Xem mẫu
- nh÷ng viÖc cÇn thùc hiÖn trong X¢Y DùNG NÕP SèNG V¡N MINH T¹I §IÓM DI TÝCH, LÔ HéI Quy chÕ Ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh sè 103/2009/N§-CP ®· söa ®æi, bæ sung) quy ®Þnh: C¸c ho¹t ®éng v¨n hãa vµ kinh doanh dÞch vô v¨n hãa c«ng céng ph¶i nh»m x©y dùng nÒn v¨n hãa tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc; gi¸o dôc nÕp sèng lµnh m¹nh vµ phong c¸ch øng xö cã v¨n hãa cho mäi ng−êi; kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng nh©n ¸i, nghÜa t×nh, thuÇn phong mü tôc; n©ng cao hiÓu biÕt vµ tr×nh ®é thÈm mü, lµm phong phó ®êi sèng tinh thÇn cña nh©n d©n; ng¨n chÆn sù x©m nhËp vµ bµi trõ nh÷ng s¶n phÈm v¨n hãa cã néi dung ®éc h¹i; gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n−íc. Víi yªu cÇu ®ã, x©y dùng nÕp sèng v¨n minh t¹i c¸c ®iÓm di tÝch (di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh) vµ lÔ héi bao gåm nh÷ng néi dung chÝnh: 25
- - N©ng cao ý thøc, tr¸ch nhiÖm vÒ gi÷ g×n, b¶o vÖ nh÷ng gi¸ trÞ (vËt chÊt vµ tinh thÇn) cña di tÝch, lÔ héi. - Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa tèt ®Ñp cña ®Þa ph−¬ng, d©n téc. - Thùc hiÖn v¨n minh tÝn ng−ìng; bµi trõ c¸c hñ tôc, phong tôc tËp qu¸n l¹c hËu; bµi trõ mª tÝn dÞ ®oan. - B¶o ®¶m trËt tù, an toµn x· héi (phßng, chèng tÖ n¹n x· héi; b¶o ®¶m an toµn giao th«ng; vÖ sinh m«i tr−êng; b¶o ®¶m vÖ sinh an toµn thùc phÈm; phßng, chèng dÞch bÖnh; thùc hiÖn v¨n minh dÞch vô vµ th−¬ng m¹i). - Thùc hµnh tiÕt kiÖm. I. N¢NG CAO ý THøC, TR¸CH NHIÖM VÒ GI÷ G×N, B¶O VÖ NH÷NG GI¸ TRÞ CñA DI TÝCH Vµ LÔ HéI TÝnh ®Õn th¸ng 8-2010, ViÖt Nam cã h¬n 40.000 di tÝch, th¾ng c¶nh trong ®ã cã h¬n 3.000 di tÝch ®−îc xÕp h¹ng di tÝch quèc gia vµ h¬n 5.000 di tÝch ®−îc xÕp h¹ng cÊp tØnh vµ cã gÇn 8.000 lÔ héi, trong ®ã cã h¬n 7.000 lÔ héi d©n gian, h¬n 300 lÔ héi lÞch sö, h¬n 500 lÔ héi t«n gi¸o, cßn l¹i lµ lÔ héi kh¸c. §©y lµ vèn di s¶n v¨n hãa v« cïng quý gi¸ cña d©n téc cÇn ®−îc b¶o vÖ c¶ vÒ ph−¬ng diÖn gi¸ trÞ vËt chÊt lÉn tinh thÇn cña di s¶n. 26
- 1. B¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch H¬n ë ®©u hÕt, c¸c ®iÓm di tÝch lµ nh÷ng c«ng tr×nh x©y dùng, c«ng tr×nh kiÕn tróc héi tô c¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt cao vÒ kiÕn tróc, héi häa, ®iªu kh¾c: nh÷ng bøc vÏ cã néi dung tÝn ng−ìng hoÆc trang trÝ; nh÷ng pho t−îng PhËt, t−îng Th¸nh, t−îng c¸c nh©n vËt ®−îc thê cóng; chu«ng, kh¸nh, nh÷ng ®å thê tù vµ hÖ thèng hoµnh phi, c©u ®èi, v¨n bia... chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ vËt chÊt quý gi¸, lµ kÕt tinh cña søc lao ®éng, s¸ng t¹o, cña c¶i, må h«i, n−íc m¾t cña bao thÕ hÖ ng−êi ViÖt Nam. Di tÝch lµ nh÷ng chøng tÝch vËt chÊt ph¶n ¸nh s©u s¾c nhÊt vÒ ®Æc tr−ng v¨n hãa, vÒ céi nguån vµ truyÒn thèng ®Êu tranh dùng n−íc, gi÷ n−íc hµo hïng, vÜ ®¹i cña céng ®ång c¸c d©n téc ViÖt Nam. Nh÷ng gi¸ trÞ nµy ®−îc cha «ng ta trao truyÒn l¹i, bëi vËy, tr¸ch nhiÖm cña chóng ta lµ ph¶i gi÷ g×n, b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña nh÷ng b¸u vËt nµy, ®ã lµ mét c¸ch øng xö v¨n minh ®èi víi di tÝch, ®èi víi lÞch sö. D−íi t¸c ®éng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn (thêi tiÕt, khÝ hËu); sù tµn ph¸ cña chiÕn tranh; qu¸ tr×nh khai th¸c cña con ng−êi, sù qu¸ t¶i cña sè l−îng kh¸ch tham quan t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã vµ ®Æc biÖt lµ sù thiÕu ý thøc cña con ng−êi ®· t¹o nªn nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®èi víi di tÝch vµ di vËt. §iÒu nµy ®· khiÕn kh«ng Ýt di tÝch vµ di vËt xuèng cÊp, 27
- thËm chÝ bÞ hñy ho¹i, biÕn mÊt. Cã thÓ kÓ ra ®©y mét sè hµnh vi kÐm v¨n minh th−êng gÆp cña con ng−êi ®èi víi di tÝch: - T¹i nhiÒu khu di tÝch, du kh¸ch ®· cã nh÷ng hµnh ®éng x©m h¹i ®Õn di tÝch nh−: vi ph¹m quy ®Þnh "kh«ng tiÕp xóc trùc tiÕp víi hiÖn vËt"; viÕt tªn, kh¾c tªn lªn c¸c bé phËn di tÝch mét c¸ch bõa b·i. §Ó cÇu may trong thi cö, häc hµnh, nhiÒu kh¸ch tham quan ®· xoa ®Çu c¸c Cô Rïa t¹i v¨n bia V¨n MiÕu - Quèc Tö Gi¸m khiÕn ®Çu c¸c Cô Rïa trë nªn tr¬n nh½n kh«ng cßn nhËn biÕt ®−îc nÐt nghÖ thuËt trong ®iªu kh¾c, thËm chÝ cã ng−êi ®Ñp nä cßn ngåi lªn c¸c Cô Rïa ®Ó lÊy d¸ng chôp ¶nh. - Do h¸m lîi, mét sè kÎ xÊu ®· ¨n c¾p cæ vËt t¹i c¸c di tÝch; ®· ®µo bíi, khai quËt kh¶o cæ tr¸i phÐp. - RÊt nhiÒu di tÝch ®· bÞ "c¶i t¹o", chø kh«ng ph¶i "t«n t¹o" khiÕn di tÝch bÞ biÕn d¹ng, bÞ mÊt ®i tÝnh nguyªn gèc vµ gi¸ trÞ vèn cã, g©y ph¶n c¶m. - Mét sè di tÝch bÞ x©y dùng l¹i mét c¸ch tïy tiÖn, kh«ng ®−îc phÐp cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn do t©m lý thÝch míi, thÝch to lín, hoµnh tr¸ng mµ kh«ng hiÓu ®−îc nh÷ng gi¸ trÞ vÒ mÆt lÞch sö, v¨n hãa, khoa häc, thÈm mü vµ kiÕn tróc. - C¶nh quan cña nhiÒu di tÝch ®· bÞ ph¸ vì do c¸c c«ng tr×nh x©y dùng xung quanh kh«ng phï hîp víi quy ho¹ch truyÒn thèng cña khu di tÝch vÒ quy m«, vÞ trÝ, mµu s¾c, h×nh d¸ng, kiÕn tróc. 28
- Qua nh÷ng dÉn chøng trªn, cã thÓ thÊy, chÝnh con ng−êi ®ang hñy ho¹i nguån tµi s¶n v« gi¸ mµ cha «ng ®Ó l¹i. Di tÝch ®ang kªu cøu. V× vËy, g×n gi÷ vµ b¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch, ngoµi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý cña c¬ quan nhµ n−íc cÊp trªn, ph¶i lµ tr¸ch nhiÖm cña c¶ mét hÖ thèng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn di tÝch, bao gåm: chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch, c− d©n ®Þa ph−¬ng vµ kh¸ch du lÞch. VÒ phÝa chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch, cÇn thùc hiÖn tèt c¸c tr¸ch nhiÖm sau: - Tæ chøc bé m¸y vµ ph©n cÊp qu¶n lý; ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng bé phËn, c¸ nh©n trong viÖc qu¶n lý vµ b¶o vÖ di tÝch. - Tuyªn truyÒn, gi¸o dôc nh»m n©ng cao ý thøc b¶o vÖ gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch. - Ban hµnh quy chÕ qu¶n lý, khai th¸c vµ b¶o vÖ di tÝch t¹i ®Þa ph−¬ng; ®−a néi dung nµy vµo quy −íc, h−¬ng −íc. - Niªm yÕt quy ®Þnh vÒ tham quan di tÝch t¹i ®iÓm di tÝch. - Ph¶i x¸c ®Þnh râ quan ®iÓm ph¸t triÓn du lÞch trªn c¬ së khai th¸c c¸c di tÝch lµ lu«n g¾n c«ng t¸c b¶o tån tÝnh ®a d¹ng, g×n gi÷ c¸c gi¸ trÞ di tÝch lÞch sö - v¨n hãa víi viÖc khai th¸c phôc vô du lÞch, hay nãi c¸ch kh¸c, ph¸t triÓn du lÞch v× môc tiªu v¨n hãa. 29
- - ViÖc b¶o vÖ, t«n t¹o di tÝch ph¶i theo ®óng quy tr×nh, quy ®Þnh cña ph¸p luËt, b¶o ®¶m tÝnh khoa häc, h−íng tíi phôc vô ngµy cµng tèt h¬n c¸c ®èi t−îng ®Õn tham quan nghiªn cøu, trong ®ã cã kh¸ch du lÞch. - KhuyÕn khÝch sù tham gia réng r·i cña céng ®ång ®Þa ph−¬ng vµo c¸c ho¹t ®éng b¶o tån di tÝch. - Xö lý kÞp thêi vµ triÖt ®Ó nh÷ng hµnh vi vi ph¹m di tÝch; gi¶i quyÕt døt ®iÓm viÖc di dêi c¸c hé d©n ®ang sinh sèng t¹i ®Êt di tÝch, ®Æc biÖt lµ c¸c hé lÊn chiÕm. - §¸nh gi¸ ®óng t×nh h×nh cô thÓ vÒ hiÖn tr¹ng c¶nh quan, néi thÊt vµ hiÖn vËt, cæ vËt, ®å thê vµ nguyªn nh©n g©y h− háng, xuèng cÊp cña di tÝch vµ di vËt, cæ vËt, hiÖn vËt cña ®Þa ph−¬ng, ®Ò ra biÖn ph¸p tu bæ. - Cã biÓn ghi xuÊt xø, gi¸ trÞ, m· khoa häc víi tõng di vËt, cæ vËt. Kh«ng tuyªn truyÒn, giíi thiÖu sai lÖch vÒ néi dung vµ gi¸ trÞ cña di vËt, cæ vËt. - Kh«ng tïy tiÖn lµm thay ®æi nguyªn gèc vèn cã cña di vËt, cæ vËt; kh«ng ®−a thªm hoÆc di dêi, thay ®æi hiÖn vËt trong di tÝch hoÆc tu bæ, phôc håi khi ch−a ®−îc phÐp cña c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. - Bè trÝ b¶o vÖ an toµn, phßng tr¸nh ®¸nh c¾p cæ vËt, hiÖn vËt. - C¸c cæ vËt, hiÖn vËt quý nh− s¾c phong, tranh, t−îng, ®å thê cóng, v.v. cÇn ®−îc b¶o qu¶n 30
- vµ l−u gi÷ b»ng tñ kÝnh, kÐt s¾t,... vµ giao cho ng−êi trong Ban Qu¶n lý di tÝch cÊt gi÷. - Khi di tÝch cã dÊu hiÖu xuèng cÊp hoÆc bÞ x©m h¹i, ñy ban nh©n d©n x·, ph−êng, thÞ trÊn qu¶n lý trùc tiÕp ph¶i cã ph−¬ng ¸n b¶o vÖ kÞp thêi vµ b¸o c¸o c¬ quan chøc n¨ng cïng phèi hîp b¶o vÖ, tu bæ hoÆc cã biÖn ph¸p xö lý. - Thùc hiÖn tu bæ, phôc håi hiÖn vËt, cæ vËt theo h−íng dÉn t¹i Th«ng t− Quy ®Þnh chi tiÕt mét sè quy ®Þnh vÒ b¶o qu¶n, tu bæ, phôc håi di tÝch sè 18/2012/TT-BVHTTDL ngµy 28-12-2012 cña Bé V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch. VÒ phÝa c− d©n ®Þa ph−¬ng n¬i cã ®iÓm di tÝch, cÇn thùc hiÖn c¸c tr¸ch nhiÖm sau: - CÇn nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c r»ng, b¶o vÖ c¸c gi¸ trÞ vËt chÊt cña di tÝch lµ b¶o vÖ c«ng søc, tiÒn cña cña cha «ng ®Ó l¹i cho chóng ta, còng ®ång thêi lµ b¶o vÖ nguån tµi nguyªn cña ®Êt n−íc. Nguån tµi nguyªn nµy mét khi ®−îc b¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ sÏ ®em ®Õn nguån lîi to lín cho ®Êt n−íc, ®Þa ph−¬ng vµ gia ®×nh m×nh. - ChÊp hµnh nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý, khai th¸c vµ b¶o vÖ di tÝch cña Nhµ n−íc vµ cña ®Þa ph−¬ng. - Kh«ng hñy ho¹i hoÆc g©y nguy c¬ hñy ho¹i di s¶n v¨n hãa: kh«ng viÕt, vÏ bËy; kh«ng ®Ëp ph¸, lµm h− h¹i di tÝch. 31
- - Kh«ng ®µo bíi tr¸i phÐp ®Þa ®iÓm kh¶o cæ. - Kh«ng x©y dùng tr¸i phÐp, kh«ng lÊn chiÕm ®Êt ®ai thuéc di tÝch. - Kh«ng chiÕm ®o¹t, mua b¸n, trao ®æi, vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia cã nguån gèc bÊt hîp ph¸p. - §Êu tranh, ng¨n chÆn hoÆc ®Ò nghÞ c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn ng¨n chÆn, xö lý kÞp thêi nh÷ng hµnh vi ph¸ ho¹i, chiÕm ®o¹t, sö dông tr¸i phÐp di tÝch. - Tham gia ®ãng gãp trÝ tuÖ, c«ng søc, tiÒn cña vµo viÖc b¶o vÖ, t«n t¹o, phôc håi di tÝch; gi÷ g×n c¶nh quan di tÝch. VÒ phÝa kh¸ch du lÞch, cÇn thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm sau: - T«n träng vµ thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh vÒ tham quan, b¶o vÖ di tÝch. - Kh«ng viÕt, vÏ bËy; kh«ng ®Ëp ph¸; kh«ng lµm h− h¹i di tÝch. - Kh«ng chiÕm ®o¹t, mua b¸n, trao ®æi, vËn chuyÓn tr¸i phÐp di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia thuéc di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ di vËt, cæ vËt, b¶o vËt quèc gia cã nguån gèc bÊt hîp ph¸p. - Kh«ng tïy tiÖn tiÕp xóc víi di vËt, cæ vËt. 32
- 2. B¶o vÖ gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi Di tÝch lÞch sö lµ c«ng tr×nh x©y dùng, ®Þa ®iÓm g¾n víi sù kiÖn lÞch sö, v¨n hãa tiªu biÓu; g¾n víi th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña anh hïng d©n téc, danh nh©n, nh©n vËt lÞch sö cã ¶nh h−ëng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña quèc gia hoÆc cña ®Þa ph−¬ng trong c¸c thêi kú lÞch sö; lµ c«ng tr×nh kiÕn tróc, nghÖ thuËt vµ ®Þa ®iÓm c− tró cã gi¸ trÞ tiªu biÓu cho mét hoÆc nhiÒu giai ®o¹n ph¸t triÓn kiÕn tróc, nghÖ thuËt; lµ ®Þa ®iÓm kh¶o cæ cã gi¸ trÞ tiªu biÓu; lµ c¶nh quan thiªn nhiªn hoÆc ®Þa ®iÓm cã sù kÕt hîp gi÷a c¶nh quan thiªn nhiªn víi c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ thÈm mü tiªu biÓu; lµ khu vùc thiªn nhiªn cã gi¸ trÞ khoa häc hoÆc khu vùc thiªn nhiªn chøa ®ùng nh÷ng dÊu tÝch vËt chÊt vÒ c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tr¸i ®Êt. LÔ héi ë ViÖt Nam bao giê còng g¾n víi mét (hoÆc nhiÒu) ®èi t−îng ®−îc nh©n d©n t«n kÝnh, thê phông. §ã cã thÓ lµ nh©n thÇn, nhiªn thÇn hay nh©n vËt lÞch sö cã c«ng víi d©n, víi n−íc. Nh÷ng nh©n vËt nµy lµ h×nh ¶nh héi tô nh÷ng phÈm chÊt cao ®Ñp cña con ng−êi. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn mµ di tÝch vµ lÔ héi chøa ®ùng nh÷ng gi¸ trÞ tinh thÇn lín lao. Gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi ®−îc tiÒm Èn trong hÖ thèng thÇn tÝch, thÇn ph¶; trong lÞch sö di tÝch, lÔ héi; trong lÞch sö, c«ng tr¹ng nh÷ng nh©n vËt 33
- ®−îc thê phông; trong trÝ s¸ng t¹o vµ tinh thÇn lao ®éng cÇn cï mµ «ng cha ta ®· göi g¾m vµo tõng viªn g¹ch... NÕu biÕt kh¬i dËy vµ ph¸t huy th× nh÷ng gi¸ trÞ nµy cã t¸c dông gi¸o dôc truyÒn thèng lÞch sö; lßng tù hµo vÒ trÝ tuÖ, ãc s¸ng t¹o vµ tinh thÇn cÇn cï, dòng c¶m trong lao ®éng s¶n xuÊt, dùng n−íc vµ gi÷ n−íc cña cha «ng ta; gióp con ng−êi nhí vÒ nguån céi, h−íng thiÖn vµ nh»m t¹o dùng mét cuéc sèng tèt lµnh, yªn vui. Do vËy, di tÝch vµ lÔ héi ®−îc coi lµ nhÞp cÇu nèi qu¸ khø víi hiÖn t¹i, lµ mét trong nh÷ng m«i tr−êng gi¸o dôc truyÒn thèng vµ v¨n hãa d©n téc rÊt tèt cho líp trÎ. §©y lµ mét trong nh÷ng nguån néi lùc tinh thÇn to lín trong nh©n d©n trong viÖc b¶o vÖ, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt n−íc thêi kú c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc vµ héi nhËp quèc tÕ. V× vËy, di tÝch lÞch sö - v¨n hãa, danh lam th¾ng c¶nh vµ lÔ héi ph¶i ®−îc sö dông vµo viÖc gi¸o dôc truyÒn thèng vµ lßng tù hµo d©n téc; h−ëng thô v¨n hãa cña nh©n d©n; phôc vô c«ng t¸c nghiªn cøu, phæ biÕn khoa häc, nghÖ thuËt vµ khai th¸c, ph¸t triÓn du lÞch, dÞch vô cho ®Þa ph−¬ng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Di tÝch vµ lÔ héi cã vai trß to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh vµ bÒn v÷ng cña cuéc sèng ®−¬ng ®¹i. B¶o vÖ vµ ph¸t huy gi¸ trÞ cña di tÝch lÞch sö - v¨n hãa vµ danh th¾ng lµ nÒn t¶ng, lµ nguån c¬ së v¨n hãa vËt thÓ t¹o ®éng lùc cho c¸c lÔ héi cã thÓ diÔn ra th−êng 34
- xuyªn trong nh÷ng kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh mét c¸ch hiÖu qu¶. Tuy nhiªn cã mét thùc tÕ ®¸ng buån lµ cµng ngµy sè ng−êi hiÓu biÕt vÒ lÞch sö di tÝch, lÔ héi, hiÓu vÒ gi¸ trÞ v¨n hãa cña di tÝch vµ lÔ héi cã chiÒu h−íng cµng gi¶m ®i. Líp ng−êi trÎ ë ®Þa ph−¬ng cã di tÝch, lÔ héi kh«ng hiÓu biÕt; kh¸ch tham quan kh«ng hiÓu biÕt; mét sè ng−êi n¾m gi÷ c−¬ng vÞ qu¶n lý di tÝch, lÔ héi còng hiÓu rÊt l¬ m¬ hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ vÒ di tÝch lÞch sö vµ lÔ héi cña ®Þa ph−¬ng m×nh. TÖ h¹i h¬n n÷a, cã ng−êi cßn hiÓu sai lÞch sö di tÝch, lÔ héi vµ c¸c nh©n vËt ®−îc phông thê. T×nh tr¹ng nµy ®· khiÕn di tÝch vµ lÔ héi ngµy cµng mÊt ®i ý nghÜa nh©n v¨n, v¨n hãa còng nh− gi¸ trÞ gi¸o dôc. Khi gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi kh«ng cßn ®−îc nhí ®Õn th× nh÷ng tµi nguyªn v« gi¸ nµy cña ®Êt n−íc sÏ biÕn thµnh nh÷ng c«ng tr×nh, ®Þa ®iÓm, sinh ho¹t b×nh th−êng vµ lóc ®ã d©n téc ta sÏ cßn g× ®Ó tù hµo, sÏ cßn g× ®Ó nãi víi líp con ch¸u mai sau vÒ lÞch sö vµ truyÒn thèng cña d©n téc! Thùc tr¹ng nµy do nhiÒu nguyªn nh©n, trong ®ã cã nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu nh−: Mét bé phËn nh©n d©n kh«ng cã ý thøc t×m hiÓu vÒ lÞch sö, céi nguån d©n téc; coi nhÑ nh÷ng gi¸ trÞ tèt ®Ñp cña di tÝch vµ lÔ héi; c«ng t¸c tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ di tÝch vµ lÔ héi ë mét sè ®Þa ph−¬ng 35
- ch−a ®−îc chó träng, th«ng tin vÒ di tÝch, danh th¾ng cßn h¹n chÕ; mét sè ®Þa ph−¬ng vµ doanh nghiÖp chØ coi di tÝch vµ lÔ héi lµ ®èi t−îng ®Ó khai th¸c, ph¸t triÓn kinh tÕ mµ kh«ng coi träng gi¸ trÞ lÞch sö, v¨n hãa, gi¸o dôc cña di tÝch vµ lÔ héi... §Ó b¶o vÖ gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ tinh thÇn cña di tÝch vµ lÔ héi, chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch vµ lÔ héi cÇn: - T¨ng c−êng tuyªn truyÒn, qu¶ng b¸ gi¸ trÞ lÞch sö, gi¸ trÞ v¨n hãa, gi¸ trÞ ®¹o ®øc, gi¸ trÞ thÈm mü cña di tÝch vµ lÔ héi ®èi víi céng ®ång, nhÊt lµ céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng vµ kh¸ch du lÞch b»ng nhiÒu h×nh thøc nh− kh¾c, viÕt vµo bia, biÓn niªm yÕt t¹i ®iÓm di tÝch; in thµnh nh÷ng Ên phÈm nh− tê r¬i, s¸ch máng, b¨ng, ®Üa, ®äc trªn ph−¬ng tiÖn truyÒn thanh...; cã b¶ng dÞch tÊt c¶ nh÷ng hoµnh phi, c©u ®èi viÕt b»ng ch÷ H¸n, ch÷ N«m t¹i c¸c di tÝch ®Ó h−íng dÉn viªn dÔ giíi thiÖu víi kh¸ch; tæ chøc c¸c cuéc thi t×m hiÓu vÒ danh nh©n ®−îc thê phông, vÒ lÞch sö di tÝch, lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng. - Tuyªn truyÒn nh÷ng nÐt ®Ñp v¨n hãa truyÒn thèng trong ho¹t ®éng lÔ héi, kh«ng qu¶ng b¸ c¸c ho¹t ®éng lÔ héi cã tÝnh th−¬ng m¹i, cã h×nh ¶nh ph¶n c¶m. - N©ng cao chÊt l−îng ho¹t ®éng thuyÕt minh h−íng dÉn t¹i c¸c ®iÓm tham quan di tÝch, lÔ héi b»ng c¸ch t¨ng c−êng ®µo t¹o ®éi ngò h−íng dÉn 36
- viªn du lÞch vµ c¸c thuyÕt minh viªn t¹i c¸c ®Þa danh ®Ó ®¹t yªu cÇu cao vÒ tr×nh ®é, ngo¹i ng÷, c¸ch giao tiÕp øng xö víi kh¸ch. Ph¶i kh¼ng ®Þnh r»ng, c¸c gi¸ trÞ tinh thÇn còng nh− vËt chÊt cña di tÝch vµ lÔ héi chØ cã thÓ ®−îc ph¸t huy vµ khai th¸c hîp lý nÕu cã sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ nh©n d©n. Mçi ng−êi, mçi c¬ quan, tæ chøc ®Òu cã tr¸ch nhiÖm trong vÊn ®Ò nµy. Ngµnh du lÞch cã nhiÖm vô thu hót, ®−a kh¸ch ®Õn víi di tÝch, nh−ng liÖu kh¸ch cã thÝch ®èi t−îng ®ã kh«ng, cã muèn quay l¹i th¨m hay giíi thiÖu víi b¹n bÌ cña hä kh«ng l¹i phô thuéc vµo chÝnh nh÷ng c¬ quan/tæ chøc qu¶n lý, sö dông tµi nguyªn vµ nh©n d©n së t¹i, n¬i cã tµi nguyªn ®ã. V× vËy, céng ®ång d©n c− ®Þa ph−¬ng n¬i cã di tÝch vµ lÔ héi cÇn nhËn thøc mét c¸ch s©u s¾c r»ng, gi¸ trÞ quan träng cña di tÝch vµ lÔ héi chÝnh lµ gi¸ trÞ v¨n hãa vµ tinh thÇn, tõ ®ã cã ý thøc t×m hiÓu vµ tham gia tÝch cùc vµo viÖc tuyªn truyÒn vÒ gi¸ trÞ lÞch sö, gi¸ trÞ v¨n hãa cña di tÝch vµ lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng; kh«ng tuyªn truyÒn sai lÖch vÒ gi¸ trÞ cña di tÝch, lÔ héi v× bÊt kú lý do g×... II. GI÷ G×N B¶N S¾C V¡N HãA CñA §ÞA PH¦¥NG, D¢N TéC B¶n s¾c v¨n hãa cña mçi d©n téc, mçi ®Þa ph−¬ng lµ ®iÓm hÊp dÉn kh¸ch du lÞch. Tham quan di tÝch, 37
- tham gia c¸c ho¹t ®éng lÔ héi ë tõng ®Þa ph−¬ng, ®iÒu mµ bÊt cø mét du kh¸ch nµo còng mong muèn lµ ®−îc më réng tÇm hiÓu biÕt vÒ phong c¶nh thiªn nhiªn, c¶nh ®Ñp cña ®Êt n−íc, cuéc sèng, phong tôc, nÐt ®Ñp vµ truyÒn thèng v¨n hãa cña c¸c vïng miÒn, c¸c téc ng−êi kh¸c nhau. Bëi vËy, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n hãa cña ®Þa ph−¬ng, cña d©n téc lµ mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m t¹o sù hÊp dÉn, thu hót kh¸ch du lÞch. Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc nãi chung vµ b¶n s¾c v¨n hãa mçi téc ng−êi, mçi vïng, miÒn nãi riªng ngµy cµng trë thµnh mét nhu cÇu, mét nhiÖm vô quan träng ®èi víi mçi c¸ nh©n vµ toµn thÓ x· héi. ChØ th«ng qua viÖc gi÷ g×n vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ nÐt v¨n hãa riªng cña tõng ®Þa ph−¬ng, d©n téc th× v¨n hãa ViÖt Nam míi trë nªn sèng ®éng, phong phó, ®a d¹ng. Khi ®ã, ch¾c ch¾n, v¨n hãa ViÖt Nam sÏ gãp chung cho bøc tranh v¨n hãa thÕ giíi nh÷ng s¾c mµu ®éc ®¸o vµ hÊp dÉn. §¶ng ta ®· chØ râ viÖc x©y dùng nÒn v¨n hãa ViÖt Nam tiªn tiÕn, ®Ëm ®µ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc trong giao l−u quèc tÕ lµ nhiÖm vô cña toµn §¶ng, toµn d©n, trong ®ã vai trß cña d©n - lùc l−îng g¾n bã mËt thiÕt vµ lµm nªn ®êi sèng v¨n hãa ë c¬ së, lµ rÊt quan träng. C©y ®a, bÕn n−íc, s©n ®×nh lµ biÓu t−îng cña n«ng th«n ng−êi ViÖt ë ch©u thæ B¾c Bé. Con ®ß, 38
- dßng s«ng, c©u hß còng trë nªn th©n thiÕt biÕt bao ®èi víi c− d©n ng−êi ViÖt miÒn s«ng n−íc. C©u h¸t soäng c«, hµ lÒu, then, sö thi, tiÕng chiªng, cång, ngän nói, khu th¸p, v¹t rõng, dßng s«ng,... ®Òu trë thµnh niÒm tù hµo, nçi nhí th−¬ng quª h−¬ng ®Êt n−íc cña hµng triÖu con em c¸c d©n téc sèng trªn ®Êt n−íc ViÖt Nam. BiÓu t−îng cña c¸c d©n téc ë n−íc ta cã rÊt nhiÒu vµ th−êng g¾n víi nh÷ng céng ®ång ng−êi nhÊt ®Þnh. Tïy theo ®Þa bµn c− tró mµ chóng ta cã nh÷ng s¾c th¸i ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau g¾n víi nh÷ng céng ®ång d©n c− kh¸c nhau. 54 d©n téc anh em ë ViÖt Nam víi nh÷ng s¾c th¸i v¨n hãa ®Þa ph−¬ng kh¸c nhau ®· lµm nªn bøc tranh v¨n hãa téc ng−êi ViÖt Nam ®a d¹ng vµ phong phó. H−íng tíi gi¸ trÞ ®Ých thùc ch©n - thiÖn - mü, mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc ph¶i lu«n cñng cè vµ gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa mét c¸ch cã ý thøc cao. Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn, do lÞch sö vµ v¨n hãa cña mçi vïng, mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc cã sù kh¸c nhau nªn viÖc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa ë mçi ®Þa ph−¬ng, d©n téc còng cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau. Tuy vËy viÖc gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n hãa t¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi cÇn chó ý ë nh÷ng ®iÓm sau: - Giao tiÕp, øng xö lÞch sù, v¨n minh, ph¸t huy nÐt ®Ñp cña thuÇn phong mü tôc. - Trang phôc lÞch sù, thÓ hiÖn b¶n s¾c v¨n hãa ®Þa ph−¬ng, v¨n hãa téc ng−êi. 39
- - Ph¸t huy gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thñ c«ng truyÒn thèng, nhÊt lµ nh÷ng ®Æc s¶n truyÒn thèng cña ®Þa ph−¬ng. - Ph¸t huy gi¸ trÞ cña v¨n nghÖ truyÒn thèng (c¸c lµn ®iÖu d©n ca, d©n vò, c¸c trß ch¬i d©n gian,...). 1. Giao tiÕp, øng xö Giao tiÕp, øng xö ®−îc thÓ hiÖn qua ng«n tõ, lêi ¨n tiÕng nãi, qua th¸i ®é vµ hµnh ®éng ®èi víi ®èi t−îng giao tiÕp. V¨n hãa giao tiÕp dï ë khÝa c¹nh nµo còng cÇn b¶o ®¶m nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. §ã lµ nh÷ng øng xö b¶o ®¶m hßa khÝ, th©n mËt, thÊm ®−îm t×nh ng−êi. TruyÒn thèng cña ng−êi ViÖt Nam lµ coi träng t×nh lµng nghÜa xãm, "tèi löa t¾t ®Ìn cã nhau", cïng nhau chia ngät sÎ bïi khi ho¹n n¹n, giÆc d· còng nh− khi vui vÎ ®ãn mõng lÔ héi, c¸c dÞp lÔ träng cña gia ®×nh vµ céng ®ång. Giao tiÕp, øng xö cña ng−êi d©n t¹i ®Þa ph−¬ng cã di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi cÇn ®Æt trong t− thÕ chñ ®éng, thÓ hiÖn ë viÖc tËn t×nh giíi thiÖu vÒ con ng−êi vµ quª h−¬ng m×nh víi th¸i ®é cëi më, th©n thiÖn, lÞch sù vµ nång nhiÖt. Giao tiÕp tèt chÝnh lµ thÓ hiÖn nÐt ®Ñp trong v¨n hãa øng xö gi÷a ng−êi víi ng−êi, lµ nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho nh÷ng t×nh 40
- c¶m n¶y sinh tiÕp theo trong qu¸ tr×nh gia t¨ng quan hÖ t−¬ng t¸c gi÷a ng−êi ®Þa ph−¬ng víi chÝnh céng ®ång cña hä vµ víi kh¸ch tham quan. Du kh¸ch ®Õn tham quan di tÝch, danh lam th¾ng c¶nh mäi miÒn ®Êt n−íc nh»m tháa m·n nhiÒu nhu cÇu, trong ®ã cã nhu cÇu n©ng cao tri thøc, nhu cÇu thÈm mü, nhu cÇu hiÓu biÕt vÒ v¨n hãa, du lÞch, t©m linh ë vïng ®Êt míi... Tuy nhiªn, trong viÖc giao tiÕp, øng xö, nhiÒu khi ®· n¶y sinh m©u thuÉn chØ v× lêi ¨n tiÕng nãi kh«ng ®óng mùc. Cã du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng tíi di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi víi t©m thÕ cña ng−êi ®−îc phôc vô nªn cã th¸i ®é trÞch th−îng cña ng−êi l¾m tiÒn. Nh÷ng ng−êi lµm dÞch vô t¹i ®iÓm di tÝch, lÔ héi th−êng lµ c− d©n ®Þa ph−¬ng nªn còng cã nhiÒu ng−êi cËy lµ chñ nhµ nªn "b¾t n¹t" kh¸ch. ChÝnh th¸i ®é c− xö kh«ng ®óng mùc, tïy tiÖn, kh¸ch kh«ng t«n träng chñ, chñ ®èi ®·i víi kh¸ch nh− ng−êi kÎ chî, chao ch¸t b¸n mua ®· lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng va ch¹m tõ x« x¸t, c·i cù ®Õn ®¸nh ®Êm, cã tr−êng hîp ®· g©y ¸n m¹ng. Tham quan di tÝch, tham dù lÔ héi lµ nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh v¨n hãa, nh©n sinh, v× vËy c¶ ng−êi tham gia dÞch vô lÉn du kh¸ch ®Òu ph¶i lÊy cung c¸ch v¨n hãa ®Ó ®èi xö víi nhau. Trong truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc, cung c¸ch nµy ®· t¹o nªn v¨n hãa øng xö ViÖt Nam thuÇn hËu, khiªm tèn, ®óng mùc, khoan hßa mµ vÉn gi÷ ®−îc cèt c¸ch ®µng hoµng. 41
- Kh¸ch du lÞch n−íc ngoµi h¼n sÏ rÊt thó vÞ víi cung c¸ch x−ng h«, nãi chuyÖn cña c¸c liÒn anh liÒn chÞ vµ cña du kh¸ch ®Õn dù héi h¸t quan hä ngµy x−a. §−îc biÕt, trªn ®−êng lÔ héi chïa H−¬ng, nhiÒu du kh¸ch th−êng khÏ cói ®Çu chµo nhau b»ng tiÕng "Nam m« A Di §µ PhËt" khiÕn ng−êi hµnh h−¬ng quªn ®i dèc ®øng ®−êng tr¬n, trë nªn th©n thiÕt víi nhau h¬n. ThiÕt t−ëng, nh÷ng tËp tôc nh− thÕ nµy rÊt cÇn ®−îc g×n gi÷ vµ ph¸t huy. §©y chÝnh lµ b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc. TiÕc thay, d¹o qua c¸c ®iÓm di tÝch, lÔ héi ngµy nay, kh«ng Ýt lÇn ph¶i nghe nh÷ng ng«n tõ tôc tÜu, tr¸i víi kh«ng khÝ chèn linh thiªng, n¬i c«ng céng. X©y dùng nÕp sèng v¨n hãa lµ ph¶i kiªn quyÕt lo¹i trõ hµnh vi nµy. Ng−êi ViÖt Nam vèn cã truyÒn thèng hiÕu kh¸ch. Nh÷ng n¨m tr−íc ®©y, ®Ó chuÈn bÞ cho lÔ héi lµng, nhiÒu ®Þa ph−¬ng cã tôc söa so¹n nhµ cöa, thøc ¨n ®Ó ®ãn kh¸ch xa gÇn. Ngµy nay, tËp tôc nµy ®· mai mét ®i nhiÒu, thay vµo ®ã lµ nh÷ng dÞch vô b¸n mua, thËm chÝ b¾t chÑt kh¸ch. Ng−êi ViÖt Nam cã c©u "nhËp gia tïy tôc", du kh¸ch, ng−êi hµnh h−¬ng cÇn lu«n lu«n t«n träng céng ®ång b¶n ®Þa víi nh÷ng nÐt v¨n hãa mang tÝnh ®Þa ph−¬ng, vïng miÒn. T«n träng céng ®ång 42
- th«ng qua giao tiÕp øng xö lÞch sù, v¨n hãa sÏ gióp kÐo gÇn kho¶ng c¸ch xa l¹, kh¸c biÖt gi÷a kh¸ch tham quan, du lÞch vµ c− d©n ®Þa ph−¬ng. Th¸i ®é nghiªm tóc, chu ®¸o, nhiÖt t×nh trong hµnh ®éng vµ lêi ¨n tiÕng nãi cña ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng sÏ lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng g©y thiÖn c¶m vµ sù t«n träng ®èi víi ng−êi ph−¬ng xa khi ®−îc trùc tiÕp hµnh h−¬ng tíi di tÝch, danh th¾ng vµ lÔ héi t¹i ®Þa ph−¬ng. 2. Trang phôc Trang phôc lµ mét trong nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt téc ng−êi vµ c¸c vïng v¨n hãa lín. ViÖt Nam cã 54 d©n téc, mçi d©n téc mang mét s¾c th¸i v¨n hãa riªng thÓ hiÖn râ nÐt qua trang phôc, ®Æc biÖt lµ bé n÷ phôc. HiÖn nay ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh giao thoa v¨n hãa trang phôc m¹nh mÏ theo xu h−íng hiÖn ®¹i hãa, quèc tÕ hãa. §èi víi 53 téc ng−êi thiÓu sè ë n−íc ta, ph¶i ch¨ng ®ã lµ xu h−íng Kinh hãa (ViÖt hãa) trang phôc! §èi víi ng−êi Kinh, ph¶i ch¨ng ®ã lµ xu h−íng ¢u - Mü hãa trang phôc! HiÖn tr¹ng nªu trªn lµ mét ®iÒu tÊt yÕu v× sù giao l−u trong cuéc sèng, sù phæ biÕn cña m¹ng l−íi truyÒn th«ng, v¨n hãa internet toµn cÇu hiÖn nay t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ kh¸ toµn diÖn lªn cuéc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña ng−êi d©n, trong ®ã bao 43
- gåm c¶ lÜnh vùc trang phôc. VÊn ®Ò gi÷ g×n vµ ph¸t huy vÎ ®Ñp trang phôc truyÒn thèng cña c¸c téc ng−êi ViÖt Nam lµ vÊn ®Ò cßn nhiÒu tranh c·i, nh−ng cã lÏ kh«ng mét ai cã thÓ phñ nhËn ®−îc gi¸ trÞ cña trang phôc truyÒn thèng cña mçi téc ng−êi. VÊn ®Ò ®ang ®Æt ra vµ cÇn c©u tr¶ lêi, cÇn ph−¬ng ¸n tháa ®¸ng tõ c¶ phÝa ng−êi d©n vµ c¬ quan qu¶n lý v¨n hãa. Trang phôc th−êng ngµy cña ng−êi d©n t¹i ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi ®iÒu cèt yÕu lµ cÇn s¹ch sÏ, gän gµng, thuËn tiÖn, phï hîp víi løa tuæi vµ thêi tiÕt mµ vÉn b¶o ®¶m nÐt riªng cña v¨n hãa téc ng−êi, v¨n hãa vïng miÒn. Trang phôc th−êng ngµy kh«ng nªn ch¹y ®ua theo mèt thêi trang mµ nªn h−íng tíi gi¸ trÞ sö dông ®Ých thùc. LÔ phôc hay trang phôc ®−îc sö dông trong c¸c dÞp lÔ héi còng nªn gän gµng, thuËn tiÖn, an toµn, thÓ hiÖn sù t«n träng c¸c ®èi t−îng kh¸c nhau trong x· héi; nªn mÆc nh÷ng bé trang phôc truyÒn thèng cña d©n téc m×nh ®Ó th«ng qua lÔ phôc, trang phôc, ng−êi mÆc trang phôc t¨ng thªm niÒm tù hµo d©n téc. Trang phôc 54 d©n téc ë ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng di s¶n v¨n hãa quý b¸u mµ h»ng n¨m, th«ng qua nh÷ng dÞp lÔ héi quan träng cña céng ®ång, chóng kh«ng ngõng ®−îc gi÷ g×n, b¶o tån vµ n©ng cao gi¸ trÞ ®Ých thùc. T¹i c¸c ®iÓm di tÝch vµ lÔ héi, ng−êi d©n ®Þa 44
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học