Xem mẫu
- Viết đơn giản - Điều không
đơn giản
Ta hay nghĩ rằng họ hiểu vấn đề như chúng
ta hiểu, nghĩ như chúng ta nghĩ, biết như
chúng ta biết. Thực tế có phải vậy không?
Tôi không nghĩ vậy.
Tôi nghĩ độc giả của chúng ta cần biết: cái gì mới, tại sao tôi lại
cần biết, chuyện xảy ra thế nào? Mấy từ “kho khó” mang tính
chuyên môn tôi cần hiểu thế nào? Chúng ta có trách nhiệm mang
- đến thông tin dễ hiểu và trọn vẹn cho độc giả (kể cả độc giả thông
thường và các chuyên gia) một cách cô đọng nhất.
Viết và hình dung là “bà của bạn cũng có thể hiểu được khi đọc
bài của bạn” – Kay Johnson, một nhà báo lâu năm của tạp chí
Time đã nói như vậy về đích đến và (ở một góc độ tương đối nào
đó) là tiêu chí của một bài viết đơn giản.
Hãy lấy một ví dụ đơn giản: GDP – Tổng giá trị sản phẩm quốc
gia. Từ này rất được hay dùng trên báo chí, đặc biệt vào những
dịp tổng kết cuối kỳ, cuối tháng. Nhưng liệu bao nhiêu người
trong giới viết lách có thể giải thích tường tận và cặn kẽ về danh
từ này? Có lẽ không nhiều lắm.
- Vào thời điểm này mà yêu cầu tôi giải thích ngay thì tôi cũng chịu.
Tôi cần tra cứu trên Internet, các sách chuyên môn rồi tôi mới tự
tin để trả lời. Vậy độc giả của chúng ta có thể hiểu được tốt
không?
Hãy lấy chúng ta ra làm chuẩn, nhà báo Peter Starr từng làm cho
hãng tin AFP (Pháp) đã nói như vậy. “Nếu chúng ta thấy rằng
trước khi chúng ta viết, vấn đề đó, từ ngữ đó còn mới với chúng
ta, thì hoàn toàn có khả năng độc giả của chúng ta cũng cảm thấy
như vậy”. Vậy thì cần tìm một cách giải thích, diễn dịch, dùng từ
kiểu khác đơn giản và dễ hiểu hơn. Chúng ta không nên bắt độc
giả “đánh vật” với mớ từ ngữ "cao… xiêu” của mình.
Để hiểu rõ hơn về cách viết đơn giản, chúng ta cùng phân tích
- một số đoạn trong bài viết được hoàn thành trong thời gian
khoảng 1 tiếng của nhà báo Kay Johnson sau khi bà tham gia
họp báo giả định với một chuyên gia về môi trường (thật) của Anh
tại Hà Nội vừa qua. Độc giả được xác định là những bạn đọc
thông thường tại Việt Nam. (Lưu ý đây chưa hẳn là bài viết hoàn
chỉnh không có sai sót. Bài viết cũng còn thiếu một số thông tin
“nền” cần thiết).
Hanoi, November 12 – Ordinary Vietnamese people can fight
global climate change through simple actions like wearing coats
inside in winter, burning less coal and putting covers on cooking
pots, a visiting British expert said Monday.
(Những người Việt Nam bình thường có thể chống lại sự biến đổi
- khí hậu toàn cầu bằng những hành động đơn giản như mặc thêm
áo ấm vào mùa đông, đốt ít than hơn và đậy vung nồi khi nấu ăn,
một chuyên gia của Anh đang ở thăm nước này đã nói như vậy
hôm thứ hai).
Đây là đoạn mào đầu khá ổn, xét về số từ cần có và ý diễn đạt.
Đối tượng độc giả được để cập đến trực tiếp ngay từ đầu: Những
người Việt Nam bình thường. Hành động được để cập đến cũng
cụ thể, dễ hình dung đối với độc giả. Đơn giản và dễ hiểu!
Nick Caistor, chairman of the Carbon Reduction (CRED) of
Norfolk, Britain, is advising Vietnam’s government on reducing
carbon emissions that cause climate change.
- (Nick Caistor, chủ tịch dự án giảm khí Carbon (CRED) tại Norfold,
Anh, đang đưa ra những lời khuyên cho chính phủ Việt Nam về
việc giảm khí thải carbon gây ra sự thay đổi khí hậu).
Đoạn này, tác giả giải thích thêm về nhân vật Nick Caistor và việc
làm của ông ta để trả lời phần nào câu hỏi tiếp theo của độc giả
“Tại sao tôi phải quan tâm?”
However, Caistor said the Vietnamese people themselves could
make the biggest difference.
“The most important thing people can do to reduce climate
change is in the winter to put on a coat – not switch up the heat,”
Caistor said. “Also, in Vietnam, people use a lot of coal. You need
- to look into ways to heat homes without coal.”
(Tuy nhiên, ông Caistor nói rằng bản thân mỗi người đều có thể
tạo ra những khác biệt lớn.
Điều quan trọng nhất mà người dân (Việt Nam) có thể làm được
để ngăn chặn sư thay đổi khí hậu là mặc áo ấm vào mùa đông để
không phải bật lò sưởi (điều hoà nhiệt độ),” Caistor nói. “Ở Việt
Nam người dân cũng dùng nhiều than đá. Các bạn cần tìm cách
khác để sưởi ấm mà không cần dùng than đá”.)
Tác giả nhắc lại “người dân Việt Nam”. Như vậy, mỗi người đọc
cảm thấy mình có liên quan tới bài viết, có mình trong bài viết. Đó
là lối viết theo cách “người đọc là trung tâm – readers oriented”.
Những hành động được nhắc lại, cụ thể và rõ ràng hơn.
- He also urged people to take buses or walk instead of riding
motorbikes everywhere.
“Initiatives to fight climate change depend not so much on money
but on attitude. People’s attitudes and habits need to change,”
said Caistor, who himself walks to work in England and always
puts lids on cooking pots so they boil faster and use less energy.
(Ông cũng khuyến khích mọi người đi xe buýt và đi bộ thay vì đi
xe máy khắp mọi nơi. Những sáng kiến để chống lại sự thay đổi
khí hậu phụ thuộc không nhiều vào tiền bạc, mà là tư duy của con
người. Tư duy và thói quen của con người cần phải thay đổi,” ông
Caistor, người đi bộ đi làm ở Anh và luôn đậy vung khi nấu ăn để
- thức ăn nhanh chín hơn và sử dụng ít năng lượng hơn, nói.)
Như vậy, người dân thường – đối tượng chính của bài viết – luôn
được nhắc tới. Các hành động được giải thích rõ ràng, ngắn gọn.
Hành động gì? Vì sao phải làm vậy? Kể cả những điều tưởng
chừng như đơn giản là đậy vung thì nấu thức ăn nhanh chín cũng
được nói rõ ràng. Có lẽ, không nhiều người trong chúng ta để ý
đến chi tiết này. Chúng ta sẽ cho rằng, đậy vung thì phải nấu thức
ăn nhanh chín. Ai mà chẳng biết, việc gì phải viết ra?! Tuy nhiên,
chính suy nghĩ đó đã “làm hại” độc giả yêu quý của chúng ta.
Chúng ta nghĩ rằng, chúng ta tưởng rằng, chúng ta cho là chúng
ta đúng…
Tôi đã nhiều lần hỏi các thầy cô “thế nào là viết đơn giản?” Liệu
- với cách viết “đơn giản” mà mình đang hướng tới, liệu có sợ độc
giả của chúng ta nhàm chán vì dễ hiểu quá không?
Có lẽ chúng ta sẽ dễ dàng trả lời cho câu hỏi này nếu chúng ta
hiểu rõ độc giả của tờ báo/chương trình phát thanh/truyền hình
mà mình đang làm việc là những ai, trình độ hiểu biết và yêu cầu
của họ. Thầy giáo tôi đã nói rằng nếu độc giả của chúng ta không
phải là các “specialist hay expert – tức là chuyên gia” thì nghĩa là
họ là những người bình thường, các độc giả thông thường. Họ
muốn, và có quyền đòi hỏi được thưởng thức một bài viết / một
chương trình thật dễ hiểu, dễ nhớ. Tóm lại, họ không muốn phải
suy nghĩ nhiều. Nếu chúng ta là người viết mà để người đọc phải
dừng lại một thời gian để suy nghĩ về ý tứ của từ, câu hay nhăn
trán tìm ra “ẩn ý” của tác giả thì nghĩa là chúng ta có lỗi.
- Đôi khi chúng ta lại loay hoay với những cách diễn đạt phức tạp,
những cách dùng từ trừu tượng, “đao to búa lớn” mà lại quên đi
nguyên tắc rằng đơn giản chính là con đường dễ dẫn đến trái tim
độc giả nhất.
Viết đơn giản – điều nói ra nghe đơn giản – nhưng lại không hề
đơn giản chút nào./.
nguon tai.lieu . vn