Xem mẫu
- 3 VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸ (tiÕp theo vµ hÕt) Hå sÜ quý(*) IV. VÊn ®Ò biÓn §«ng - thÕ kÑt cña tham väng thÒm lôc ®Þa cña ViÖt Nam, tæ chøc víi c−êng quèc sè l−îng lín ng− d©n ®¸nh c¸ tr¸i phÐp, Cïng víi sù lín m¹nh v−ît tréi vÒ lËp ®¬n vÞ hµnh chÝnh Tam Sa, hµnh kinh tÕ, søc m¹nh qu©n sù cña Trung chÝnh hãa sù qu¶n lý Hoµng Sa - Tr−êng Quèc còng ®−îc t¨ng c−êng vµ tham Sa, chia rÏ vµ g©y ¸p lùc víi c¸c n−íc väng trë thµnh c−êng quèc biÓn ngµy nay ASEAN trong vÊn ®Ò biÓn ®¶o... Trªn ®· trë thµnh c¬n kh¸t trong t©m lý d©n bµn cê ®Þa chÝnh trÞ, vÊn ®Ò biÓn §«ng téc chñ nghÜa Trung Hoa. Sau nhiÒu víi tham väng khai th¸c tµi nguyªn, thËp niªn thùc hiÖn ph−¬ng ch©m cña kiÓm so¸t tù do hµng h¶i, chi phèi §Æng TiÓu B×nh “Èn s¸ng d−ìng tèi” ASEAN vµ khèng chÕ toµn bé vïng phÝa (giÊu m×nh chê thêi), ngµy nay, mét sè T©y Th¸i B×nh D−¬ng…, trong chiÕn ®Çu ãc chiÕn l−îc Trung Quèc ®· lé râ l−îc trçi dËy cña Trung Quèc, ®· trë t©m tr¹ng n«n nãng (xem: 21). §iÓm thµnh c¸i kh«ng thÓ che giÊu (xem: 30, n«n nãng nhÊt mµ Trung Quèc chñ t©m 32). (*) thÓ hiÖn lµ kÕ ho¹ch ®éc chiÕm biÓn T×nh huèng nµy, kh«ng chØ g©y ¸p §«ng. Bªn c¹nh viÖc t¨ng c−êng nghiªn lùc ®èi víi ViÖt Nam, c¸c n−íc ASEAN, cøu vµ tuyªn truyÒn vÒ biÓn ®¶o, tõng mµ cßn liªn quan trùc tiÕp vµ th¸ch b−íc hiÖn thùc hãa m−u ®å “®−êng l−ìi thøc lîi Ých chiÕn l−îc cña Mü (xem: 24). bß”, hiÖn ®¹i hãa qu©n ®éi vµ lùc l−îng Bëi vËy, ngµy 23/7/2010, Hillary h¶i qu©n, ®ãng thö vµ ®−a vµo ho¹t ®éng Clinton, Ngo¹i tr−ëng Mü chÝnh thøc tµu s©n bay, phãng thªm vÖ tinh gi¸m lªn tiÕng t¹i Hµ Néi vÒ “lîi Ých quèc gia s¸t toµn bé biÓn ®¶o, vËn hµnh giµn cña Mü trong viÖc tù do hµng h¶i ë biÓn khoan khæng lå…, Trung Quèc cßn thùc §«ng”. Mü tuyªn bè “hç trî ngo¹i giao hiÖn kÕ s¸ch g©y phøc t¹p ë biÓn §«ng, ®èi víi c¸c bªn tranh chÊp vµ lªn ¸n sù c¶n trë viÖc thùc thi c«ng −íc Liªn Hîp c−ìng Ðp, sö dông vò lùc hoÆc ®e däa sö Quèc vÒ LuËt BiÓn 1982, ®èi ®Çu víi dông vò lùc cña bÊt kú n−íc nµo”. Ngo¹i Philippines, c¾t c¸p tµu th¨m dß dÇu khÝ cña ViÖt Nam, c¶n trë ng− d©n ViÖt Nam ®¸nh b¾t c¸ trong vïng biÓn cña (*) GS. TS., ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin Khoa häc m×nh, mêi thÇu khai th¸c dÇu khÝ t¹i x· héi. Hosiquy.thongtin@gmail.com
- 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2012 tr−ëng Mü cßn nãi râ, “viÖc ®ßi chñ bªn trªn biÓn §«ng (COC) lµ phï hîp quyÒn ®èi víi kh«ng gian biÓn ph¶i b¾t víi “lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn” (xem: 26). nguån tõ viÖc ®ßi chñ quyÒn hîp ph¸p Cç m¸y truyÒn th«ng Trung Quèc ngay víi c¸c ®¶o, ®Êt, ®¸... trªn biÓn”. Bµi lËp tøc ®· tá th¸i ®é ph¶n øng víi quan ph¸t biÓu cña bµ Clinton lËp tøc g©y ®iÓm cña Ngo¹i tr−ëng Mü. chÊn ®éng m¹nh; Ngo¹i tr−ëng Trung ThÕ kû XXI sÏ lµ thÕ kû Th¸i B×nh Quèc bá phßng häp vµ chÝnh giíi Trung D−¬ng cña Mü - lêi tuyªn bè chÝnh thøc Quèc khã chÞu (xem: 4). cho chiÕn l−îc nµy ®−îc Ngo¹i tr−ëng Kh«ng dõng ë ®ã, cuèi n¨m 2011, Mü Hillary Clinton c«ng bè t¹i Héi nghÞ Mü ®· chÝnh thøc tuyªn bè thÕ kû XXI th−îng ®Ønh khèi APEC gåm c¸c sÏ lµ thÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng cña Mü. nhµ l·nh ®¹o cña 21 nÒn kinh tÕ ch©u ¸ Phôc vô chiÕn l−îc nµy, Mü ®· n©ng cÊp - Th¸i B×nh D−¬ng nhãm häp t¹i quan hÖ qu©n sù vµ tiÕn hµnh tËp trËn Honolulu ngµy 10/11/2011. Bµi ph¸t chung víi c¸c n−íc nh− Philippines, biÓu cña bµ Clinton sau ®ã ®−îc ®¨ng Singapore, Australia, Ên §é… - nh÷ng l¹i trªn tê Foreign Policy sè th¸ng n−íc ®ang cã tranh chÊp víi Trung Quèc. 11/2011. Ch¾c ch¾n ®©y lµ mét v¨n kiÖn KÕ ho¹ch cho sù cã mÆt dµi l©u cña qu©n quan träng mµ cã thÓ nhiÒu thËp niªn ®éi Mü ë khu vùc ch©u ¸ Th¸i B×nh sau ng−êi ta míi thÊy hÕt ý nghÜa cña D−¬ng còng ®· kh«ng ngÇn ng¹i ®−îc nã. Trong bµi nµy, bµ Clinton nãi râ: nãi ®Õn. Tinh thÇn “thÕ kû Th¸i B×nh “T−¬ng lai cña c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ D−¬ng” ®−îc Mü liªn tôc nh¾c l¹i trong sÏ ®−îc quyÕt ®Þnh ë ch©u ¸, chø kh«ng c¸c diÔn ®µn chÝnh trÞ quèc tÕ vµ còng Ýt ph¶i ë Afghanistan hay Iraq, vµ Mü sÏ ë nhiÒu ®· ®−îc triÓn khai trong thùc tÕ. trung t©m cña nh÷ng hµnh ®éng ®ã… Míi ®©y nhÊt, t¹i DiÔn ®µn c¸c quèc ®¶o §óng lµ ch©u ¸ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh Th¸i B×nh D−¬ng (PIF) diÔn ra ë ®¶o ®èi víi t−¬ng lai cña n−íc Mü, mét n−íc Cook ngµy 31/8/2012, Ngo¹i tr−ëng Mü Mü can dù sÏ mang tÝnh sèng cßn ®èi víi mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh “Washington sÏ t−¬ng lai cña ch©u ¸. Mü lµ c−êng quèc can dù l©u dµi ë Nam Th¸i B×nh D−¬ng” duy nhÊt cã m¹ng l−íi liªn minh m¹nh vµ ®iÒu nµy kh«ng ph¶i lµ ®éc chiÕm mÏ trong khu vùc, kh«ng tham väng vÒ Th¸i B×nh D−¬ng mµ lµ do “Khu vùc l·nh thæ, vµ cã mét thµnh tÝch l©u dµi Th¸i B×nh D−¬ng ®ñ réng cho tÊt c¶ c¸c trong viÖc mang l¹i lîi Ých chung. Cïng n−íc, cho Mü vµ cho mét Trung Quèc víi c¸c ®ång minh, Mü ®· nhËn tr¸ch ®ang lªn” (xem: 37). T¹i Trung Quèc nhiÖm ®¶m b¶o an ninh khu vùc trªn ngµy 5/9/2012, Ngo¹i tr−ëng Clinton nhiÒu thËp niªn - tuÇn tra c¸c tuyÕn còng nh¾c l¹i, ch©u ¸ - Th¸i B×nh ®−êng biÓn ch©u ¸ vµ duy tr× sù æn ®Þnh D−¬ng lµ khu vùc ®−îc Mü xem lµ ®éng - vµ ®Õn l−ît nã, ®iÒu ®ã ®· gãp phÇn lùc chÝnh cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù t¨ng tr−ëng. Mü ®· chÝnh trÞ cña thÕ giíi trong thÕ kû XXI. gióp ®ì héi nhËp hµng tØ ng−êi trong Bµ thóc giôc Trung Quèc gi¶i quyÕt kh¾p khu vùc vµo nÒn kinh tÕ toµn cÇu tranh chÊp trªn biÓn §«ng ph¶i tiÕn b»ng c¸ch thóc ®Èy hiÖu qu¶ kinh tÕ, hµnh b»ng c¸c biÖn ph¸p hßa b×nh, trao quyÒn x· héi, vµ t¹o c¸c mèi quan “kh«ng c−ìng Ðp” (without coercion) vµ hÖ to lín h¬n gi÷a ng−êi d©n víi ng−êi viÖc ®¹t ®−îc Bé quy t¾c øng xö gi÷a c¸c d©n. Mü lµ ®èi t¸c th−¬ng m¹i vµ ®Çu t−
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 5 lín, mét nguån t¹o ra sù ®æi míi cã lîi c¹nh tranh lµ ®iÒu hiÓn nhiªn. Vµ nÕu cho ng−êi lao ®éng vµ c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc vµ Hoa Kú xö lý thµnh c«ng ë c¶ hai bê Th¸i B×nh D−¬ng, lµ n¬i häc cuéc chuyÓn giao s¾p ®Õn, th× ch©u ¸, vµ tËp cña 350.000 sinh viªn ch©u ¸ mçi c¶ thÕ giíi, sÏ lµ mét n¬i an toµn vµ n¨m, ng−êi ®Êu tranh cho c¸c thÞ tr−êng thÞnh v−îng h¬n. Cã g× cã thÓ ®¹o ®øc h¬n më cöa, vµ lµ mét quèc gia ñng hé c¸c ®iÒu ®ã?” (xem: 14). DÜ nhiªn ®©y kh«ng quyÒn phæ biÕn cña con ng−êi” (xem: 5). chØ lµ quan ®iÓm cña riªng Kaplan. Cã thÓ lµ ®Ó chuÈn bÞ cho bµ Clinton DÉn ra mét c¸ch kü h¬n nh÷ng c«ng bè chiÕn l−îc ThÕ kû Th¸i B×nh quan niÖm cña Hillary Clinton vµ D−¬ng, tê Foreign Policy, tr−íc ®ã mét Robert Kaplan, chóng t«i muèn gãp sè, sè th¸ng 9 vµ th¸ng 10 n¨m 2011 ®· phÇn lý gi¶i, t¹i sao vÊn ®Ò BiÓn §«ng ®¨ng bµi “BiÓn §«ng: t−¬ng lai cña xung l¹i cã ý nghÜa ®¸ng kÓ ®Õn nh− vËy ®ét”, mét bµi viÕt ë tÇm t− duy chiÕn trong tham väng chiÕn l−îc cña Trung l−îc, v¹ch râ nh÷ng c¨n cø lý luËn, Quèc vµ Mü. Ch¼ng ph¶i ngÉu nhiªn nh÷ng t− t−ëng nÒn t¶ng cho chiÕn l−îc mµ nhãm chuyªn gia ph©n tÝch t×nh biÓn §«ng cña Mü. T¸c gi¶ bµi viÕt nµy h×nh quèc tÕ trong b¸o c¸o cña m×nh vÒ lµ Robert D. Kaplan, chuyªn viªn cao t×nh h×nh biÓn §«ng cßn ®¸nh gi¸ r»ng, cÊp cña Trung t©m An ninh Mü (CNAS vÊn ®Ò BiÓn §«ng sÏ lµ “thÕ kÑt” - Center for a New American Security), (trapped) cña nh÷ng tham väng c−êng thµnh viªn Héi ®ång ChÝnh s¸ch Quèc quèc (xem: 13, 29). C©u hái Trung Quèc phßng thuéc Bé Quèc phßng. ¤ng còng liÖu cã v−ît qua Mü ®Ó trë thµnh c−êng lµ mét trong c¸c t¸c gi¶ cña CNAS quèc chi phèi thÕ giíi trong thÕ kû XXI ho¹ch ®Þnh ChiÕn l−îc cña Mü vÒ biÓn hay kh«ng, trªn thùc tÕ l¹i phô thuéc §«ng thÓ hiÖn trong b¶n phóc tr×nh 115 kh«ng nhá vµo viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trang cña CNAS c«ng bè 1/2012 (xem: BiÓn §«ng. 6). Tõ lóc c«ng bè ®Õn nay, bµi viÕt nµy V. Sù suy yÕu t−¬ng ®èi cña Mü - “Mü phai tµn”? (“BiÓn §«ng: t−¬ng lai cña xung ®ét”) ®· Nh÷ng dù b¸o Trung Quèc sÏ v−ît g©y ®−îc sù chó ý cña giíi nghiªn cøu, qua Mü ®Ó chiÕm vÞ trÝ nÒn kinh tÕ lín giíi qu©n sù vµ c¸c nhµ ho¹t ®éng x· nhÊt thÕ giíi vµo mét thêi ®iÓm gÇn ®· héi ë kh¾p c¸c diÔn ®µn liªn quan tíi lµm s«i ®éng nh÷ng tranh luËn vÒ viÖc t×nh h×nh biÓn §«ng vµ ch©u ¸ - Th¸i Mü sÏ ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch B×nh D−¬ng. thøc ngµy cµng lín vÒ vÞ thÕ kinh tÕ - Robert D. Kaplan viÕt: “§«ng Nam ¸ chÝnh trÞ cña m×nh trong t−¬ng lai. Tuy ngµy nay ®· n»m s©u trong giai ®o¹n nhiªn, còng cã ý kiÕn cho r»ng, vai trß hËu ChiÕn tranh L¹nh. ViÖt Nam, thèng cña quy m« kinh tÕ ®èi víi vÞ thÕ c−êng so¸i bê phÝa T©y cña biÓn §«ng, ®ang quèc, kh«ng lu«n lu«n vµ kh«ng nhÊt t×m kiÕm c¸c mèi quan hÖ qu©n sù gÇn thiÕt cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nhau - gòi h¬n víi Mü... Cuéc ®Êu tranh ®Ó ®©y lµ ®iÒu kh¸ tinh tÕ mµ kh«ng ph¶i giµnh ®Þa vÞ −u viÖt t¹i T©y Th¸i B×nh mäi nhµ chiÕn l−îc ®Òu ®· ý thøc râ. Tù D−¬ng kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i bao gåm th©n kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ mét th−íc ®o chiÕn tranh. ChiÕn tranh ch¼ng ph¶i lµ ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c søc m¹nh thùc cña chuyÖn kh«ng thÓ tr¸nh khái cho dï c¸c quèc gia trong hÖ thèng thÕ giíi,
- 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2012 nhÊt lµ víi nh÷ng nÒn kinh tÕ lín vÒ bé nÒn kinh tÕ Mü ®Õn nay ®· gi¶m sót quy m« vµ ph¹m vi nh−ng l¹i ch−a cao nghiªm träng vÒ tr×nh ®é vµ tèc ®é t¨ng vÒ tr×nh ®é vµ c¬ cÊu nh− Trung Quèc. tr−ëng. Møc ®é sôt gi¶m kinh tÕ Mü, V¶ l¹i, Trung Quèc ngay tõ thÕ kû XIX, theo Friedman vµ Mandelbaum, ®¸ng ®· cã lóc lµ nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ phª ph¸n ®Õn møc kú l¹, nÕu ®em so víi giíi. Nh−ng vµo ®óng nh÷ng thêi ®iÓm bÊt kú nÒn kinh tÕ míi næi nµo nh− Ên nh− vËy, Trung Quèc l¹i ®· tõng cói §é, Brazil, Thæ NhÜ Kú…, mµ ®Æc biÖt ®Çu khuÊt phôc nh÷ng quèc gia ch¼ng lµ víi Trung Quèc. Trong chÝnh trÞ vµ to lín g× ë ch©u ¢u. Cßn ngµy nay, cho qu©n sù, Mü còng kh«ng n¾m ®−îc vÊn dï Trung Quèc cã thùc sù v−¬n lªn ®Ønh ®Ò h¹t nh©n cña Iran vµ TriÒu Tiªn, bÞ cao kinh tÕ vµ qu©n sù, quèc gia nµy ®éng tr−íc sù biÕn ®éng cña khu vùc ¶ còng kh«ng dÔ rót ng¾n sù tôt hËu kh¸ RËp vµ c¸c khu vùc kh¸c. Nh÷ng biÓu xa so víi Mü vµ ch©u ¢u vÒ GDP b×nh hiÖn cña quyÒn lùc Mü suy tµn ®· vµ qu©n ®Çu ng−êi, vÒ chØ sè HDI (ph¸t ®ang hiÖn ra rÊt râ. Friedman vµ triÓn con ng−êi), vÒ khoa häc, gi¸o dôc Mandelbaum kh«ng ngÇn ng¹i kÕt luËn, vµ vÒ nhiÒu phÈm chÊt v¨n hãa - v¨n thêi kú Mü “l·nh ®¹o thÕ giíi vµ cã kh¶ minh kh¸c mµ chÝnh ng−êi Trung Quèc n¨ng b¾t c¸c n−íc lµm theo” ®· kÕt ®ang tù phµn nµn (xem: 20). thóc råi (xem: 9). Nh÷ng ng−êi tin t−ëng ch¾c ch¾n vµo ThÕ nh−ng, bÊt chÊp sè ng−êi tin kh¶ n¨ng lín m¹nh h¬n n÷a cña ch©u ¸ t−ëng ch©u ¸ sÏ v−ît lªn tr−íc ph−¬ng cã vÎ vÉn ®ang nhiÒu thªm. Ngay c¶ T©y ngµy mét nhiÒu thªm, vÉn cã rÊt Thomas Friedman, nhµ b¸o næi tiÕng nhiÒu tiÕng nãi cho lµ qu¸ sím khi tông cña tê The New York Times, t¸c gi¶ ca thÕ kû ch©u ¸ vµ coi Mü ®ang lôi tµn cuèn “ThÕ giíi ph¼ng” g©y x«n xao d− gièng nh− ®Õ quèc Anh quèc nöa ®Çu luËn mÊy n¨m võa råi, còng ®· lªn tiÕng thÕ kû XX. V× ngoµi søc m¹nh kinh tÕ chØ trÝch chÝnh quyÒn Washington ®Ó vÉn cßn kh¸ nghÌo so víi Mü vµ ph−¬ng n−íc Mü tôt hËu ®¸ng kÓ trong cuéc ch¹y T©y, ch©u ¸ ®ang ®èi mÆt víi nh÷ng thö ®ua víi nh÷ng ®èi thñ ch©u ¸. Th¸ng th¸ch lín vÒ d©n sè, chÝnh trÞ, m«i 8/2011 cïng víi Michael Mandelbaum, tr−êng vµ ®Æc biÖt lµ liªn kÕt khu vùc; mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng hµng ®Çu ch©u ¸ cßn qu¸ xa vêi víi kiÓu liªn kÕt vÒ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña Mü, gi¸o s− nh− Liªn minh ch©u ¢u. H¬n thÕ n÷a, §¹i häc Johns Hopkins, Friedman ®· theo Joshua Kurlantzick, chuyªn gia vÒ xuÊt b¶n cuèn s¸ch “Chóng ta ®· tõng §«ng Nam ¸ cña Héi ®ång quan hÖ ®èi nh− thÕ: Mü tôt hËu trong thÕ giíi mµ ngo¹i Mü, tÊt c¶ nh÷ng c−êng quèc ch©u Mü ®· t¹o ra nh− thÕ nµo vµ lµm thÕ ¸ nh− Ên §é, Trung Quèc hay NhËt nµo ®Ó chóng ta quay trë l¹i” (That Used B¶n, thùc tÕ, vÉn muèn g©y chiÕn víi to Be Us: How America Fell Behind in nhau h¬n lµ hîp t¸c ®Ó t¹o ra nh÷ng the World It Invented and How We Can ®Þnh chÕ chung (xem: 17, 18). Come Back). Friedman vµ Mandelbaum Ph¶i ch¨ng Mü ®ang lôi tµn, nh− ®· dÉn ra nh÷ng sè liÖu ®¸ng chó ý vÒ gÇn ®©y nhiÒu chÝnh kh¸ch vµ häc gi¶ th©m hôt ng©n s¸ch vµ ph©n tÝch nh÷ng ®ang tin lµ thÕ? Cã ph¶i Mü ®· tõ bá yÕu kÐm trong qu¶n lý vÜ m« cña Mü vÒ nh÷ng ®øc tin vµ ý chÝ ®· gióp hä thµnh mÆt kinh tÕ - x· héi. Theo c¸c «ng, toµn c«ng trong qu¸ khø vµ ngµy nay Mü
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 7 hoµn toµn thiÕu tiÒm lùc vµ søc m¹nh tù. Bªn c¹nh nh÷ng trô cét thuéc kinh ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò hä ®ang ®èi tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù, v¨n hãa…, Mü mÆt? Hay liÖu Washington sÏ ph¶i tù hiÖn vÉn lµ tÊm g−¬ng khiÕn c¶ thÕ giíi kÕt liÔu vÞ thÕ siªu c−êng cña m×nh v× muèn b¾t ch−íc vÒ sù s¸ng t¹o c«ng nhËn thÊy sù dÞch chuyÓn nÒn v¨n minh nghÖ vµ mét lèi sèng hÊp dÉn (xem: ®ang khiÕn cho søc m¹nh Mü kh«ng 19). Dï l©u nay ng−êi ta ®· nãi nhiÒu vÒ tr¸nh khái suy gi¶m? MÆc cho Niall viÖc ch©u ¸ sÏ v−¬n lªn lµm chñ c«ng Ferguson vÉn thu hót kh¸ ®«ng cö täa nghÖ trong t−¬ng lai, nh−ng mét n¨ng ®Õn gi¶ng ®−êng nghe lý luËn vÒ lùc s¸ng t¹o c«ng nghÖ liªn tôc vµ ph−¬ng T©y lôi tµn cña «ng, mÆc cho th−êng xuyªn nh− Mü ®· lµm trong suèt Friedman vµ Mandelbaum vÉn ®ang l«i nöa sau thÕ kû XX th× kh«ng hÒ ®¬n cuèn ®éc gi¶ c−êi nh¹o h×nh ¶nh mét gi¶n ®èi víi bÊt kú quèc gia nµo. MÆc dï Chó Sam giµ yÕu vµ bÊt lùc, trËt tù thÕ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Singapore hay giíi ngµy nay, nh− nhiÒu nhµ nghiªn Trung Quèc ®· thµnh c«ng vÒ kinh tÕ, cøu ®· ph©n tÝch kh¸ cÆn kÏ tíi møc nh−ng nh÷ng c−êng quèc cña khu vùc khã cã thÓ phñ nhËn ®−îc - vÉn ®ang lµ nµy vÉn ch−a ®ñ ®¶m b¶o ®Ó c¸c n−íc trËt tù ph¶n ¸nh sù th¾ng thÕ vµ hîp lý kh¸c yªn t©m víi søc m¹nh cña sù tiÕn cña nhiÒu nguyªn t¾c Mü, m« h×nh Mü, bé - nh− Mü ®· t¹o nªn cho c¸c ®ång quan niÖm Mü, lèi sèng Mü vµ nãi minh cña Mü. Ngoµi ra, kh«ng tham chung lµ −u thÕ Mü trong hÇu hÕt c¸c väng l·nh thæ cßn lµ mét phÈm chÊt mµ khÝa c¹nh chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa vµ x−a nay ng−êi ta thÊy chØ cã ë ®Õ chÕ qu©n sù. Sù suy tµn cña Mü, rÊt cã thÓ nµy(*) (xem: 38). chØ lµ sù ph¶n ¸nh t©m lý bøc xóc cña Trong theo dâi cña chóng t«i, ng−êi nh÷ng ng−êi kh«ng muèn n−íc Mü yÕu cã tiÕng nãi ®¸ng chó ý h¬n c¶ trong ®i, nhiÒu l¾m nã còng chØ lµ håi chu«ng viÖc kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ c−êng quèc cña ®¸nh ®éng nhµ cÇm quyÒn. Cßn nÕu nh− Mü trong thÕ kû XXI lµ Robert Kagan, cã thùc, sù suy tµn cña Mü ch¾c ch¾n sÏ nhµ nghiªn cøu chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i ®ång nghÜa víi viÖc më ra mét thÕ giíi cña ViÖn Brookings, b×nh luËn viªn b¸o kh¸c cho nh©n lo¹i. Washington Post, nhµ t− t−ëng chiÕn Nh−ng gi¶ dô, nÕu ®iÒu nµy x¶y ra l−îc cã ¶nh h−ëng lín ë Mü (One of the th× ®¸ng mõng hay ®¸ng lo? country's most influential strategic Theo James Kurth, thÕ kû XX míi thinkers). Trong cuèn s¸ch míi nhÊt lµ thÕ kû Mü thø nhÊt, thÕ kû XXI sÏ lµ cña m×nh “ThÕ giíi mµ n−íc Mü t¹o ra” thÕ kû Mü thø hai. Nh÷ng trô cét lµm (*) nªn mét siªu c−êng Mü ë thÕ kû thø hai Trong mét cuéc häp b¸o, Tæng Gi¸m môc Gi¸o cã thÓ sÏ kh¸c, nh−ng Mü vÉn sÏ lµ xø Canterbury, Anh, gay g¾t hái Ngo¹i tr−ëng Mü Collin Powell viÖc Mü ®em qu©n sang Iraq vµ c−êng quèc m¹nh nhÊt thÕ kû XXI mÆc Afghanistan cã ph¶i lµ thÝ dô ®iÓn h×nh vÒ tham dï kh«ng dùa vµo kiÓu thèng trÞ nh− väng bµnh tr−íng l·nh thæ cña Mü hay kh«ng? trong thÕ kû võa qua. James Kurth cho Ngo¹i tr−ëng Collin Powel tr¶ lêi: Th−a §øc Cha, tõ bao nhiªu n¨m qua, Mü ®· göi kh«ng biÕt bao r»ng, Mü cßn rÊt l©u n÷a vÉn tån t¹i nhiªu nam thanh, n÷ tó cña m×nh dÊn th©n vµo dùa vµo nh÷ng trô cét mµ Trung Quèc löa ®¹n ®Ó tranh ®Êu cho tù do ngoµi biªn c−¬ng Mü. Tham väng vÒ ®Êt ®ai cña chóng t«i, nÕu cã vµ nh÷ng c−êng quèc kh¸c khã cã thÓ lµ chØ xin võa ®ñ ®Êt ®Ó ch«n nh÷ng ng−êi tö t¹o ra cho m×nh nh÷ng c¸i g× ®ã t−¬ng trËn kh«ng thÓ trë vÒ nhµ.
- 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2012 (The World America made) xuÊt b¶n thñ cña Mü ®· suy sôp. VÊn ®Ò lµ ë chç, n¨m 2012 vµ trong bµi “Ch−a phai tµn. sù suy tµn, ®èi víi Mü, lµ mét lùa chän. Ph¶n biÖn huyÒn tho¹i vÒ sù suy tµn NÕu Mü lùa chän chiÕn l−îc ®Ó tµn lôi cña Mü” (Not fade away. Against the th× n−íc Mü sÏ suy tµn. QuyÕt ®Þnh n»m myth of American decline) ®¨ng trªn tê trong tay ng−êi Mü; suy tµn kh«ng ph¶i The New Republic sè th¸ng 2/2012, lµ mét ®Þnh mÖnh kh«ng thÓ tr¸nh Kagan ®· mét lÇn n÷a bµn vÒ vai trß vµ ®−îc, Ýt nhÊt lµ cho tíi thêi ®iÓm hiÖn vÞ thÕ hiÖn t¹i cña Mü, víi quan ®iÓm nay. DÜ nhiªn, nÒn v¨n minh thÕ giíi råi gÇn nh− lµ ®èi lËp hoµn toµn víi Niall sÏ dÞch chuyÓn. C¸c ®Õ chÕ h−ng thÞnh - Ferguson, víi Thomas Friedman vµ ®Õn nh− La M· - råi còng sÏ suy vong. Michael Mandelbaum. Ngay tõ khi c«ng Nh−ng vµo lóc nµo? NÕu Mü b¾t ®Çu sù bè, cuèn s¸ch vµ bµi b¸o nµy ®· nhËn suy tµn cña m×nh trong hai thËp niªn ®−îc sù ph¶n håi s«i næi cña ®«ng ®¶o tíi, ®iÒu ®ã sÏ cã ý nghÜa hÖ träng cho ®éc gi¶ (xem: 15,16). hai thÕ kû tiÕp theo, kh«ng chØ ®èi víi ng−êi Mü mµ cßn ®èi víi b¶n chÊt cña Theo Robert Kagan, hiÖn ®ang cã thÕ giíi mµ Mü vµ nh©n lo¹i ®ang sèng nhiÒu sù bi quan ®−îc ®Æt kh«ng ®óng (xem: 15,16). chç; chuyÖn Mü ®ang suy tµn, thùc ra lµ Trong thÕ kû XX, Mü ®· g©y ¶nh mét huyÒn tho¹i thiÕu c¨n cø. ThÕ giíi h−ëng lín, lín h¬n bÊt cø c−êng quèc sÏ trë thµnh mét thÕ giíi kh¸c vµ cã thÓ nµo kÓ c¶ thêi §Õ chÕ La M·. Mü ®· ®¹t trë nªn nguy hiÓm h¬n nÕu Mü gi¶m bít ®−îc nhiÒu thµnh tùu vµ còng gióp cho vai trß l·nh ®¹o toµn cÇu ®Ó dån søc chØ thÕ giíi ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu. vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò néi bé. Sù Nh−ng Mü vÉn cã nh÷ng yÕu kÐm vµ sai trë l¹i cña chiÕn tranh sÏ t¨ng lªn khi lÇm. Mü kh«ng hoµn h¶o vµ còng ®õng c¸c quèc gia chen lÊn v× quyÒn lùc thÕ bao giê mong Mü hoµn h¶o (xem: 15,16). giíi. Sù rót lui cña d©n chñ sÏ diÔn ra ë nh÷ng n−íc nh− Nga. Sù ®éc ®o¸n sÏ cã * thªm søc m¹nh ë nh÷ng n−íc nh− * * Trung Quèc. Vµ sù yÕu kÐm sÏ ngù trÞ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng tù do toµn Nh− ®· thÊy ë trªn, nh÷ng tµi liÖu cÇu, mét trËt tù ®¸ng m¬ −íc mµ Mü ®· dÉn ra trong bµi nµy ®Òu ë d¹ng kh¸ t¹o ra vµ liªn tôc hç trî trong h¬n 60 chän läc. Chóng t«i chó ý ®Õn nh÷ng n¨m qua. B»ng c¸c c¨n cø ®Þnh l−îng vµ quan niÖm thÓ hiÖn t−¬ng ®èi râ tÝnh ®Þnh tÝnh cô thÓ, Robert Kagan ®· vÏ kh¸ch quan víi nh÷ng c¨n cø cã lÏ lµ ®ñ nªn mét bøc tranh sèng ®éng, thËm chÝ tin cËy. C¸i nh×n trong c¸c bµi ®−îc ®¸ng b¸o ®éng vÒ viÖc nÕu Hoa Kú cã ý chän ®Ó ph©n tÝch còng lµ c¸i nh×n ®Þnh ®Ó cho ¶nh h−ëng cña m×nh suy tr¸nh ®−îc sù thiªn lÖch. Tuy nhiªn, víi yÕu ®i (xem: 15,16). nh÷ng vÊn ®Ò g¾n chÆt víi t− duy chÝnh trÞ - chiÕn l−îc nh− trong bµi nµy, kh¶ Theo Robert Kagan, kh«ng ph¶i chØ n¨ng g©y ¶nh h−ëng cña nh÷ng quan nhê may m¾n hay nhê cÇu nguyÖn mµ ®iÓm ®−îc nªu còng cÇn thiÕt ph¶i ®−îc trong qu¸ khø Mü ®· v−ît qua nh÷ng tÝnh ®Õn. Bëi vËy, chóng t«i ®· cè g¾ng cuéc khñng ho¶ng vµ trçi dËy m¹nh mÏ kh«ng bá sãt nh÷ng t¸c gi¶ cã uy tÝn h¬n c¸c n−íc kh¸c trong khi nhiÒu ®èi nhÊt, nh÷ng ng−êi cã bÒ dµy ho¹t ®éng
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 9 trong lÜnh vùc t− duy chiÕn l−îc, cã sù tÕ cña viÖc thùc hiÖn chiÕn l−îc nµy, nªn ph©n tÝch s¾c s¶o vµ ®iÒu quan träng quan niÖm vÒ ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng nhÊt, s¾c s¶o nh−ng thùc tÕ. l¹i trë thµnh mét phÇn cña quan niÖm vÒ ThÕ kû ch©u ¸. BiÓn, mµ ë ®©y lµ ChØ víi kh«ng nhiÒu tµi liÖu ®· dÉn biÓn §«ng ngµy cµng ®ãng vai trß quan ra trong bµi, nh÷ng kÕt luËn ®Çu tiªn vÒ träng trong ®êi sèng chÝnh trÞ thÕ giíi. vÊn ®Ò phøc t¹p nµy còng ®· cã thÓ h×nh §Ó chiÕn tranh kh«ng thÓ x¶y ra, biÓn dung ®−îc nh− sau. §«ng sÏ trë thµnh “n¬i tËp trËn” cña VI. KÕt luËn nh÷ng quan ®iÓm, nh÷ng chiÕn l−îc, nh÷ng ph−¬ng ph¸p (bao gåm c¶ nh÷ng ThÕ kû ch©u ¸ lµ mét kh¸i niÖm thñ ®o¹n), vµ nh÷ng th¸i ®é (bao gåm c¶ kh«ng ®Õn nçi viÓn v«ng hay hoang sù nh©n nh−îng)… vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt t−ëng. Trong thÕ kû XXI ch¾c ch¾n kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù, ngo¹i giao Trung Quèc vµ ch©u ¸, nãi chÝnh x¸c gi÷a c¸c quèc gia cã liªn quan, mµ tr−íc h¬n, Trung Quèc, §«ng ¸ vµ §«ng Nam hÕt lµ gi÷a c¸c n−íc cã liªn quan trùc tiÕp. ¸ sÏ cßn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ nhiÒu kh¶ n¨ng lµ sÏ thÞnh v−îng h¬n. BiÓn Trong lé tr×nh hiÖn thùc hãa quan §«ng ®óng lµ mét thÕ kÑt cña tham ®iÓm ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng, ch¾c väng c−êng quèc, nh−ng nÕu c¸c ®Çu ãc ch¾n Mü sÏ hiÖn diÖn m¹nh mÏ h¬n ë chiÕn l−îc ®ñ tØnh t¸o ®Ó kh«ng x¶y ra biÓn §«ng vµ ®iÒu nµy cñng cè ®ång thêi chiÕn tranh th× ch©u ¸, mÆc dï thiÕu lµm gia t¨ng lîi Ých cña Mü. VÞ thÕ cña liªn kÕt, sÏ vÉn buéc ph¶i cïng víi Mü g¾n chÆt víi biÓn §«ng vµ g¾n chÆt Trung Quèc më ra mét diÖn m¹o míi víi lîi Ých cña c¸c bªn cã liªn quan, dï cho ch©u ¸ vµ ®iÒu ®ã gãp phÇn lµm trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp. Bëi vËy thùc lùc thay ®æi thÕ giíi. Cho ®Õn nay, ch−a cã cña Mü vèn vÉn m¹nh l¹i buéc ph¶i mét dù b¸o nµo kh¼ng ®Þnh kh¶ n¨ng ph¸t triÓn theo h−íng m¹nh h¬n trong chiÕn tranh, mÆc dï c¸c ph−¬ng ¸n thÕ c¹nh tranh chiÕn l−îc víi Trung qu©n sù ®èi phã víi chiÕn tranh vÉn Quèc. NghÜa lµ Mü ch−a thÓ “phai tµn” ®ang ®−îc triÓn khai kh¸ quyÕt liÖt ë nh− mét sè chiÕn l−îc gia tr«ng ®îi. mét sè n−íc. GÇn ®©y nguy c¬ nµy ë §¸ng ra Trung Quèc cã thÓ ph¸t BiÓn §«ng ®−îc suy ®o¸n cã vÎ t¨ng triÓn theo mét kÞch b¶n kh¸c nÕu tõ bá thªm, song nhiÒu c¸c nhµ chiÕn l−îc vÉn tham väng ®éc chiÕm BiÓn §«ng. Vµ thÊy ®©y lµ nguy c¬ cã thÓ kiÓm so¸t nÕu nh− vËy rÊt cã thÓ giÊc méng Trung ®−îc. NÕu dù b¸o nµy kh«ng sai th× thÕ Hoa sÏ kh«ng ph¶i lµ c¬n ¸c méng do kû ch©u ¸ sÏ lµ kÕt qu¶ cña sù dÞch tÝnh hµi hßa ë møc nµo ®ã cña nã víi lîi chuyÓn ®Çu tiªn cña nÒn v¨n minh nh©n Ých cña c¸c c−êng quèc kh¸c vµ cña c¸c lo¹i tõ ph−¬ng T©y sang ph−¬ng §«ng. bªn cã liªn quan. Nh−ng Trung Quèc ®· ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng còng lµ chän vµ kh«ng cã ®−êng tõ bá tham kh¸i niÖm cã thùc, ph¶n ¸nh sù n¨ng väng nµy nªn thÕ kÑt cña tham väng ®éng vµ phøc t¹p cña trËt tù ®Þa chÝnh c−êng quèc còng lµ mét kh¸i niÖm cã trÞ vïng nµy. Tuy kh¸i niÖm nµy ®−îc thùc. Trung Quèc ®ang tù h¹n chÕ kh¶ ng−êi Mü t¹o ra ®Ó phôc vô cho lîi Ých n¨ng trë thµnh c−êng quèc cña m×nh. cña Mü. Song do nh÷ng ¶nh h−ëng thùc Kh¶ n¨ng nµy (trë thµnh c−êng quèc)
- 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2012 hãa ra vÉn lµ mét kh¶ n¨ng xa, nh−êng Tµi liÖu tham kh¶o chç cho sù t¸c ®éng, chi phèi, g©y søc 1. Atkinson, Philip. The End Of Western Ðp, lõa vµo bÉy… cña Mü. Civilization, 2012. Mü ch−a thÓ “phai tµn”, nghÜa lµ http://www.ourcivilisation.com/the ph−¬ng T©y vÉn ch−a c¸o chung. Vµ qu¶ end.htm thËt ph−¬ng T©y vÉn cßn rÊt nhiÒu gi¸ 2. ADB. Asia 2050: Realizing the Asian trÞ mµ c¸c n−íc ®i sau vÉn cÇn thiÕt Century, 2011. ph¶i häc hái ®Ó ph¸t triÓn. Víi truyÒn http://www.unido.org/fileadmin/u thèng duy lý rùc rì tõ thêi ®¹i Phôc ser_media/UNIDO_Worldwide/Asia h−ng vµ Khai s¸ng, víi khÈu hiÖu “Tù _and_Pacific_Programme/Document do - B×nh ®¼ng - B¸c ¸i” lay ®éng lßng s/AsianDevelopmentBankreport_asi ng−êi tõ C¸ch m¹ng T− s¶n Ph¸p 1789, a-2050.pdf víi nÒn khoa häc vµ gi¸o dôc hïng 3. Bubalo, Anthony & Cook, Malcolm. m¹nh tõ thêi Newton, Descartes, Kant, Horizontal Asia. The American Humboldt, Einstein, vµ víi c¸c gi¸ trÞ Interest. 2010, May/June. v¨n hãa ®· trë thµnh khu«n vµng th−íc http://www.the-american- ngäc bëi Leonardo da Vinci, interest.com/article.cfm?piece=804 Shakespeare, Cervantes, Rousseau, 4. Clinton, Hillary Rodham, Secretary Beethoven, Mozart… ph−¬ng T©y vÉn of State. Press Availability. National cßn kh¸ nhiÒu gi¸ trÞ “kinh ®iÓn” mµ Convention Center. Hanoi, Vietnam. ngay c¶ Mü vÉn ch−a ®i hÕt con ®−êng July 23, 2010. http://www.state.gov/secretary/rm ph−¬ng T©y ®· ®i ®Ó v−¬n tíi tiÕn bé /2010/07/145095.html (xem: 11, 27, 35, 36). 5. Clinton, Hillary. America's Pacific Trong sù tiÕp nèi cßn ®ang dang dë Century. Foreign Policy. November, Êy, Mü vÉn cã “®Êt móa vâ” ®Ó m¹nh 2011. http://www.foreignpolicy.com/ h¬n c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù vµ articles/2011/10/11/americas_paci gi¸ trÞ sèng. HiÖn Mü vÉn rÊt giµu, rÊt fic_century?page=full m¹nh vµ ®ñ tiÕn bé. Trong thÕ kû XXI, 6. Center for a New American Security. Mü vÉn cßn kh¶ n¨ng giµu h¬n, m¹nh Cooperation from Strength: The h¬n vµ tiÕn bé h¬n, tr−íc khi mét Trung United States, China and the South Quèc hoÆc mét n−íc nµo kh¸c cã thÓ China Sea. January, 2012. giµu h¬n, m¹nh h¬n vµ tiÕn bé h¬n so http://www.cnas.org/files/documen víi Mü. NghÜa lµ Mü vÉn rÊt cÇn cho sù ts/publications/CNAS_Cooperation tiÕn bé cña thÕ giíi. FromStrength_Cronin_1.pdf NÕu tiÕn bé x· héi ®óng lµ quy luËt 7. Ferguson, Niall. Civilization: The th× sù ph¸t triÓn cña loµi ng−êi dï West And The Rest. U.S.: Penguin quanh co ®Õn ®©u, thËm chÝ dï chiÕn Press, 2011. tranh côc bé cã x¶y ra, dï t− t−ëng d©n 8. Ferguson, Niall. The 6 killer apps of téc cùc ®oan cã t¹m th¾ng thÕ, nghÜa lµ prosperity, 2011. dï bÊt ngê vµ khã ®o¸n ®Õn mÊy, thÕ kû http://www.ted.com/talks/niall_fer XXI vÉn lµ thÕ kû kh«ng thiÕu høa hÑn guson_the_6_killer_apps_of_prosperi ®èi víi ch©u ¸ vµ nh©n lo¹i. ty.html
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 11 9. Friedman, Thomas & Michael power-declinism?id=FoZ4F7oMNW Mandelbaum. That Used To Be Us. b7y04UpK20GKfyrbir7aLsgUrHpHE How America Fell Behind in the N0jQVczVWeQ0QSkXGLNwv2vj2 World It Invented and How We Can 17. Kurlantzick, Joshua. The Asian Come Back, 2011. Century? Not Quite Yet. Current http://www.thomaslfriedman.com/ History. January, 2011. bookshelf/that-used-to-be-us. 18. Kuroda, Haruhiko. Is the Asian 10. Fukuyama, Francis. The End of century upon us? History and The Last Man. NY.: http://www.chinadaily.com.cn/opinio Harper Perennial, 1993. n/2011-05/10/content_12476305.htm. 11. Fuller, Graham. Old Europe - or old 19. Kurth, James. Pillars of the Next America? International Herald American Century. Tracing the Tribune, 12/2/2003. foundations of American global http://www.digitalnpq.org/archive strength, from past to future. The / 2003spring/fuller.html American Interest. Vol. 5, No.2. 12. International Crisis Group. Stirring November/ December, 2009. up the South China Sea (I): Regional 20. L−u ¸ Ch©u. Sù ®¸ng sî cña n−íc Mü. Responses. Asia Report No.223, 23 http://trankinhnghi.blogspot.com Apr 2012 /2012/03/nghe-nguoi-trung-hoa-noi- http://www.crisisgroup.org/~/medi ve-hoa-ky-va.html a/Files/asia/north-east-asia/223- 21. L−u Minh Phóc. GiÊc m¬ Trung stirring-up-the-south-china-sea-i.pdf Quèc. T− duy n−íc lín vµ ®Þnh vÞ 13. International Crisis Group. Stirring chiÕn l−îc trong thêi ®¹i hËu Mü. H.: up the South China Sea (II): Thêi ®¹i, 2011. Regional Responses. Asia Report 同主题阅读 未来 年中国的六场 :[ZGPT] 50 No.229, 24 Jul 2012. 战争：将彻底打破世界格局 . http://www.crisisgroup.org/~/medi http://www.mitbbs.com/article_t/ a/Files/asia/north-east-asia/229- MiscNews/31207047.html stirring-up-the-south-china-sea-ii- 22. Marquand, David. The End of the regional-responses West: the Once and Future Europe. 14. Kaplan, Robert D. The South China Princeton University Press: 2011. Sea Is the Future of Conflict. 23. Navarro, Peter & Greg Autry. Dead Foreign Policy. Sept/Oct, 2011. by China, Confronting Dragon – A http://www.foreignpolicy.com/artic Global Call for Action. U.S.: Pearson les/2011/08/15/the_south_china_se Education Inc., 2011. a_is_the_future_of_conflict http://www.deathbychina.com/DB 15. Kagan, Robert. The World America C-excerpt.pdf Made. NY.: Alfred A. Knopf, 2012. 24. Nehru, Vikram. Collision Course in 16. Kagan, Robert. Not Fade Away. The the South China Sea. The National myth of American decline. The New Interest, 2012. Republic. January 11, 2012 http://nationalinterest.org/commen http://www.tnr.com/article/politics/ tary/collision-course-the-south- magazine/99521/america-world- china-sea-7380
- 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 10.2012 25. Clinton, Hillary, Secretary of State 32. Uren, David. The Kingdom and the (Cook Islands, August 31, 2012). quarry: China, Autralia fear and Commemorating U.S. Peace and Greed. Black Inc., 2012. Security Partnerships in the Pacific. 33. NguyÔn L−u Viªn. Trung Quèc ®· http://www.state.gov/secretary/rm/ thøc dËy råi... thÕ giíi cã run sî ch−a. 2012/08/197262.htm http://vietnamlibrary.informe.com/t 26. Ngo¹i tr−ëng Mü: COC phï hîp víi rung-qu-c-no-th-c-d-y-r-ei-a-b-s-nguy- lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn. an-l-u-vi-dt230.html http://hanoimoi.com.vn/newsdetail 34. Vinh NguyÔn. PhÝa sau viÖc kinh tÕ /The-gioi/558457/ngoai-truong-my- Trung Quèc th¨ng h¹ng. coc-phu-hop-voi-loi-ich-cua-tat-ca- http://vneconomy.vn/201008171134 cac-ben.htm 14261P0C99/phia-sau-viec-kinh-te- trung-quoc-thang-hang.htm 27. Hå SÜ Quý. Gi¸ trÞ ch©u ¢u: nh÷ng gîi ý cho sù ph¸t triÓn. T¹p chÝ 35. Зиновьев А. А. Запад. M. : Nghiªn cøu Ch©u ¢u, 2009, sè 1. Центрполиграф, 1995. http://www.deloteca.ru/st2/r29/t1/ 28. Spengler, Oswald. The Decline of the id501 West (Der Untergang des Abendlandes) t.1. 1918, t.2. 1922). 36. Зиновьев А. A. Что мы теряем? Oxford University Press: 1991. Сегоднья заnадноевnроейская циливизация находиться в 29. “ThÕ kÑt” cña Trung Quèc ë BiÓn §«ng. сеpьезной опасности. Литературная http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd газета. № 11-12, 22-28 Марта, 2006. /1567-qth-ktq-ca-trung-quc--bin-ong 37. Ngo¹i tr−ëng Mü: Th¸i B×nh D−¬ng 30. Trung Quèc tham väng ®éc chiÕm ®ñ réng cho c¶ Mü vµ Trung Quèc. biÓn §«ng - KÕ ho¹ch øng phã liªn http://dantri.com.vn/c36/s36- minh Mü - Australia. 636411/ngoai-truong-my-thai-binh- http://miscellaneous-land.over- duong-du-rong-cho-ca-my-va-trung- blog.net/article-trung-qu-c-tham-v- quoc.htm ng-c-chi-m-bi-n-ong-k-ho-ch-ng-pho- 38. ViÖn Nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn. ng-minh-m-_-uc-106345685.html http://www.vids.org.vn/vn/asp/Ne 31. UNDP. Human Development Report ws_Detail.asp?tabid=1&mid=802&I 2010. NY.: 2011. D=2138.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học