dân số toàn tỉnh là 1.892,254 Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019 123
- NGHIÊN CỨU KHOA HỌC người, đứng thứ 9 trên toàn quốc. Tốc độ tăng Tên gọi Hải Dương chính thức có từ năm 1469. bình quân từ năm 1999 đến 2019 là 0,53% [2]. Hải là biển, Dương là ánh sáng, ánh mặt trời. Hải Mật độ dân số tỉnh Hải Dương 1.488 người/km2. Dương nằm ở phía Đông Kinh thành Thăng Long. Tốc độ đô thị hóa sau 5 năm tăng nhanh, mỗi năm Hướng Đông cũng là hướng mặt trời mọc. bình quân dân số thành thị tăng 7%; dân số nữ là Trong thời kỳ Bắc thuộc và phong kiến, Hải Dương 51,1%. Tuy vậy, mấy năm gần đây tỷ lệ sinh giới in đậm dấu ấn các sự kiện lịch sử trọng đại của tính thì bé trai chiếm 120/100. đất nước và chứng kiến bao thăng trầm trong lịch - Về trình độ dân cư: Được nâng lên rõ rệt về cả sử đấu tranh bảo về chủ quyền đất nước. Trong số lượng và chất lượng. Hải Dương đã có nhiều cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, địa bàn Hải Dương Nghị quyết về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, từ khu vực Đông Triều, Kinh Môn đến thành phố nhằm nâng cao trình độ dân trí, đẩy mạnh ứng Hải Phòng là địa bàn hoạt động của nữ tướng dụng khoa học công nghệ cao vào sản xuất, nâng Lê Chân thuộc Trang An Biên, nay là xã An Biên, cao năng suất lao động, tạo việc làm và tăng thu huyện Đông Triều. Thời nào Hải Dương cũng xuất nhập cho người lao động. Cho nên đời sống nhân hiện những tấm gương yêu nước sáng ngời được dân trong tỉnh ngày càng được cải thiện và nâng lưu danh muôn thủa như: Đoàn Thượng, Trần cao rõ rệt trong những năm gần đây. Hưng Đạo, Nguyễn Chế Nghĩa, Phạm Sư Mệnh, - Tôn giáo: Hải Dương còn được biết đến là trung Yết Kiêu, Mạc Đĩnh Chi. tâm đỉnh cao của Phật giáo Việt Nam với các công Trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc trình nghệ thuật mang đậm dấu ấn của đạo Phật Mỹ xâm lược, nhân dân Hải Dương anh dũng bất nhiều thế kỷ, lại có nhiều di tích lịch sử văn hóa khuất đứng lên chống giặc ngoại xâm bảo vệ quê đặc sắc từ thời Lý, Trần, Lê Mạc, Nguyễn, nổi bật hương, đất nước, như nữ du kích Mạc Thị Bưởi có quần thể di tích quốc gia Côn Sơn - Kiếp Bạc. anh dũng hiên ngang trước sự tra tấn của kẻ thù, Như vậy, tín ngưỡng, tôn giáo Hải Dương gắn liền những trận đánh mìn như "tiếng sấm đường 5"... với lịch sử của sự kiện xã hội, chính trị lớn trên Trong kháng chiến chống Mỹ "thóc không thiếu một vùng đất này. Trong đó, tín ngưỡng tôn giáo bản cân, quân không thiếu một người", lớp lớp thanh địa là sợi chỉ đỏ xuyên suốt, gắn liền với cuộc sống niên Hải Dương lên đường vào Nam diệt giặc và cộng đồng, truyền thống văn hóa lâu đời của vùng điều đó được thể hiện qua câu ca dao ca ngợi về Đông Bắc Tổ quốc. mảnh đất, con người Hải Dương: Với điều kiện xã hội như trên có ảnh hưởng tích "Hải Dương anh dũng tuyệt vời cực đến xây dựng đời sống văn hóa cơ sở như Đánh Tây, Tây đổ, chống trời, trời thua" phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá” phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu; Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp dân số đông bổ sung lực lượng lớn tham gia các và đế quốc Mỹ đã có 16.317 trận chiến đấu, tiêu phong trào văn hóa; trình độ dân trí dân cư cao diệt 38.733 tên địch, bắt sống và gọi hàng 27.805 thuận lợi cho việc tiếp thu và thực hiện mọi chủ tên địch, tháo gỡ và phá bom đạn 2.005 quả, bắn trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và của rơi 83 máy bay, thu súng và pháo các loại 8.011 tỉnh về các hoạt động văn hóa dễ dàng hơn, tạo điều kiện thuận lợi xây dựng môi trường văn hóa khẩu. Số người tham gia chống Pháp và chống lành mạnh, đẩy lùi các tệ nạn xã hội, quan hệ tình Mỹ, thanh niên xung phong là 232.560 người, làng, nghĩa xóm được củng cố và phát triển. 39.296 người là liệt sĩ, 16.082 thương binh, có 60 tập thể, 30 cá nhân được phong tặng anh hùng Ảnh hưởng tiêu cực: Tuy nhiên, dân số đông, dân lực lượng vũ trang nhân dân, 1.630 bà mẹ Việt di cư về phát sinh ra nhiều tệ nạn xã hội với những Nam anh hùng và 12/12 huyện, thị xã, thành phố diễn biến và tình tiết phức tạp; tình hình an ninh, được Nhà nước tuyên dương anh hùng lực lượng trật tự bị xáo trộn, ảnh hưởng nhiều đến quá trình vũ trang nhân dân. Những con người, những địa xây dựng đời sống văn hóa cơ sở, nhất là ở các danh đó trường tồn cùng với non song đất nước. khu công nghiệp Trong suốt chiều dài lịch sử, tỉnh Hải Dương luôn 2.3. Truyền thống lịch sử có vị trí trọng yếu và là nơi ghi nhận nhiều sự kiện Với điều kiện tự nhiên đa dạng, phong phú nên sự lịch sử trọng đại của đất nước. Là nơi đã viết nên phát triển lịch sử Hải Dương có nét riêng. những trang sử vàng trong lịch sử chống xâm lăng 124 Tạp chí Nghiên cứu khoa học,Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019
- LIÊN NGÀNH TRIẾT HỌC - XÃ HỘI HỌC - CHÍNH TRỊ HỌC của dân tộc, là quê hương trung dũng kiên cường. sống và hoạt động xã hội, vào từng người, từng Trong lịch sử kháng chiến chống thực dân Pháp, gia đình, từng tập thể và cộng đồng, từng địa bàn đế quốc Mỹ xâm lược. dân cư; vào mọi lĩnh vực sinh hoạt và quan hệ con người, tạo ra trên đất nước ta đời sống tinh thần Với truyền thống lịch sử, nhân dân Hải Dương cao đẹp, trình độ dân trí cao, khoa học phát triển, kế thừa, bảo tồn và phát huy những giá trị truyền phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện thống tốt đẹp đó, góp phần lớn vào công cuộc xây đại hóa” [4]. dựng đời sống văn hóa cơ sở của tỉnh, là tiềm năng to lớn đối với sự phát triển văn hóa du lịch. Bộ Chính trị quyết định mở cuộc vận động sâu rộng trong toàn Đảng, toàn dân đẩy mạnh xây Những yếu tố về điều kiện tự nhiên, lịch sử, kinh dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, trong tế, văn hóa, xã hội, dân cư tác động đến xây dựng đó có việc thiết lập nếp sống lành mạnh trong đời sống văn hóa theo hai chiều cạnh, mặt tích cực việc cưới, việc tang, lễ hội. Ngày 12/01/1998, tạo ra những điều kiện thuận lợi, làm sản sinh nội Ban Chấp hành Trung ương Đảng đề ra Chỉ thị số lực, nguồn sức mạnh từ bên trong giúp cho tỉnh Hải 27/CT/TW về việc thực hiện nếp sống văn minh Dương thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng đời trong việc cưới, việc tang, lễ hội. sống văn hóa, mặt hạn chế trong mỗi yếu tố tạo ra “rào cản” đối với Hải Dương trong việc xây dựng Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương đời sống văn hoá cũng như thực hiện các mục tiêu Đảng khóa XI đã ban hành Nghị quyết số 33-NQ/ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh. TW “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất 2.4. Chủ trương chính, sách văn hóa của Đảng, nước”. Đặc biệt, Nghị quyết đã nhấn mạnh quan Nhà nước điểm phát triển con người, gắn phát triển văn hóa Trong quá trình đổi mới đất nước, thực hiện nền với sự hoàn thiện nhân cách con người và xây dựng con người để phát triển văn hóa. Đây là kinh tế thị trường, mở cửa hội nhập, đẩy mạnh quan điểm tiên tiến, khẳng định vị trí chủ thể của công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đảng và Nhà nước nền văn hóa không ai khác chính là con người. có nhiều chính sách để lãnh đạo thực hiện thắng Con người làm nên văn hóa, con người hưởng thụ lợi nhiệm vụ xây dựng và phát triển nền văn hoá và giữ gìn văn hóa [5]. Việt Nam theo đúng Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng ban hành nhiều Một trong những giải pháp lớn để phát triển văn Thông tư, chỉ thị như: Thông tư số 12/2011/TT- hóa là dành sự ưu tiên cho xây dựng đời sống văn BVHTTDL ngày 10/10/2011 của Bộ Văn hóa Thể hóa. Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp thao và Du lịch quy định chi tiết về tiêu chuẩn, hành Trung ương Đảng khóa VIII (1998) về “xây trình tự, thủ tục, hồ sơ công nhận danh hiệu “Gia dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đình văn hóa”; “Thôn văn hóa”, “Làng văn hóa”, đậm đà bản sắc dân tộc”. Đảng chủ trương: Phát “Bản văn hóa”, “Tổ dân phố văn hóa” và tương động phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đương; Thông tư số 17/2011/TT-BVHTTDL, ngày đời sống văn hóa”, Phong trào đó bao gồm các 02/12/2011 của Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch phong trào hiện có như: Người tốt việc tốt; Uống quy định chi tiết về tiêu chuẩn, trình tự, thủ tục xét nước nhớ nguồn; Đền ơn đáp nghĩa; Xóa đói và công nhận “Xã đạt chuẩn văn hóa nông thôn giảm nghèo; Xây dựng gia đình văn hóa, làng, xã, mới”; Thông tư số 04/2011/TT-BVHTTDL ngày phường văn hóa; Toàn dân đoàn kết xây dựng đời 02/12/2011 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sống mới ở các khu dân cư… Toàn bộ các phong Quy định về việc thực hiện nếp sống văn minh trào đó đều hướng vào cuộc thi đua yêu nước “tất trong việc cưới, việc tang và lễ hội. cả vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công Thông tư số 02/2013/TT-BVHTTDL, ngày bằng, văn minh” [4]. 24/01/2013 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Quy định chi tiết về tiêu chuẩn, trình tự, thủ tục Như vậy, Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban xét và công nhận “Phường đạt chuẩn văn minh đô Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đề ra phát thị”; “Thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị”. triển chiến lược văn hóa của Đảng trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Thông tư số 08/2014/TT-BVHTTDL ngày nhằm: “Làm cho văn hóa thấm sâu vào toàn bộ đời 24/9/2014 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019 125
- NGHIÊN CỨU KHOA HỌC Quy định chi tiết tiêu chuẩn, trình tự, thủ tục xét hoạch tổng thể lễ hội tỉnh Hải Dương giai đoạn và công nhận “Cơ quan đạt chuẩn văn hóa”, “Đơn 2008 - 2015, định hướng đến năm 2020. Quyết vị đạt chuẩn văn hóa”, “Doanh nghiệp đạt chuẩn định là căn cứ nhắm quy hoạch hệ thống các lễ văn hóa”. hội cấp huyện, thị xã, thành phố trên địa bàn tỉnh Hải Dương, từng bước nâng cao hiệu quả công Thông tư số 10/TT-MTTQ-BTT ngày 08/7/2016 tác tổ chức và quản lý lễ hội cho các lễ hội tiêu của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận biểu của tỉnh cũng như các lễ hội khác trên địa Tổ quốc Việt Nam về Hướng dẫn thực hiện cuộc bàn tỉnh". vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”. Thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, ngành Văn hóa, Thể Như vậy, Đảng và Nhà nước khẳng định quyết thao và Du lịch - cơ quan thường trực Ban chỉ đạo tâm xây dựng đời sống văn hóa vì chăm lo xây phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống dựng đời sống văn hóa là chăm lo củng cố nền văn hóa” đã chủ động tham mưu cho Tỉnh ủy, Uỷ tảng tinh thần của xã hội. Thiếu nền tảng tinh thần ban nhân dân tỉnh ban hành nhiều văn bản chỉ tiến bộ, lành mạnh, không quan tâm giải quyết tốt đạo và hướng dẫn thực hiện, tổ chức nhiều đợt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế với tiến bộ và tập huấn nghiệp vụ, hội thảo, tọa đàm, liên hoan công bằng xã hội thì không thể có sự phát triển văn nghệ quần chúng để tuyên truyền về việc thực kinh tế, xã hội bền vững. hiện nếp sống văn hóa, đồng thời tổ chức in tài liệu “Hướng dẫn thực hiện Quy định về nếp sống Chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước là văn hóa”, phát hành tận tới các cơ sở thôn, tổ dân cơ sở trực tiếp để các cấp bộ đảng và chính quyền phố, xã, phường, thị trấn và các cấp, các ngành tỉnh Hải Dương quán triệt, vận dụng triển khai xây trong tỉnh. dựng đời sống văn hóa cơ sở ở từng địa phương. Bên cạnh việc triển khai học tập, nghiên cứu, 2.5. Chủ trương của tỉnh Hải Dương, các tổ quán triệt Nghị quyết Trung ương năm khóa VIII, chức chính trị - xã hội trên cơ sở tình hình thực tế ở Hải Dương, việc xây dựng Chương trình hành động của từng ngành đã Quán triệt quan điểm của Đảng về xây dựng đời được triển khai. Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân đã chỉ sống văn hóa cơ sở và nhận thức đúng về vị trí, đạo Sở Văn hóa - Thông tin tham mưu cho Tỉnh vai trò của việc xậy dựng đời sống văn hóa cơ sở ủy, Ủy ban nhân dân, Hội đồng nhân dân tỉnh đã trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, tạo Đảng bộ tỉnh Hải Dương đã đưa ra chủ trương, cơ chế, chính sách cụ thể thúc đẩy phong trào. chính sách về xây dựng đời sống văn hóa cơ sở. Thường xuyên tổ chức kiện toàn Ban chỉ đạo, Ngay sau khi có Nghị quyết Hội nghị lần thứ phân công trách nhiệm cụ thể cho các thành viên năm Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII, Ban theo lĩnh vực chuyên ngành và phụ trách theo dõi Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành Thông tư số 04 các địa phương, đơn vị từ tỉnh tới cơ sở. Triển - TT/TƯ ngày 21/5/1998 và Chương trình hành khai đồng bộ, hiệu quả các phong trào, hoạt động động thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa cụ thể: phong trào người tốt, việc tốt; xây dựng VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt gia đình văn hóa; xây dựng làng, khu dân cư văn Nam tiến tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” là chiến hóa, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp đạt chuẩn văn hóa; xây dựng làng an toàn, khu dân cư an toàn; lược phát triển văn hóa của Đảng trong thời kỳ cơ quan, doanh nghiệp an toàn về an ninh trật tự công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. xây dựng; thực hiện nếp sống văn minh trong việc Cùng với việc triển khai, đẩy mạnh quán triệt các cưới, việc tang và lễ hội; cuộc vận động “Toàn dân văn bản của Trung ương, Sở Văn hóa - Thông tin đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân Hải Dương đã chủ động, tích cực tham mưu cho cư”; xây dựng các thiết chế và hoạt động văn hoá - thể thao ở cơ sở; thực hiện phong trào gắn với Ủy ban nhân dân tỉnh ban hành các văn bản để chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thể chế hóa thành những quy định cụ thể triển khai thôn mới... trên địa bàn tỉnh. Quyết định số 215/1998/QĐ-UB của Ủy ban nhân dân tỉnh về nếp sống văn hóa và Thường xuyên tổ chức các lớp tập huấn, đào tạo, "Quyết định số 3557/QĐ-UBND ngày 07/10/2008 bồi dưỡng nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ của Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương về việc Quy làm công tác xây dựng nếp sống văn hóa. Hằng 126 Tạp chí Nghiên cứu khoa học,Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019
- LIÊN NGÀNH TRIẾT HỌC - XÃ HỘI HỌC - CHÍNH TRỊ HỌC năm, thành lập các đoàn kiểm tra, khảo sát đánh công tác tuyên truyền, vận động quần chúng có giá hoạt động phong trào “Toàn dân đoàn kết xây nhưng chưa quyết liệt. Vì vậy kết quả đạt được dựng đời sống văn hóa” các cấp, kịp thời rút kinh chưa đáp ứng mục tiêu đặt ra. Ban chỉ đạo các nghiệm trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ huyện, thành phố, cấp xã, phường chỉ đạo chưa chức thực hiện. thường xuyên, thiếu kiên quyết, đồng bộ, quá trình tổ chức thực hiện còn chậm nên hiệu quả chưa Ngày 05/6/2014, Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương cao. Nguồn kinh phí do Nhà nước quy định còn ban hành Quyết định số 12/2014/QĐ-UBND về hạn hẹp, tác động tới tư tưởng và trách nhiệm dẫn việc ban hành quy định một số nội dung cụ thể về đến kết quả chưa đạt so với yêu cầu đặt ra. xét, công nhận danh hiệu “Làng văn hóa”, “Khu dân cư văn hóa” tỉnh Hải Dương. 3. KẾT LUẬN Ngày 29/7/2014, Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương Xây dựng đời sống văn hóa cơ sở là một chủ ban hành Quyết định số 17/2014/QĐ-UBND về trương lớn của Đảng và Nhà nước nhằm mục tiêu việc ban hành quy định cụ thể một số nội dung về xây dựng đời sống vật chất và tinh thần cho nhân thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc dân, đáp ứng các nhu cầu hưởng thụ và sáng tạo, tang và lễ hội tỉnh Hải Dương. thu hút người dân vào các sinh hoạt văn hóa, xây Ngày 08/9/2015, Ủy ban nhân dân tỉnh Hải Dương dựng nếp sống văn hóa và môi trường văn hóa xã và Ban chỉ đạo toàn dân đoàn kết xây dựng đời hội. Trong quá trình xây dựng đời sống văn hóa cơ sống văn hóa ra Văn bản số 1719/2014 /HD-BCĐ sở tỉnh Hải Dương đạt được nhiều kết quả trong về việc hướng dẫn thang điểm, trình tự, thủ tục xét xây dựng gia đình văn hóa, thôn, làng, tổ dân công nhận danh hiệu “Gia đình văn hóa”, “Làng phố, cơ quan, đơn vị văn hóa được triển khai sâu văn hóa”, “Khu dân cư văn hóa” trên địa bàn tỉnh rộng đã nhận được sự hưởng ứng tích cực của Hải Dương. cán bộ, đảng viên, hội viên và các tầng lớp nhân Với chủ trương của tỉnh và các tổ chức chính trị dân. Phong trào đã thực sự trở thành động lực để xã hội đã có tác dụng tích cực đến quá trình chỉ người dân vươn lên phát triển kinh tế và xây dựng đạo, lãnh đạo xây dựng đời sống văn hóa cơ sở cuộc sống mới. như: Chủ trương của tỉnh được triển khai rộng lớn Tuy nhiên, quá trình xây dựng đời sống văn hóa và thường xuyên, lâu dài đã tạo sự chuyển biến cơ sở bị tác động ảnh hưởng của nhiều yếu tố về nhận thức trong toàn thể cán bộ, đảng viên, khác nhau. Tác giả đã đi vào phân tích những yếu công nhân, viên chức và các tầng lớp nhân dân tố về điều kiện tự nhiên, xã hội, dân số, lịch sử về vị trí, vai trò của đời sống văn hóa cơ sở. Phát truyền thống dân tộc; những chủ trương, chính huy vai trò của đời sống văn hóa cơ sở hiện nay sách của Đảng, Nhà nước, Đảng bộ tỉnh Hải là cần thiết bởi sự phát triển của một dân tộc phải Dương chỉ đạo cơ sở thực hiện. Tất cả những vươn tới cái mới, nhưng không được tách khỏi yếu tố đó có sự tác động hai mặt, vừa có yếu tố cội nguồn. Đảng bộ tỉnh cũng xác định xây dựng thúc đẩy sự đẩy phát triển, vừa có yếu tố kìm hãm văn hóa cơ sở phải dựa trên gốc rễ, phát huy cội sự phát triển đến quá trình xây dựng đời sống văn nguồn, trong đó “xây” phải đi đôi với “chống”, lấy hóa cơ sở tỉnh Hải Dương. “xây” làm chính để giữ gìn phát huy giá trị quý báu văn hóa dân tộc, đồng thời không ngừng tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại, tạo nên những giá trị văn hóa mới, nâng cao sức chiến đấu chống mọi TÀI LIỆU THAM KHẢO âm mưu lợi dụng văn hóa để thực hiện “diễn biến [1] Cục Thống kê tỉnh Hải Dương (2005), Kinh tế hòa bình” của các thế lực thù địch. -xã hội tỉnh Hải Dương 5 năm (2001-2005), Nxb Hạn chế: Một số văn bản được ban hành dành Thống kê Hà Nội). riêng cho xây dựng đời sống văn hóa chưa kịp [2] Cục Thống kê tỉnh Hải Dương (2018), Kinh tế - xã hội tỉnh Hải Dương 5 năm (2014-2018), Nxb thời, điều này dẫn đến những khó khăn nhất định Thống kê Hà Nội). trong công tác tổ chức, thực hiện cũng như công [3] Đảng Cộng sản Việt Nam (1991), Văn kiện Đại tác kiểm tra, đánh giá và các công tác khác có liên hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Nxb Chính trị quan đến xây dựng đời sống văn hóa của tỉnh; Quốc gia, Hà Nội. Tạp chí Nghiên cứu khoa học, Trường Đại học Sao Đỏ, ISSN 1859-4190 Số 4 (67).2019 127
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học