Xem mẫu
- Nguy n Th Thu Giang ih i h c Qu c gia Tp HCM Email: nttgiang@agu.edu.vn Ngày nh n: 11/11/2020; Ngày duy 22/12/2020 Tóm t t hi n r ng sinh thái c i nh ng v v ng và nh sinh thái. c bi t trong tình tr ng bi i khí h u và nh ng c h i, l ch s t i Nam B tài mang nhi is c Nam B , nh t là vào nh u th k 21. N nhiên, c nh báo v s c m nh và s cu ng n c a t nhiên. T t lên ti ng nói ch chu c l i v i t nhiên. T t c nh ng n c th hi n b i m t th u n riêng c a m nhà giáo m i con c a m t này. T khóa: phê bình c Nam B Võ Di u Thanh. Abstract . Keywords: ecological artistic style, ecological criticism, ecological thought, Southern literature, Vo Dieu Thanh. M u ng cò bay th ng cánh, sông r ch ch ng Khi nh t Nam B , chúng ch n gió n hình nh c a hòa, u ng tr c nh ng ng b t t n t ti p c a s bi i khí h u c ng v i s ô truy n ng n n i ti ng c a n n nhi ng t sinh ho t và s n xu t, Ng t v i ru ng t hi n r t nhi u
- v và nh sinh thái. Ô thái nhi t, ô nhi t, h n hán, 1.1. c sinh thái tl , c ng m i ng ngày càng b xâm h i i quan nghiêm tr ng h tâm l n c a r t nhi ng b ng l i khí h u, ngu cc n sông C không ki t, không khí ô nhi m, thiên tai tàn k n nh an kh th c tr nh ng Giang Võ Di u Thanh. Tuy ch vi t v a th k gi i nh ur i bình d trong t tác ph c n nguy cu c s ng h ng ngày xung quanh mình ng sáng tác c a Võ Di u Thanh h c sinh thái (ecoliterature) lan t a kh p t cao. Nhi u b cc ng sau ng b t t n c a n là Nguy n Ng c miêu t t nhiên thu n túy, khác B nào vi t v t này có th t qua nc c sinh c tên tu i ch . V y mà các tác ph m c a h c miêu t t nhiên truy n th ng là nó tìm Võ Di nt ng v ng hi u và trình bày m i quan h gi a con c cái bóng quá l n c a Ng iv it a v c a con Nguy n Ng t gi i nh t trong gi i i trong th gi i t nhiên, ng c tu i 20 l n th hai, Võ c i v i t nhiên và nh Di u Thanh gi i nhì trong cu c ng c a t iv i, m i tu i 20 l n th nv tài v Nam B liên h gi a v n v t trong t nhiên v i con t lý do thuy t ph c tài c c sinh thái r t r ng: gi c vào cu c hành trình khám phá v M t s tác ph m có th th m chí hoàn toàn u Thanh. không miêu t c nh v t t nhiên c a nhà Trong các tác ph m truy n ng n và t n c n th hi không a mình, Võ Di hi n ng tình v i các hành vi phá ho i sinh thái, r i góc nhìn c a ng c a Phê bình sinh thái m ng nghiên c u c giàu ti lên ti ng c a khoa h c sinh thái c, 2003: 6). c s lâm nguy c a môi nh ng chúng ta th y r ng các tác ph m i v i nh ng tác ph i c an trong b i c ng, sinh thái ngày t nhiên, c nh báo v s c m nh và s cu ng càng x c âu lo và trách n c a t nhiên, t c c nh nhi m xã h i ngày càng m nh m iv i t nh cho t t c chúng ta. T t c nh ng n i v n n i c th hi n b i m t th trong âu lo và kh n qu n, khi mà các th m phong sinh thái r md u h ng liên t c x a n vùng mi n c a m nhà giáo nghiêm tr n s bình yên, nh c a m i con c a m t Nam B . s s t này n Th T nh 1. c sinh thái và phê bình sinh Thy, 2017: 81). H ng c
- h c sinh thái chính là ch nh th ng d c sinh thái l y ch sinh thái, nghiên c u quan h gi a con ch nh th sinh thái ho c quan ni m ch nh ng t nhiên khái th sinh thái làm kim ch kh o sát ni Phê bình sinh thái v t m i quan h gi a t i. cm i c sinh thái còn th hi n trách nhi m trong b i c nh gi i h c thu t ph n ng ng sinh thái, phê phán m t h y ho i do chính trái c i, v i m c ng và th m nh l i toàn b i, ngu n g c xã h i c ti ng, chính sách, (Nguy n Th T nh Thy, 2017: 93). Các tác mô hình xã h gi c cr ts m i v i t nhiên, khi n cho tính ch t quan tr ng c a vi c ng x hài hòa ng lâm vào tình tr gi i v i t nhiên. T hi n nay n Th Ánh Nguy ph m c a h khi c gi th i hi i Oanh, 2016: 26 c áp l c c a nh n th c l i m i quan h gi i kh ng ho ng, bi i khí h u, v i t nhiên. phê bình sinh thái xu t hi ng l i M t tác ph m c sinh nh i c a th i v vai trò c thái c n có nh h c, nghiên c c sinh m nh i trung tâm và s c c t. T nh n nay, hóa ch y ch phê bình sinh thái t phong trào l t , t n nh th sinh thái làm l i ích cao thành m ng nghiên c u nh t, kêu g i tinh th n ch ng trên th gi i. sinh thái, nh n m nh n và ý th Phê bình sinh thái không h có m t ch n, k t h p tính khoa h c và c, khuôn kh ng v có trách nhi m sinh thái, phê phán m t trái chính, mà ngày c hi ng sinh thái và càng m r ng và ph c t c vì sao phê bình sinh thái r t m , nó có th 1.2. Phê bình sinh thái m t khuynh dung h p nhi u lý thuy t phê bình: n ng nghiên c c quy n lu n, gi i c u trúc, k c Tên g i phê bình sinh thái do William pháp ti p c n thi pháp h nh n di n Rueckert s d o m nhìn, motif c t truy n, nhân v t, gi ng lu n c và sinh thái h c: m t th c s d ng nh nghi m m i trong phê bình sinh thái pháp và thao tác nghiên c c, phê (Literature and Ecology: An Experiment in bình sinh thái là m ng nghiên c u liên Ecocritism). V b i c nh và kho ng th i ngành, k t h c v i khoa h c, phân gian xu t hi u (2012): tích tác ph rút ra nh ng c tình tr ng toàn c u c ng. tx a th p niên 90 Trong chuyên lu n R ng khô, su i c n, c a th k 20, phê i bi , Nguy n Th v i s m nh cao c là phân tích ch T nh
- phê Phê bình sinh nhìn c a phê bình sinh thái c nghiên c u m i 2.1. Nh ng v n n n v sinh thái Nam quan h gi c và t nhiên t nh B : nh ng n i b t an sinh thái ng c a ch c C m h ng ch o c a phê bình sinh bi t là ch nh th sinh thái thông thái là c m h ng phê phán. Phê bình sinh qua vi c khám phá th m m sinh thái và thái ch a nh ng th m h a bi u hi n ngh thu t c a nó trong tác ng hi n nay xu t phát t ng ph m . c th ng tr t nhiên, t coi mình là chúa t , bi n hai v tr ng tâm có ý khai thác, chi t, vô trách nhi m mà id n s phát tri n b n v ng. c c t góc nhìn phê bình sinh thái: C mh n li n v i ý th c (1) nghiên c u và tìm hi u s chuy it v n cho Trái t ng nhân lo i trung tâm lu n (con ngày càng ki t qu is ng sinh thái ph i gánh ch u h u qu n ng n c a bi i trung tâm lu n (sinh thái là trung tâm), t khí h u, thiên tai, m t cân b ng sinh thái. s i toàn b h ng này mà tác i phá h ng t nhiên ph ng v v y cu c s ng trách nhi m sinh thái, phê phán m t trái c a c th hi n hi ng sinh thái và qua nh ng th m h c nh báo nh bi n m t c a thiên nhiên khi n cho nào, (2) khám phá vi c th hi n tinh th n t tinh th t ký c, t quá kh , ic n u phong cách nh n th c l i ni m kính s v i sinh m nh t ngh thu t c a tác gi c n nhiên, nh n ra s mong manh c a sinh t n nh ng v v sinh thái. trên toàn b hành tinh, n u không, chính y, phê bình sinh thái không ch cu c s ng c a chúng ta s tr nên b l y ch nh th bao gi h t. ng tri t h c n n t ng mà còn l y th m xuôi m sinh thái làm nguyên t c ch o. N u Võ Di u Thanh t p trung vào khu v c nông c nguyên t c m h c thôn mà c th t Nam B v i riêng, phê bình sinh thái s không khác gì nh ng v v sinh thái nông thôn mang các ho ng nghiên c ng thông tính th i s . Các tác ph m c a Võ Di u ng. Phê bình sinh thái, vì v y, c n ph i nhiên, phá m t a c u, m t v cân b ng sinh thái và c nh báo v các h c cân b ng gi a giá tr sinh nguy thái và giá tr ngh thu t c a tác ph m. thiên nhiên và phá h ng t nhiên c ng chính là kim ch ng b ng nhi d nl chúng ta có th u ph c v cho cu c s ng và s n xu t, khai và tìm hi i n c n ki t các s n v t c a thiên góc nhìn phê bình sinh thái. nhiên, x rác th i m t cách vô trách nhi m, 2. i góc tùy ti n và vô ý th
- ph c v cho l i ích riêng c a b n thân c ti n b n và c ng v c u Thanh, 2016: 103). s nh ng v t chém cs n c vào môi sinh , c ng v i h u qu c a hi m d n vi bi i khí h u d n h u qu là n n ô cá s c C u Long gi a nhi ng (ô nhi t, ô nhi m th i nông nghi p tràn hóa ch t, cá m m t ngu c, ô nhi m th tl t, n ki c x p vào hàng c n ki cs t, cs n u Thanh, 2016: 50). h i ta hay g i mi n Tây là mi n Chúng ta r t d b t g p trong nh ng tác c b ây có h th ng sông ph m truy n ng n và t a Võ Di u ngòi ch ng ch t chín r ng v i Thanh hình nh c a nh ng khi nh ng con sông ch n y p cá t, lúc thì h m tôm, xu ng ghe t p n p. Và t bao gi hình mùa: mùa h ng tác ng h c, m t ph c Nam B m t cách t nhiên t ph n không th thi u, tr thành nh n chìm m i th u Thanh, m t bi ng góp ph n t o nên cái h n c t 2016). i dân mi c vì v y và b n s t này. c v i cái c nh Dòng sông i m thiên nhiên th m chí là ch s i Nam B t i, th ng cánh én nhà, vì nh ng l i ích riêng c a mình u, b tr n mà h y ho i thiên nhiên m t giông nh n chìm xu ng r y má trôi xa cách tàn nh n, ch ng h mt u Thanh, 2010: 43). Môi i lòng sông c a b n ng s ng nông thôn v ng r t t Thi n trong t Trên trong làn u b ô nhi m v i Hàm ch có tu i ngh th i cát hàng ch c s xâm chi m c a rác th i: xung quanh toàn Toàn là rác, rác trên sông, rác trên m t, nh ng cát vàng, hút hoài còn hoài, hút nh p nháy i i ta giàu có nh cát. Cát phân bón, thu c tr và ngu c b ô nhi m n ng n . Ngu n vào nh ng cái n n lênh láng u c sinh ho ô nhi m tr m tr ng, Thanh, 2015: 25). Cái ngh n th t ngh Nhà cho nhi i nh ng món l i k ch xù: bên b con sông C c quanh ng ngôi bi t th nh ng mb o kho n ti ct s ch mà còn ph i xài ti n t n t ng ca cái ch t i t u Thanh, Di u Thanh, 2016: 112). 2015: 21). H u qu c a nh ng hành vi khai Không ch b a b i s ô nhi m ng, ngu n th b nhi m n ns tl ng l Nh c nh n v i t ng b a ch n th h t r i, không còn ai, cát ch y s nh, toàn nh nh nhà c a l t xu ng sông h t r
- tán. Có l n m chìm (Võ Di u Thanh, 2015: 33). Ông yêu i vì cái s thích riêng c chìm s ích k c a mình mà vô tình gi t ch t cây c sâu mút ch u Thanh, 2015: y. Nh ng gì thu c v 16). C m thiên nhiên xin hãy tr chúng v v i thiên ng ch còn là mi t ch t, nhiên, b nó là cây, nó c sao c ng hoang tàn, bi th m, không m t c phi n hà nó hoài không bi t i, ch m t b n sông v ng (Võ Di u Thanh, 2015: 29). ng t. B n l nhìn h y, chúng ta có th th y r ng, v c i ch t còn i góc nhìn c a phê bình sinh thái, t n nhiên n i gi i ph i h ng ch u p trung vào nh ng h u qu Ch c gi i mi t mài. Có v sinh thái Nam B v i vi l n nó nu t nguyên m t khu ph khúc ch . s bi n d ng c ng nông thôn. Và Hàng hàng nhà l t xu tác gi g ng truy tìm ngu n g c ng trong nhà m m y mình n m c a nh Chúng ta gi c u Thanh, 2015: h y di i s ng v t ch t 45). c a chúng ta d t i không ch khai thác thiên ng ch u nh ng thu v l i ích kinh t mà còn tàn b t bình c a nó. Th i ti t không thu n l i, ph c v cho nh ng thú mùa màng th t bát, không khí, th vui v cg thú a, b nh ho n th ng ng c a mình: Bi i Di vì d ng h t nh ng lão at o ki ng hi m hoi. V ng l ng hóa, h chính là k t t n m t góc núi v t r ng hay m t cánh nh ng n n nhân h ng ch u t t c nh ng h u ng hoang v m n ng dãi, qu do mình gây ra. chúng v n s ng u Thanh, 2015: 2.2. Ch ng, i r i xa ch n chu c l i v i t nhiên quen thu c c i, Ngoài vi c ph m t sinh thái cx c, r r m, mân mê, ph i g ng th m h i c a nông thôn Nam B v i nh ng mình u n theo cái dáng làm hài lòng ý ch c nh i, mu n c ng, nh a con t u Thanh còn ch c a núi r ng Su t m t quãng thi p y không c t th ng ông trong m i t kh u hi u a rên xi t v a buông c th hi n m t cách tinh t , nh thõng tay th t ng chi c lá nh g n thanh nhàng thông qua n i ti c nh v m t cái tao. Nó c t ti ng kêu th ng th t trong tuy t v ng? n nó tr tr i tàn phá. R t i tàn trong n ng, nó v n nhi u l n, Võ Di v p c dành d m t ng gi t nh sinh t n. c a nh ng c nh s t nó b ng quá nhi c chúng ta th c giá tr
- c ng t nhiên trong lành, vô Thanh, 2015: 79). nh là ngôi nhi c nhà, l th là gi biên gi Mi b tc cá d l m, i, cá ch y v n và tâm lý c a nhân Di cá linh lo i. Xây d ng ý th c v c còn l i xanh m u Thanh, i quan tâm và g n 2015: 51); là c nh s c thiên nhiên nguyên ng, nh núi C m v i nh ng trú ng c a tâm h t phiên ch dân dã, v i nh ng quang gánh th c trách nhi m. hàng rong l ng l và tr c Nh n m n và ý th c v chân ch núi. V p gi n d , m c m c c a ch t trong nh c nh ng phiên ch c miêu t i con Xây d ng ý m y tinh t c i k chuy n th c v c sinh thái giúp con ngôi th nh M t chút hoa qu i quan tâm và g trên quang gánh thân quen, m t chút n ng sinh s c a tâm ng nh g p gh nh, mùa h t c trách nhi m xuân v n c xôn xao theo t c chân (Bùi Thanh Truy n, 2019: 44). ch núi 2.3. c s c ngh thu i và thiên nhiên cùng chung thái Võ Di u Thanh s t cách hòa h p trong cái c sinh thái có s k t h p gi a khung c không khí trong lành, c cây tính khoa h c c a th lo c u và tính u Thanh, 2015: 27). c thù c a lo i hình ngh thu t i th i hi i luôn c m th y ngôn t . Tính khoa h b t an, lo âu b i n n ô nhi m, thiên tai, d ch thái Võ Di u Thanh th hi n nh ng ki n b Và quay tr l i s ng t th c c th gi i t nhiên. Qua nhiên an lành, bình l ng chính là m t cách tác ph c gi hi u bi t nhi th ph n ng v i cu c s ng b t an hi n th i. gi ng, hi u bi trân Tr v v i t nhiên ch t phác, v i gi ov ng th i ngu n c t n tình c m c gìn nhân tính. Ni m hoài ng th n ph i có nh ng ni m không nguôi v nh p c u th m m c nh ng k ni m nh ng giá th hi a tác gi và t o nên s c tr tinh th u phôi pha t o h p d n, s c thanh tân cho tác ph c nên nh ng ám nh khôn nguôi trên nh ng sinh thái. trang vi t c a Võ Di T Nh t v sinh thái rong trên cái sân g n vàng c a Võ Di u Thanh t tài trên m y g c mãng c nông thôn Nam B v i không gian bao la lan trên b i chu i, nàng tiên c u l n qu n c c, v i hình nh nh ng ng gi ng mênh mông, v i nh ng con sông nc ng hình nh quê ch n B n quê mùa th m t n ru t gan tôi u sông quê n i tôi, m t b n nh ven b H u
- Giang, h t c n i là xóm làng c a Võ Di u Thanh r t h p d y chìm gi u Thanh, s c s ng, góp ph n t o nên cái h t ch t i dân quê c Nam B . Chính nhà ch t phác và h n h ng bày t Ngôn ng , không khí gian ngh thu t mang b n s c vùng mi n Nam B m vào tôi t ng c a Võ Di u Thanh nói riêng và nh ng nhà s ng. Bây gi mu n g t b nói chung. Ngoài ra, d u n (Võ Di u Thanh, 2010: 2). Võ Di u Thanh vùng mi n ngh t t n d ng th m nh c , thu t trong sáng tác Võ Di u Thanh còn th ch khai thác m qu ng c i nh m bi n hi n ngôn ng m c s riêng. Thông qua v i s xâm th c m nh m c a ngôn ng i ngôn ng , ch c vào m t s ng Nam B (ti a p u th gi i nhân v t c a mi c: ng c gi t, cha d ch t phác, th t thà và g cùng m n theo Xét v th lo u biên gi i b t cá, mi l m. M t b n Thanh bao g m truy n ng n và t i truy n ng n, n cr t p m t cô tên M n, nhà nhi u tình hu ng truy gi i gì mà th ch i hu t vai trò c c k quan tr ng. nh t là làm m i cá ch y, em Cái quan tr ng nh t c a truy n ng n là t o v ic rà cá linh v c u nh n m m, ra m t tình hu tình hu ng dành mùa ít cá bán, em kh i lên mi t trên làm n i b t m t tính cách nhân v t, hay m t b i tâm tr n ng n Trên ch ng Hàm ch. Tác gi cho nhân v t Thi n i em v t - m t tên cát t c, m t k t - ct n cá này ki m m t m ti n u Thanh, m t ch ng ki n h u qu mà mình gây ra, và 2010: 44). cho y n m ngay t i cái l n ranh gi a s Ngoài vi c s d ng m c s ng và cái ch t, truy n ng n Trên Hàm ch ti u ng , ngôn ng i chuông c nh báo con u Thanh còn th hi n r t rõ i: khi chúng ta h y ho i thiên nhiên b n s c vùng mi n thông qua vi c n y ho i môi t tên cho các nhân v t c a mình v i ng s ng c y nhân nh ng cái tên r t Nam B lo n g n v i cái ch t và s di t vong: ng Sáu, th ng Út, th ng Gi Thi i trên m cát. Qu t (Nh c chân l c ), Mi ng (L i nl t và th ng, Nhì, Hi n (Heo n c ki ng), n mm n m m hình m t dòng sông n, bà Ba già (Võ Di u Thanh, 2015: 25). Chính t tình ( a trôi sông), y (H nh hu ng truy , n n cát t c phúc c ), chú Tám, Út Lim, m t mi Hai L a (B c thêu Quan Âm t c gi có th th y rõ lòng Nh v n d ng linh ho t nhi u ki u tham c i và m t trái c ngôn ng nên truy n ng n và t a minh. Ngoài ra, Võ Di u Thanh còn r t
- thành công trong vi c l ng ghép các tình y ch ng tô hu ng và gia gi m t t truy n s ki n, ng c a x An Giang giá v n r t truy n tâm lý. i thu cá linh còn l i xanh m c, N truy n ng n, Võ Di u Thanh nh t nhòa là l gây ng v i b c b ng nh ng tình ct p ba cây nhang hu ng truy c xin t t gi quán bún. Có ghi n l c trong vi c chuy n t i nh ng câu chuy n g m c nào, có mê m n t v sinh thái, th hi ng sinh thái c a không th n m ngoài quy lu t u nv it i hay Thanh, 2015: 51). b t g p gi u tri t lý, suy ng m. M i V chi ct s u tác ph m t c khéo léo l ng ghép Thanh có s ph i h p linh ho t gi m nh p hay nh ng tri t lý thú v m nhìn tác gi trùng v i khác nhau v ng, v sinh thái. m nhìn nhân v t) và s m Nh p yv nhìn t i k chuy n sang nhân v t k t, v tv cho b c suy ng m, m nhìn). T m nhìn tr i nghi m bên trong, ti ng nói c a nhân v t trong c a nhân v t. Ch t gi ng tri t lý, suy ng m truy n ng n và t u Thanh g n c ch l cu c s ng ng v i ti ng nói tác gi m qua v n s ng c Khoa h c c công nhìn nhân v t g m nhìn c nhi ph c v tác gi Tôi thích không khí l ng l nh ng th ng minh s y bao gi a ng tràn tr m t làn a nh ng uc i và tay nhân ái c a t o hóa. Chúng ta h y di t t u Thanh, i s ng v t ch t c a chúng i con c a m t Nam B ta d i. v p c a m t th ng ch u nh ng b t bình th m mình trong s c a nó. Th i ti t không thu n l i, mùa màng thu n khi t c a thiên nhiên v i gi u th t bát, không khí, th c tâm tình th th t m nhìn bên trong c a a, b nh ho n th ng u i k chuy n ngôi th nh ông lên gi ng d i hay rao gi ng bài h c c u, tr nh ng ngày m i r i mà tri t lý y tan ch y vào trong l ng lòng m i nói h Th c khách, ch l gày. Ngôi nhà i khi mu i nh i v n c xéo x t tôi. M i b n trong quán nh bây gi c t i r o r c vui, m i b n v c m t. C u Long gi a th i nông nghi p tràn hóa T ch t, cá m m t n ki t nên ki n vàng trên m y g c mãng c cx c s n. B ti n mua rau má bò lan trên b i chu i, nàng tiên c cs n u nh ng n i bún ng t lành l n qu ng gi i. c có l m i tô bún ph i tính giá n c tích u
- Thanh, 2016: 79). t l nhìn chóng m t, m Nhân v i tr n thu t t cái xóm dài m thì chính là m t hình th c hoá thân c a a. Nói t i bu n thúi tác gi i k chuy ru t anh bi t không? u Thanh, c gi ng nhân v c l p trong suy 2016: 17). Còn t m nhìn bên trong c a n xét, bình ph c ch t m t Thi n), chúng ta tác gi th hi n gián ti c a mình c m nh cs il ic am t v i cu i thông qua nhân v n k t khi t n m t ch ng ki n nh ng h u cùng, h u h t nhân v c th ng qu Thi n s ng c iv i ng nhìn ch quan c a tác gi th b i cát, giàu có nh cát. vai trò k chuy n. Tác gi và nhân v t dù có kho ng cách, song bao gi quan ni m c a tràn vào nh ng cái n n lênh láng. Có nh ng cái tôi sáng t c b c l ít nhi u n th y mình ng i trên cát. m nhìn c a nhân v t. y cát vàng. Gi Thi Trong các tác ph m c a mình, Võ Di u i trên m n l i Thanh quan tâm nhi i tâm t và n m m . Không tr ng trong th y b t an v i nh ng ph i n m m i cát mà n m m hình v v sinh thái ng. Thay vì cái sà lan? Hay n m m hình m t dòng nhìn cu c s ng b ng cái nhìn khách quan sông hoá, ch p vai cùng nhân v t, nhìn m t n i ni m ân h n và day d t mu n màng b m nhìn nhân v lý gi i th gi i i Thi n, nhân v t ông lão mê n i tâm ph c t p c i trong xã h i ki ng trong Ti ng khóc c l i hi i v i s di chuy m nhìn t n nh ng ngo ng n i. Vì n u không a con c i ngàn m nhìn mà c ng ngoài quan i môi sát thì th i. S tài ng s ng t nhiên hoang dã và phù h p tình c a ch cách b trí, dàn x p truy n nh t v i nó, khi n cho nó ph i khô héo mà nh m ki m soát vi c k . M i k song ch t cách t i: Cho t i lúc ông ng nhi k và c m th i. Ông c m th y s ch i liên t m nhìn. Ch ng h c n ki t. Ông nhìn k l i. trong truy n ng n Trên Hàm ch, Võ Di u Nh ng v t th o trên thân cho bi i h p khéo léo và luân phiên c nm nào. Ông bi t là su t m t gi m nhìn: c a anh xe ôm và c a quãng th i gian ng ông trong Thi n. T m nhìn c a nhân v m a rên xi t v a ông xe ôm, tác gi c gi c m buông thõng tay th t ng chi c lá nh g n nh c tâm tr ng b t an c a m i thanh tao. Nó c t ti ng kêu th ng th t trong dân quê khi ch ng ki n xóm làng c a mình tuy t v n nó tr b tàn phá do n n khai thác cát b i b tr i tàn trong n ng, H t ng p t i cánh én, nó v n c dành d m t ng gi t nh sinh c ch t h ng mà cái xóm này t n t t nó b ng quá nhi u yêu t im u Thanh, 2016: 33).
- m nhìn tác gi trùng xuôi Võ Di u thanh t góc nhìn phê bình v m nhìn nhân v t, Võ Di u Thanh còn sinh thái, chúng ta có th kh nh r ng s d ng linh ho t s m nhìn và nghiên c c t góc nhìn sinh thái t tc u ch u s chi ph i c m nhìn tác h c là công vi c c n làm, ph i làm c a gi . Nh s ng trong di chuy m i trong cu c, th hi n s h a nhìn, quan ni m c ch th sáng khoa h i v i ti ng kêu c u t o c b c l phong phú và nhi u c ng, sinh thái. chi Tài li u tham kh o K t lu n Bùi Thanh Truy n (ch biên), Nguy n Th i góc nhìn phê T nh Thy, Tr n Th Ánh Nguy t, xuôi Võ Di c n nh ng Nguy n H ng Anh, Tr n Kim Thanh, v v sinh thái Nam b mang tính th i m Ng ng s v i m t phong cách ngh thu Th Thái Hà (2019). Phê bình sinh thái g n bó v i ngôn ng v . Tp H Chí Minh, ; ngh thu t tr n thu t, . m nhìn, gi u và k t c u tác ph m ng và linh ho t. S k t h p u (2012). Phê bình sinh thái c a nhi c ngh thu t trong c mang tính cách tân. nh m tinh th n vì T p chí , s 285 (T.11-12), ng sinh thái c a Võ Di http://tapchisonghuong.com.vn/tap- làm b t lên nh pv ng chi/c273/n11088/Phe-binh-sinh-thai- a n tác khuynh-huong-nghien-cuu-van-hoc- gi i h mang-tinh-cach-tan.html. tình yêu t nhiên, ý th c và trách nhi i Nguy n Th T nh Thy (2017). R ng khô, v i th gi i t su i c n, bi . Hà trò c i ngh c chi n b o N i, Nxb Khoa h c Xã h i. v tc i, v Tr n Th Ánh Nguy khao khát v m t th gi ó con i và t i và v n v t cùng chung s ng thu n Vi góc nhìn hòa, c ng sinh trên tinh th n tôn tr ng, bình phê bình sinh thái. Hà N i, Nxb Giáo ng, cùng có l i c n ý th c v d c Vi t Nam. thân ph a mình trong m i c (2003). Âu M quan h v i t nhiên, nh c nh nhân lo i v h c. B c Kinh xu t b n xã. a v th c s c a m i thành t trong sinh Võ Di u Thanh (2010). Cô con gái ng quy n, bi t cách kính s sinh m nh t nhiên c. Tp H Chí Minh, Nxb Tr . yên n và h nh phúc. Chúng ta ph i thay và cách ng x v i t Võ Di u Thanh (2015). c say mèm. ng th m h a sinh thái trong Tp H Chí Minh, Nxb Tr . Võ Di u Thanh (2016). B vai cho c b vai. V i vi c nghiên c u và tìm hi Tp H .
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học