- Trang Chủ
- Báo cáo khoa học
- XÁC ĐỊNH KÝ CHỦ, KHẢO SÁT MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC, HÌNH THÁI CỦA HAI LOÀI RẤY PHẤN TRẮNG Aleurodicus dispersus Russell VÀ Bemisia tabaci Gennadius TRÊN CÂY TRỒNG TẠI BỐN HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH AN GIANG
Xem mẫu
- XÁC ð NH KÝ CH , KH O SÁT M T S ð C ðI M SINH H C,
HÌNH THÁI C A HAI LOÀI R Y PH N TR NG Aleurodicus
dispersus Russell VÀ Bemisia tabaci Gennadius TRÊN CÂY TR NG
T I B N HUY N TRONG ð A BÀN T NH AN GIANG
Tr n Văn Kh i∗
TÓM T T
ð tài nghiên c u t i 4 huy n trong t nh An Giang: Tân Châu, Ch M i, Tri Tôn và Tho i Sơn. Trong 32 k
thu t viên c a 16 xã ñã khoanh vùng nghiên c u thì có 31,25% trong s h bi t nhi u v r y ph n tr ng, 31,25%
bi t ít, còn l i 37,5% là không bi t. T ng s ký ch quan sát ñư c là 75 ký ch . Ghi nh n ñư c 2 lo i ph bi n là B.
tabaci và Aleurodicus dispersus. u trùng Aleurodicus dispersus có 4 tu i: tu i 1 là 3,60 ngày; tu i 2 là 3,52 ngày;
tu i 3 là 4,12 ngày; tu i 4 là 8,66 ngày,t ng vòng ñ i là 27,94 ngày. Cơ th u trùng tu i 1 dài 0,33 mm, r ng 0,14
mm; tu i 2 dài 0,54 mm, r ng 0,36 mm; tu i 3 dài 1,06 mm, r ng 0,74 mm; tu i 4 dài 1,74 mm, r ng 1,12 mm.
Tr ng dài 0,28 mm, r ng 0,12 mm. u trùng Bemisia tabaci g m 4 tu i: tu i 1 là 3,94 ngày; tu i 2 là 2,66 ngày;
tu i 3 là 3,25 ngày; tu i 4 là 5,92 ngày, t ng vòng ñ i là 23,8 ngày. Cơ th u trùng tu i 1 dài 0,30 mm, r ng 0,14
mm; tu i 2 dài 0,39 mm, r ng 0,21 mm; tu i 3 dài 0,51 mm r ng 0,29 mm; tu i 4 dài 0,76 mm, r ng 0,49 mm. Tr ng
dài 0,19 mm, r ng 0,09 mm.
ABSTRACT
The research was implemented at districts of An Giang province including Tan Chau, Cho Moi, Tri Ton and
Thoai Son. Among 32 agricultural technicians of 16 researched communes, 31.5% of them have awareness of
whitefly much, 31.25% few, 37.5% not perceive at all. Totally observed host is 75. Two common species are
Bemisia tabaci and Aleurodiscus dispersus. Aleurodiscus dispersus larva has four stages of development. Stage 1
lasts 3.60 days, stage 2: 3.52 days, stage 3: 4.12 days, and stage 4: 8.66 days. The total life cycle is 27.94 days. A
larva at stage 1 is 0.33 mm in length, 0.14 mm in width; at stage 2: 0.54 mm in length, 0.36 mm in width; at stage
3: 1.06 mm in length, 0.74 mm in width, and at stage 4 : 1.74 mm in length, 1.12 mm in width. Eggs are 0.28 mm in
length, 0.12 mm in width. Bemisia tabaci larva has four stages of development. Stage 1 lasts 3.94 days, stage 2: 2,66
days, stage 3: 3.25 days, stage 4: 5.92 days. The total life cycle is 23.8 days. A larva at stage 1 is 0.30 mm in length,
0.14 mm in width; at stage 2: 0.39 mm in length, 0.21 mm in width; at stage 3: 0.51 mm in length, 0.29 mm in width;
at stage 4: 0.76 mm in length, 0.49 mm in width. Eggs are 0.19 mm in length, 0.09 mm in width.
Key words: whitefly, host plants
1. ð T V N ð
Trong nh ng năm g n ñây, do cơ c u cây tr ng ngày m t ña d ng và s lư ng côn trùng gây h i,
b nh h i cây tr ng cũng tăng theo. ð c bi t, s xu t hi n c a r y ph n tr ng (Homoptera, Aleyrodidae),
gây h i trên nhi u lo i cây tr ng trong ñ a bàn t nh. Chúng ký sinh m t dư i c a lá và chích hút d ch
c a cây tr ng, ñ ng th i ti t m t ng t t o ñi u ki n cho n m b hóng phát tri n làm nh hư ng ñ n quá
trình quang h p c a cây. M t khác, chúng còn có kh năng truy n hơn 70 lo i virus cho cây tr ng. Song
song v i bi n pháp phòng tr ta thì c n xác ñ nh ký ch c a r y ph n tr ng ñ làm sao có th cách ly ký
ch và b o v t t cho cây tr ng, ñ ng th i ti t ki m ñư c chi phí phòng tr d ch h i. Bên c nh ñó, h u h t
nông dân trong ñ a bàn t nh chưa am hi u nhi u v kh năng gây h i c a r y ph n tr ng cũng như ñ c
ñi m hình thái và ñ c ñi m sinh h c c a loài côn trùng này.
2. PHƯƠNG TI N VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U
2.1 Xác ñ nh ký ch
- Ti n hành thu th p s li u th c p t Phòng Nông Nghi p huy n, Ban Nông Nghi p xã, ñ c bi t là
cán b k thu t ñ a phương trong ñ a bàn kh o sát.
- ði u tra ghi nh n m t s và ký ch trong 4 huy n: Tri Tôn, Tân Châu, Ch M i, Tho i Sơn. Vì ñây
là nh ng huy n có cơ c u cây tr ng ñáp ng ñư c m c ñích c a ñ tài và ñ i di n cho các vùng sinh thái
c a t nh, ñ c bi t là b nh hư ng n ng c a r y ph n tr ng trong th i gian qua. T ng s phi u kh o sát là
32 phi u. M i huy n kh o sát 4 xã có thông qua ý ki n c a Phòng Nông nghi p huy n và k t h p v i cán
b k thu t ñ a phương và kh o sát th c t .
- Ch n 5 nhóm cây chính ñ kh o sát: Cây công nghi p, cây rau màu, cây ăn trái, cây ki ng, cây che
bóng và c d i.
∗
Gi ng viên BM Khoa h c Cây tr ng, Khoa NN-TNTN.
Email: tvkhai@agu.edu.vn
Thoâng tin khoa hoïc ð i h c An Giang S 28, 12/2006 25
- - Ch n c ñ nh ñi m quan sát trên t ng nhóm cây, m i tán cây ñư c quan sát 3 t ng, t ng trên cùng
là t ng 1; t ng gi a là t ng 2; t ng 3 là t ng dư i. M i t ng ch n ng u nhiên 4 ñi m quan sát, m i ñi m
ch n kho ng 5 lá.
- Sau ñó thu m u ký ch mang v Phòng thí nghi m, Khoa Nông nghi p – TNTN, Trư ng ð i h c
An Giang ñ ti n hành ñ nh danh ký ch hi n di n trên ñ a bàn kh o sát.
2.2 Kh o sát ñ c ñi m sinh h c, sinh thái c a r y ph n tr ng
- Tr ng cây con (ð u Nành, t) 1,5 ñ n 2 tháng tu i.
- Nhân nuôi thành trùng r y ph n tr ng trong l ng lư i ñ làm ngu n.
- ð t ch u ð u Nành ho c ch u t vào l ng lư i, m i l ng th ng u nhiên 4 c p r y và th vào 5
l ng. Sau m i ñêm l y ch u cây con ra ñ m và ñánh d u th t các tr ng ñã ch n, quan sát hàng ngày
ghi nh n th i gian n tr ng, th i gian phát tri n m i tu i, t ng giai ño n t tr ng ñ n thành trùng.
3. K T QU TH O LU N
3.1 Thông tin v r y ph n tr ng qua ñi u tra
T k t qu ñi u tra cho ta th y, trong 32 xã ñi u tra ch có 10 cán b nông nghi p xã (chi m 31,25%)
n m nhi u thông tin v loài này và 10 cán b n m r t ít (chi m 31,25%), 12 cán b xã còn l i (chi m
37,50%) là không bi t b t kì thông tin nào th m chí không nh n d ng ñư c hình d ng r y ph n tr ng
(Bi u ñ 1)
Bi u ñ 1. ðánh giá v tình hình hi u bi t v r y ph n tr ng c a cán b xã
3.2 Ký ch c a r y ph n tr ng
T k t qu ghi nh n th c t ghi nh n tình hình ký ch trên t ng nhóm cây như sau:
- Trên nhóm cây ăn trái có t t c 15 lo i ký ch r y ph n tr ng. Trong ñó có 6 lo i hi n di n v i m t
s khá cao, ñ c bi t là i, bư i và chùm ru t chúng hi n di n trên 75%.
- Tình hình ký ch r y ph n tr ng trên nhóm cây công nghi p có t t c 9 loài, trong ñó có 4 loài hi n
di n v i m t s cao nh t là cà ri, gòn, s n, dâu t m ăn.
- Trên nhóm cây ki ng r y ph n tr ng hi n di n gây h i trên 8 loài cây khác nhau. Trong ñó nh ng
cây có hi n di n v i m t s cao như: dâm b t, tr ng nguyên, s cùi.
-Trên nhóm cây che bóng và hoang d i: K t qu kh o sát trong nhóm này có 26 loài ký ch c a r y
ph n tr ng. R y hi n di n m t s khá cao t 50% ñ n trên 75%. Trong ñó có 8 lo i cây có m t s cao, ñ c
bi t hi n di n cao nh t trên hai lo i cây như: bàng, dác và ñ u ma.
- Trên nhóm cây rau màu có 17 lo i cây ký ch c a r y ph n tr ng, hi n di n c hai lo i r y
Aleurodicus dispersus và loài Bemisia tabaci. Trong ñó 10 lo i cây có m t s r y hi n di n khá cao, ñ c
bi t hi n di n và gây h i năng trên các nhóm như: cà, bí, ñ u nành, t.
3.3 M t s ñ c ñi m hình thái và sinh h c
Thí nghi m ñư c th c hi n khoa Nông nghi p - TNTN, trư ng ð i h c An Giang, trong ñi u ki n
nhi t ñ trung bình là 31,50C, m ñ không khí trung bình là 70%.
3.4 ð i v i loài Aleurodicus dispersus Russell
- Tr ng ñư c ñ m t dư i c a lá cây ký ch , có màu tr ng ñ c. Tr ng ñ theo hình xo n c trên
bi u bì c a lá và ph lên ñó m t l p sáp tr ng m n, m t ñ u c a tr ng dính ch t vào bi u bì c a lá, chi u
dài c a tr ng 0,28 mm và chi u r ng 0,12 mm.
- u trùng có 4 tu i: tu i 1 màu vàng, 2 m t màu ñen, 3 c p chân, có 2 râu và phía ñuôi có 2 lông
c ng rõ r t, di chuy n nhanh nh n, th i gian phát tri n trung bình c a tu i 1 là 3,6 ngày, chi u dài 0,33
mm và r ng 0,14mm. Tu i 2 là 3,52 ngày, cơ th hình b u d c, có 2 v t màu vàng cam ñ i x ng nhau
Thoâng tin khoa hoïc ð i h c An Giang S 28, 12/2006 26
- m t lưng, dài 0,54 mm và r ng 0,36 mm. u trùng tu i 3 có hình b u d c, dài kho ng 1,06 mm, r ng 0,74
mm Tu i 3 là 4,12 ngày. Tu i 4 là 8,66 ngày, phía ñ u cơ th g n như ch V th y rõ 2 s i sáp tr ng, dài,
hình ng, dài 1,74 mm và r ng 1,12 mm.
Hình 1. Thành trùng r y ph n tr ng Aleurodicus dispersus Russell trên lá i
- Thành trùng khi m i vũ hóa có màu vàng ánh, sau khi vũ hóa cánh s ñư c ph lên m t l p b i
ph n tr ng, chi u dài s i cánh là 3,62 mm. Cơ th dài 2,49 mm, m t màu nâu ñen, râu ñ u có 7 ñ t, dài
0,85 mm, Vòi chích có d ng hình ng, chi u dài kho ng 0,46 mm.
B ng 1. Th i gian phát tri n c a r y ph n tr ng Aleurodicus dispersus Russell
(T0TB = 31,50C, H TB = 70%; ñơn v : ngày)
S cá th Bi n ñ ng Th i gian
STT Giai ño n
quan sát th i gian trung bình
1 Tr ng 319 5-8 6,54
2 Tu i 1 310 3-5 3,60
3 Tu i 2 264 2-7 3,52
4 Tu i 3 230 3-7 4,12
5 Tu i 4* 183 7 - 14 8,66
6 Thành trùng 115 1-2 1,5
T ng 21 - 41 27,94
Ghi chú: (*) tu i 4 ñư c xem như là nh ng.
3.5 ð i v i loài Bemisia tabaci Gennadius
T ng vòng ñ i c a loài này 23,8 ngày g m có 6 giai ño n phát tri n.
- Tr ng ñ thành t ng t 4 - 6 tr ng hay ñ r i rác t ng tr ng m t dư i c a lá non, có hình qu lê
th i gian tr ng trung bình 6,52 ngày. Tr ng hình qu lê, v nh n và m ng, màu trong su t, m t ñ u c a
tr ng dính ch t vào lá cây ký ch , tr ng dài 0,19 mm, r ng 0,09 mm.
Hình 2. Thành trùng B. tabaci trên lá ñ u nành
- u trùng tu i 1 có màu vàng hơi s m, dài 0,30 mm, r ng 0,14 mm. Có 2 m t màu nâu ñen, 3 c p
chân, có 2 râu và phía ñuôi có 2 lông c ng rõ r t. Th i gian phát tri n u trùng tu i 13,94 ngày. Tu i 2 là
2,66 ngày, hình b u d c, màu vàng sáng, không có l p sáp tr ng ph lên cơ th , phía ñuôi có 2 lông c ng.
gi a lưng có 2 v t màu vàng cam ñ i x ng nhau qua tr c c a cơ th , hì cơ th dài 0,39 mm, r ng 0,21
mm. Tu i 3 là 3,25 ngày, màu vàng trong, hình b u d c, cơ th dài 0,51 mm, r ng 0,29 mm. Tu i xem
như giai ño n nh ng là 5,92 ngày, hình b u d c, hai v t màu cam trên lưng, dài 0,76 mm, r ng 0,49 mm.
- Thành trùng cư trú m t dư i lá, r t linh ho t, ñ ng nh chúng bay ra kh i lá cây nơi cư trú. Thành
trùng khi m i vũ hóa có c p cánh tr ng trong su t, sau khi vũ hóa 1,5 ngày, thì b t ñ u ñ tr ng tr l i,
Thoâng tin khoa hoïc ð i h c An Giang S 28, 12/2006 27
- thành trùng có cánh dang r ng dài 2,02 mm, dao ñ ng t 1,66 - 2,70 mm. M t màu ñ nâu. Râu ñ u có 7
ñ t, dài 0,31 mm, dao ñ ng 0,28 - 0,37 mm. Vòi chích hình ng, có chi u dài kho ng 0,30 mm.
B ng 2. Th i gian phát tri n c a loài Bemisia tabaci Gennadius
( T0TB = 31,50C, H TB = 70%; ñơn v : ngày)
S cá th Bi n ñ ng Th i gian
STT Giai ño n
quan sát th i gian trung bình
1 Tr ng 91 5-8 6,52
2 Tu i 1 82 3-5 3,94
3 Tu i 2 70 2-4 2,66
4 Tu i 3 67 2-5 3,25
5 Tu i 4 61 4-7 5,92
6 Thành trùng 55 2-3 1,5
T ng 16 - 29 23,8
4. KI N NGH
- C n ph bi n tác h i, danh sách ký ch , ñ c ñi m hình thái và hình thái ñã xác ñ nh ñư c cho k
thu t viên, nông dân các xã v hai loài r y này.
- Ti p t c có nh ng nghiên c u v r y ph n tr ng v i nh ng ñ a bàn r ng hơn ñ nghiên c u sâu hơn,
ñ ng th i hoàn thi n danh sách ký ch t t hơn.
- ð i v i nh ng lo i cây là ký ch ưa thích c a r y ph n tr ng thì nông dân nên xen canh v i nh ng
lo i cây tr ng khác không là ký ch c a r y.
- Có th tiêu di t nh ng cây không m c ñích mà là ký ch c a r y ph n tr ng t i nơi canh tác.
- Ti p t c nghiên c u thêm v ñ c ñi m sinh h c, sinh thái c a 2 loài r y này v i s cá th l n hơn,
ñ c bi t là b ph n sinh d c c a chúng và kh năng s ng c a thành trùng.
TÀI LI U THAM KH O
Cherry R.H. 1979. Temperature Tolerance of Three Whitefly Species Found in Florida. Environment [on-line].
Entomol. 8: 1150-1152. University of Hawaii. Available from:
http://www.extento.hawaii.edu/kbase/crop/Type/a_disper.htm [Accessed 12/10/2004]
Martin J.L. Kessing and Ronald F.L. Mau. Jan/1993. Crop Knowledge Master Aleurodicus dispersus (Russell)
spiraling whitefly [online]. Department of Entomology, Honolulu, Hawaii. Available from:
http://www.extento.hawaii.edu/kbase/crop/Type/a_disper.htm [Accessed 12/10/2004]
Nguy n Th Thu Cúc. 2000. Côn trùng và nh n h i cây ăn trái vùng ðBSCL. TPHCM: NXB Nông Nghi p.
Ronald F. L. Mau và Jayma L. Martin Kessing. 1992. Bemisia tabaci biological charateristics as biological control
agents [on-line]. Department of Entomology, Honolulu, Hawaii. Available from:
http://www.extento.hawaii.edu/kbase/crop/Type/a_disper.htm [Accessed 12/10/2004]
Vi n B o V Th c V t. 1999. K t qu ñi u tra côn trùng và b nh h i cây ăn qu Vi t Nam 1997 – 1998. Hà N i:
NXB Nông Nghi p.
Waterhouse D.F. and K.R. Norris. 1989. Aleurodicus dispersus (Russell) spiraling whitefly [on-line]. Australian
Center for International Agriculture Research, Canberra. University of Hawaii. Available from:
http://www.extento.hawaii.edu/kbase/crop/Type/a_disper.htm [Accessed 12.10.2004]
Thoâng tin khoa hoïc ð i h c An Giang S 28, 12/2006 28
nguon tai.lieu . vn
