Xem mẫu
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
50 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
VĂN HÓA DOANH NGHIỆP
NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI
ThS. Lê Sơn Tùng
Trường Đại học Xây dựng Miền Trung Phú Yên
TÓM TẮT
Để tồn tại được, trước hết các doanh nghiệp phải kinh doanh có lãi. Tuy nhiên,
yếu tố tạo nên tên tuổi, thương hiệu, chỗ đứng của doanh nghiệp trên thị trường và
trong xã hội lại là sự đóng góp của doanh nghiệp cho sự phát triển của xã hội. Để
làm được điều này, các doanh nghiệp cần có đạo đức trong kinh doanh, tạo dựng
cho mình nét văn hóa trong kinh doanh, hình thành văn hóa doanh nghiệp. Văn
hóa doanh nghiệp là khái niệm rộng, bao gồm nhiều nội dung, chứa đựng nhiều hệ
giá trị. Văn hóa doanh nghiệp được tiếp cận, nghiên cứu trên nhiều phương diện,
nhiều cách tiếp cận khác nhau. Bài viết này góp phần tìm hiểu một số vấn đề về văn
hóa doanh nghiệp dưới góc độ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong điều kiện
ở nước ta hiện nay.
Từ khóa: văn hóa, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp, trách nhiệm, trách
nhiệm xã hội.
1. Đặt vấn đề: tập hợp những con người khác nhau về trình
Văn hoá doanh nghiệp có vị trí và vai độ chuyên môn, trình độ văn hóa, mức độ
trò rất quan trọng trong sự phát triển của mỗi nhận thức, quan hệ xã hội, vùng miền địa lý,
doanh nghiệp, bởi bất kỳ một doanh nghiệp tư tưởng văn hóa… chính sự khác nhau này
nào nếu thiếu đi yếu tố văn hoá, ngôn ngữ, tư tạo ra một môi trường làm việc đa dạng và
liệu, thông tin nói chung được gọi là tri thức phức tạp. Bên cạnh đó, với sự cạnh tranh gay
thì doanh nghiệp đó khó có thể đứng vững và gắt của nền kinh tế thị trường và xu hướng
tồn tại được. Trách nhiệm xã hội của doanh toàn cầu hóa, buộc các doanh nghiệp để tồn
nghiệp thể hiện rất rõ văn hoá và những giá tại và phát triển phải liên tục tìm tòi những
trị của doanh nghiệp trong quá trình phát triển cái mới, sáng tạo và thay đổi cho phù hợp với
bền vững tại các vùng lãnh thổ khác nhau. thực tế. Vậy làm thế nào để doanh nghiệp trở
Nói một cách khác, trách nhiệm xã hội của thành nơi tập hợp, phát huy mọi nguồn lực
doanh nghiệp bao gồm những việc làm mang con người, làm gia tăng nhiều lần giá trị của
tính nhân văn và những hành động mang tính từng nguồn lực con người đơn lẻ, góp phần
phát triển bền vững của công ty về mặt kinh vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp.
tế, xã hội, môi trường, quản lý và văn hoá. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng
và duy trì một nề nếp văn hóa đặc thù phát
2. Văn hóa doanh nghiệp và trách huy được năng lực và thúc đẩy sự đóng góp
nhiệm xã hội của tất cả mọi người vào việc đạt được mục
Trong một doanh nghiệp, đặc biệt là tiêu chung của tổ chức - đó là văn hóa doanh
những doanh nghiệp có quy mô lớn, là một nghiệp.
- ths. lê sơn tùng trường 51
Cho đến nay, khái niệm văn hoá doanh nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội, khách
nghiệp vẫn còn khá mới mẻ ở Việt Nam, và hàng và người dân. Đỉnh cao của văn hóa
hiện vẫn còn có nhiều cách hiểu khác nhau về doanh nghiệp chính là vì con người, vì cộng
vấn đề này. Tuy nhiên, hiểu một cách chung đồng xã hội. Mục tiêu là đem lại hiệu quả
nhất thì văn hoá doanh nghiệp là toàn bộ các kinh tế và hiệu quả xã hội để doanh nghiệp
giá trị văn hóa được xây dựng trong suốt quá phát triển bền vững, đóng góp xứng đáng
trình tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, cho quốc gia và cộng đồng. Nhiều doanh
trở thành các giá trị, các quan niệm và tập nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có
quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của quy mô vừa và nhỏ ở các nước đang và kém
doanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp phát triển, trong đó có Việt Nam, thường ít
suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của quan tâm đến trách nhiệm xã hội của doanh
doanh nghiệp; tạo nên sự khác biệt giữa các nghiệp vì họ cho rằng hoạt động này chỉ làm
doanh nghiệp và được coi là truyền thống tăng thêm gánh nặng về chi phí trong khi
riêng của mỗi doanh nghiệp. nguồn lực còn hạn chế. Tuy nhiên, chúng ta
cần phải hiểu rằng, kinh doanh thực chất là
Cũng như văn hoá nói chung, văn hoá
khai thác các nhu cầu đang có, sẽ có và có
doanh nghiệp có những đặc trưng cụ thể riêng
thể tạo ra cũng như sự giàu có của các doanh
biệt. Trước hết, văn hoá doanh nghiệp là sản nghiệp suy cho cùng là do khách hàng tạo ra.
phẩm của những người cùng làm trong một Vấn đề trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu giá trị bền hay là văn hóa doanh nghiệp được đặt ra trên
vững. Đó là một hệ thống các giá trị được toàn cơ sở của mối quan hệ như vậy. Trách nhiệm
thể những người làm việc trong doanh nghiệp xã hội của doanh nghiệp là một trong những
chia sẻ, chấp nhận và ứng xử theo các giá trị thành tố hết sức quan trọng để tạo nên văn
đó để đạt được mục tiêu doanh nghiệp. Hệ hóa doanh nghiệp.
thống giá trị này trở thành động lực chủ yếu
nhất thúc đẩy mọi người làm việc, là hạt nhân Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là
liên kết mọi người trong doanh nghiệp với cam kết của doanh nghiệp đóng góp cho sự
nhau, liên kết doanh nghiệp và xã hội. Văn phát triển kinh tế bền vững, thông qua việc
hóa doanh nghiệp gồm các bộ phận cấu thành tuân thủ chuẩn mực về bảo vệ môi trường,
như triết lý hoạt động của doanh nghiệp, đạo bình đẳng giới, an toàn lao động, quyền lợi
đức kinh doanh, hệ thống hàng hóa và dịch lao động, trả lương công bằng, đào tạo và
phát triển nhân viên, phát triển cộng đồng,
vụ mà doanh nghiệp cung cấp cho thị trường,
đảm bảo chất lượng sản phẩm… theo cách có
phương thức tổ chức hoạt động của doanh
lợi cho cả doanh nghiệp cũng như cho sự phát
nghiệp…Văn hóa doanh nghiệp sẽ có ảnh
triển chung của xã hội. Vấn đề này đang trở
hưởng tích cực hoặc tiêu cực tới sự phát triển
thành một trong những vấn đề rất được quan
của doanh nghiệp. Nền văn hóa mạnh sẽ là
tâm của nhiều quốc gia trên thế giới nhằm
nguồn động lực quan trọng tạo ra lợi thế cạnh
hướng tới sự phát triển bền vững, đặc biệt là
tranh cho doanh nghiệp và ngược lại nếu nền
ở các nước phát triển. Trên thực tế vẫn còn
văn hóa yếu sẽ là nguyên nhân dẫn đến sự suy
những tranh cãi về vai trò và ảnh hưởng của
yếu của doanh nghiệp.
nó đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp,
Xây dựng văn hóa doanh nghiệp không tuy nhiên, kết quả của hầu hết các nghiên cứu
đơn giản chỉ là xây dựng nên bộ tài liệu văn đều cho thấy, nếu doanh nghiệp xây dựng và
hóa mà quan trọng là biến những giá trị đó triển khai chiến lược trách nhiệm xã hội của
thành hiện thực. Cũng không phải chỉ dựa doanh nghiệp phù hợp, gắn liền với nguồn lực
vào những hình thức bên ngoài, những logo và năng lực cốt lõi của mình nhằm mang lại
khẩu hiệu thật kêu mà chính là tình cảm, trách lợi ích về mặt xã hội, đồng thời đáp ứng nhu
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
52 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
cầu khách hàng một cách tốt nhất sẽ góp phần càng nhiều và trở nên khan hiếm, trong khi
tạo ra lợi thế cạnh tranh và nâng cao hiệu quả khả năng phục hồi, tái tạo còn hạn chế, do
hoạt động cho doanh nghiệp. đó việc bảo vệ và duy trì nguồn tài nguyên
Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thiên nhiên quý giá này và giảm thiểu những
ảnh hưởng tiêu cực của các hoạt động sản
được biểu hiện dưới nhiều hình thức và nội
xuất kinh doanh đến môi trường sinh thái có
dung khác nhau. Trong đó, tập trung vào một
ý nghĩa sống còn đối với lợi ích lâu dài của
số vấn đề cơ bản như sau:
doanh nghiệp và cộng đồng. Doanh nghiệp
Trước hết, đó là trách nhiệm đối với người cần phải áp dụng khoa học công nghệ tiên
lao động. Trách nhiệm của doanh nghiệp đối tiến, hiện đại để làm giảm thiểu ảnh hưởng
với người lao động thể hiện ở những hoạt tiêu cực của các hoạt động sản xuất, kinh
động của doanh nghiệp có ảnh hưởng đến doanh đến môi trường sinh thái. Đồng thời,
nhân viên của họ như tạo ra môi trường làm doanh nghiệp cũng cần đầu tư thời gian và
việc nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của nguồn lực tài chính vào các hoạt động cải tạo
người lao động. Điều đó được biểu hiện cụ môi trường sinh thái như tham gia vào các dự
thể qua việc bảo đảm các quyền lợi về chế án tái tạo tài nguyên, bảo toàn năng lượng,
độ lao động; ở việc cung cấp dịch vụ chăm quản lý chất thải, giảm thiểu ô nhiễm môi
sóc sức khoẻ tại chỗ, thời gian làm việc linh trường, làm trong sạch nguồn nước… Trách
hoạt, các cơ hội giáo dục và phát triển nghề nhiệm xã hội của doanh nghiệp thể hiện được
nghiệp, các thiết bị an toàn lao động, đối cam kết của doanh nghiệp. Nó cũng là một
xử công bằng, bình đẳng và tôn trọng nhân bộ qui tắc ứng xử của doanh nghiệp, bộ qui
viên… Phải tôn trọng quyền bình đẳng nam tắc này vừa góp phần định hướng việc đánh
nữ, không được phân biệt đối xử về mặt giới giá tác động của doanh nghiệp đối với vùng
tính trong tuyển dụng lao động và trả lương lãnh thổ vừa góp phần định hướng cho việc
mà phải dựa trên sự công bằng về năng lực cải thiện hệ sinh thái.
của mỗi người. Không được phân biệt đối xử,
Ba là, trách nhiệm đối với người tiêu
từ chối hoặc trả lương thấp giữa người bình
dùng. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
thường và người bị khiếm khuyết về mặt cơ
đối với người tiêu dùng thể hiện ở việc cung
thể hoặc quá khứ của họ. Doanh nghiệp phải
cấp sản phẩm và dịch vụ đảm bảo chất lượng,
biết quan tâm đến người lao động, người làm
không gây tổn hại đến sức khoẻ người tiêu
công cho mình không chỉ về mặt vật chất mà
dùng. Đồng thời, doanh nghiệp phải cung cấp
còn về mặt tinh thần, buộc người lao động
thông tin đầy đủ, rõ ràng về sản phẩm, dịch
làm việc đến kiệt sức hoặc không có giải pháp
vụ của mình giúp họ ra quyết định trước khi
giúp họ tái tạo sức lao động của mình là điều
mua hàng. Hiện nay, người tiêu dùng tại các
hoàn toàn xa lạ với trách nhiệm xã hội của
quốc gia phát triển trên thế giới không chỉ
doanh nghiệp
quan tâm tới chất lượng sản phẩm mà còn coi
Hai là, trách nhiệm đối với môi trường. trọng cách thức các công ty làm ra sản phẩm
Môi trường sống trong lành là nhu cầu đầu đó có thân thiện với môi trường sinh thái,
tiên và quan trọng nhất của con người. Trách cộng đồng, nhân đạo, lành mạnh hay không.
nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với môi Hơn thế nữa, khi người tiêu dùng có khiếu
trường được hiểu là mối quan hệ giữa doanh nại về sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp,
nghiệp với môi trường, cụ thể là việc sử dụng ban lãnh đạo doanh nghiệp cần có quy trình
những tài nguyên thiên nhiên (đất, nước, và biện pháp xử lý khiếu nại một cách hợp lý,
không khí, cây cối, động vật, khoáng sản…) kịp thời nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng
một cách hợp lý và khoa học. Các nguồn tài của người tiêu dùng, từ đó nâng cao sự thoả
nguyên hữu hạn này đang được sử dụng ngày mãn và tin cậy của người tiêu dùng vào sản
- ths. lê sơn tùng trường 53
phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp. Văn hoá nghiệp từ nhiều khía cạnh khác nhau. Nhân
kinh doanh đòi hỏi doanh nghiệp làm giàu viên là yếu tố quyết định năng suất và chất
trên cơ sở tận tâm phục vụ khách hàng, thông lượng sản phẩm. Việc thu hút nhân tài luôn
qua việc tôn trọng quyền, lợi ích của khách được các công ty quan tâm. Có được những
hàng, giữ uy tín với khách hàng. nhân viên tốt đã khó nhưng việc giữ chân các
Bốn là, trách nhiệm đối với cộng đồng hay nhân viên này còn khó khăn hơn nhiều. Nếu
có thể gọi là trách nhiệm đạo lý. Đây là thứ doanh nghiệp thực hiện tốt trách nhiệm với
trách nhiệm được điều chỉnh bởi lương tâm. người lao động có thể giữ chân nhân viên
Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với trung thành với họ, đồng thời thu hút được
cộng đồng được hiểu là những hoạt động của nguồn lao động chất lượng cao muốn làm
doanh nghiệp nhằm củng cố và đóng góp cho việc lâu dài cho những doanh nghiệp, tổ chức
việc xây dựng và phát triển cộng đồng. Điều có cam kết đóng góp vào sự phát triển và tiến
đó được thể hiện thông qua các hoạt động từ bộ xã hội. Kết quả là, tỷ lệ nhân viên xin nghỉ
thiện, an sinh xã hội, giáo dục, y tế và các hoạt việc giảm đi, năng suất lao động được nâng
động nhân đạo khác nhằm góp phần nâng cao cao, chi phí tuyển dụng và đào tạo cũng được
chất lượng cuộc sống của cộng đồng. Dành tiết kiệm đáng kể. Trong khi đó, việc thực
một phần lợi nhuận của mình đóng góp cho hiện tốt trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp
các hoạt động trợ giúp cộng đồng. Vì cộng đối với môi trường sẽ tạo ra sự phát triển bền
đồng và san sẻ gánh nặng với cộng đồng đang vững cũng như thúc đẩy sự sáng tạo và năng
là một mục tiêu mà các doanh nghiệp có trách lực đổi mới của doanh nghiệp, dẫn đến sự ra
nhiệm xã hội đang hướng tới bên cạnh mục đời và phát triển những sản phẩm nhằm đáp
tiêu phát triển lợi nhuận của mình. ứng được các điều kiện về thân thiện với môi
trường.
Năm là, trách nhiệm đối với nhà nước.
Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với Trách nhiệm của doanh nghiệp đối với
nhà nước được thể hiện thông qua việc hoàn người tiêu dùng sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra
thành nghĩa vụ đóng thuế và các khoản đóng sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh, từ đó
góp theo quy định cho nhà nước. Các doanh không chỉ giữ chân được khách hàng trung
nghiệp đóng thuế không phải chỉ để nuôi nhà thành mà còn thu hút được những khách hàng
nước, mà là để nhà nước có nguồn kinh phí mới. Về trách nhiệm của doanh nghiệp đối
chăm lo cho các nhu cầu của xã hội và giải với cộng đồng, có thể khẳng định rằng, việc
quyết các vấn đề xã hội. Doanh nghiệp thực đóng góp của doanh nghiệp vào hoạt động
hiện tốt nghĩa vụ nộp thuế là thực hiện tốt xây dựng và phát triển cộng đồng chung sẽ
trách nhiệm xã hội, đạo đức kinh doanh – bộ tạo ra sức ảnh hưởng lan tỏa đến các bên
phận cấu thành quan trọng của văn hóa doanh có liên quan không chỉ bên trong mà cả bên
nghiệp, vừa có lợi cho doanh nghiệp, đồng ngoài doanh nghiệp. Kết quả là, không chỉ
thời đem lại các lợi ích cho người khác, cho người lao động và khách hàng mà ngay các
đất nước, xã hội, thì đó là hành động có đạo nhà đầu tư, nhà cung cấp và các cơ quan có
đức. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh thẩm quyền khác cũng quan tâm và muốn làm
nghiệp đảm bảo lợi ích của nhà nước, thực việc, cộng tác và ủng hộ hoạt động của doanh
hiện tốt các nghĩa vụ đối với nhà nước – trong nghiệp.
đó có nghĩa vụ thuế. Thực hiện tốt trách nhiệm của doanh
Thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của nghiệp đối với nhà nước thông qua việc hoàn
doanh nghiệp vừa góp phần đem lại các lợi thành tốt nghĩa vụ nộp thuế là cách thể hiện
ích cho người khác, cho xã hội, vừa có ảnh văn hóa doanh nghiệp, tạo uy tín đối với xã
hưởng lớn đến kết quả hoạt động của doanh hội, trên thương trường và cơ hội hợp tác,
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
54 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
kinh doanh sẽ ngày càng mở rộng. Một doanh Cần phải nhìn nhận trách nhiệm xã hội
nghiệp hoàn thành tốt nghĩa vụ thuế sẽ được của doanh nghiệp trên cả ba khía cạnh kinh
chính quyền ưu đãi, được bảo vệ quyền lợi tế, môi trường và xã hội nhằm hướng tới sự
pháp lý chính đáng và được tạo điều kiện để phát triển bền vững của doanh nghiệp. Cụ
kinh doanh thuận lợi. Ngoài ra việc thiết lập thể là, doanh nghiệp cần cân bằng và dung
được mối quan hệ tốt với chính quyền sẽ giúp hoà quyền lợi của các bên có liên quan, từ
cho doanh nghiệp có được một số lợi thế cạnh cổ đông công ty, nhân viên, khách hàng, rộng
tranh nhất định so với các đối thủ khác. Nếu hơn nữa là cộng đồng nơi doanh nghiệp hoạt
doanh nghiệp gặp khó khăn sẽ được hỗ trợ và động và toàn thể xã hội. Nói cách khác, bản
các vấn đề sẽ được giải quyết một cách nhanh chất của hành vi kinh doanh có trách nhiệm
chóng, dễ dàng. Như vậy, việc chấp hành xã hội là doanh nghiệp vừa phải thực hiện các
tốt nghĩa vụ thuế sẽ giúp doanh nghiệp “ghi hoạt động chiến lược nhằm tối đa hoá lợi ích
điểm” trong mắt chính quyền địa phương và của cổ đông, đồng thời cần thận trọng xem
cơ quan nhà nước. Từ đó, doanh nghiệp và xét ảnh hưởng của các hoạt động này đến lợi
chính quyền sẽ có mối quan hệ mật thiết hơn, ích của các bên có liên quan và cộng đồng để
hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển. Đấy có thể trở thành một “công dân” tốt trong xã
cũng chính là cách mà doanh nghiệp quảng hội với tất cả nghĩa vụ và quyền lợi thích hợp
bá cho văn hoá kinh doanh, cho thương hiệu của mình trong đó. Và đó chính là hành vi
của mình. kinh doanh có văn hoá, là yếu tố quan trọng
Trong giai đoạn hiện nay, nếu doanh góp phần tạo nên văn hoá doanh nghiệp.
nghiệp không chú trọng đến trách nhiệm xã
3. Kết luận
hội sẽ rất dễ bị các nhóm bảo vệ quyền con
người, bảo vệ người tiêu dùng, các nhóm bảo Trong nền kinh tế thị trường hiện nay thì
vệ môi trường sinh thái chỉ trích, lên án. Từ các nguồn lực của một doanh nghiệp là con
đó có thể tạo ra những làn sóng tẩy chay sản người mà văn hoá doanh nghiệp là cái liên
phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp. Trên thực kết và nhân lên nhiều lần các giá trị của từng
tế đã có nhiều phong trào bảo vệ quyền lợi nguồn lực riêng lẻ. Do vậy, có thể khẳng định
người tiêu dùng và môi trường phát triển văn hóa doanh nghiệp chính là tài sản vô hình
mạnh mẽ như phong trào tẩy chay thực phẩm của mỗi doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển
gây béo phì nhằm vào các công ty sản xuất của nền kinh tế thị trường thì việc xây dựng
đồ ăn nhanh, nước giải khát có ga; phong văn hóa doanh nghiệp là một việc làm hết sức
trào tẩy chay sản phẩm có sử dụng lông thú, cần thiết nhưng cũng không ít khó khăn. Tuy
tẩy chay sản phẩm bóc lột lao động trẻ em… nhiên, muốn phát triển bền vững trong nền
Điều đó sẽ nhanh chóng huỷ hoại danh tiếng kinh tế thị trường và xu hướng toàn cầu hóa
của doanh nghiệp và sẽ rất khó để có thể khôi hiện nay, đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây
phục lại. dựng được nền văn hóa đặc trưng cho mình
Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh mà trong đó yếu tố trách nhiệm xã hội có vai
nghiệp còn khá mới mẻ ở Việt Nam, vì vậy trò hết sức quan trọng. Chỉ khi đó, họ mới
việc thực hiện cho đến nay vẫn còn hạn chế. phát huy được tiềm năng của mọi cá nhân,
Do chưa thấy được vai trò quan trọng cũng góp phần thực hiện mục tiêu chung của doanh
như lợi ích từ việc thực hiện trách nhiệm xã nghiệp. Vì vậy, doanh nghiệp phải hiểu rõ
hội đem lại, nên nhiều doanh nghiệp Việt ảnh hưởng của văn hóa doanh nghiệp tới sự
Nam đã không làm tròn trách nhiệm của phát triển doanh nghiệp, cùng những nguyên
mình với xã hội, như xâm phạm quyền và lợi tắc và quá trình xây dựng văn hóa nói chung,
ích hợp pháp của người lao động, người tiêu để từ đó tìm ra cách phát triển văn hóa cho
dùng, gây ô nhiễm môi trường… riêng mình.
nguon tai.lieu . vn