Xem mẫu
- 3 VÊN §Ò THÕ Kû CH¢U ¸ Hå sÜ quý(*) I. §Æt vÊn ®Ò NÕu Trung Quèc vµo n¨m 2000 cã Sau h¬n mét thêi gian kh«ng dµi t¨ng nÒn kinh tÕ ®øng thø 6 thÕ giíi, th× ®Õn tr−ëng kinh tÕ víi tèc ®é trung b×nh gÇn n¨m 2010 ®· cã tæng GDP ®¹t tíi 1.335 10%/n¨m, NhËt B¶n, tõ chç thua kÐm tÊt tû USD (t−¬ng ®−¬ng 5.800 tû USD tÝnh c¶ c¸c n−íc ph−¬ng T©y, n¨m 1964 ®· gia theo PPP) (xem thªm: 34) v−ît qua nhËp khèi OECD, n¨m 1968 v−¬n lªn NhËt, §øc, Ph¸p vµ Anh, v−¬n lªn hµng chiÕm vÞ trÝ thø hai vÒ tæng GDP trong thø hai thÕ giíi, sau Mü. C¸c dù b¸o ®Òu thÕ giíi t− b¶n, vµ n¨m 1982 ®¹t ng−ìng cho r»ng thêi ®iÓm Trung Quèc v−ît Mü GDP 10.000 USD/ ®Çu ng−êi/ n¨m, trë vÒ tæng GDP sÏ diÔn ra rÊt gÇn, cã thÓ thµnh c−êng quèc kinh tÕ ®Çu tiªn ë ch©u chØ ngay vµo nh÷ng n¨m ®Çu thËp niªn ¸. Kh«ng chØ cã NhËt B¶n, ë ch©u ¸, §µi sau. Ch−a hÕt, ë ch©u ¸, bªn c¹nh Trung Loan c¸n ®Ých GDP 10.000 USD n¨m Quèc cßn cã nh÷ng n−íc kh¸c còng ®· 1987, Hång K«ng n¨m 1988, Singapore tõng ph¸t triÓn rÊt ngo¹n môc vµ cã lóc n¨m 1989, Hµn Quèc n¨m 1990. N¨m ®· ®−îc dù b¸o sÏ sím “cÊt c¸nh”. 1996 Hµn Quèc gia nhËp OECD. HiÖn Philippines, Thailand, Malaysia... lµ ch©u ¸ cã 5 n−íc tham gia khèi G20 gåm nh÷ng n−íc nh− vËy. Råi ngay c¶ ViÖt Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Ên Nam nh÷ng n¨m 2000 còng ®· ®−îc kú §é vµ Indonesia(*). väng lµ “con hæ t−¬ng lai”.(*) C¶ thÕ giíi giËt m×nh tr−íc ®iÒu kú MÆc cho tõ n¨m 2008 nÒn kinh tÕ thÕ diÖu ch©u ¸ - tõ chç nghÌo ®ãi, qu¸ tr×nh giíi gÆp khñng ho¶ng vµ sa sót, n¨m “hãa rång” cña mÊy n−íc NICs diÔn ra 2011, Ng©n hµng ADB vÉn xuÊt b¶n chØ ch−a ®Çy 30 n¨m, trong khi hÇu hÕt cuèn s¸ch “Ch©u ¸ 2050: hiÖn thùc hãa c¸c n−íc t− b¶n ch©u ¢u ®i chÆng ®−êng thÕ kû ch©u ¸” dù b¸o kh¸ chi tiÕt lé tr×nh nµy ph¶i mÊt hµng tr¨m n¨m. cña “ThÕ kû ch©u ¸” (xem b¶ng bªn). Nh−ng kh«ng dõng ë c¸c n−íc NICs, §ã lµ néi dung c¬ b¶n cña kh¸i niÖm ®iÒu kú diÖu ch©u ¸ d−êng nh− vÉn “ThÕ kû ch©u ¸”, nh×n tõ ph−¬ng diÖn ®ang tiÕp tôc. kinh tÕ. (*) C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB (*) c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo GS. TS., ViÖn tr−ëng ViÖn Th«ng tin KHXH. http://www.indexmundi.com. Hosiquy.thongtin@gmail.com
- 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012 Nh−ng vÊn ®Ò sÏ kh¸c ®i nÕu “ThÕ chi phèi thÕ giíi. “Mü tµn phai” (Fade kû ch©u ¸” ®−îc nh×n tõ ph−¬ng diÖn x· Away) kh«ng chØ lµ h×nh t−îng kÝch héi hoÆc v¨n hãa. Møc ®é l¹c quan sÏ thÝch t©m lý Mü ë c¸c ®Çu ãc chiÕn l−îc, gi¶m ®¸ng kÓ nÕu ng−êi ta chó ý ®Õn mµ cßn lµ kh¸i niÖm ®−îc ®Æt ra tõ n¨m nh÷ng vÊn n¹n x· héi ë Trung Quèc, 2011 ®Ó ph©n tÝch t−¬ng quan ®Þa chÝnh Philippines, ViÖt Nam vµ ë mét sè n−íc trÞ toµn cÇu (16). kh¸c, nh− kho¶ng c¸ch giµu nghÌo vµ Trong chiÕn l−îc “ThÕ kû Th¸i B×nh tr×nh ®é an sinh x· héi, tÖ tham nhòng D−¬ng”, vÊn ®Ò biÓn §«ng, kh«ng ngÉu vµ kh¶ n¨ng khèng chÕ lîi Ých nhãm, an nhiªn vµ còng kh«ng bÊt ngê, ®ang gi÷ sinh x· héi vµ møc ®é b×nh ®¼ng - c«ng vÞ trÝ lµ vÊn ®Ò chñ yÕu vµ ®Æc biÖt quan b»ng, n¹n bu«n ng−êi vµ t×nh tr¹ng an träng do sù biÕn ®éng cña t×nh h×nh khu Tû träng GDP ch©u ¸ trong GDP toµn cÇu 1700-2050 (2, p.16) vùc. BiÓn §«ng ®· bÞ “khuÊy ®éng” (Stirring) (12, 13) vµ râ rµng lµ ngµy cµng nãng kh«ng chØ ®èi víi ViÖt Nam mµ cßn ®èi víi khu vùc ch©u ¸ vµ thÕ giíi. “ThÕ kû ch©u ¸” chØ cã thÓ trë thµnh hiÖn thùc nÕu ë biÓn §«ng kh«ng cã chiÕn tranh (14). ninh trËt tù x· héi, tr×nh ®é qu¶n lý vµ II. Sù dÞch chuyÓn v¨n minh vµ hai kh¸i niÖm møc ®é cëi më x· héi, chÊt l−îng gi¸o ch©u ¸ dôc vµ viÖc thùc hiÖn quyÒn con ng−êi, B¾t ®Çu tõ cuèi thÕ kû XIX, nh÷ng v.v... Mét sè nhµ nghiªn cøu ®¸nh gi¸ r»ng, cã thÓ kh¶ n¨ng ®¹t tíi thÞnh lý thuyÕt vÒ sù dÞch chuyÓn cña nÒn v¨n v−îng cña toµn ch©u ¸ vÉn cßn kh¸ xa, minh thÕ giíi, vÒ ngµy tµn, buæi hoµng hoÆc “ThÕ kû ch©u ¸” ë møc ®é nµo ®ã, h«n cña ch©u ¢u ®· thÊy xuÊt hiÖn (xem: vÉn chØ lµ kh¸i niÖm hoang t−ëng (xem 28, 10). Nh−ng m·i nhiÒu thËp niªn sau thªm: 17, 18). ®ã, sù trçi dËy cña ch©u ¸ vÉn lµ mét chñ ®Ò Ýt ®−îc coi lµ thùc tÕ. ChØ tõ sau VÊn ®Ò cßn phøc t¹p h¬n vµ khã dù nh÷ng n¨m 80 (thÕ kû XX), kh¶ n¨ng b¸o h¬n, nÕu “ThÕ kû ch©u ¸” ®−îc nh×n v−¬n tíi thÞnh v−îng cña ch©u ¸ míi tõ ph−¬ng diÖn ®Þa chÝnh trÞ. ë ®©y, ®−îc bµn luËn nhiÒu h¬n. Råi tõ nh÷ng “ThÕ kû ch©u ¸” hãa ra cã liªn quan rÊt n¨m 90, sau khi mÊy “con rång” ch©u ¸ chÆt víi “ThÕ kû Th¸i B×nh D−¬ng” (4), xuÊt hiÖn, ®Æc biÖt khi Trung Quèc ®¹t mét quan niÖm cña c¸c nhµ chiÕn l−îc ®−îc tèc ®é t¨ng tr−ëng cao vµ liªn tôc Mü ®Æt ra cho n−íc Mü, nh»m tr¸nh sù trong nhiÒu n¨m liÒn, th× viÖc dù b¸o suy gi¶m vÒ vÞ thÕ quèc gia, vÒ vai trß thÕ kû XXI sÏ lµ ThÕ kû cña ch©u ¸ míi
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 5 thùc sù trë thµnh chñ ®Ò nãng trªn c¸c tr−ëng, thËm chÝ ngay c¶ trong c¬n lèc diÔn ®µn häc thuËt vµ chÝnh trÞ - x· héi. khñng ho¶ng 2008-2009, khiÕn ch¼ng mÊy ai cßn d¸m nghi ngê vÞ thÕ míi cña Kh¸ nhiÒu häc gi¶ ph−¬ng T©y, víi ch©u ¸ sÏ x¸c lËp trong thÕ kû míi. Míi nh÷ng c¸ch lý gi¶i tõ c¸c gãc nh×n kh¸c ®©y, 8/2011, b»ng mét nghiªn cøu ®Þnh nhau, vÒ nh÷ng néi dung t−ëng nh− l−îng c«ng phu, Ng©n hµng ADB cßn kh¸c nhau, nh−ng l¹i cïng ®i vµo mét xuÊt b¶n mét b¸o c¸o 130 trang dù b¸o chñ ®Ò chung, víi cïng mét mèi quan chi tiÕt lé tr×nh cña viÖc hiÖn thùc hãa t©m - vÊn ®Ò vÞ thÕ míi cña ch©u ¸ - ThÕ kû ch©u ¸ ®Õn n¨m 2050 (2). ch©u ¸, víi nh÷ng g× mµ ng−êi ta ®· ë mét ph¹m vi kh¸c, hÑp h¬n vµ cã chøng kiÕn trong h¬n nöa thÕ kû qua, vÎ xo¸y s©u h¬n vµo nh÷ng bµn luËn ®Þa liÖu cã tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ lµm lan táa chÝnh trÞ, ®Æc biÖt lµ tõ vµi n¨m gÇn sù thÞnh v−îng ®Õn c¸c quèc gia cßn l¹i, ®©y, th× vÊn ®Ò tËp trung vµo vÞ thÕ so ®Ó trë thµnh mét trung t©m v¨n minh s¸nh gi÷a Mü víi Trung Quèc. Trung míi trong thÕ kû nµy? Trong t−¬ng quan Quèc t¨ng tr−ëng nhanh, can thiÖp m¹nh víi mét ch©u ¸ ph¸t triÓn nhanh vµ liªn h¬n vµo c¸c vÊn ®Ò cña khu vùc vµ thÕ tôc, th× ch©u ¢u, ph−¬ng T©y vµ Mü sÏ giíi, v−¬n kh¾p toµn cÇu vÒ s¶n xuÊt thÕ nµo? LiÖu cã gièng nh− t×nh huèng hµng hãa. Trong khi ®ã, Mü suy gi¶m trªn chiÕc cÇu bËp bªnh, nÕu mét bªn ®¸ng kÓ vÒ kinh tÕ trong 2 n¨m khñng lªn cao th× bªn kia ph¶i h¹ xuèng hay ho¶ng 2008-2009, gÆp khã kh¨n vµ thËm kh«ng? Vµ ®Æc thï h¬n, biÓn §«ng - chÝ sa lÇy t¹i mét vµi ®iÓm nãng chÝnh Th¸i B×nh D−¬ng cã ph¶i lµ khu vùc trÞ, Ýt nhiÒu ®iÒu chØnh søc m¹nh can mang trong nã nh÷ng vÊn ®Ò ¶nh h−ëng thiÖp,... khiÕn nhiÒu dù b¸o cµng ®Õn toµn côc, gièng nh− mét “ngßi næ” nghiªng vÒ sù trçi dËy cña Trung Quèc chi phèi sù an toµn cña trËt tù toµn cÇu? vµ ch©u ¸ h−ng thÞnh, ®ång thêi cho r»ng vai trß cña Mü ngµy mét “tµn phai”. Cã thÓ b¾t gÆp nh÷ng thuËt ng÷ Ên t−îng thuéc c¸c néi dung kh¸c nhau Trong giíi lý luËn, cã kh¸ nhiÒu nh−ng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn sè ng−êi xem nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y phËn cña ch©u ¸ th−êng ®−îc nh¾c ®Õn ®ang ®i ®Õn håi kÕt vµ tíi ®Çu thÕ kû trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: ThÕ kû Th¸i XXI sÏ buéc ph¶i nh−êng b−íc cho ch©u B×nh D−¬ng (Pacific Century), ThÕ kû ¸. Nh−ng ng−êi cã tiÕng nãi næi tréi h¬n ch©u ¸ (Asian Century), M« h×nh ®µn c¶, víi nhiÒu t¸c phÈm kh¼ng ®Þnh sù sÕu bay (Flying-geese Pattern), Con s− tö suy tµn cña “®Õ chÕ T©y ph−¬ng” lµ Trung Hoa thøc giÊc (Chinese lion Niall Ferguson, gi¸o s− lÞch sö t¹i §¹i woke), Ch©u ¢u giµ nua (Old Europe), häc Harvard. Sau nhiÒu n¨m gi¶ng d¹y Ph−¬ng T©y c¸o chung (The End of vµ viÕt kh¸ nhiÒu vÒ “−u thÕ ph−¬ng West), N−íc Mü phai tµn (America Fade T©y” - ph−¬ng T©y víi h¬n 5 thÕ kû ®· Away), v.v... Cuéc khñng ho¶ng tµi kiÕn t¹o nªn nh÷ng gi¸ trÞ rùc rì vµ ®· chÝnh 1997-1998 ë ch©u ¸ tuy cã lµm trë thµnh “®éng lùc chÝnh cña søc m¹nh c¸c nhµ dù b¸o giËt m×nh, khi ph¶i ®èi toµn cÇu”, n¨m 2011 «ng ®· cho ra m¾t mÆt víi lêi mØa mai thÕ kû ch©u ¸ ch−a cuèn s¸ch “V¨n minh: ph−¬ng T©y vµ ®Õn nh−ng ®· qua råi, nh−ng ngay sau phÇn cßn l¹i cña thÕ giíi” (Civilization: ®ã, ch©u ¸ ®· lÊy l¹i nhÞp ®iÖu t¨ng The West And The Rest) (xem: 7). Ngay
- 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012 lËp tøc cuèn s¸ch g©y ®−îc tiÕng vang, trong c«ng viÖc (The Work Ethic) (8). ®−îc xuÊt b¶n t¹i nhiÒu n−íc vµ ®−îc ®Ò NÕu ph−¬ng §«ng biÕt øng dông c¶ 6 ý nghÞ gi¶i th−ëng. Theo «ng, thÕ giíi t−ëng nµy, th× quyÒn lùc chi phèi thÕ ®ang chøng kiÕn giai ®o¹n cuèi cña thêi giíi chuyÓn tõ T©y sang §«ng sÏ diÔn ra kú chi phèi cña ph−¬ng T©y, nÒn v¨n nh− mét qui luËt. minh ®−îc n¶y sinh tõ cuéc c¸ch m¹ng Vµ, d−êng nh− trong khi vÉn øng khoa häc vµ ®· ®¹t ®−îc cùc thÞnh trong dông tèt 6 nh©n tè nµy, ph−¬ng §«ng thêi ®¹i c«ng nghiÖp vµ hËu c«ng l¹i ®ang s¸ng t¹o ®−îc thªm nh÷ng yÕu nghiÖp. Vµi chôc n¨m gÇn ®©y, ph−¬ng tè kh¸c ®Ó ®¹t ®−îc thÞnh v−îng. T©y suy yÕu dÇn vµ trong thËp niªn ®Çu cña thÕ kû XXI, thêi ®iÓm rÏ ngoÆt cña Theo dâi chñ ®Ò nµy, c¸c nhµ nghiªn cña nÒn v¨n minh ph−¬ng T©y chÝnh lµ cøu cã thÓ b¾t gÆp kh¸ nhiÒu t¸c gi¶ cã khi sù th©m hôt tµi kho¶n v·ng lai cña quan ®iÓm vÒ mét ch©u ¸ h−ng thÞnh, Mü lín ®Õn møc nghiªm träng, vµ ngay víi mét Trung Quèc trçi dËy khã cã thÓ lóc ®ã, c¸c ng©n hµng trung −¬ng cña c¶n b−íc, bÊt chÊp tÊt c¶ nh÷ng nghi Trung Quèc vµ ch©u ¸ nh¶y vµo hç trî. ng¹i ®ang lín dÇn vÒ nh÷ng th¸i ®é Khi ®ã, nhiÒu n−íc ph−¬ng T©y nghiªng ch−a xøng tÇm c−êng quèc. Nh−ng ë ng¶ v× khñng ho¶ng vµ suy tho¸i, cßn ®©y, vÒ mÆt häc thuËt, cã sù ph©n biÖt Trung Quèc, tr¸i víi nhiÒu dù b¸o bi thó vÞ xung quanh kh¸i niÖm ch©u ¸. quan, l¹i chØ suy gi¶m nhÑ, nhê vµo gãi kÝch cÇu cña chÝnh phñ vµ sù níi réng Theo Anthony Bubalo vµ Malcolm tÝn dông. Cook, hai häc gi¶ cña ViÖn ChÝnh s¸ch quèc tÕ Lowy t¹i Sydney (Australia), cã Niall Ferguson ®· so s¸nh thµnh Ýt nhÊt hai c¸ch hiÓu vÒ kh¸i niÖm ch©u tùu cña Trung Quèc tõ n¨m 1978 ®Õn ¸. NÕu hiÓu ch©u ¸ víi trôc c¸c quèc gia n¨m 2004, GDP t¨ng tr−ëng 10 lÇn g¾n liÒn víi Th¸i B×nh D−¬ng, tr¶i dµi trong 26 n¨m, víi nh÷ng g× mµ n−íc tõ TriÒu Tiªn, NhËt B¶n tíi Indonesia, Anh ®¹t ®−îc trong giai ®o¹n 1830-1900, Australia,... th× ®ã lµ mét ch©u ¸ theo GDP t¨ng tr−ëng 4 lÇn trong 70 n¨m. chiÒu däc. Cßn mét ch©u ¸ kh¸c - ch©u §Çu thÕ kû XXI, GDP cña Mü gÊp 8 lÇn ¸ n»m ngang, víi trôc c¸c quèc gia nh− cña Trung Quèc, cßn hiÖn nay, chØ gÊp Nga, Ên §é, Trung Quèc (3)... NÕu nh×n kho¶ng 4 lÇn. Kh¶ n¨ng tæng s¶n l−îng ch©u ¸ theo kh¸i niÖm thø hai nµy th× GDP Trung Quèc v−ît Mü cã thÓ rÊt gÇn. sù h−ng thÞnh cña ch©u ¸ cßn râ h¬n Theo Niall Ferguson, 6 yÕu tè (hay kÎ s¸t n÷a. ViÖc ph©n biÖt ch©u ¸ theo chiÒu thñ(∗)) t¹o nªn sù thÞnh v−îng - killer däc vµ theo chiÒu ngang ®· chØ ra nh÷ng apps of prosperity gióp ph−¬ng T©y v−ît ®iÓm vµ nh÷ng hiÖn t−îng chØ cã tÝnh lªn trong suèt 500 n¨m qua lµ: 1/C¹nh chÊt t−¬ng ®èi trong c¸c quan niÖm häc tranh (Competition), 2/ C¸ch m¹ng khoa thuËt, nhÊt lµ trong ®Þa chÝnh trÞ. NÕu häc (Scientific Revolution), 3/ QuyÒn së ng−êi nghiªn cøu vµ c¸c nhµ chiÕn l−îc h÷u (Property Rights), 4/ Y tÕ hiÖn ®¹i chó ý tíi ®iÒu nµy, ng−êi ta cã thÓ tr¸nh (Modern Medicine), 5/ X· héi tiªu dïng ®−îc nh÷ng thiªn kiÕn vâ ®o¸n khi qu¸ (The Consumer Society) vµ 6/ §¹o ®øc thiªn vÒ chØ mét logic cña c¸c hiÖn t−îng. Tuy nhiªn, ®»ng sau c¸c quan niÖm Êy, (∗ ) Nguyªn gèc: Killer. sù ph¸t triÓn cña ch©u ¸ vµ kh¶ n¨ng
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 7 chi phèi thÕ giíi cña khu vùc nµy trong NhËt B¶n trë thµnh c−êng quèc kinh tÕ, t−¬ng lai gÇn lµ ®iÒu mµ phÇn ®«ng c¸c kh¼ng ®Þnh ®iÒu thÇn kú cña n−íc NhËt häc gi¶ ®· gÇn nh− kh¼ng ®Þnh. hËu chiÕn(∗). C¸i nh×n tæng thÓ vÒ mét ch©u ¸ lín Xu thÕ phôc h−ng cña NhËt B¶n, m¹nh trong thÕ kû XXI vµ sù dÞch ngay tõ lóc tho¸t khái chÕ ®é chiÕm chuyÓn nÒn v¨n minh thÕ giíi tõ T©y ®ãng cña Mü vµo n¨m 1952, ®· g©y sang §«ng lµ mét thùc tÕ t−ëng nh− ®¬n tiÕng väng ®Õn Hµn Quèc, §µi Loan vµ gi¶n, nÕu nh×n tõ gãc ®é kinh tÕ häc ph¸t nhiÒu n−íc ch©u ¸ kh¸c, ®¸nh thøc triÓn. Nh−ng vÊn ®Ò sÏ trë nªn phøc t¹p kh¸t väng tho¸t nghÌo ë khu vùc nµy. h¬n nÕu nã ®−îc ph©n tÝch tõ gãc ®é x· Hong Kong, Philippines, Indonesia råi héi - v¨n hãa hoÆc lÞch sö. Vµ thÕ kû Thailand, vµ sau ®ã lµ Singapore, ch©u ¸ sÏ trë nªn ®Æc biÖt phøc t¹p, Malaysia ®· nhËn ra tiÕng väng vµ b¾t thËm chÝ rÊt kh«ng tÊt nhiªn, nÕu kh¸i ®Çu thÊy bøc bèi víi t×nh tr¹ng l¹c hËu. niÖm nµy ®−îc coi lµ kh¸i niÖm thuÇn Khi c¸c nÒn kinh tÕ gi÷ ®−îc tèc ®é t¨ng tóy ®Þa chÝnh trÞ - vÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ tr−ëng ngµy cµng æn ®Þnh th× giÊc m¬ trong t− duy chiÕn l−îc - chÝnh trÞ, phô “cÊt c¸nh” ngµy cµng hiÖn râ vµ th«i thuéc mét c¸ch ®¸ng kÓ vµo viÖc gi¶i thóc c¬n kh¸t ph¸t triÓn. quyÕt c¸c vÊn ®Ò kh¸c nh− thÕ kû Th¸i Kh«ng r¬i vµo nh÷ng c¸i bÉy cña sù B×nh D−¬ng hay Sù suy yÕu t−¬ng ®èi ph¸t triÓn ®Ó råi ph¶i dõng l¹i ë møc vµi cña Mü… ngh×n USD/®Çu ng−êi/n¨m, bèn nÒn III. Trung Quèc víi thÕ kû ch©u ¸ kinh tÕ §«ng ¸ gåm Hµn Quèc, §µi Loan, Hong Kong vµ Singapore tiÕp tôc VÊn ®Ò thùc sù ®−îc b¾t ®Çu tõ ph¸t triÓn vµ ®¹t ng−ìng 10.000 USD/ nh÷ng n¨m 1950 víi hiÖn t−îng “ThÇn ®Çu ng−êi chØ ch−a ®Çy 20 n¨m sau mèc kú NhËt B¶n”. Cô thÓ lµ, sau ChiÕn ®Çu tiªn cña thu nhËp trung b×nh. §ã lµ tranh thÕ giíi thø Hai, NhËt B¶n víi n¨m 1987 víi §µi Loan, n¨m 1988 víi nh÷ng kinh nghiÖm c«ng nghiÖp hãa cã Hong Kong, n¨m 1989 víi Singapore vµ tõ tr−íc chiÕn tranh, nuèt nçi cay ®¾ng n¨m 1990 víi Hµn Quèc. C¶ thÕ giíi cña kÎ b¹i trËn, chÊp nhËn lµ m¾t xÝch giËt m×nh - bèn nÒn kinh tÕ §«ng ¸ ®· cña Mü trong “vßng cung chèng Céng”, “cÊt c¸nh”, hay cßn gäi lµ “ho¸ rång”, trë quyÕt t©m lµm l¹i n−íc NhËt b»ng ph¸t thµnh c¸c n−íc c«ng nghiÖp míi triÓn kinh tÕ. KÕt qu¶ thËt ngo¹n môc. (NICs/NIEs(∗∗)), lµm nªn ®iÒu kú diÖu Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ trung b×nh ch©u ¸ thÕ kû XX. h»ng n¨m tõ n¨m 1945 ®Õn n¨m 1950 ®¹t 9,4%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1955 (∗) ®¹t 10,9%; tõ n¨m 1950 ®Õn n¨m 1987 C¸c sè liÖu nµy do CIA, OECD, IMF vµ WB c«ng bè. Chóng t«i chän vµ so¹n theo ®¹t 7,1%. N¨m 1952, tæng s¶n phÈm http://www.indexmundi.com. quèc néi (GDP) cña NhËt B¶n ®· t−¬ng (∗∗ ) NIEs - gäi ®Çy ®ñ lµ “C¸c nÒn kinh tÕ c«ng ®−¬ng víi tr−íc chiÕn tranh. N¨m 1968, nghiÖp hãa míi” (Newly Industrialized Economies). NICs - “C¸c n−íc c«ng nghiÖp hãa nî n−íc ngoµi ®· thÊp h¬n cho vay, míi” (Newly Industrialized Countries). Sè liÖu nãi NhËt B¶n v−¬n lªn vÞ trÝ thø hai vÒ tæng vÒ n¨m GDP cña §µi Loan vµ Hµn Quèc ®¹t tíi GDP trong thÕ giíi t− b¶n. N¨m 1982, 10.000 USD/®Çu ng−êi kh«ng thèng nhÊt trong c¸c tµi liÖu kh¸c nhau. Theo IMF, §µi Loan ®¹t GDP tÝnh tæng thÓ lµ 4.177 tû USD, 10.000 USD/®Çu ng−êi n¨m 1990 vµ Hµn Quèc b×nh qu©n ®Çu ng−êi lµ 10.326,34 USD, n¨m 1992. Cßn theo c¸c tµi liÖu kh¸c th× §µi Loan
- 8 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012 Cßn Trung Quèc, b»ng qu¸ tr×nh Trung Quèc ®−îc c«ng nhËn lµ nÒn kinh t¨ng tr−ëng kinh tÕ m¹nh mÏ tõ ®Çu tÕ ®øng thø hai thÕ giíi sau khi NhËt thËp niªn 90 sau chuyÕn “tuÇn du B¶n th«ng b¸o GDP cña m×nh lµ 1.286 ph−¬ng Nam” cña §Æng TiÓu B×nh n¨m tû USD (= 5.474 tû USD tÝnh theo PPP), 1992 víi tuyªn bè “mÌo tr¾ng mÌo ®en” thÊp h¬n so víi con sè 1.335 tû USD næi tiÕng(∗), ®Õn nay, quèc gia ®«ng d©n (5.800 tû USD tÝnh theo PPP) cña Trung nhÊt thÕ giíi nµy ®· chøng tá ®−îc lµ Quèc. NghÜa lµ, Trung Quèc ®· thÕ chç “con s− tö ®· tØnh ngñ” (lêi Napoleon gÇn NhËt B¶n ë vÞ trÝ nÒn kinh tÕ lín thø 200 n¨m tr−íc) (xem thªm: 33). ViÖc duy hai thÕ giíi (34). NhiÒu nhµ kinh tÕ cho tr× tÝnh chÊt cña chÕ ®é chÝnh trÞ cò, r»ng, nÕu gi÷ ®−îc møc t¨ng tr−ëng nh− nh−ng l¹i c¶i c¸ch t¸o b¹o vÒ kinh tÕ, n¨m 2010 lµ 10,3%, trong thËp niªn tham dù vµ can thiÖp s©u vµo ®êi sèng sau, quy m« kinh tÕ Trung Quèc sÏ quèc tÕ, trªn c¬ së kÝch thÝch tham väng ngang ngöa víi Mü. phôc h−ng nÒn v¨n minh Trung Hoa Sù ph¸t triÓn cña Trung Quèc bªn truyÒn thèng, ®· t¹o ra mét Trung quèc c¹nh c¸c con rång ch©u ¸ tõ cuèi thÕ kû ®¹i lôc cã vai trß khã phñ nhËn ®èi víi XX ®· lµm dÊy lªn nh÷ng dù b¸o, bµn ch©u ¸ vµ ®èi víi thÕ giíi ë thÕ kû XXI. luËn vÒ diÖn m¹o míi cña ch©u ¸. Cã Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh ch©u ¸ nh÷ng nghi ng¹i vÒ mét kh¸i niÖm ch©u 1997-1998, kinh tÕ Trung Quèc vÉn t¨ng ¸ kh«ng thèng nhÊt (t−¬ng ®èi) do ë khu tr−ëng cao, ®¹t 9,1% n¨m 2003, 9,5% vùc nµy vÉn hiÖn râ tÝnh côc bé vµ thiÕu n¨m 2004 vµ 9,8% n¨m 2005. TÝnh b×nh liªn kÕt, hay thiÕu t−¬ng ®ång gi÷a c¸c qu©n 1970-2008, t¨ng tr−ëng kinh tÕ n−íc trong sù ph¸t triÓn. Nh−ng kh¸c Trung Quèc lµ 7,9%, thuéc lo¹i cao nhÊt víi ch©u ¢u, ch©u ¸ x−a nay ch−a bao thÕ giíi (31, p.207). Th¸ng 12/2005, Tæng giê lµ mét khèi thèng nhÊt, dï lµ thèng côc Thèng kª Trung Quèc ®· tÝnh to¸n nhÊt vÒ c¸ch thøc hay chiÒu h−íng ph¸t vµ c«ng bè, Trung Quèc trë thµnh nÒn triÓn. Vµ ®iÒu ®ã chØ lµm phøc t¹p h¬n kinh tÕ ®øng thø s¸u thÕ giíi (v−ît c¸c kÕ s¸ch trong chiÕn l−îc vÜ m« cña Italia víi GDP kho¶ng 2.000 tû USD). nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi ®èi víi mét N¨m 2006, Trung Quèc tù c«ng bè lµ ch©u ¸ cña thÕ kû míi mµ th«i. nÒn kinh tÕ ®øng thø t− thÕ giíi, tÝnh Dï ch©u ¸ ®−îc hiÓu theo c¸c kh¸i theo USD, v−ît Ph¸p vµ Anh. Ngµy niÖm kh¸c nhau ®Õn thÕ nµo vµ dï ch©u 16/8/2010, theo tê New York Times, lôc nµy kh«ng ph¶i chØ lµ Trung Quèc n¨m 1987 vµ Hµn Quèc n¨m 1990 hoÆc 1991. Tuy do trªn thùc tÕ cã mét lo¹t n−íc ch©u ¸ nhiªn nhanh chËm 1-2 n¨m ë ®©y kh«ng lµm thay trong h¬n 30 n¨m nay ®ang tham dù ®æi b¶n chÊt vÊn ®Ò ®ang bµn. vµo sù trçi dËy cña khu vùc, nh−ng (∗) N¨m 1962, t¹i héi nghÞ L− S¬n, ®Ó nãi lý lÏ cña m×nh vÒ quan hÖ s¶n xuÊt, §Æng TiÓu B×nh nh¾c thµnh phÇn ®¸ng kÓ nhÊt, ®¸ng nãi l¹i mét c©u ng¹n ng÷ Tø Xuyªn: “BÊt kú mÌo nhÊt ®Ó thÕ giíi tin r»ng cã mét ch©u ¸ tr¾ng mÌo ®en, hÔ b¾t ®−îc chuét th× ®Òu lµ mÌo ®ang lín m¹nh vµ sÏ chi phèi thÕ giíi 不管黑貓白貓 捉到老鼠就是好貓 tèt” ( , - nhiÒu h¬n trong thÕ kû XXI lµ sù t¨ng BÊt qu¶n h¾c miªu b¹ch miªu, trãc ®¸o l·o thö tùu thÞ h¶o miªu). Th¸ng 2/1976, Mao Tr¹ch c−êng vai trß vµ vÞ thÕ cña Trung Quèc. §«ng ra chØ thÞ phª ph¸n vµ b¾t giam §Æng v× “lý Víi h¬n 30 n¨m c¶i c¸ch vµ më cöa, thÕ luËn con mÌo”. Khi th¨m Th©m QuyÕn n¨m 1992, d−êng nh− §Æng ®· nh¾c l¹i c©u nãi nµy vµ giíi ngµy nay ®· quen víi nhiÒu t¸c tõ ®ã, t− t−ëng nµy ®−îc ca ngîi nhiÒu. ®éng toµn cÇu cña nÒn kinh tÕ Trung
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 9 Quèc. Trung Quèc thùc tÕ ®· lµ mét nhµ Tµi liÖu tham kh¶o ®Çu t− vµ th−¬ng m¹i cã uy quyÒn, mét 1. Atkinson, Philip. The End Of Western chñ nî lín cña nhiÒu n−íc ¸, Phi, kÓ c¶ Civilization, 2012. n−íc Mü vµ lµ mét nh©n tè cã thÓ lµm http://www.ourcivilisation.com/the thay ®æi c¸c xu thÕ cña thÞ tr−êng toµn end.htm cÇu. C¸c nhµ chiÕn l−îc cña nÒn kinh tÕ Trung Quèc thêi gian gÇn ®©y th−êng 2. ADB. Asia 2050: Realizing the Asian Century, 2011. kh«ng ngÇn ng¹i t×m c¸ch ®iÒu chØnh l¹i http://www.unido.org/fileadmin/u c¸c chuÈn th−¬ng m¹i vµ c¸c ®iÒu kiÖn ser_media/UNIDO_Worldwide/Asia ®Çu t− quèc tÕ cho phï hîp víi quan _and_Pacific_Programme/Document ®iÓm cña m×nh. DÜ nhiªn c¸c n−íc kh¸c s/AsianDevelopmentBankreport_asi còng t×m c¸ch ®µm ph¸n víi Trung a-2050.pdf Quèc nh»m ®Þnh h−íng l¹i ®èi víi Trung Quèc. Tuy nhiªn, cã nhiÒu ®iÒu 3. Bubalo, Anthony & Cook, Malcolm. ®· v−ît ra khái kinh nghiÖm cña WTO Horizontal Asia. The American vµ mét vµi hiÖp −íc quèc tÕ. Sù nghi Interest. 2010, May/June. ng¹i dÇn t¨ng theo thêi gian, kh«ng h¼n http://www.the-american- do lÖ thuéc vµo c¸c nç lùc më réng qu©n interest.com/article.cfm?piece=804 sù cã xu h−íng d©n téc chñ nghÜa cïng 4. Clinton, Hillary Rodham, Secretary víi nh÷ng tham väng trë thµnh c−êng of State. Press Availability. National quèc biÓn mµ ng−êi ta thÊy ®Æc biÖt râ Convention Center. Hanoi, Vietnam. tõ n¨m 2009. “ChÕt d−íi tay Trung July 23, 2010. Quèc” ®· trë thµnh cuèn s¸ch b¸n ch¹y http://www.state.gov/secretary/rm n¨m 2011 ë Mü vµ ë nhiÒu n−íc kh¸c; /2010/07/145095.html vµ nÕu tÝnh ®Õn møc ®é phæ biÕn trªn 5. Clinton, Hillary. America's Pacific m¹ng th× cuèn s¸ch nµy gÇn nh− lµ lêi Century. Foreign Policy. November, c¶nh b¸o toµn cÇu (23). 2011. Trong mèi t−¬ng quan, ph¶i nãi lµ http://www.foreignpolicy.com/artic kh«ng kÐm phÇn trùc tiÕp tíi hiÖn les/2011/10/11/americas_pacific_c t−îng Trung Quèc trçi dËy - thÕ kû ch©u entury?page=full ¸, cÇn thiÕt ph¶i nãi ®Õn vÊn ®Ò BiÓn 6. Center for a New American Security. §«ng - vïng biÓn ®· thùc sù “bÞ khuÊy Cooperation from Strength: The ®éng” (Stirring) trong thêi gian gÇn ®©y United States, China and the South (xem: 12, 13). VÊn ®Ò lµ ë chç, kh¸c víi China Sea. January, 2012. c¸c vïng biÓn kh¸c, kÓ c¶ vïng §«ng http://www.cnas.org/files/documen B¾c Th¸i B×nh D−¬ng, biÓn §«ng khi “bÞ ts/publications/CNAS_Cooperation khuÊy ®éng” ®· g©y ¶nh h−ëng kh«ng FromStrength_Cronin_1.pdf nhá, thËm chÝ lµm thay ®æi quan ®iÓm 7. Ferguson, Niall. Civilization: The chiÕn l−îc cña mét sè n−íc, trong ®ã cã West And The Rest. U.S.: Penguin Mü. Vµ trªn thùc tÕ, vÊn ®Ò biÓn §«ng Press, 2011. tõ n¨m 2010 ®· chi phèi kh¶ n¨ng thùc tÕ cña ThÕ kû ch©u ¸. 8. Ferguson, Niall. The 6 killer apps of prosperity, 2011. (cßn n÷a) http://www.ted.com/talks/niall_fer
- 10 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012 guson_the_6_killer_apps_of_prosperi power-declinism?id=FoZ4F7oMNW ty.html b7y04UpK20GKfyrbir7aLsgUrHpHE 9. Friedman, Thomas & Michael N0jQVczVWeQ0QSkXGLNwv2vj2 Mandelbaum. That Used To Be Us. 17. Kurlantzick, Joshua. The Asian How America Fell Behind in the Century? Not Quite Yet. Current World It Invented and How We Can History. January, 2011. Come Back, 2011. 18. Kuroda, Haruhiko. Is the Asian http://www.thomaslfriedman.com/ century upon us? bookshelf/that-used-to-be-us. http://www.chinadaily.com.cn/opinio 10. Fukuyama, Francis. The End of n/2011-05/10/content_12476305.htm. History and The Last Man. NY.: 19. Kurth, James. Pillars of the Next Harper Perennial, 1993. American Century. Tracing the 11. Fuller, Graham. Old Europe - or old foundations of American global America? International Herald strength, from past to future. The Tribune, 12/2/2003. American Interest. Vol. 5, No.2. November/ December, 2009. http://www.digitalnpq.org/archive 20. L−u ¸ Ch©u. Sù ®¸ng sî cña n−íc Mü. / 2003spring/fuller.html http://trankinhnghi.blogspot.com 12. International Crisis Group. Stirring /2012/03/nghe-nguoi-trung-hoa-noi- up the South China Sea (I): Regional ve-hoa-ky-va.html Responses. Asia Report No.223, 23 21. L−u Minh Phóc. GiÊc m¬ Trung Apr 2012 Quèc. T− duy n−íc lín vµ ®Þnh vÞ http://www.crisisgroup.org/~/medi chiÕn l−îc trong thêi ®¹i hËu Mü. H.: a/Files/asia/north-east-asia/223- Thêi ®¹i, 2011. stirring-up-the-south-china-sea-i.pdf 同主题阅读 未来 年中国的六场 :[ZGPT] 50 13. International Crisis Group. Stirring up the South China Sea (II): 战争：将彻底打破世界格局 . http://www.mitbbs.com/article_t/ Regional Responses. Asia Report MiscNews/31207047.html No.229, 24 Jul 2012. 22. Marquand, David. The End of the http://www.crisisgroup.org/~/medi West: the Once and Future Europe. a/Files/asia/north-east-asia/229- Princeton University Press: 2011. stirring-up-the-south-china-sea-ii- 23. Navarro, Peter & Greg Autry. Dead regional-responses by China, Confronting Dragon – A 14. Kaplan, Robert D. The South China Global Call for Action. U.S.: Pearson Sea Is the Future of Conflict. Education Inc., 2011. Foreign Policy. Sept/Oct, 2011. http://www.deathbychina.com/DB http://www.foreignpolicy.com/artic C-excerpt.pdf les/2011/08/15/the_south_china_se 24. Nehru, Vikram. Collision Course in a_is_the_future_of_conflict the South China Sea. The National 15. Kagan, Robert. The World America Interest, 2012. Made. NY.: Alfred A. Knopf, 2012. 16. Kagan, Robert. Not Fade Away. The http://nationalinterest.org/commen myth of American decline. The New tary/collision-course-the-south- Republic. January 11, 2012 china-sea-7380 http://www.tnr.com/article/politics/ 25. Clinton, Hillary, Secretary of State magazine/99521/america-world- (Cook Islands, August 31, 2012).
- VÊn ®Ò thÕ kû ch©u ¸ 11 Commemorating U.S. Peace and ng-c-chi-m-bi-n-ong-k-ho-ch-ng-pho- Security Partnerships in the Pacific. ng-minh-m-_-uc-106345685.html http://www.state.gov/secretary/rm/ 31. UNDP. Human Development Report 2012/08/197262.htm 2010. NY.: 2011. 26. Ngo¹i tr−ëng Mü: COC phï hîp víi 32. Uren, David. The Kingdom and the lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c bªn. quarry: China, Autralia fear and http://hanoimoi.com.vn/newsdetail Greed. Black Inc., 2012. /The-gioi/558457/ngoai-truong-my- 33. NguyÔn L−u Viªn. Trung Quèc ®· coc-phu-hop-voi-loi-ich-cua-tat-ca- thøc dËy råi... thÕ giíi cã run sî ch−a. cac-ben.htm http://vietnamlibrary.informe.com/t 27. Hå SÜ Quý. Gi¸ trÞ ch©u ¢u: nh÷ng rung-qu-c-no-th-c-d-y-r-ei-a-b-s-nguy- gîi ý cho sù ph¸t triÓn. T¹p chÝ an-l-u-vi-dt230.html Nghiªn cøu Ch©u ¢u, 2009, sè 1. 34. Vinh NguyÔn. PhÝa sau viÖc kinh tÕ 28. Spengler, Oswald. The Decline of the Trung Quèc th¨ng h¹ng. West (Der Untergang des http://vneconomy.vn/201008171134 Abendlandes) t.1. 1918, t.2. 1922). 14261P0C99/phia-sau-viec-kinh-te- Oxford University Press: 1991. trung-quoc-thang-hang.htm 35. Зиновьев А. А. Запад. M. : 29. “ThÕ kÑt” cña Trung Quèc ë BiÓn §«ng. Центрполиграф, 1995. http://nghiencuubiendong.vn/tin-ncbd http://www.deloteca.ru/st2/r29/t1/ /1567-qth-ktq-ca-trung-quc--bin-ong id501 30. Trung Quèc tham väng ®éc chiÕm 36. Зиновьев А. A. Что мы теряем? biÓn §«ng - KÕ ho¹ch øng phã liªn Сегоднья заnадноевроейская minh Mü - Australia. циливизация находиться в http://miscellaneous-land.over- сеpьезной опасности. Литературная blog.net/article-trung-qu-c-tham-v- газета. № 11-12, 22-28 Марта, 2006. (tiÕp theo trang 36) 10. §ç ThÞ Loan. Ph¸t triÓn nhµ ë x· héi Tµi liÖu tham kh¶o - kinh nghiÖm tõ Singapore. B¸o 6. 10 Countries Where Consumer X©y dùng, thø t−, ngµy 03/6/2009. Spending Could Explode. Business 11. C¸c chÝnh phñ giµu nhÊt thÕ giíi. Insider, Jun. 23, 2011. http://www.acbtreasury.com.vn 7. Military spending in South-East 12. Lª Phan ThÞ DiÖu Th¶o, NguyÔn Asia. The Economist, May 24th 2012. Th¶o Ph−¬ng. Nî c«ng ViÖt Nam – 8. World Economic Outlook. IMF.: 2011. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn bµn thªm. T¹p chÝ Ng©n hµng, sè 11/2011. 9. V× sao tham nhòng t¹i Singapore thÊp nhÊt thÕ giíi? http://www.thitruong 13. Mai Thu HiÒn, NguyÔn ThÞ Nh− otc.com.vn/Tin-kinh-te/1/214992/ NguyÖt. T×nh h×nh nî c«ng vµ qu¶n Tai-Sao-Tham-Nhung-Tai-Singapore- lý nî c«ng ë ViÖt Nam. T¹p chÝ Ng©n Thap-Nhat-The-Gioi.htm hµng, sè 14/2011.
- 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 9. 2012
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học