Xem mẫu
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Lời nói đ ầu Trong những năm gần đây, nền kinh tế nư ớc ta có sự thay đ ổi và đạt được nhiều thành tựu to lớn .Để đạt những thành tựu ấy chúng ta không thể quên đ ược bư ớc ngoặt lịch sử trong cơ ch ế chuyển đổi nền kinh tế đất nước , m à cột mốc của nó là Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI (1986) đã làm thay đổi bộ mặt kinh tế Nhà nước. Đối với nư ớc ta, đ i lên từ một nền kinh tế tiểu nông , muốn thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu và nhanh chóng đạt đến trình độ của nước phát triển thì tất yêú cần phải đổi mới . Đây là một đề không mới nhưng nó đề cập đến những vấn đ ề cấp thiết của nước ta hiện nay , đụng chạm trực tiếp đến cơ sở hạ tầng và kiến trúc thư ợng tầng của nư ớc ta . Nó giúp chúng ta rất nhiều trong việc đổi mới và xây dựng chủ nghĩa xâ hội ở nước ta hiện nay. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII của Đảng đa kh ẳng đ ịnh : "Xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp có cơ vật chất kỹ thuật hiện đại , cơ cấu kinh tế hợp lý , quan hệ sản xuất tiến bộ , phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất , đời sống vật chất và tinh th ần cao , quốc phòng an ninh vững chắc , dân giàu , nước mạnh , xa hội công bằng văn minh". Mục tiêu đó là sự cụ thể hoá học thuyết Mác về h ình thái kinh tế - xa hội và hoàn cảnh cụ thể của xa hội Việt Nam . Nó cũng là mục tiêu của sự nghiệp cong nghiệp hoá , hiện đ ại hoá ở nước ta . Chính vì vậy mà em chọn đề tài "Xây dựng đât nước Việt Nam: Dân giàu - nư ớc mạnh - xã hội công bằng dân chủ văn minh " . Đây là m ột đ ề tài hay, có nội dung phức tạp và rộng . Do trình độ có hạn , n ên không tránh khỏi khiếm khuyết trong việc 1
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com nghiên cứu . Rất mong được đ óng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để bài viết của em được hoàn thiện h ơn . i. hình thái kinh tế - xa h ội mác - lênin. Chúng ta đều biết , trong lịch tư tưởng nhân loại trước Mác đa có không ít cách tiếp cận , khi nghiên cứu lịch sử phát triển của xa hội . Xuất phát từ những nhận thức khác nhau , với những ý tư ởng khác nhau m à có sự phân chia lịch sử tiến hoá của xa hội theo những cách khác nhau . Chúng ta cũng đ a quên với khái niệm thời đ ại đồ đ á , thời đại đồ đồng , thời đại cối xay gió , thời đại máy hơi nước ….và gần đây là các nền văn minh : văn minh nông nghiệp , văn minh công nghiệp , văn minh hậu công nghiệp . Dựa trên những kết quả nghiên cứu lý luận và tổng thể quá trình lịch sử , các nh à sáng lập chủ nghĩa Mác đa vận dụng phép biện chứng duy vật đ ể nghiên cứu lịch sử xa hội , đưa ra quan điểm duy vật về lịch sử và đ a hình thành nên học thuyết "h ình thái kinh tế xa hội " . Hình thái kinh tế - Xa hội là một phạm trù của chủ nghĩa duy vật lịch sử dùng để chỉ xa hội ở từng giai đo ạn nhất định, với một kiểu quan hệ sản xuất đặc trưng cho xa hội đó phù h ợp với một trình độ nhất định của lực lượng sản xuất và một kiến trúc thượng tầng tương ứng được xây dựng trên những quan hệ sản xuất ấy. Là biểu hiện tập trung của quan niệm duy vật về lịch sử , học thuyết hình thái kinh tế- xa hội nghiên cứu lịch sử xa hội trên cơ sở xem xét lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất , cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng , tức toàn bộ các yếu tố cấu trúc thành bộ mặt của thời đại : Chính trị , kinh tế, văn hoá , xa hội , khoa học , kỹ thuật …..Do đó , nó ch ỉ ra bản chất của quá trình phát triển của xa hội lo ài người . Lo ài người đ a trải qua năm hình thái kinh tế - xa hội theo trật tự từ thấp đến cao đó là : Hình 2
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com thái kinh tế cộng sản nguyên thu ỷ , chiếm hữu nô lệ , phong kiến , tư bản chủ nghĩa và ngài nay đang quá độ lên hình thái kinh tế - xa hội cộng sản chủ nghĩa. Hình thái kinh tế - xa h ội có tính lịch sử , có sự ra đời phát triển và diệt vong. Chế độ xa hội lạc hậu sẽ mất đi , ch ế độ xa hội mới cao hơn sẽ thay thế . Đó là khi phương thức sản cũ đa nên lỗi thời , hoặc khủng hoảng do mâu thuẫn của quan hệ sản xuất với lực lượng sản xuất quá lớn không thể phù hợp thì phương thức sản xuất này sẽ bị diệt vong và xuất hiện một phương thức sản xuất mới hoàn thiện hơn , có quan hệ sản xuất phù hợp với lực lượng sản xuất . Như vậy bản chất của sự thay thế trên là phụ thuộc vào mối quan hệ biện chứng giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất . 1.Lực lư ợng sản xuất và quan h ệ sản xuất. Lực lượng sản xuất là mối quan hệ giữa con người với tự nhiên trong quá trình sản xuất , là biểu hiện trình độ trinh phục tự nhiên của con người trong giai đoạn lịch sử nhất định . Lịch sử sản xuất là một thể thống nhất hữu cơ giữa tư liệu sản xuất ( đặc biệt là công cụ lao động ) với người lao động , với kinh nghiệm và kỹ n ăng ngh ề nghiệp . Lực lượng sản xuất đóng vai trò quyết định phương thức sản xu ất . Quan h ệ sản xuất là mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất vật ch ất thể hiện ở quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất , quan hệ tổ chức quản lý trao đổi hoạt động với nhau và quan h ệ phân phối sản phẩm . Trong quan hệ sản xuất quan hệ sở hữu về tư liệu sản xuất giữ vị trí quyết định các quan hệ khác . Quan hệ sản xuất do con người tạo ra , song nó được h ình thành một cách khách quan không phụ thuộc vào yếu tố chủ quan của con người . Quan hệ sản xuất mang tính ổn định tương đối với bản chất xa hội và tính phương pháp đa dạng trong hình thức biểu hiện . 3
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất có mối quan hệ biện chứng với nhau biểu hiện ở chỗ : Xu hư ớng của sản xuất vật chất là không ngừng biến đổi phát triển . Sự biến đổi đó bao giờ cũng bắt đ ầu bằng sự biến đổi và sự phát triển của lực lượng sản xuất m à trước hết là công cụ . Lực lượng sản xuất phát triển dẫn đến mâu thuẫn gay gắt với quan h ệ sản xuất hiện có và xuất hiênj đòi hỏi khách quan , phải xoá bỏ quan hệ sản xuất cũ , thay thế bằng quan hệ sản xuất mới . Quan hệ sản xuất vốn là hình thức phát triển của lực lượng sản xuất (phù hợp) nhưng do mâu thuẫn của lực lư ợng sản xuất (đông) với quan hệ sản xuất ( ổn định tương đối ) quan hệ lại trở th ành xiềng xích kìm ham sự phát triển của lực lượng sản xuất ( không phù hợp ). Tuy nhiên quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối với lực lượng sản xuất thể hiện trong nội dung sự tác động trở lại với lực lượng sản xuất , quy đ ịnh mục đích xa hội của sản xuất , xu hướng phát triển của quan hệ lợi ích , từ đó hình thành những yếu tố tồn tại thúc đẩy và kìm ham sự phát triển của lực lượng sản xuất . Sự tác động trử lại nói trên của quan hệ sản xuất bao giờ cũng thong qua các quy luật kinh tế - xa hội đặc b iệt là quy luật kinh tế cơ bản . Sự thống nhất biện chứng giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất như sự thống nhất giưa hai m ặt đối lập tạo nên chỉnh thể của sản xuất xa hội . Tác động qua lại biện chứng giữa lực lư ợng sản xuất với quan hệ sản xuất được Mác - Anghen khái quát thành quy lu ật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất . Lực lượng sản xuất quyết định sự hình thành và biến đổi của quan hệ sản xuất . Khi không thích ứng với tính chất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất , quan hệ sản xuất sẽ kìm ham thậm chí phá hoại sự phát triển của lực lư ợng sản 4
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com xuất , mâu thuẫn của chúng tất yếu sẽ nảy sinh. Biểu hiện của mâu thuẫn này trong xa hội là mâu giữa các giai cấp đối kháng . Lịch sử đ a chứng minh rằng do sự phát triểncủa lực lượng sản xuất , loài người đ a bốn lần thay đổi quan hệ sản xuất gắn liền với bốn cuộc cách mạng xa hội , dẫn đến sự ra đ ời nối tiếp nhau của các hình thái kinh tế xa hội . Vào giai đo ạn cuối cùng của xa hội phong kiến ở các n ước Tây Âu lực lượng sản xuất đ a mang những iếu tố xa hội hoá gắn với quan hệ sản xuất phong kiến. Quan hệ sản xuất phong kiến chật hẹp không chứ đựng được nội dung mới của lực lượng sản xuất . Quan hệ sản xuất của Tư bản chủ nghĩa ra đời thay thế quan hệ sản xuất phong kiến . Trong lòng nền sản xuất tư bản , lực lượng sản xuất phát triển , cùng với sự phân công lao động và tính chất xa hội hoá công cụ sản xuất đ a hình thành lao động chung của người dân có tri thức và trình độ chuyên môn hoá cao . Sự lớn mạnh này của lực lượng sản xuất dẫn đến mâu thuẫn gay gắt với chế độ sở hữu tư nhân tư b ản chủ nghĩa . Giải quyết mâu thuẫn đó đò i hỏi phải xáo bỏ quan hệ sản xuất tư nhân tư b ản chủ nghĩa , xác lập quan hệ sản xuất mới , quan h ệ sản xuất xa hội chủ nghĩa. Theo Mác , do có được những lực lượng sản xuất mới, loài người thay đổi phát triển sản xuất của mình và do đó thay đ ổi phát triển sản xuất làm ăn cu ả m ình , loài ngư ời thay đổi quan hệ sản xuất của mình . Phù h ợp có thể hiểu là cả b a m ặt của quan hệ sản xuất phải thích ứng với tính chất trình độ phát triển của lực lượng sản xuất . Quan hệ sản xuất phải tạo được điều kiện sản xuất và kết hợp với tối ưu giữa tư liệu sản xuất và sức lao động , bảo đảm trách nhiệm từ sản xuất mở rộng . Mở ra sau những điều kiện thích hợp cho việc kích thích vật chất , tinh thần với người lao động . Vậy quy luật về sự phù hợp giữa quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là quy luật chung của sự phát triển xa hội .Do tác động của quy luật này 5
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com ,xa hội phát triển kế tiếp nhau từ thấp đ ến cao của các phương thức sản xuất ,hay chính là của các h ình thái kinh tế - xa hội .Quy luật cốt lõi này như sợi chỉ đỏ xuyên suốt dòng chảy tiến hoá của lịch sử không chỉ những lĩnh vực kinh tế mà cả các lĩnh vực ngoài kinh tế , phi kinh tế . 2.Cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng . Kiến trúc thượng tầng là toàn bộ những tư tưởng xa hội , những thiết chế tương ứng và những quan hệ nội tảng của thư ợng tầng , đó là những quan điểm tư tưởng chính trị , pháp quyền , đ ạo đức , tôn giáo , nghệ thuật , triết học và các thể chế tương ứng nh ư Nhà nước Đảng phái , giáo hội và các đoàn thể quần chúng . Kiến trúc thượng tầng đ ược hình thành trên tổng hợp to àn bộ những quan hệ sản xuất hợp th ành cơ cấu kinh tế của một chế độ xa hội nhất đ ịnh người ta gọi đó là cơ sở hạ tầng. Cơ sở hạ tầng bao gồm những quan hệ sản xuất đang giữ đ ịa vị thống trị nền kinh tế nhóm những quan hệ sản xuất tàn dư và những quan hệ sản xuất mới là quan hệ mần mống của xa hội. Bất kỳ một cơ sở hạ tầng n ào cũng bao gồm những thành phần kinh tế khác nhau , mỗi thành phần kinh tế n ày đều gắn liền với một kiểu quan hệ sản xuất trong đó quan hệ sản xuất thống trị bao giờ cũng giữ vai trò chi phối các th ành ph ần kinh tế khác . Trong xa hội có giai cấp đối kháng , giai cấp n ày nảy sinh từ cơ sở hạ tầng , từ mâu thu ẫn và xung đột kinh tế. Đó chính là cơ sở nảy sinh giai cấp đối kháng trong kiến trúc thượng tầng, giai cấp thống trị về kinh tế sẽ thống trị và thiết lập cả sự thống trị về mặt tư tưởng đối với xa hội , trong đó h ệ tư tư ởng chính trị và bộ mái quản lý nh à nước có vị trí quan trọng nhất . a, Cơ sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng . Vai trò quyết định của cơ sở hạ tầng với kiến trúc thượng được th ể hiện ở một số mặt: 6
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Cơ sở hạ tầng nào thì kiến trúc thượng tầng đó ( giai cấp nào giữ vị trí thống trị về mặt kinh tế thì đồng thời cũng là giai cấp thống trị xa hội về tất cả các lĩnh vực khác ) . Quan hệ sản xuất nào thống trị cũng sẽ tạo ra kiến trúc thượng tầng tương ứng . Mâu thu ẫn giai cấp , mâu thuẫn giữa các tập đoàn trong xa hhọi và đời sống tinh thần của họ đ ều xuất phát trực tiếp và gián tiếp từ mâu thuẫn kinh tế , từ những quan hệ đối kháng trong cơ sở hạ tầng . Cơ sở hạ tầng thay đ ổi th ì nh ất định sớm hay muộn sẽ dẫn đến sự thay đổi về kiến trúc thượng tầng . Quá trình đó diễn ra ngay trong những hình thái kinh tế xa hội cũng như khi chuyển tiếp từ hình thái này sang hình thái kinh tế xa hội khác . Trong xa hội có giai cấp mâu thuẫn giữa cơ sở hạ tầng đ ược biểu hiện là mâu thuẫn giữa giai cấp thống trị và giai cấp bị trị Khi hạ tầng cũ bị xoá bỏ thì kiến trúc th ượng tầng cũ cũng mất đi và thay th ế vào đó là kiến trúc thượng tầng mới được h ình thành từng bước thích ứng với cơ sở hạ tầng mới . Sự thống trị của giai cấp cũ đối với xa hội cũ bị xoá bỏ , thay vào đó bằng hệ tư tưởng thống trị khác và các th ể chế tương ứng của giai cấp thống trị mới .Đương nhiên không phải "khi cơ sở hạ tầng thay đổi thì lập tức sẽ dẫn đ ến sự thay đ ổi của kiến trúc thượng tầng " . Trong quá trình hình thành và phát triển của kiến thượng tầng mới , nhiều yếu tố của kiến trúc thượng tầng cũ còn tồn tại gắn liền với cơ sở kinh tế đ• nảy sinh ra nó .Vì vậy giâi cấp cầm quyền cần phải biết lựa chọn một số bộ phận hợp lí đ ể sử dụng nó xây dựng xa hội mới . b, Tính độc lập tương đối và sự tác động trở lại của kiến trúc th ượng tầng với cơ sở hạ tầng. 7
- Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version - http://www.simpopdf.com Các bộ phận của kiến trúc thượng tầng không phụ thuộc một chiều vào cơ sở hạ tầng mà trong quá trình phát triển , chúng có tính độc lập tương đối trong quá trình vận động phát triển và tác động mạnh mẽ đối với cơ sở hạ tầng Chức năng xa hội cơ bản của kiến trúc thượng tầng là đ ấu tranh thủ tiêu cơ sở hạ tầng và kiến trúc thượng tầng cũ , xây dựng bảo vệ củng cố và phát triển cơ sở hạ tầng mới . Trong xa hội có giai cấp nhà nước là yếu tố có tác động mạnh nhất đối với cơ sở hạ tầng , các yếu tố khác của kiến trúc thượng tầng cũng đều tác động đến cơ sở hạ tầng nhưng đ ều bị nhà nước pháp luật chi phối . Trong điều kiện ngày nay vai trò của kiến trúc thượng tầng không giảm đ i mà ngược lại tăng lên và tác động mạnh đ ến tiến trình lịch sử. Trái lại kiến trúc thượng tầng xa hội chủ nghĩa bảo vệ cơ sở hạ tầng xa hội chủ nghĩa nhằm xây dựng xa hội mới , chính mục đích đó quyết đ ịnh tính tích cực càng tăng của kiến trúc thượng tầng của chủ nghĩa xa hội . Tác động của kiến trúc thượng tầng đến cơ sở hạ tầng được thể hiện trong hai trường hợp trái ngược nhau nếu kiến trúc th ượng tầng phù hợp với quan hệ kinh tế tiến bộ thì sẽ thúc đẩy sự phát triển xa hội . Ngư ợc lại nếu kiến trúc thượng tầng là cơ sở của những quan hệ kinh tế lỗi thời thì sẽ kìm ham sự phát triển kinh tế xa hội , những sự tác động kìm ham đó chỉ là tạm thời sớm muộn cũng bị cách mạng khắc phục về cơ bản , bản chất giữa cơ sở hạ tầng và cơ sở thượng tầng chính là b ản chất giữa kinh tế và chính trị trong đó kinh tế đóng vai trò quyết định còn chính trị là biểu hiện tập trung của kinh tế và có tác dụng mạnh mẽ trở lại . Cần tránh khuynh hướng quá thổi phồng hoặc hạ thấp vai trò của kiến trúc th ượng tầng , nếu tuyệt đ ối hoá vai trò của kiến thượng tầng th ì sẽ rơi vào tả khuynh còn ngược lại sẽ rơi vào hữu khuynh . 8
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học