Xem mẫu

  1. Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường 50 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam VĂN HÓA DOANH NGHIỆP NHÌN TỪ GÓC ĐỘ TRÁCH NHIỆM XÃ HỘI ThS. Lê Sơn Tùng Trường Đại học Xây dựng Miền Trung Phú Yên TÓM TẮT Để tồn tại được, trước hết các doanh nghiệp phải kinh doanh có lãi. Tuy nhiên, yếu tố tạo nên tên tuổi, thương hiệu, chỗ đứng của doanh nghiệp trên thị trường và trong xã hội lại là sự đóng góp của doanh nghiệp cho sự phát triển của xã hội. Để làm được điều này, các doanh nghiệp cần có đạo đức trong kinh doanh, tạo dựng cho mình nét văn hóa trong kinh doanh, hình thành văn hóa doanh nghiệp. Văn hóa doanh nghiệp là khái niệm rộng, bao gồm nhiều nội dung, chứa đựng nhiều hệ giá trị. Văn hóa doanh nghiệp được tiếp cận, nghiên cứu trên nhiều phương diện, nhiều cách tiếp cận khác nhau. Bài viết này góp phần tìm hiểu một số vấn đề về văn hóa doanh nghiệp dưới góc độ trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp trong điều kiện ở nước ta hiện nay. Từ khóa: văn hóa, văn hóa kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp, trách nhiệm, trách nhiệm xã hội. 1. Đặt vấn đề: tập hợp những con người khác nhau về trình Văn hoá doanh nghiệp có vị trí và vai độ chuyên môn, trình độ văn hóa, mức độ trò rất quan trọng trong sự phát triển của mỗi nhận thức, quan hệ xã hội, vùng miền địa lý, doanh nghiệp, bởi bất kỳ một doanh nghiệp tư tưởng văn hóa… chính sự khác nhau này nào nếu thiếu đi yếu tố văn hoá, ngôn ngữ, tư tạo ra một môi trường làm việc đa dạng và liệu, thông tin nói chung được gọi là tri thức phức tạp. Bên cạnh đó, với sự cạnh tranh gay thì doanh nghiệp đó khó có thể đứng vững và gắt của nền kinh tế thị trường và xu hướng tồn tại được. Trách nhiệm xã hội của doanh toàn cầu hóa, buộc các doanh nghiệp để tồn nghiệp thể hiện rất rõ văn hoá và những giá tại và phát triển phải liên tục tìm tòi những trị của doanh nghiệp trong quá trình phát triển cái mới, sáng tạo và thay đổi cho phù hợp với bền vững tại các vùng lãnh thổ khác nhau. thực tế. Vậy làm thế nào để doanh nghiệp trở Nói một cách khác, trách nhiệm xã hội của thành nơi tập hợp, phát huy mọi nguồn lực doanh nghiệp bao gồm những việc làm mang con người, làm gia tăng nhiều lần giá trị của tính nhân văn và những hành động mang tính từng nguồn lực con người đơn lẻ, góp phần phát triển bền vững của công ty về mặt kinh vào sự phát triển bền vững của doanh nghiệp. tế, xã hội, môi trường, quản lý và văn hoá. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải xây dựng và duy trì một nề nếp văn hóa đặc thù phát 2. Văn hóa doanh nghiệp và trách huy được năng lực và thúc đẩy sự đóng góp nhiệm xã hội của tất cả mọi người vào việc đạt được mục Trong một doanh nghiệp, đặc biệt là tiêu chung của tổ chức - đó là văn hóa doanh những doanh nghiệp có quy mô lớn, là một nghiệp.
  2. ths. lê sơn tùng trường 51 Cho đến nay, khái niệm văn hoá doanh nhiệm của doanh nghiệp đối với xã hội, khách nghiệp vẫn còn khá mới mẻ ở Việt Nam, và hàng và người dân. Đỉnh cao của văn hóa hiện vẫn còn có nhiều cách hiểu khác nhau về doanh nghiệp chính là vì con người, vì cộng vấn đề này. Tuy nhiên, hiểu một cách chung đồng xã hội. Mục tiêu là đem lại hiệu quả nhất thì văn hoá doanh nghiệp là toàn bộ các kinh tế và hiệu quả xã hội để doanh nghiệp giá trị văn hóa được xây dựng trong suốt quá phát triển bền vững, đóng góp xứng đáng trình tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, cho quốc gia và cộng đồng. Nhiều doanh trở thành các giá trị, các quan niệm và tập nghiệp, đặc biệt là những doanh nghiệp có quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của quy mô vừa và nhỏ ở các nước đang và kém doanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp phát triển, trong đó có Việt Nam, thường ít suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của quan tâm đến trách nhiệm xã hội của doanh doanh nghiệp; tạo nên sự khác biệt giữa các nghiệp vì họ cho rằng hoạt động này chỉ làm doanh nghiệp và được coi là truyền thống tăng thêm gánh nặng về chi phí trong khi riêng của mỗi doanh nghiệp. nguồn lực còn hạn chế. Tuy nhiên, chúng ta cần phải hiểu rằng, kinh doanh thực chất là Cũng như văn hoá nói chung, văn hoá khai thác các nhu cầu đang có, sẽ có và có doanh nghiệp có những đặc trưng cụ thể riêng thể tạo ra cũng như sự giàu có của các doanh biệt. Trước hết, văn hoá doanh nghiệp là sản nghiệp suy cho cùng là do khách hàng tạo ra. phẩm của những người cùng làm trong một Vấn đề trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp doanh nghiệp và đáp ứng nhu cầu giá trị bền hay là văn hóa doanh nghiệp được đặt ra trên vững. Đó là một hệ thống các giá trị được toàn cơ sở của mối quan hệ như vậy. Trách nhiệm thể những người làm việc trong doanh nghiệp xã hội của doanh nghiệp là một trong những chia sẻ, chấp nhận và ứng xử theo các giá trị thành tố hết sức quan trọng để tạo nên văn đó để đạt được mục tiêu doanh nghiệp. Hệ hóa doanh nghiệp. thống giá trị này trở thành động lực chủ yếu nhất thúc đẩy mọi người làm việc, là hạt nhân Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp là liên kết mọi người trong doanh nghiệp với cam kết của doanh nghiệp đóng góp cho sự nhau, liên kết doanh nghiệp và xã hội. Văn phát triển kinh tế bền vững, thông qua việc hóa doanh nghiệp gồm các bộ phận cấu thành tuân thủ chuẩn mực về bảo vệ môi trường, như triết lý hoạt động của doanh nghiệp, đạo bình đẳng giới, an toàn lao động, quyền lợi đức kinh doanh, hệ thống hàng hóa và dịch lao động, trả lương công bằng, đào tạo và phát triển nhân viên, phát triển cộng đồng, vụ mà doanh nghiệp cung cấp cho thị trường, đảm bảo chất lượng sản phẩm… theo cách có phương thức tổ chức hoạt động của doanh lợi cho cả doanh nghiệp cũng như cho sự phát nghiệp…Văn hóa doanh nghiệp sẽ có ảnh triển chung của xã hội. Vấn đề này đang trở hưởng tích cực hoặc tiêu cực tới sự phát triển thành một trong những vấn đề rất được quan của doanh nghiệp. Nền văn hóa mạnh sẽ là tâm của nhiều quốc gia trên thế giới nhằm nguồn động lực quan trọng tạo ra lợi thế cạnh hướng tới sự phát triển bền vững, đặc biệt là tranh cho doanh nghiệp và ngược lại nếu nền ở các nước phát triển. Trên thực tế vẫn còn văn hóa yếu sẽ là nguyên nhân dẫn đến sự suy những tranh cãi về vai trò và ảnh hưởng của yếu của doanh nghiệp. nó đến kết quả hoạt động của doanh nghiệp, Xây dựng văn hóa doanh nghiệp không tuy nhiên, kết quả của hầu hết các nghiên cứu đơn giản chỉ là xây dựng nên bộ tài liệu văn đều cho thấy, nếu doanh nghiệp xây dựng và hóa mà quan trọng là biến những giá trị đó triển khai chiến lược trách nhiệm xã hội của thành hiện thực. Cũng không phải chỉ dựa doanh nghiệp phù hợp, gắn liền với nguồn lực vào những hình thức bên ngoài, những logo và năng lực cốt lõi của mình nhằm mang lại khẩu hiệu thật kêu mà chính là tình cảm, trách lợi ích về mặt xã hội, đồng thời đáp ứng nhu
  3. Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường 52 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam cầu khách hàng một cách tốt nhất sẽ góp phần càng nhiều và trở nên khan hiếm, trong khi tạo ra lợi thế cạnh tranh và nâng cao hiệu quả khả năng phục hồi, tái tạo còn hạn chế, do hoạt động cho doanh nghiệp. đó việc bảo vệ và duy trì nguồn tài nguyên Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thiên nhiên quý giá này và giảm thiểu những ảnh hưởng tiêu cực của các hoạt động sản được biểu hiện dưới nhiều hình thức và nội xuất kinh doanh đến môi trường sinh thái có dung khác nhau. Trong đó, tập trung vào một ý nghĩa sống còn đối với lợi ích lâu dài của số vấn đề cơ bản như sau: doanh nghiệp và cộng đồng. Doanh nghiệp Trước hết, đó là trách nhiệm đối với người cần phải áp dụng khoa học công nghệ tiên lao động. Trách nhiệm của doanh nghiệp đối tiến, hiện đại để làm giảm thiểu ảnh hưởng với người lao động thể hiện ở những hoạt tiêu cực của các hoạt động sản xuất, kinh động của doanh nghiệp có ảnh hưởng đến doanh đến môi trường sinh thái. Đồng thời, nhân viên của họ như tạo ra môi trường làm doanh nghiệp cũng cần đầu tư thời gian và việc nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của nguồn lực tài chính vào các hoạt động cải tạo người lao động. Điều đó được biểu hiện cụ môi trường sinh thái như tham gia vào các dự thể qua việc bảo đảm các quyền lợi về chế án tái tạo tài nguyên, bảo toàn năng lượng, độ lao động; ở việc cung cấp dịch vụ chăm quản lý chất thải, giảm thiểu ô nhiễm môi sóc sức khoẻ tại chỗ, thời gian làm việc linh trường, làm trong sạch nguồn nước… Trách hoạt, các cơ hội giáo dục và phát triển nghề nhiệm xã hội của doanh nghiệp thể hiện được nghiệp, các thiết bị an toàn lao động, đối cam kết của doanh nghiệp. Nó cũng là một xử công bằng, bình đẳng và tôn trọng nhân bộ qui tắc ứng xử của doanh nghiệp, bộ qui viên… Phải tôn trọng quyền bình đẳng nam tắc này vừa góp phần định hướng việc đánh nữ, không được phân biệt đối xử về mặt giới giá tác động của doanh nghiệp đối với vùng tính trong tuyển dụng lao động và trả lương lãnh thổ vừa góp phần định hướng cho việc mà phải dựa trên sự công bằng về năng lực cải thiện hệ sinh thái. của mỗi người. Không được phân biệt đối xử, Ba là, trách nhiệm đối với người tiêu từ chối hoặc trả lương thấp giữa người bình dùng. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp thường và người bị khiếm khuyết về mặt cơ đối với người tiêu dùng thể hiện ở việc cung thể hoặc quá khứ của họ. Doanh nghiệp phải cấp sản phẩm và dịch vụ đảm bảo chất lượng, biết quan tâm đến người lao động, người làm không gây tổn hại đến sức khoẻ người tiêu công cho mình không chỉ về mặt vật chất mà dùng. Đồng thời, doanh nghiệp phải cung cấp còn về mặt tinh thần, buộc người lao động thông tin đầy đủ, rõ ràng về sản phẩm, dịch làm việc đến kiệt sức hoặc không có giải pháp vụ của mình giúp họ ra quyết định trước khi giúp họ tái tạo sức lao động của mình là điều mua hàng. Hiện nay, người tiêu dùng tại các hoàn toàn xa lạ với trách nhiệm xã hội của quốc gia phát triển trên thế giới không chỉ doanh nghiệp quan tâm tới chất lượng sản phẩm mà còn coi Hai là, trách nhiệm đối với môi trường. trọng cách thức các công ty làm ra sản phẩm Môi trường sống trong lành là nhu cầu đầu đó có thân thiện với môi trường sinh thái, tiên và quan trọng nhất của con người. Trách cộng đồng, nhân đạo, lành mạnh hay không. nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với môi Hơn thế nữa, khi người tiêu dùng có khiếu trường được hiểu là mối quan hệ giữa doanh nại về sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp, nghiệp với môi trường, cụ thể là việc sử dụng ban lãnh đạo doanh nghiệp cần có quy trình những tài nguyên thiên nhiên (đất, nước, và biện pháp xử lý khiếu nại một cách hợp lý, không khí, cây cối, động vật, khoáng sản…) kịp thời nhằm đảm bảo quyền lợi chính đáng một cách hợp lý và khoa học. Các nguồn tài của người tiêu dùng, từ đó nâng cao sự thoả nguyên hữu hạn này đang được sử dụng ngày mãn và tin cậy của người tiêu dùng vào sản
  4. ths. lê sơn tùng trường 53 phẩm và dịch vụ của doanh nghiệp. Văn hoá nghiệp từ nhiều khía cạnh khác nhau. Nhân kinh doanh đòi hỏi doanh nghiệp làm giàu viên là yếu tố quyết định năng suất và chất trên cơ sở tận tâm phục vụ khách hàng, thông lượng sản phẩm. Việc thu hút nhân tài luôn qua việc tôn trọng quyền, lợi ích của khách được các công ty quan tâm. Có được những hàng, giữ uy tín với khách hàng. nhân viên tốt đã khó nhưng việc giữ chân các Bốn là, trách nhiệm đối với cộng đồng hay nhân viên này còn khó khăn hơn nhiều. Nếu có thể gọi là trách nhiệm đạo lý. Đây là thứ doanh nghiệp thực hiện tốt trách nhiệm với trách nhiệm được điều chỉnh bởi lương tâm. người lao động có thể giữ chân nhân viên Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với trung thành với họ, đồng thời thu hút được cộng đồng được hiểu là những hoạt động của nguồn lao động chất lượng cao muốn làm doanh nghiệp nhằm củng cố và đóng góp cho việc lâu dài cho những doanh nghiệp, tổ chức việc xây dựng và phát triển cộng đồng. Điều có cam kết đóng góp vào sự phát triển và tiến đó được thể hiện thông qua các hoạt động từ bộ xã hội. Kết quả là, tỷ lệ nhân viên xin nghỉ thiện, an sinh xã hội, giáo dục, y tế và các hoạt việc giảm đi, năng suất lao động được nâng động nhân đạo khác nhằm góp phần nâng cao cao, chi phí tuyển dụng và đào tạo cũng được chất lượng cuộc sống của cộng đồng. Dành tiết kiệm đáng kể. Trong khi đó, việc thực một phần lợi nhuận của mình đóng góp cho hiện tốt trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp các hoạt động trợ giúp cộng đồng. Vì cộng đối với môi trường sẽ tạo ra sự phát triển bền đồng và san sẻ gánh nặng với cộng đồng đang vững cũng như thúc đẩy sự sáng tạo và năng là một mục tiêu mà các doanh nghiệp có trách lực đổi mới của doanh nghiệp, dẫn đến sự ra nhiệm xã hội đang hướng tới bên cạnh mục đời và phát triển những sản phẩm nhằm đáp tiêu phát triển lợi nhuận của mình. ứng được các điều kiện về thân thiện với môi trường. Năm là, trách nhiệm đối với nhà nước. Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp đối với Trách nhiệm của doanh nghiệp đối với nhà nước được thể hiện thông qua việc hoàn người tiêu dùng sẽ giúp doanh nghiệp tạo ra thành nghĩa vụ đóng thuế và các khoản đóng sự khác biệt so với đối thủ cạnh tranh, từ đó góp theo quy định cho nhà nước. Các doanh không chỉ giữ chân được khách hàng trung nghiệp đóng thuế không phải chỉ để nuôi nhà thành mà còn thu hút được những khách hàng nước, mà là để nhà nước có nguồn kinh phí mới. Về trách nhiệm của doanh nghiệp đối chăm lo cho các nhu cầu của xã hội và giải với cộng đồng, có thể khẳng định rằng, việc quyết các vấn đề xã hội. Doanh nghiệp thực đóng góp của doanh nghiệp vào hoạt động hiện tốt nghĩa vụ nộp thuế là thực hiện tốt xây dựng và phát triển cộng đồng chung sẽ trách nhiệm xã hội, đạo đức kinh doanh – bộ tạo ra sức ảnh hưởng lan tỏa đến các bên phận cấu thành quan trọng của văn hóa doanh có liên quan không chỉ bên trong mà cả bên nghiệp, vừa có lợi cho doanh nghiệp, đồng ngoài doanh nghiệp. Kết quả là, không chỉ thời đem lại các lợi ích cho người khác, cho người lao động và khách hàng mà ngay các đất nước, xã hội, thì đó là hành động có đạo nhà đầu tư, nhà cung cấp và các cơ quan có đức. Đạo đức kinh doanh đòi hỏi các doanh thẩm quyền khác cũng quan tâm và muốn làm nghiệp đảm bảo lợi ích của nhà nước, thực việc, cộng tác và ủng hộ hoạt động của doanh hiện tốt các nghĩa vụ đối với nhà nước – trong nghiệp. đó có nghĩa vụ thuế. Thực hiện tốt trách nhiệm của doanh Thực hiện tốt trách nhiệm xã hội của nghiệp đối với nhà nước thông qua việc hoàn doanh nghiệp vừa góp phần đem lại các lợi thành tốt nghĩa vụ nộp thuế là cách thể hiện ích cho người khác, cho xã hội, vừa có ảnh văn hóa doanh nghiệp, tạo uy tín đối với xã hưởng lớn đến kết quả hoạt động của doanh hội, trên thương trường và cơ hội hợp tác,
  5. Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường 54 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam kinh doanh sẽ ngày càng mở rộng. Một doanh Cần phải nhìn nhận trách nhiệm xã hội nghiệp hoàn thành tốt nghĩa vụ thuế sẽ được của doanh nghiệp trên cả ba khía cạnh kinh chính quyền ưu đãi, được bảo vệ quyền lợi tế, môi trường và xã hội nhằm hướng tới sự pháp lý chính đáng và được tạo điều kiện để phát triển bền vững của doanh nghiệp. Cụ kinh doanh thuận lợi. Ngoài ra việc thiết lập thể là, doanh nghiệp cần cân bằng và dung được mối quan hệ tốt với chính quyền sẽ giúp hoà quyền lợi của các bên có liên quan, từ cho doanh nghiệp có được một số lợi thế cạnh cổ đông công ty, nhân viên, khách hàng, rộng tranh nhất định so với các đối thủ khác. Nếu hơn nữa là cộng đồng nơi doanh nghiệp hoạt doanh nghiệp gặp khó khăn sẽ được hỗ trợ và động và toàn thể xã hội. Nói cách khác, bản các vấn đề sẽ được giải quyết một cách nhanh chất của hành vi kinh doanh có trách nhiệm chóng, dễ dàng. Như vậy, việc chấp hành xã hội là doanh nghiệp vừa phải thực hiện các tốt nghĩa vụ thuế sẽ giúp doanh nghiệp “ghi hoạt động chiến lược nhằm tối đa hoá lợi ích điểm” trong mắt chính quyền địa phương và của cổ đông, đồng thời cần thận trọng xem cơ quan nhà nước. Từ đó, doanh nghiệp và xét ảnh hưởng của các hoạt động này đến lợi chính quyền sẽ có mối quan hệ mật thiết hơn, ích của các bên có liên quan và cộng đồng để hợp tác, hỗ trợ lẫn nhau cùng phát triển. Đấy có thể trở thành một “công dân” tốt trong xã cũng chính là cách mà doanh nghiệp quảng hội với tất cả nghĩa vụ và quyền lợi thích hợp bá cho văn hoá kinh doanh, cho thương hiệu của mình trong đó. Và đó chính là hành vi của mình. kinh doanh có văn hoá, là yếu tố quan trọng Trong giai đoạn hiện nay, nếu doanh góp phần tạo nên văn hoá doanh nghiệp. nghiệp không chú trọng đến trách nhiệm xã 3. Kết luận hội sẽ rất dễ bị các nhóm bảo vệ quyền con người, bảo vệ người tiêu dùng, các nhóm bảo Trong nền kinh tế thị trường hiện nay thì vệ môi trường sinh thái chỉ trích, lên án. Từ các nguồn lực của một doanh nghiệp là con đó có thể tạo ra những làn sóng tẩy chay sản người mà văn hoá doanh nghiệp là cái liên phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp. Trên thực kết và nhân lên nhiều lần các giá trị của từng tế đã có nhiều phong trào bảo vệ quyền lợi nguồn lực riêng lẻ. Do vậy, có thể khẳng định người tiêu dùng và môi trường phát triển văn hóa doanh nghiệp chính là tài sản vô hình mạnh mẽ như phong trào tẩy chay thực phẩm của mỗi doanh nghiệp. Cùng với sự phát triển gây béo phì nhằm vào các công ty sản xuất của nền kinh tế thị trường thì việc xây dựng đồ ăn nhanh, nước giải khát có ga; phong văn hóa doanh nghiệp là một việc làm hết sức trào tẩy chay sản phẩm có sử dụng lông thú, cần thiết nhưng cũng không ít khó khăn. Tuy tẩy chay sản phẩm bóc lột lao động trẻ em… nhiên, muốn phát triển bền vững trong nền Điều đó sẽ nhanh chóng huỷ hoại danh tiếng kinh tế thị trường và xu hướng toàn cầu hóa của doanh nghiệp và sẽ rất khó để có thể khôi hiện nay, đòi hỏi các doanh nghiệp phải xây phục lại. dựng được nền văn hóa đặc trưng cho mình Khái niệm trách nhiệm xã hội của doanh mà trong đó yếu tố trách nhiệm xã hội có vai nghiệp còn khá mới mẻ ở Việt Nam, vì vậy trò hết sức quan trọng. Chỉ khi đó, họ mới việc thực hiện cho đến nay vẫn còn hạn chế. phát huy được tiềm năng của mọi cá nhân, Do chưa thấy được vai trò quan trọng cũng góp phần thực hiện mục tiêu chung của doanh như lợi ích từ việc thực hiện trách nhiệm xã nghiệp. Vì vậy, doanh nghiệp phải hiểu rõ hội đem lại, nên nhiều doanh nghiệp Việt ảnh hưởng của văn hóa doanh nghiệp tới sự Nam đã không làm tròn trách nhiệm của phát triển doanh nghiệp, cùng những nguyên mình với xã hội, như xâm phạm quyền và lợi tắc và quá trình xây dựng văn hóa nói chung, ích hợp pháp của người lao động, người tiêu để từ đó tìm ra cách phát triển văn hóa cho dùng, gây ô nhiễm môi trường… riêng mình.
nguon tai.lieu . vn