Văn hóa truyền thông trong môi trường internet vài điều qua kinh nghiệm hoạt động của VOV online

VĂN HÓA TRUY N THÔNG TRONG MÔI TRƯ NG INTERNET
VÀI I U QUA KINH NGHI M HO T
NG C A VOV ONLINE

Nhà báo Nguy n Thúy Hoa∗

Hi n nay, trong i u ki n h t ng internet t i Vi t Nam phát tri n r t nhanh, ngư i dùng
internet ông, báo chí i n t phát tri n m nh m ; bên c nh nh ng m t tích c c mà i u này em
l i, cũng có không ít nh ng tiêu c c n y sinh, b i trong môi trư ng m ng, thông tin t t cũng như
x u

u có th lan truy n vô cùng nhanh và m nh m .

1. Vài nét v công chúng báo m ng i n t
Internet t i Vi t Nam nh ng năm g n ây tăng trư ng r t m nh và n

nh. Các ngu n l c

k thu t cho vi c k t n i internet cũng không ng ng m r ng. Theo s li u c a Trung tâm
internet Vi t Nam (VNNIC), tính t i cu i tháng 11/2011, Vi t Nam ã có 30.516.587 ngư i dùng
internet, chi m 33,05% dân s ; và trong ó có 4 tri u ngư i dùng internet băng thông r ng.
Theo Báo cáo Netcitizens Vi t Nam 2011 d a trên kh o sát
internet t i 12 t nh thành

i di n cho 3000 ngư i s d ng

Vi t Nam (Báo cáo do Cimingo- nhóm chuyên gia

c l p v nghiên

c u marketing g m 200 chuyên viên nghiên c u th trư ng- cung c p), internet t i Vi t Nam ã
tăng trư ng nhanh chóng trong vòng vài năm tr l i ây, hơn h u h t các qu c gia khác trong khu
v c và Vi t Nam là 1 trong nh ng qu c gia phát tri n nhanh nh t v internet trên th gi i. T i các
khu v c thành th , hơn 50% dân s có truy c p internet. T l s d ng

Hà N i và thành ph H

Chí Minh th m chí còn cao hơn. Hà N i có t l truy c p internet cao nh t v i 64% dân s s
d ng internet. Hai ph n ba (2/3) s ngư i s d ng truy c p internet hàng ngày. H s d ng trung
bình kho ng 2 gi 20 phút trên internet vào các ngày trong tu n và ít hơn vào các ngày cu i tu n.
Báo cáo NetCitizens ưa ra k t qu nghiên c u nh ng ho t
làm khi lên m ng. K t qu cho th y ho t
thông tin,
∗

c tin t c.

Báo i n t VOV Online

ng mà ngư i dùng internet thư ng

ng ư c th c hi n thư ng xuyên nh t là thu th p

Còn theo k t qu nghiên c u ư c Yahoo công b ngày 3/8/2011,
ng tr c tuy n trên m ng

c tin t c.

Vi t Nam 97% ho t

ây là k t qu nghiên c u l n th 3 v xu hư ng s

d ng Internet t i Vi t Nam do Yahoo ph i h p cùng Kantar Vi t Nam th c hi n, ư c ki m
ch ng v i 1.500 m u t p trung t i các khu v c n i thành c a 4 thành ph chính: Hà N i,
N ng, TP HCM, C n Thơ. Theo nghiên c u này, năm 2011, 91% s ngư i

à

tu i t 15-19 s

d ng Internet, 89% s ngư i t 20-24 tu i s d ng internet và con s này là 24% trong nh ng
ngư i

tu i t 40-50.

Có th th y ngư i dùng internet

Vi t Nam:

-

R t ông và ngày m t tăng.

-

H dành nhi u th i gian truy c p các trang thông tin và báo chí tr c

tuy n

c tin

t c.
-

T l ngư i tr chi m s

ông.

Như v y, báo chí tr c tuy n có th có nh ng tác
h i, cũng có nghĩa là có kh năng gây nh hư ng l n

ng to l n

n l p ngư i tr tu i trong xã

n s phát tri n c a

i s ng văn hóa xã

h i. N u báo chí không làm t t ch c năng giáo d c, trái l i, ăng t i nhưng thông tin ph n giáo
d c, thì tác h i s th t khó lư ng.
2. Th c tr ng áng bu n: Xu hư ng gi t gân, câu khách tr nên ph bi n
Gi a năm 2011, nhi u báo chí trong nư c ã ph i lên ti ng v xu hư ng gi t gân, câu khách
tr nên ph bi n trên các t báo và
chí

c bi t là báo m ng i n t . Xu hư ng ó th hi n trên báo

m t s n i dung như:
-

ăng nh ng chuy n gi t gân, kích thích trí tò mò. Khai thác nh ng v án au lòng, b o

l c, v i nh ng tình ti t rung r n; i sâu mô t nh ng chi ti t gây ph n c m, d d n
nh ng suy nghĩ l ch l c cho ngư i
-

n

c tr .

Th m chí có nhi u thông tin sai s th t, video clip sai s th t, sau ó ư c g xu ng m t

cách tùy ti n mà không h có ính chính hay gi i thích.

-

Tràn lan nh ng hình nh ph n c m 2H (h , hôn); nh ng v n

4T (ti n, tình, tù, t i).

Nhi u t báo t p trung vào các ngư i m u, ngư i n i ti ng, các v scandal xung quanh ngư i
n i ti ng. Nh ng c m t ph bi n, tr thành t khóa ư c tìm ki m nhi u trên các máy ch
tìm ki m là: “khoe vòng m t”, “ng c kh ng”, “l hàng”, “chân dài”, “hot girl”, “hé l ”,
“kinh hoàng”...
-

t o ra nh ng tin, bài gi t gân, nhưng có l thi u ngu n thông tin; nên nhi u báo “xào”

l i bài c a báo khác,
ngư i

t l i 1 cái tít gi t gân mà có khi vư t quá c n i dung tin bài ó, khi n

c có c m giác b l a. Chuy n này ngày nào cũng g p, theo l i c a nhi u

c gi báo

m ng.
Dư i ây là m t s ví d minh ch ng cho xu hư ng h i h t, câu khách b ng m i giá c a
m t s báo i n t l n, có uy tín:
-

Lý Nhã Kỳ và gò b ng

o bi t t o scandal (VTC News- 20/12/2012)

-

Elly Tr n ti t l bí quy t chăm vòng 1 (Vietnamnet- 19/12/2011)\

-

Văn Mai Hương không s khoe ư ng cong v i Thu Minh, Di u Hương chưa cư i ã có

tin vui (Vietnamnet- 22/12/2011)
-

Phi Thanh Vân làm náo

-

Công Trí nín th khi Hà H thay trang ph c trên sàn di n (VnExpress- 17/12/2011)

-

Nh ng b váy “nguy hi m” nh t năm 2011 (Dân Trí- 16/12/2011),

-

Ngôi sao Tom Cruise dùng iPad

-

“Ngh t th ” v i “siêu vòng m t” Christina Hendricks (Dân Trí - 17/12/2011)

Nh ng tin t c này h u h t

ng khai m c Liên hoan phim (VnExpress- 16/12/2011)

làm gì? (Dân Trí- 21/12/2011)

u vô b , không có n i dung thông tin b ích cũng không có tính

giáo d c.
Ông Chu Văn Hòa, Phó C c trư ng C c Qu n lý Phát thanh, truy n hình và thông tin i n t
trong tr l i báo Ngư i Lao

ng m i ây, ã nh n xét: “ i u áng nói là không ph i không có

m t s báo i n t , các website ã ư c c p phép cũng ch y theo xu hư ng lá c i, câu khách. H u
h a t vi c thông tin d dãi, th m chí là ch y ua nhau phát tán các hình nh khiêu g i, khiêu dâm

là i u r t áng lo ng i cho xã h i, nh t là gi i tr ...”. “Nh ng gì hi n lên trang web chính là quan
i m,
lư i”

o

c và trình

c a lãnh

o các trang báo i n t . Không th nói chuy n “sơ s y, l t

ây ư c vì quá nhi u l n, th m chí l m d ng vi c này…”
Theo ông Hòa, gi i quy t tình tr ng này không ch là trách nhi m c a riêng cơ quan qu n lý

Nhà nư c. Xã h i, b n

c và báo chí cũng c n có thái

ph n

i rõ ràng

i v i trào lưu x u

(gi t gân, câu khách- NV) này. “Ngư i qu n lý cao nh t chính là công lu n và nhân dân. Ngư i
c c n quay lưng và t y chay nh ng trang thông tin này. B i th c t , chính b n

c ã góp ph n

làm tăng trào lưu ưa hình nh phơi ng c, phơi thân th và ưa ra nh ng tuyên b gây s c c a
ngh sĩ trên báo m ng, i ngư c l i thu n phong m t c, t o

t s ng cho các thông tin, hình nh

r ti n trên báo chí:- theo l i ông Chu Văn Hòa.
Tuy nhiên, m t s

ông b n

nh n âu là nh ng thông tin
c a nhà báo và nh n th c v n

c tr tu i chưa

kinh nghi m s ng và

chin ch n

c h i. Vi c h n ch thông tin vô b , có h i tùy thu c vào
c a lãnh

nhìn
o

c

o cơ quan báo chí.

3. Báo i n t VOV: gi i quy t mâu thu n gi a vi c thu hút

c gi và vi c gi phong cách,

uy tín c a báo
Trong cu c c nh tranh gay g t hi n nay, khi các trang thông tin i n t , các báo m ng i n
t phát tri n m nh

Vi t Nam; tìm con ư ng phát tri n là bài toánkhông ơn gi n v i m i báo

i n t , trong ó có Báo i n t VOV c a

ài Ti ng nói Vi t Nam. Website Báo i n t VOV

(www.vov.vn) là trang tích h p thông tin ch n l c t các chương trình, các h phát thanh, các
kênh phát thanh c a

ài Ti ng nói Vi t Nam; nh m mang

nb n

c nh ng s n ph m hay nh t

do phóng viên, biên t p viên ài Ti ng nói Vi t Nam th c hi n.
M i ngày hi n t i trang báo ti ng Vi t c p nh t trung bình kho ng 100 tin và 10 bài vi t, 10
âm thanh, 1-2 video clip; trang báo ti ng Anh c p nh t 30 tin, bài. Thông tin ăng báo ư c biên
t p viên VOV online khai thác t các ngu n: t Trung tâm tin c a VOV, t 7 cơ quan thư ng trú
ài TNVN

nư c ngoài và 6 cơ quan thư ng trú

trong nư c, t phóng viên, bình lu n viên các

h phát thanh VOV1, VOV2, VOV3, VOV4, VOV5, kênh VOV Giao thông và VOVTV; t các
c ng tác viên là nhà báo chuyên nghi p ho c không chuyên.

Báo i n t VOV xác

nh m c tiêu ưa tin nhanh, chính xác, h p d n

gian qua, Báo có nh ng thay

i áng k v n i dung và cách trình bày

n ngư i

thu hút b n

c. Th i
c và làm

tăng lư ng truy c p.
1- N u như trư c kia, báo
trương, ư ng l i c a

t lên hàng

u nhi m v tuyên truy n

ng và Nhà nư c Vi t Nam, nên tin t c ư c

i ngo i; v các ch

c gi nh n xét là có ph n

khô khan, “chính tr ”, thì nay, t báo ã chuy n hư ng tăng cư ng các tin, bài, nh v
các v n

dân sinh, liên quan thi t th c

cũng ư c trau chu t hơn

n ngư i

c. Vi c

t tiêu

i s ng,

(tít), tít d n (chapeaux)

t o s h p d n. Tuy nhiên, tránh xu hư ng

t tít gi t gân. Hàng

ngày, các biên t p viên tìm hi u v nh ng t khóa (key word) ư c nhi u ngư i tìm ki m
ư c

c gi

ang quan tâm nhi u

Các ch

thông tin v

nv n

bi t

gì, thì báo s tăng cư ng tin/bài v n i dung ó.

i s ng, dân sinh ư c quan tâm nhi u hơn; như các v n

: giá

xăng d u, giá i n tăng, an toàngiao thông, tái cơ c u n n kinh t , gương ngư i t t, vi c t t… Ban
biên t p ã luôn chú ý i u ch nh
c a ngư i

tránh ư c vi c ăng tin, bài vô b ch nh m thu hút s tò mò

c. Tuy nhiên, ôi khi báo v n còn

l t các tin lo i này (ví d : Lý Nhã Kỳ: “Váy

nhái à, hãy mua th xem…” (2/12/2011) , “Jennifer Ph m: Nói th t, l n
Tân Nhàn (2/12/2011)”... Vi c

u tôi nghe t i cái tên

t tít cũng có khi làm sai l ch c n i dung (Tư ng Nhanh: “Cháu

tôi không nh nư c b t vào CSGT” (26/12/2011), sau ó ã ư c yêu c u

i thành “Không hi m

các trư ng h p m o danh “cháu bác Nhanh”). T i các cu c giao ban hàng ngày và trao
v hàng tu n, các v n

trên ư c nêu ra

i nghi p

nh n xét, th o lu n, rút kinh nghi m.

2- Trong môi trư ng m ng, tính tương tác ư c th hi n t i a. Báo i n t VOV ã luôn
quan tâm

n ý ki n c a

c gi ; nhưng ăng ý ki n c a

c gi m t cách có ki msoát, có ch ý,

nh m làm n i b t nh ng ý ki n bình lu n mà t báo ánh giá là xác áng, có tính xây d ng. Chính
vi c

c gi th hi n quan i m, tranh lu n v i nhau v m t v n

xây d ng, giáo d c, hư ng t i nh ng giá tr t t

trong xã h i cũng có ý nghĩa

p. ây l i là cách tuyên truy n thuy t ph c, hi u

qu .
3-

tăng b n s c c a t báo, tăng cư ng nh ng n i dung thông tin lành m nh, Báo i n t

VOV khai thác ngày m t nhi u hơn ph n n i dung a phương ti n, làm n i b t
i n t thu c

ài phát thanh qu c gia.

c trưng c a báo

ài TNVN ang s h u m t kho băng kh ng l v i hơn