Xem mẫu
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
26 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
VĂN HÓA KINH DOANH Ở VIỆT NAM -
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG
ThS. Kiều Anh Vũ
Trường Cán bộ Thành phố Hồ Chí Minh
TÓM TẮT
Khi đặt vấn đề nghiên cứu về văn hóa kinh doanh ở Việt Nam, chúng tôi băn
khoăn trước câu hỏi: Việt Nam vốn là nước có truyền thống nông nghiệp, đa phần
dân số làm nghề nông, với nền kinh tế tự túc tự cấp, trong suốt một thời kỳ lịch sử
lâu dài, người nông dân Việt Nam chỉ loanh quanh sau lũy tre làng, bản thân nghề
kinh doanh không được coi trọng trong các xã hội phong kiến Việt Nam, vậy về mặt
lý luận, văn hóa kinh doanh ở Việt Nam được hiểu như thế nào?
Theo quan điểm của chúng tôi, văn hóa là một hình thái ý thức xã hội, phản ánh
điều kiện vật chất và sinh hoạt vật chất của xã hội. Vì vậy, văn hóa kinh doanh của
một xã hội, về thực chất, là sự phản ánh thực tiễn hoạt động sản xuất kinh doanh
của xã hội đó. Trước hết, chúng ta cần tìm hiểu về khái niệm văn hóa, kinh doanh
và văn hóa kinh doanh, qua đó làm sáng tỏ bản chất, triết lý, vai trò, sự tương tác
giữa văn hóa và văn hóa kinh doanh..
Từ khóa: văn hóa, kinh doanh, văn hóa kinh doanh, bản chất, vai trò
1. Nhận thức về văn hóa kinh doanh cũng như toàn bộ cộng đồng. Nội lực của một
dân tộc trước hết là mọi nguồn lực tập hợp từ
Về khái niệm văn hóa: Có thể nói chưa
vốn văn hoá truyền thống đã tích luỹ trong
bao giờ khái niệm văn hoá được đề cập nhiều
lịch sử của chính dân tộc đó. Ví dụ, qua hàng
trong học thuật cũng như trong thực tế đời
ngàn năm dựng nước và giữ nước, gần nhất là
sống như hiện nay. Bởi vì, nói tới văn hoá là
qua hai cuộc kháng chiến chống thực dân, đế
nói tới ý thức, cái gốc tạo nên “tính người”
quốc trong thế kỷ vừa rồi, ai cũng thấy rõ về
cùng những gì thuộc về bản chất nhất làm
vai trò, vị trí của những nguồn lực vĩ đại như
cho con người trở thành chủ thể năng động, vậy của văn hoá Việt Nam.
sáng tạo trong cuộc sống, trong lao động sản
xuất. Nói tới văn hoá còn là nói tới những Về khái niệm kinh doanh:Ngày nay, kinh
nguồn nội lực để con người có thể “gieo doanh được hiểu là loại hình hoạt động kinh
trồng” (sáng tạo, xây dựng) và “điều chỉnh” tế đặc thù trong quá trình sản xuất, khai thác,
chế biến, buôn bán hàng hóa và dịch vụ với
(cải tạo) cuộc sống của mình theo định hướng
chức năng cơ bản là tìm kiếm những nhu cầu
vươn tới những giá trị chân, thiện, mỹ.
của xã hội chưa được đáp ứng và tập hợp
Được xem là cái “nền tảng”, “vừa là mục những nguồn lực cần thiết để đáp ứng các
tiêu vừa là động lực” làm cho sự phát triển nhu cầu đó. Luật Doanh nghiệp Việt Nam xác
của con người và xã hội ngày càng thăng định: “Kinh doanh là việc thực hiện một, một
bằng và bền vững hơn, văn hoá có tác dụng số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu
tích cực đối với sự phát triển của mỗi cá nhân tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc
- ths. kiều anh vũ 27
cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục liền với chân, thiện, mỹ. Theo nghĩa đó, một
đích sinh lợi”1. hoạt động của con người được đánh giá là
Còn trong quan niệm truyền thống, kinh có hàm lượng văn hóa cao khi nó gắn bó với
doanh được hiểu đơn giản là cách làm giàu những giá trị chân, thiện, mỹ (tất nhiên những
của con người trên thương trường, là hành chuẩn mực của chân, thiện, mỹ có tính chủ
vi buôn bán để kiếm lợi . Tuy nhiên, dù hiểu quan, việc xem xét những giá trị đó phải căn
khái niệm này theo nghĩa truyền thống hay cứ vào hoàn cảnh cụ thể; song, bao giờ nó
hiện đại thì có một điều chắc chắn là trong cũng có những chuẩn mực chung nhất trong
mỗi hoạt động kinh doanh tối thiểu phải có từng xã hội và chuẩn mực mang tính phổ quát
hai nhân vật tham gia là chủ thể kinh doanh đối với toàn nhân loại). Nói cách khác, những
và khách hàng - đối tượng của chủ thể kinh hoạt động nào càng hướng đến cái đúng, cái
doanh đó. Hai nhân vật này luôn ràng buộc, tốt, cái đẹp đem lại những giá trị tích cực cho
gắn bó và quy định lẫn nhau. Khách hàng cần cộng đồng thì hoạt động đó càng biểu hiện rõ
hàng hóa, dịch vụ của chủ thể kinh doanh tính nhân bản, tính văn hóa.
để thỏa mãn nhu cầu của mình. Còn chủ thể Khi kết hợp những giá trị văn hóa vào trong
kinh doanh lại cần khách hàng mua hàng hóa hoạt động kinh doanh sẽ làm cho cái lợi gắn bó
hay dịch vụ của mình để có thể thu được lợi với cái đúng, cái tốt, cái đẹp. Bản chất của hoạt
nhuận, nhờ đó có thể duy trì và phát triển động kinh doanh là để kiếm lợi. Tuy nhiên,
công việc kinh doanh. kinh doanh như thế nào để cái lợi gắn liền với
Về khái niệm văn hóa kinh doanh, đó là cái thiện, cái tốt, cái đẹp thì đó là vấn đề thuộc
những giá trị văn hoá gắn liền với hoạt động về văn hóa kinh doanh. Từ đó, có thể hiểu văn
kinh doanh (mua bán - khâu nối liền giữa sản hóa kinh doanh là một bộ phận cấu thành nền
xuất và tiêu dùng) một món hàng hoá (một văn hóa chung của một dân tộc, phản ánh hoạt
thương phẩm / một dịch vụ) cụ thể trong toàn động kinh doanh và mức độ gắn kết giữa cái
cảnh mọi mối quan hệ văn hoá - xã hội khác lợi với những giá trị chân - thiện - mỹ của con
nhau của nó. Đó là hai mặt mâu thuẫn (văn người trong từng giai đoạn lịch sử.
hoá: giá trị >< kinh doanh: lợi nhuận) nhưng Bản chất của văn hóa kinh doanh là sự gắn
thống nhất: giá trị văn hoá thể hiện trong hình kết giữa cái lợi mà con người đạt được trong
thức mẫu mã và chất lượng sản phẩm, trong quá trình kinh doanh với cái chân - thiện - mỹ
thông tin quảng cáo về sản phẩm, trong cửa là những giá trị mang tính nhân bản cao quý
hàng bày bán sản phẩm, trong phong cách của con người (tức là hành vi kiếm lợi dựa trên
giao tiếp ứng xử của người bán đối với người cơ sở của những giá trị mang tính nhân văn).
mua, trong tâm lý và thị hiếu tiêu dùng, rộng
Văn hóa kinh doanh của một cộng đồng, dân
ra là trong cả quá trình tổ chức sản xuất kinh
tộc phụ thuộc vào thực tiễn hoạt động kinh
doanh với toàn bộ các khâu, các điều kiện
doanh và hoàn cảnh kinh tế, văn hóa - xã hội
liên quan của nó... nhằm tạo ra những chất
cụ thể. Vì vậy, mức độ đậm nhạt của văn hóa
lượng - hiệu quả kinh doanh nhất định.
kinh doanh thể hiện khác nhau trong từng xã
2. Bản chất, vai trò và sự tương tác hội, tùy theo tính chất của các hoạt động kinh
giữa văn hóa và văn hóa kinh doanh doanh và tâm lý xã hội của từng cộng đồng,
Văn hóa gắn liền với sự tồn tại của con dân tộc đối với hoạt động kinh doanh. Theo
người. Thước đo giá trị nhân bản của con đó, có thể khẳng định, văn hóa kinh doanh Việt
người là văn hóa, là những hành động gắn Nam đã được hình thành từ lâu đời và phát
triển theo sự phát triển của xã hội, của thực
1
Điều 4 - Luật Doanh nghiệp Việt Nam, năm 2005 tiễn hoạt động kinh doanh ở Việt Nam.
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
28 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
Kinh doanh không chỉ gói gọn trong khâu Xây dựng nền văn hoá kinh doanh vì vậy
lưu thông, phân phối các chiến lược “thâm về thực chất chính là việc thực hiện các điều
nhập thị trường” của các doanh nghiệp đối kiện khách quan, chủ quan trên cơ sở phát
với các sản phẩm của mình mà nó còn phải huy các nhân tố tích cực, tự giác nhằm đẩy
bao quát các khâu có quan hệ hữu cơ nhau nhanh quá trình văn hoá hoá trong toàn bộ
tính từ sản xuất cho tới cả tiêu dùng. Có nghĩa mọi yếu tố cấu thành nền sản xuất kinh doanh
rằng, xây dựng nền văn hoá kinh doanh là của đất nước, trước hết tập trung lấy phát triển
một việc làm có tính thực tế mà mục tiêu cụ văn hoá doanh nghiệp làm điểm tựa đầu tiên.
thể là nhằm làm cho toàn bộ quá trình sản Trong điều kiện thực tế hiện nay, theo cách
xuất kinh doanh, tức yếu tố đóng vai trò rất thức đó chúng ta có thể tạo ra quá trình tích
quyết định đối với nền sản xuất của đất nước hợp và phát huy mạnh mẽ những giá trị vốn
trở nên ngày càng mang tính văn hoá cao thể có trong nền văn hoá truyền thống của dân
hiện trên cả ba mặt: tộc (thí dụ những truyền thống yêu nước và
thương người, đoàn kết cộng đồng và trong
1) Văn hoá doanh nhân: Văn hoá thể hiện tín nghĩa, cần cù, năng động và linh hoạt
hết ở đội ngũ những con người (gồm cả các v.v…) kết hợp với các thành tựu văn hoá thế
cá nhân và các tập thể) tham gia sản xuất kinh giới (thí dụ về nếp tư duy, phong cách và trình
doanh chủ yếu thể hiện ở trình độ khoa học độ khoa học kỹ thuật công nghệ, về phương
kỹ thuật, công nghệ và vốn tri thức tổng hợp, pháp, năng lực tổ chức quản lý kinh tế - xã
ở kinh nghiệm thực tiễn và kỹ năng, phương hội trong quá trình đô thị hoá, công nghiệp
pháp tác nghiệp, ở năng lực tổ chức sản xuất hoá - hiện đại hoá v.v…)… nhằm làm cho
kinh doanh và sự nhạy bén với thị trường, hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh
ở đạo đức nghề nghiệp và phẩm hạnh làm tế thị trường ở nước ta sẽ ngày càng được trật
người, ở ý thức công dân và sự giác ngộ về tự, lành mạnh và đạt hiệu quả cao hơn, hướng
chính trị - xã hội v.v… đến những mục tiêu kinh tế - xã hội toàn diện,
2) Văn hoá thương trường: Văn hoá thể bền vững lâu dài của đất nước đồng thời vừa
hiện trong cơ cấu tổ chức, hệ thống pháp có thể đem lại những lợi ích thiết thực ngay
chế, các chính sách chế độ, trong mọi hình trước mắt cho các doanh nghiệp. Cụ thể hơn,
thức hoạt động liên quan quá trình sản xuất xây dựng văn hoá doanh nghiệp để góp phần
kinh doanh, gồm cả sự cạnh tranh v.v… tất vào chiến lược phát triển văn hoá kinh doanh
cả nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh Việt Nam hiện nay không thể khác đó là việc
thuận lợi tốt đẹp… nâng cao bản lĩnh, trình độ đội ngũ doanh
nhân theo hướng ngày càng “chuyên nghiệp
3) Văn hoá doanh nghiệp: Văn hoá tập hoá” nhiều hơn, trước hết ở cung cách, khả
trung và tỏa sáng trong các thiết chế, các đơn năng sử dụng tốt các phương tiện, các thành
vị tổ chức sản xuất kinh doanh thể hiện qua tựu khoa học kỹ thuật trong lao động, tổ chức
những biểu trưng (symbol) chung thuộc về sản xuất, năng lực cạnh tranh và hội nhập với
hình thức (logo, đồng phục…) cùng các yếu thị trường (nội địa lẫn quốc tế), trong giao
tố tạo nên thương hiệu của doanh nghiệp, qua tiếp với khách hàng, tuyên truyền quảng bá
năng lực, phẩm chất, trình độ tổ chức sản thương hiệu, giới thiệu và bán sản phẩm…
xuất kinh doanh tạo ra chất lượng sản phẩm Bên cạnh đó việc nâng cao năng lực và điều
và những thành tích, truyền thống, qua phong kiện, biện pháp để chăm lo đội ngũ (cả về đời
cách giao tiếp, ứng xử thống nhất của toàn sống văn hoá cá nhân lẫn đời sống văn hoá
đơn vị (đối với nội bộ, đối với khách hàng) tập thể), không ngừng tăng cường cơ sở vật
trong mọi quá trình sản xuất kinh doanh v.v... chất - kỹ thuật cùng một nề nếp, kỷ cương
- ths. kiều anh vũ 29
hoạt động theo phong cách công nghiệp, hiện toàn bộ vấn đề chính là nhằm tạo ra những
đại dựa trên nền tảng phát huy tốt những giá “chất xúc tác” đồng thời vừa là “chất keo” để
trị văn hoá truyền thống (đạo lý, nghĩa tình…) gắn kết mọi nguồn lực, mọi lực lượng trên cơ
kết hợp xây dựng bản chất tiên tiến của giai sở phát huy tính chủ thể (cơ chế tự quản, tự
cấp công nhân (kỹ thuật, khoa học…) cho chủ) của từng cá nhân , đơn vị tham gia sản
mọi lực lượng lao động vì mục tiêu xây dựng xuất kinh doanh trong quá trình thực hiện các
hệ thống doanh nghiệp Việt Nam vững mạnh quy chế, các biện pháp tổ chức, các luật lệ,
toàn diện cả về chuyên môn lẫn tư tưởng, tổ chính sách của nhà nước để trước mắt (trực
chức v.v… tất cả đều là những công việc có ý tiếp) là tạo mọi điều kiện thuận lợi cho việc
nghĩa rất chiến lược. phát huy năng lực, trình độ làm chủ thị trường
Toàn bộ nội dung nói trên không những của các doanh nghiệp chính là vì sự phát triển
nhằm mục đích tạo ra nguồn nội lực vững bền vững của hiệu quả kinh doanh thương
chắc cho việc liên tục nâng cao chất lượng phẩm /dịch vụ, gây dựng thương hiệu và góp
sản phẩm hàng hoá, nâng cao khả năng cạnh phần xây dựng thương trường, xây dựng nền
tranh trên thương trường mà hơn nữa, đó văn hoá kinh doanh Việt Nam nói chung.
là điều kiện quyết định để có thể huy động Sản xuất kinh doanh nói riêng, xây dựng
cao nhất các nhân tố chủ quan, khách quan và phát triển kinh tế - xã hội nước ta nói chung
khác nhau đối với việc tập trung xây dựng đang ở bối cảnh cạnh tranh thị trường (trong
thương hiệu của bản thân từng sản phẩm, nước, thế giới) ngày càng gay gắt và quá trình
từng doanh nghiệp (cả dân doanh lẫn nhà hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, nhưng
nước), góp phần xây dựng hệ thống thương cũng hết sứcphức tạp. Lộ trình hội nhập với
hiệu Việt Nam nói chung. Mục tiêu cuối cùng AFTA chẳng hạn, đâu phải chỉ góp phần xây
chính là vì một hiệu quả kinh doanh bền vững dựng khu vực mậu dịch tự do ASEAN mà
dựa trên cơ sở chất lượng sản phẩm và trình thực chất còn là chúng ta đang và sẽ từng
độ phục vụ vừa thoả mãn được nhu cầu, thị bước thực hiện quá trình “khu vực hoá” một
hiếu của khách hàng để “vui lòng khách đến khu vực văn hoá - lịch sử từng có mối quan
vừa lòng khách đi” đồng thời vừa đáp ứng tốt hệ đặc biệt trong quá khứ và hứa hẹn nhiều
các yêu cầu của xã hội (về kinh tế, văn hoá, triển vọng lớn lao trong tương lai trên nhiều
chính trị, xã hội…) Cụ thể là, lợi nhuận thu mặt… Xây dựng nền văn hóa kinh doanh
được qua việc “làm ăn, mua bán” trong mọi Việt Nam không dừng lại chỉ vì chúng ta cần
quá trình sản xuất kinh doanh phải là những một “triết lý” hoặc một “đạo lý” trong kinh
“đồng tiền sạch” với nghĩa là lãi suất đó phải doanh mà hơn nữa, đây là việc xây dựng một
đặt lợi ích con người và xã hội lên trên hết, “trường phái kinh doanh Việt Nam”, việc làm
không thể chấp nhận quan điểm “lợi nhuận cần thiết và có ý nghĩa chiến lược trong tiến
bất cứ giá nào”, kể cả triệt để chống tình trạng trình hội nhập đặc biệt như vậy. Một thương
hàng gian, hàng giả, hàng lậu, trốn thuế v.v.. trường luôn phát triển có trật tự, kỷ cương,
Nói cách khác, việc tiêu thụ được sản phẩm, có “ý thức tự giác” đầy đủ, cùng một đội ngũ
tăng lợi nhuận, đảm bảo khả năng tái sản xuất đông đảo doanh nhân có trình độ, phẩm chất
mở rộng trong kinh doanh không những chỉ văn hoá tương ứng (với những yêu cầu như
dựa trên cơ sở thiết lập mối quan hệ “Vốn - đã nêu ở trên, với kinh tế thị trường định
Thị trường - Khách hàng” mà còn phải là sự hướng xã hội chủ nghĩa…) thông qua một hệ
giải quyết hài hoà (không có mâu thuẫn) giữa thống doanh nghiệp các loại luôn lấp lánh toả
các lợi ích (của doanh nghiệp, của người tiêu sáng những giá trị văn hoá dân tộc nhân loại-
dùng, của toàn xã hội) cả trước mắt lẫn trong thời đại với chất lượng - hiệu quả cao trong
hướng lâu dài. Tác dụng tích cực nhất của mọi hoạt động. Đó chính là một trong những
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
30 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
nhiệm vụ quan trọng hàng đầu nhằm thực phong trào xây dựng văn hóa doanh nhân,
hiện mục tiêu phát triển bền vững nền kinh tế văn hóa doanh nghiệp, với mục đích là dùng
đất nước gắn với các chiến lược xây dựng văn yếu tố văn hóa để gia tăng giá trị thẩm mỹ và
hoá - xã hội giai đoạn hiện nay. Công việc ấy đạo đức cho cộng đồng kinh doanh.
hoàn toàn phù hợp với đất nước này, một đất Văn hóa kinh doanh cũng như văn hóa
nước từng có “ngàn năm văn hiến” đồng thời nói chung, là một tất yếu. Bởi vì kinh doanh
nó cũng hoàn toàn phù hợp với những yêu là một hoạt động bản năng của con người,
cầu của thời đại, với xã hội thông tin và nền là quá trình diễn ra liên tục trong đời sống
kinh tế tri thức… đặc biệt là phù hợp với các con người. Những gì lắng đọng lại sau các
mục tiêu, phương hướng chiến lược đã xác chuỗi hành vi liên tục ấy chính là văn hóa
định của Đảng, Nhà nước ta hiện nay: “Xây kinh doanh. Trong kinh doanh luôn có mặt
dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam yếu tố văn hóa, chúng luôn đan xen và có tác
tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc” trong quá động qua lại lẫn nhau. Vấn đề là phải nhận
trình tiếp tục thực hiện “đổi mới”, “mở cửa”, biết được văn hóa kinh doanh mà chúng ta
“đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất đang có như thế nào. Văn hóa kinh doanh ấy
nước” và “phát triển kinh tế thị trường định lạc hậu hay tiên tiến? Văn hóa ấy có khả năng
hướng xã hội chủ nghĩa” tất cả nhằm mục thúc đẩy một cách tích cực sự phát triển của
tiêu “dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công hoạt động kinh doanh hay sự phát triển của
bằng, văn minh”. nền kinh tế không? Văn hóa kinh doanh ấy
3. Tính tất yếu của văn hóa kinh doanh có khuyết tật gì làm cản trở sự phát triển của
Văn hóa luôn là môi trường tinh thần của cộng đồng kinh doanh không?
cuộc sống trong bất cứ cộng đồng xã hội nào. Văn hóa, nhìn chung, hình thành từ sự
Văn hóa kinh doanh cũng vậy, càng ngày xã tích lũy kinh nghiệm sống của một cộng
hội càng nhận thức được vai trò quan trọng đồng, một dân tộc, do đó văn hoá chính là
của nó trong đời sống, đặc biệt là trong hoạt cuộc sống. Quá trình hình thành văn hóa là
động kinh doanh. Tuy nhiên, khi nói đến văn một quá trình tự nhiên và khách quan. Văn
hóa kinh doanh, người ta vẫn có nhiều cách hóa thể hiện sự chấp nhận lẫn nhau và chấp
hiểu rất khác nhau. Có quan điểm cho rằng: nhận sự bình đẳng giữa các thành tố cấu tạo
Nói đến kinh doanh là nói đến những hoạt ra cuộc sống, nói cách khác, nếu không có
động thu lợi nhuận mà để có lợi nhuận, con sự chấp nhận lẫn nhau và bình đẳng giữa các
người thường có xu hướng xâm hại đến lợi ích thành tố cấu tạo ra cuộc sống thì không có
của người khác. Còn nói đến văn hóa là nói văn hoá lành mạnh. Trong quá trình đi đến sự
đến cái tốt, cái đúng, nói đến đạo đức, thẩm chấp nhận đó chắc chắn không thể thiếu sự
mỹ và những gì tốt đẹp nhất. Cho nên cần đấu tranh bình đẳng của các thành tố. Yếu tố
phải làm thế nào đó để đưa nhân tố văn hóa đảm bảo sự hợp pháp của quá trình đấu tranh
vào kinh doanh để làm cho hoạt động kinh và hoà hợp giữa các yếu tố của cuộc sống
doanh lành mạnh hơn và ngược lại, đưa các không gì khác chính là tự do. Tự do đem lại
nhân tố kinh doanh vào văn hóa mà không cho con người sự phong phú về nhận thức và
làm tổn hại đến văn hóa. Cách hiểu như vậy đến lượt mình, sự phong phú về nhận thức sẽ
đưa đến một kết luận là muốn cho hoạt động tạo ra sự đa dạng về khuynh hướng. Trong một
kinh doanh lành mạnh thì phải đưa các yếu tố môi trường có sự bình đẳng giữa các khuynh
văn hóa vào đời sống kinh doanh. Điều đó có hướng, con người được tự do nhận thức và đi
nghĩa là, phải xây dựng văn hóa kinh doanh. đến thoả thuận. Trạng thái tự do sẽ là động
Chính vì thế mà trong xã hội đang xuất hiện lực cho sự sáng tạo của con người và chính
- ths. kiều anh vũ 31
những đóng góp đẹp đẽ đó của con người đã vấn đề: Văn hoá không song hành với tăng
tạo ra nền văn hóa lành mạnh với tư cách là trưởng kinh tế, với kinh doanh, những bất cập
sản phẩm của tự do. Ở đâu nền văn hóa có về văn hoá đang cản trở bước phát triển của
tính đa dạng, ở đâu sự tồn tại của các khuynh đất nước.
hướng của cuộc sống được tôn trọng thì ở đó 4. Xây dựng bản sắc văn hoá trong
có tự do và khi đó văn hóa là hệ quả của tự do. kinh doanh
Văn hóa ấy hỗ trợ cuộc sống và chính là môi
trường tinh thần của tất cả những gì còn lại Gần đây người ta thường nói đến bản sắc
của cuộc sống. Ngược lại, nếu tác động vào văn hoá trong kinh doanh. Từ xa xưa các quốc
văn hóa theo xu hướng áp đặt bằng các công gia ở các vùng lãnh thổ được phân định sẵn
cụ quyền lực sẽ phá vỡ qui luật hình thành tự đã có sự mua bán, trao đổi. Từ địa phương
nhiên của văn hóa. Sự can thiệp này đe dọa này sang địa phương khác trong một đất nước
đến tính đa dạng tự nhiên của văn hóa, mà và rộng ra là từ quốc gia này sang quốc gia
xét về bản chất, chính là tiêu diệt tính đa dạng khác, người ta mang đến những thứ mà nơi
của đời sống tinh thần của con người. Khi bị họ không có và mua về những thứ mà họ cần.
áp đặt về nhận thức thì con người phản ánh Trải qua hàng nghìn năm như vậy, sự giao
một cách đơn giản về cuộc sống. Sự phản ánh thương trở thành một vòng quay tuần hoàn
cuộc sống một cách đơn giản của con người nhưng không đơn điệu, luôn biến chuyển theo
bằng cả hành vi lẫn tư duy, đến lượt mình, tạo sự phát triển của xã hội loài người. Và mỗi
ra sự đơn giản của nền văn hóa hay tạo ra một địa phương, quốc gia, vùng lãnh thổ để có sản
nền văn hóa phi tự nhiên. phẩm của riêng mình, để được coi như đó là
Văn hóa kinh doanh cũng vậy, nếu được có “tuyệt chiêu” thì phải thể hiện qua thương
hình thành theo những qui luật tự nhiên của hiệu.
văn hóa, nó sẽ trở thành một môi trường tinh Người tiêu dùng mỗi khi nhắc tới sản
thần lý tưởng cho hoạt động kinh doanh. phẩm nào đó đều muốn biết rằng nó xuất xứ
Ngược lại, nếu được hình thành từ những từ đâu, và biết rằng bản sắc văn hoá dân tộc
đòi hỏi phi tự nhiên, những kế hoạch phi tự đã mặc nhiên được thấm đẫm vào sản phẩm,
nhiên trong việc quản lý đời sống kinh doanh tạo nên sản phẩm có hồn, có sắc. Lật lại vấn
chắc chắn sẽ trở thành một loại văn hóa phi đề, ta mới lý giải được bản sắc văn hoá dân
tự nhiên, gây ra rất nhiều hậu quả nguy hiểm tộc không phải là thứ chúng ta áp đặt cho mọi
cho đời sống kinh doanh. người biết mà nó phải được sống, phải được
Quốc gia nào chỉ mang quá khứ hào hùng thổi hồn vào để có sinh khí và được nhiều
để che cái yếu kém của hiện tại và định hướng người quan tâm sử dụng.
không xác thực cho tương lai..., sẽ dẫn đến Trong thế giới ngày nay, khi mà mọi sự
nền kinh tế lạc hậu, đói nghèo và bản sắc văn đều biến đổi từng giờ, từng ngày thì Việt Nam
hoá dân tộc cùng niềm tin cũng bị xói mòn. phải đi tắt đón đầu, để rút ngắn lộ trình. Do
Chưa bao giờ vấn đề văn hoá kinh doanh vậy, chúng ta phải tách bạch rõ hai vấn đề:
lại nổi lên gay gắt như hiện nay. Quá nhấn Luôn ổn định an ninh chính trị và đẩy mạnh
mạnh tăng trưởng kinh tế đơn thuần chính là phát triển kinh tế. Để phát triển kinh tế vượt
nguyên nhân khiến bản thân nền kinh tế đang trội mà vẫn mang bản sắc văn hoá dân tộc là
đối mặt với khó khăn, lạm phát gia tăng, tăng một dấu hỏi lớn cần phải có lời giải và thời
trưởng chậm lại, và chắc chắn đây không chỉ gian để giải quyết.
là chuyện trước mắt mà là xu hướng lâu dài, Một năm qua, làn sóng đầu tư trực tiếp
nếu chúng ta không tìm đến ngọn nguồn của từ nước ngoài đổ vào Việt Nam tới 16 tỉ USD
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
32 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
và còn hơn thế nữa cho những năm kế tiếp. tiêu thụ mạnh xét nét khi nhập khẩu? Vấn đề
Nguồn vốn lớn thuận lợi lớn, nhưng thách là nguyên nhân từ đâu? Thứ nhất, phải nhìn
thức của nó còn lớn hơn. Tầm, tâm và thế của nhận chính mình là yếu kém từ định hướng
Việt Nam - bản sắc văn hoá dân tộc - được không chuyên nghiệp, áp dụng khoa học
thể hiện bằng quyết sách chiến lược của Nhà kỹ thuật lạc hậu, tinh thần và ý thức phục
nước như chúng ta cho phép đầu tư vào lĩnh vụ không cao. Thứ hai, vẫn còn các doanh
vực nào, tại đâu, công nghệ, môi trường, an nghiệp làm ăn theo lối chụp giật, chỉ toan tính
sinh xã hội… thế nào. cho riêng mình.
Để minh chứng cho tâm và thế trong Từ những nhìn nhận trên chúng ta thấy rõ
thương trường, điều tiên quyết là thành công vấn đề và tìm được chìa khoá để mở và tháo
của sản phẩm. Sản phẩm đó phải hội đủ những gỡ. Người tháo gỡ phải là Chính phủ, là các
điều kiện chất lượng, giá thành và số lượng. cơ quan chức năng tạo ra chính sách hỗ trợ
Một sản phẩm được tung ra thị trường trong vốn, khoa học công nghệ, định hướng vùng
nước và thế giới không chỉ đơn thuần mang miền, chế tài nghiêm khắc để mọi người, mọi
đặc thù của quốc gia đó hoặc mang nét truyền doanh nghiệp làm theo và tuân thủ triệt để.
thống dân tộc để khẳng định đó là bản sắc của Người tháo gỡ phải là các chủ doanh
mình. Điều khẳng định phải được thương mại nghiệp. Bởi vì khi đi ra thế giới để làm kinh
hoá bằng tổng doanh thu và lợi nhuận mỗi tế, ông chủ doanh nghiệp không chỉ còn là đại
ngày một tăng lên và tồn tại với thời gian. diện, mang danh dự cho chính anh nữa, mà đó
Việt Nam chúng ta có biết bao nhiêu là đại diện, là danh dự của quốc gia. Khi chủ
sản phẩm của nông - ngư nghiệp mà nhiều doanh nghiệp xác định được điều hệ trọng đó
nước trên thế giới không có, nếu có thì sản thì sản phẩm được khẳng định trên thị trường
lượng rất thấp, nhưng tại sao có những sản nội địa cũng như thị trường quốc tế. Lúc đó
phẩm của chúng ta khi ra thị trường thế giới sẽ thấy bản sắc văn hoá dân tộc trong kinh tế
giá trị kinh tế lại rất thấp và luôn bị các nước bừng sáng./.
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. GS,TS. Nguyễn Trí Dĩnh - PGS,TS. Phạm Thị Quý (chủ biên): Giáo trình Lịch sử kinh tế. Nxb Thống kê,
Hà Nội, 2004.
2. Trần Đình Nghiêm, Trần Hoàn, Nguyễn Phúc Khánh (chủ biên): Phác thảo chân dung văn hóa Việt Nam.
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2000.
3. PGS,TS. Nguyễn Bá Dương và TS. Đức Uy (chủ biên). Giáo trình Tâm lý học kinh doanh. Viện Đại học
Mở, Hà Nội, 2007, tr.130.
4. Lê Minh Quốc. Doanh nghiệp Việt Nam xưa và nay (tập 1+2). Nxb Trẻ, TP Hồ Chí Minh, 2004.
nguon tai.lieu . vn
