Xây dựng phả hệ văn bản Ngôn chí thi tập của Phùng Khắc Khoan bằng phầm mềm PAUP V4.0

128 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127).2016 XAÂY DÖÏNG PHAÛ HEÄ VAÊN BAÛN NGOÂN CHÍ THI TAÄP CUÛA PHUØNG KHAÉC KHOAN BAÈNG PHAÀN MEÀM PAUP V4.0 Phuøng Dieäu Linh* 1. Môû ñaàu Xaây döïng sô ñoà truyeàn baûn thoâng qua quy naïp heä thoáng vaên baûn cuûa moät thö tòch coå laø vieäc laøm khoâng theå thieáu trong coâng taùc hieäu khaùm vaên baûn. Tuy nhieân, thaùch thöùc ñaët ra vôùi ngöôøi nghieân cöùu laø: trong nhieàu tröôøng hôïp, khi vaên baûn hieän toàn khoâng coøn löu laïi thoâng tin sao cheùp nhö: baûn nguoàn (baûn duøng ñeå cheùp), baûn ñích (baûn ñöôïc cheùp), ngöôøi sao cheùp, ñòa ñieåm sao cheùp, thôøi gian sao cheùp, thì vieäc xaây döïng sô ñoà truyeàn baûn trôû neân voâ cuøng khoù khaên. Ngoân chí thi taäp cuûa Phuøng Khaéc Khoan laø moät tröôøng hôïp nhö vaäy.(1) Vieäc caên cöù vaøo söï xuaát hieän cuûa chöõ huùy trong tröôøng hôïp naøy toû ra keùm chaéc chaén bôûi tính thieáu nhaát quaùn cuûa ngöôøi sao cheùp trong vieäc coù hay khoâng söû duïng chöõ huùy. Cuï theå, ôû 80 baøi ñaàu tieân cuûa Ngoân chí thi taäp, bao goàm caû chuù thích daãn giaûi coù 57 vò trí xuaát hieän chöõ thôøi 時/辰. Trong 57 tröôøng hôïp coù huùy noùi treân, soá löôïng chöõ huùy ñöôïc söû duïng ôû caùc baûn khoâng thoáng nhaát, cuï theå: VHv.1951 時 55 辰 2 VHv.1442 54 3 VHb.264c A.555 A.1364 53 16 18 4 41 29 A.431 VHv.2163 R7 53 22 20 4 35 37 Nhö vaäy, ngoaïi tröø baûn VHv.1951 khoâng huùy chöõ thì 時 (2 vò trí (6,6,4) (baøi 6, caâu 6 chöõ thöù 4) vaø (26,6,2) (baøi 26, caâu 6 chöõ thöù 2) chöõ thaàn 辰 xuaát hieän nhöng khoâng phaûi laø huùy, caùc baûn coøn laïi ñeàu coù hieän töôïng luùc huùy luùc khoâng. Do vaäy, vieäc chæ döïa vaøo chöõ huùy trong vaên baûn cheùp tay ñeå minh ñònh nieân ñaïi töø ñoù suy ra sô ñoà truyeàn baûn laø chöa thöïc söï hôïp lyù. Nhaø vaên hieán hoïc Trung Quoác Ñoång Hoàng Lôïi(2) ñeà xuaát: “Vôùi nhöõng vaên baûn nguoàn goác khoâng roõ raøng, khoâng coøn caùch naøo khaùc laø xeáp rieâng thaønh tröôøng hôïp ñôn leû ñoàng thôøi thuyeát minh theâm”. Soi vaøo Ngoân chí thi taäp, taùm baûn cheùp tay hieän toàn chæ coøn 1 baûn ghi teân ngöôøi sao cheùp, 1 baûn ghi thôøi gian sao cheùp vaø khoâng coù baûn naøo chuù thích veà baûn nguoàn hay baûn ñích, vì theá neáu theo caùch giaûi quyeát cuûa Ñoång Hoàng Lôïi caû 8 vaên baûn cuûa Ngoân chí thi taäp seõ ñeàu ñöôïc xeáp vaøo “tröôøng hôïp ñôn leû” vaø nhö vaäy nhieäm vuï quy naïp heä thoáng vaên baûn gaàn nhö beá taéc. Caâu hoûi ñaët ra laø: lieäu coù caùch naøo xaùc ñònh moái quan heä giöõa caùc vaên baûn hieän toàn cuûa Ngoân chí thi taäp khoâng? Coù theå xaây döïng moät phaû heä vaên baûn chæ caên cöù vaøo nhöõng thoâng tin hieän coù veà vaên baûn khoâng? Chuùng toâi ñi tìm ñaùp aùn nhöõng caâu hoûi naøy trong ngaønh Pheâ bình vaên baûn phöông Taây.(3) 2. Noäi dung 2.1. Vaøi neùt veà phöông phaùp xaây döïng Phaû heä vaên baûn trong Pheâ bình vaên baûn phöông Taây Coù moät thöïc teá laø giôùi nghieân cöùu thö tòch hoïc phöông Taây phaûi ñoái dieän vôùi haøng vaïn baûn sao Kinh thaùnh maø haàu heát trong soá ñoù laø baûn cheùp tay do * Tröôøng Ñaïi hoïc Sö phaïm Haø Noäi. Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127).2016 129 nhöõng ngöôøi chuyeân cheùp kinh ñeå laïi. Nhöõng vaên baûn naøy haàu nhö khoâng ghi teân ngöôøi sao cheùp, thôøi gian vaø ñòa ñieåm sao cheùp. Tröôùc tình hình ñoù, vieäc quy naïp heä thoáng vaên baûn ñaõ ñöôïc caùc nhaø thö tòch hoïc löu yù töø laâu, cuøng vôùi noù laø söï xuaát hieän vaø phaùt trieån cuûa tröôøng phaùi stemma/stemmatics trong ngaønh pheâ bình vaên baûn Stemma voán xuaát phaùt töø tieáng Latin vôùi nghóa laø caønh caây, nhaùnh caây. Sinh hoïc duøng stemma ñeå chæ moät sô ñoà bieåu thò moái quan heä tieán hoùa tröôùc sau cuûa loaøi hay giöõa caùc caù theå trong moät gia ñình. Stemma ñöôïc dòch ra tieáng Vieät laø “caây gia ñình” “caây phaû heä” chuyeân duøng ñeå nghieân cöùu moái quan heä giöõa caùc loaøi hay söï phaùt sinh chuûng loaïi trong sinh vaät hoïc. Trong ngaønh Pheâ bình vaên baûn hoïc, “stemma nhö laø moät coâng cuï ñeå phuïc nguyeân vaên baûn, khoâng theå thieáu moät phaû heä hay moät stemma cuûa caùc vaên baûn hieän toàn, phaû heä ñoù hieån thò moái quan heä laãn nhau giöõa caùc vaên baûn vaø cuõng ñöôïc söû duïng ñeå tìm ra daáu veát cuûa baûn goác”.(4) Stemmatics, stemmology hay stemmatology laø moät caùch tieáp caän trong Pheâ bình vaên baûn hoïc, chæ nhöõng noã löïc nhaèm taùi hieän laïi lòch söû sao cheùp cuûa moät vaên baûn (ñaëc bieät laø baûn cheùp tay) döïa treân moái quan heä giöõa caùc vaên baûn hieän toàn. Karl Lachmann (1793-1851) nhaø thö tòch hoïc ngöôøi Ñöùc ñöôïc xem laø oâng toå cuûa caùch tieáp caän naøy vì theá phöông phaùp stemmatics coøn ñöôïc goïi laø phöông phaùp Lachmann. Tuy nhieân Lachmann khoâng phaùt bieåu vaø cuõng khoâng xaây döïng heä thoáng lyù thuyeát veà stemmatics maø oâng chæ nhoùm moät soá vaên baûn thaønh caùc nhoùm döïa treân söï töông ñoàng veà loãi sai giöõa chuùng, baèng caùch naøy, caùc nhoùm “gia ñình” vaên baûn ñöôïc hình thaønh vaø moái quan heä cuûa chuùng trôû neân roõ raøng hôn. Phöông phaùp tieáp caän vaên baûn naøy cuûa oâng ñöôïc lyù luaän hoùa trong coâng trình Pheâ bình vaên baûn (textual criticsm) cuûa Paul Mass (1880-1964) xuaát baûn naêm 1927.(5) Thöïc chaát chính Paul Mass môùi laø ngöôøi ñònh hình vaø phaùt trieån phöông phaùp Lachmann. Haït nhaân cuûa phöông phaùp Lachmann ñöôïc Paul Mass phaùt trieån laø: Nhöõng töông ñoàng veà loãi sai bieåu thò töông ñoàng veà nguoàn goác, neáu vaên baûn J xuaát hieän toaøn boä caùc loãi sai cuûa vaên baûn F vaø coù ít nhaát moät loãi sai cuûa J khoâng xuaát hieän taïi F thì J coù nguoàn goác tröïc tieáp töø F(6) vaø sô ñoà phaû heä vaên baûn ñöôïc xaây döïng thoâ sô theo laäp luaän naøy. Paul Mass ñaõ coá gaéng xaây döïng laïi moät vaên baûn “gaàn nhaát vôùi baûn goác”(7) thoâng qua caùc “loãi chung”. Phöông phaùp Lachmannn chi phoái ngaønh Pheâ bình vaên baûn hoïc phöông Taây gaàn nhö suoát theá kæ 19, ñaây laø caùch sô khai nhaát ñeå xaùc ñònh sô ñoà phaû heä vaên baûn. Trong caùch tieáp caän truyeàn thoáng naøy, caây phaû heä ñöôïc xaây döïng töø döôùi leân treân, söû duïng “loãi sai chung” giöõa 2 baûn ñeå xaùc ñònh baûn naøo laø baûn nguoàn nhaùnh treân tröïc tieáp cuûa baûn coøn laïi, nhö vaäy nhöõng “loãi sai” naøy maëc nhieân laø ñaõ xaûy ra töø tröôùc chöù khoâng phaûi trong quaù trình sao cheùp.(8) Ñaây cuõng laø moät haïn cheá trong phöông phaùp truyeàn thoáng. Noù khoâng coù cô cheá xem xeùt nhöõng “loãi sai” rieâng xaûy ra ngay trong quaù trình cheùp. Henri Quentin (1872-1935)(9) xem xeùt “dò vaên” thay vì caùc “loãi sai” laø moät trong nhöõng ñoùng goùp quan troïng nhaát cuûa oâng. Theo quan saùt cuûa Quentin, vaán ñeà chi phoái haàu heát caùc nhaø nghieân cöùu vaên baûn trong suoát theá kyû tröôùc (theá kyû 19) ñoù laø: coù theå phuïc hoài ñöôïc baûn goác hay khoâng. Phöông phaùp coá gaéng ñeå taùi thieát moät phieân baûn môùi gaàn vôùi baûn goác nhaát. Quentin chæ ra raèng muïc ñích baát khaû thi naøy (vieäc khoâi phuïc baûn goác) laø moät khieám khuyeát trong 130 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127).2016 phöông phaùp luaän cuûa phöông phaùp Lachmann. Ñieåm nhìn naøy cuûa Henre Quentin khieán cho ñoùng goùp cuûa oâng trôû thaønh voâ cuøng coù giaù trò cho söï phaùt trieån cuûa phaû heä hoïc vaên baûn. Gaàn nhö cuøng thôøi vôùi Henri Quentin, Joseph Beùdier (1864-1938) trong ‘Best Text’ Editing chæ ra raèng, haàu heát caùc sô ñoà phaû heä aùp duïng phöông phaùp Lachmann ñeàu chia laøm 2 nhaùnh töø goác (105/110 phaû heä oâng quan saùt), ñaây laø moät ñieåm baát hôïp lyù vaø thieáu cô sôû.(10) OÂng ñeà nghò thay vì noã löïc khoâi phuïc laïi baûn goác thì nhaø nghieân cöùu neân tìm nhöõng chöùng cöù toát nhaát cho vaên baûn vaø söû duïng noù, vaên baûn toát nhaát laø vaên baûn coù soá löôïng toái thieåu nhöõng ñieåm phaûi hieäu chænh (ñaây chính laø khôûi ñaàu cho tröôøng phaùi nghieân cöùu baûn neàn hay vaên baûn cô sôû - copy text editing). Trong khi lyù thuyeát veà baûn neàn cuûa Besdier trôû neân phoå bieán ôû Phaùp vaø Taây Ban Nha thì ngöôøi Ñöùc vaø ngöôøi YÙ vaãn tieáp tuïc phaân tích vaø suy nghó veà phöông phaùp Lachmann vôùi nhöõng höôùng reõ cuûa phöông phaùp naøy. Gaây ñöôïc tieáng vang vaø aûnh höôûng saâu roäng nhaát gaàn suoát theá kyû 20 laø Greg (1875-1959) vaø Dearing (1920-2005). Hai oâng ñaõ ñöa ra caùch tieáp caän toát hôn ñoái vôùi vaên baûn. Greg vaø Dearing tieáp tuïc chæ ra nhöõng ñieåm baát hôïp lyù cuûa phöông phaùp Lachmannn, ñoù laø raát khoù ñeå xaùc ñònh “loãi sai chung” moät caùch khoa hoïc (khoa hoïc töùc laø coù theå kieåm chöùng ñöôïc ñoàng thôøi coù theå laëp laïi ñöôïc). Caùch maø caùc nhaø khoa hoïc theo tröôøng phaùi Lachmannn xaùc ñònh loãi sai ñeàu döïa treân bieän luaän chuû quan ngöôøi chænh lyù vaø naèm ngoaøi taàm kieåm soaùt cuûa khoa hoïc. Hoï ñaõ chöùng minh ñöôïc raèng, stemma coù theå xaây döïng baèng 2 böôùc. Böôùc 1, nhöõng nhaø phaû heä hoïc vaên baûn môùi naøy phaùt trieån moät “caáu truùc saâu” (deep-structure) cuûa phaû heä, ñöôïc goïi laø caùc chuoãi. Böôùc 2, hoï xaây döïng moät caây phaû heä töø caùc chuoãi ñaõ ñònh hình.(11) Lôïi ích cuûa phöông phaùp môùi laø: vieäc bieän luaän veà nguoàn goác cuûa dò baûn ñaõ khoâng coøn quan troïng nöõa, ñieàu ñoù haïn cheá tính chuû quan cuûa nhaø nghieân cöùu. Tuy vaäy ngay caû Greg vaø Dearing vaãn gaëp phaûi nhöõng haïn cheá khi xöû lyù caùc dò vaên phöùc taïp. Trong quaù trình xaây ñöïng phaû heä hoï chæ coù theå duøng moät moâ hình dò vaên. Moâ hình naøy ñöôïc goïi laø dò vaên loaïi 2, ñoù laø nhöõng dò vaên chia caùc vaên baûn hieän coù thaønh 2 nhoùm môùi ñuû ñieàu kieän ñeå xaây döïng caây. Giaû söû coù 6 vaên baûn laø A, B, C, D, E, F, nhöõng dò vaên loaïi 2 chia 6 baûn treân thaønh 2 nhoùm (soá löôïng vaên baûn ôû moãi nhoùm khoâng haïn ñònh nhöng toái thieåu phaûi laø 2), ví duï ôû vò trí 1, caùc baûn A, B, C, D laø chöõ m caùc baûn E, F laø chöõ n, thì ta coù chuoãi ABCD:EF. Haïn cheá cuûa phöông phaùp naøy raát roõ raøng, ñoù laø, coù raát nhieàu vò trí thuoäc vaên baûn, dò vaên khoâng phaûi chæ laø 2 maø coøn laø 3, 4, 5 thaäm chí moãi 1 vaên baûn cheùp 1 chöõ khaùc nhau thì Greg vaø Dearing khoâng xöû lyù ñöôïc. Naêm 1973, thaønh coâng vang doäi cuûa lyù thuyeát phaân loaïi soá trong ngaønh sinh hoïc(12) ñaõ aûnh höôûng khoâng nhoû tôùi Pheâ bình vaên baûn hoïc.(13) Caùc nhaø pheâ bình vaên baûn ñaõ öùng duïng thaønh coâng caùch tieáp caän cuûa ngaønh sinh hoïc, söû duïng caùc phaàn meàm xaây döïng caây phaùt sinh chuûng loaïi(14) ñeå taùi hieän lòch söû sao cheùp vaên baûn taïo neân moät giai ñoaïn môùi trong nghieân cöùu Phaû heä vaên baûn goïi laø New-stemmatics - Taân phaû heä vaên baûn. Ñaây ñöôïc xem laø giai ñoaïn “buøng noå” nhöõng thaønh töïu xuaát saéc trong nghieân cöùu Phaû heä vaên baûn vôùi nhöõng ñoùng goùp tieâu bieåu cuûa Ben Salemans, Robinson vaø O’Hare. Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127).2016 131 Naêm 1987, Ben Salemans coâng boá nghieân cöùu veà phöông phaùp maø oâng goïi laø Pheâ bình vaên baûn phaân nhaùnh (cladistic textual criticism). Theo oâng, coù moät söï töông ñoàng lôùn giöõa coâng vieäc cuûa nhaø nghieân cöùu sinh vaät hoïc vaø caùc nhaø nghieân cöùu vaên baûn. Trong khi nhaø sinh vaät hoïc theo tröôøng phaùi Phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh (cladistic) caên cöù vaøo ñaëc ñieåm cuûa caùc loaøi ñeå phaân loaïi vaø xeáp chuùng treân caây tieán hoùa thì caùc nhaø pheâ bình vaên baûn cuõng noã löïc tìm ra sô ñoà phaû heä cuûa caùc vaên baûn coå. Vì söï töông ñoàng naøy, ngöôøi nghieân cöùu vaên baûn hoaøn toaøn coù theå taän duïng thaønh töïu nghieân cöùu cuûa ngaønh sinh vaät hoïc maø gaàn guõi hôn caû laø Phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh (cladistic) trong vieäc taùi hieän lòch söû sao cheùp cuûa vaên baûn. Theo Salemans: dò baûn vaên baûn coù theå ñöôïc xem nhö moät ñôn vò phaân loaïi (taxa) vaø dò vaên ñoù phaûi boäc loä ñöôïc caùc moái quan heä gaàn guõi giöõa caùc vaên baûn.(15) Cuøng giai ñoaïn naøy, vaøo naêm 1992 moät nhoùm nhieân cöùu khaùc laø Robinson vaø O’Hara coâng boá coâng trình öùng duïng phaàn meàm PAUP vaø thaønh töïu ngaønh Phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh trong phaân loaïi tieán hoùa sinh hoïc ñeå xaây döïng sô ñoà phaû heä 44 vaên baûn taùc phaåm Svipdagsmal. Keát quaû coâng trình naøy ñöôïc trình baøy trong Baùo caùo veà lôøi thaùch thöùc nghieân cöùu pheâ bình vaên baûn naêm 1991.(16) Sôû dó coù teân goïi naøy vì ñaây laø thaønh töïu xuaát phaùt töø lôøi thaùch thöùc cuûa nhaø thô, nhaø nghieân cöùu Housman raèng, thoáng keâ vaø toaùn hoïc khoâng coù choã trong nghieân cöùu vaên baûn: Moät nhaø pheâ bình vaên baûn thöïc hieän coâng vieäc cuûa anh ta khoâng gioáng nhö Newton khaûo saùt veà chuyeån ñoäng cuûa caùc haønh tinh, anh ta gioáng nhö con choù ñang saên boï cheùt. Neáu con choù saên boï cheùt treân caùc nguyeân taéc toaùn hoïc hoaëc, döïa vaøo caùc thoáng keâ veà dieän tích vaø daân soá thì noù khoâng bao giôø baét ñöôïc con naøo ngoaïi tröø nhôø vaøo ngaãu nhieân.(17) Robinson, O’Hara vaø 9 nhaø nghieân cöùu chia laøm 3 nhoùm nhoû cuøng khaûo saùt vaên baûn Svipdagsmal (bao goàm 2 phaàn “Grougaldr” vaø “Fjolsvinnsmal”) daøi 1.500 töø, 47 dò baûn. Taùc phaåm naøy ñöôïc vieát ôû Iceland, Ñan Maïch vaø Thuïy Ñieån. Ban ñaàu Robinson duøng caùch truyeàn thoáng cuûa nghieân cöùu vaên baûn hoïc ñeå phaân tích 44 vaên baûn Svipdagsmal (oâng cho raèng 3 baûn coøn laïi khoâng coù giaù trò, khoâng noùi roõ lyù do) vaø xaây döïng neân 1 caây phaû heä theo phöông phaùp bieän luaän truyeàn thoáng. Nhoùm thöù hai söû duïng phaàn meàm thoáng keâ, nhoùm naøy maëc duø ra ñöôïc caùc soá lieäu nhanh choùng nhöng khoâng bieåu thò ñöôïc moái quan heä giöõa caùc vaên baûn. Nhoùm thöù 3, O’Hara söû duïng phaàn meàm PAUP theo phöông phaùp phaân tích Parsimony,(18) chæ trong 5 phuùt caây phaû heä vaên baûn Svipdagsmal ñaõ hoaøn thaønh, keát quaû truøng khôùp vôùi keát quaû kieåm tra cuûa nhoùm 1 ñöa ra sau ñoù vaøi thaùng. Baùo caùo naøy nhanh choùng ñöôïc xuaát baûn lieân tuïc treân internet (57 laàn xuaát baûn) vaø trôû thaønh hieän töôïng ñoät phaù trong nghieân cöùu phaû heä vaên baûn. Lôïi ích lôùn nhaát cuûa vieäc söû duïng maùy tính trong phaân tích vaø xaây döïng phaû heä vaên baûn laø tieát kieäm toái ña thôøi gian, chính xaùc toái öu keát quaû trong xöû lyù soá löôïng vaên baûn lôùn. Tieáp noái thaønh coâng naøy Robinson vaø caùc coäng söï ñaõ coâng boá nhieàu thaønh quaû nghieân cöùu öùng duïng thaønh töïu ngaønh phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh cuøng vôùi söï hoã trôï cuûa phaàn meàm xaây döïng caây phaùt sinh chuûng loaïi PAUP.(19) Naêm 2000, Ben Salemans tieáp tuïc höôùng nghieân cöùu cuûa mình vaø keá thöøa caùc thaønh coâng cuûa nhoùm Robinson, O’Hara trong luaän aùn tieán só coù teân 132 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (127).2016 Xaây döïng phaû heä baèng maùy tính trong Phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh, phöông phaùp Taân Lachmann, tröôøng hôïp 14 vaên baûn Lanseloet van Denemerken,(20) oâng ñaõ hoaøn thieän cô sôû lyù luaän ngaønh Taân phaû heä vaên baûn (New Stemmatics, oâng goïi laø Taân Lachmann) döïa treân söï keát hôïp thaønh töïu Pheâ bình vaên baûn hoïc vaø Phaân loaïi hoïc phaân tích nhaùnh. Salemans ñeà ra 5 böôùc(21) ñeå xaây döïng moät stemma cho vaên baûn. Laáy 14 vaên baûn taùc phaåm kòch Haø Lan Lanseloet van Denemerken nhö laø tröôøng hôïp nghieân cöùu, söû duïng phöông phaùp Maximum Parsimony vôùi söï hoã trôï cuûa phaàn meàm PAUP ñeå döïng phaû heä 14 vaên baûn naøy. Vôùi 6 nguyeân taéc löïa choïn dò vaên, Salemans taïm thôøi khu truù ñöôïc nhöõng raéc roái cuûa ngöôøi nghieân cöùu phaû heä vaên baûn khi ñoái dieän vôùi caùc tröôøng hôïp dò vaên phöùc taïp (laø dò vaên ñöôïc taïo ra khi ngöôøi sao cheùp söû duïng nhieàu hôn 1 baûn nguoàn, dò vaên xuaát hieän trong baûn cuûa anh ta coù theå ñöôïc toång hôïp töø dò vaên cuûa caùc baûn nguoàn cuõng coù theå laø ñöôïc taïo môùi moät caùch voâ tình hay coá yù trong quaù trình sao cheùp). Nhöõng ngöôøi nhö Robinson, Salemans thöïc söï ñaõ taïo neân moät böôùc ngoaët môùi trong nghieân cöùu lòch söû sao cheùp vaên baûn maø ta goïi laø Taân phaû heä vaên baûn (New Stemmatics). Taân phaû heä vaên baûn maõ hoùa caùc dò vaên giöõa caùc vaên baûn theo nguyeân taéc nhò phaân: ñoái vôùi dò vaên coù trong vaên baûn ñöôïc ghi laø (1), khoâng coù ñöôïc ghi laø (0) vaø ñöôïc coi nhö laø moät chuoãi ñaëc ñieåm cuûa vaên baûn. Treân cô sôû döõ lieäu naøy, caùc vaên baûn seõ ñöôïc heä thoáng hoùa theo phöông phaùp Maximum Parsimony (MP) vôùi söï hoã trôï cuûa phaàn meàm phaân tích döõ lieäu PAUP (O’Hara, Ben Salemans) hay toång hôïp caùc phöông phaùp Maximum Parsimony, Distance Matrix hay Likelihood Methods(22) trong Mac Clade hoaëc PHYLIP (Lee AR),(23) qua ñoù caùc vaên baûn seõ ñöôïc heä thoáng hoùa treân caây phaû heä bieåu thò moái quan heä giöõa caùc vaên baûn moät caùch nhanh choùng ruùt goïn toái ña veà thôøi gian vaø cho keát quaû chính xaùc. Töø naêm 2000 tôùi nay, cuøng vôùi tieán boä cuûa coâng ngheä gen vaø söï phaùt trieån caùc phöông phaùp, caùc phaàn meàm phaân tích phaùt sinh loaøi, nhöõng nhaø nghieân cöùu vaên baûn theo tröôøng phaùi Taân phaû heä vaãn tieáp tuïc ñi tìm lôøi giaûi ñaùp toái öu hôn cho phaû heä vaên baûn ñaëc bieät laø xöû lyù dò vaên phöùc taïp maø Salemans môùi chæ ra bieän phaùp khu truù maø chuùng toâi ñaõ ñeà caäp ôû treân. Dò vaên phöùc taïp thöïc chaát cuõng töông töï nhö quaù trình chuyeån gen ngang (horizontal gene) trong coâng ngheä gen. Thay vì chuyeån gen doïc töùc di truyeàn töø boá meï sang con thì gen hoaëc nguyeân lieäu di truyeàn ñöôïc chuyeån töø caù theå naøy sang caù theå khaùc nhôø quaù trình töông töï söï gaây nhieãm, quaù trình naøy ñöôïc goïi laø coâng ngheä DNA taùi toå hôïp. Phöông phaùp môùi trong phaân tích phaùt sinh loaøi giuùp hình thaønh maïng löôùi phaùt sinh loaøi (phylogenetic networks) thay vì caây phaùt sinh loaøi (Neighbornet hoaëc Splitstree) ñaõ ñöôïc giôùi Taân phaû heä vaên baûn öùng duïng thaønh coâng.(24) Cuøng thôøi gian naøy nhieàu coâng trình kieåm tra keát quaû cuûa Taân phaû heä vaên baûn cuõng ñaõ ra ñôøi. Nhaø nghieân cöùu thieát laäp quaù trình truyeàn baûn giaû baèng caùch ñöa ra moät vaên baûn cho nhieàu ngöôøi sao cheùp, hoaëc moät ngöôøi cheùp nhieàu laàn khaùc nhau, hoaëc baûn sao laïi ñöôïc duøng laøm baûn nguoàn ñeå sao laàn hai… sau ñoù nhaäp döõ lieäu dò baûn, dò vaên vaø duøng caùc phöông phaùp khaùc nhau xaây döïng caây/maïng löôùi phaû heä vaên baûn. Keát quaû naøy ñöôïc so saùnh vôùi sô ñoà sao cheùp thöïc teá ñeå kieåm nghieäm xem keát quaû naøo gioáng vôùi thöïc teá nhaát. Caùch laøm naøy ñaõ chæ roõ ñöôïc öu nhöôïc ñieåm cuûa töøng phöông phaùp, noù giuùp ... - tailieumienphi.vn