Xem mẫu
- VÊn ®Ò quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ trong mét sè t¸c phÈm cña C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen Lª ThÞ Thôc(*) T− t−ëng cña c¸c nhµ kinh ®iÓn T rong c¸c t¸c phÈm cña m×nh, c¸c nhµ kinh ®iÓn m¸c-xÝt bµn rÊt nhiÒu vÒ nh÷ng néi dung chÝnh trÞ, m¸c-xÝt vÒ quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ ®−îc thÓ hiÖn râ quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc thi quyÒn khi bµn vÒ ®Êu tranh giai cÊp, vÒ qu¸ lùc chÝnh trÞ. Trong bµi viÕt nµy, néi tr×nh tiÕn hµnh c¸ch m¹ng giµnh chÝnh dung c¸c vÊn ®Ò nãi trªn sÏ ®−îc ph©n quyÒn vµ x©y dùng chÝnh quyÒn míi, tÝch chñ yÕu qua c¸c t¸c phÈm theo ®Æc biÖt lµ khi bµn vÒ nhµ n−íc vµ nhµ tr×nh tù thêi gian. n−íc chuyªn chÝnh v« s¶n. §Ó tr¸nh nhÇm lÉn khi nghiªn cøu, Kh«ng ph¶i ngay tõ ®Çu, C.M¸c vµ cÇn l−u ý thèng nhÊt c¸ch hiÓu thùc Ph.¡ng-Ghen ®· nªu ra kh¸i niÖm chÊt cña kh¸i niÖm “quyÒn lùc” trong “quyÒn lùc chÝnh trÞ” vµ bµn vÒ c¸c c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn m¸c-xÝt. §«i khi, ph−¬ng thøc thùc thi quyÒn lùc chÝnh trong c¸c t¸c phÈm nµy, chóng ta gÆp trÞ trong x· héi. Tuy nhiªn, néi hµm cña c¸c kh¸i niÖm “quyÒn uy” vµ “quyÒn uy c¸c kh¸i niÖm nµy ®· ®−îc c¸c «ng ®Ò cËp ®Õn tõ rÊt sím. (*) chÝnh trÞ”, thùc chÊt ®ã chÝnh lµ c¸c kh¸i niÖm “quyÒn lùc” vµ “quyÒn lùc Ngay tõ n¨m 1844, khi ®Ò cËp ®Õn chÝnh trÞ”, bëi néi hµm cña kh¸i niÖm c¬ së chung cña kh¸i niÖm “c¸ch m¹ng”, “quyÒn uy” mµ c¸c «ng bµn ®Õn chÝnh lµ C.M¸c ®· nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh chÊt x· néi hµm cña kh¸i niÖm “quyÒn lùc”, héi vµ tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña c¸c cuéc hoÆc lµ néi hµm cña c¶ hai kh¸i niÖm c¸ch m¹ng, trong ®ã bao hµm nhiÒu ý “quyÒn uy” vµ “quyÒn lùc”. Cã thÓ thÊy nghÜa vÒ quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ ph−¬ng rÊt râ ®iÒu nµy trong t¸c phÈm Bµn vÒ thøc thùc thi thø quyÒn lùc nµy. ¤ng quyÒn uy cña ¡ng-Ghen, trong ®ã cã chØ ra r»ng, trong c¸ch m¹ng v« s¶n, ®Þnh nghÜa: “QuyÒn uy nãi ë ®©y, cã giai cÊp v« s¶n thùc hiÖn viÖc thay ®æi nghÜa lµ ý chÝ cña ng−êi kh¸c mµ ng−êi ph−¬ng thøc s¶n xuÊt, lËt ®æ quyÒn lùc ta buéc chóng ta ph¶i tiÕp thô; mÆt cña ph−¬ng thøc s¶n xuÊt cò, xo¸ bá chÕ kh¸c, quyÒn uy lÊy sù phôc tïng lµm tiÒn ®Ò” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn (*) TS., Phã ViÖn tr−ëng ViÖn X· héi häc, Häc viÖn tËp, TËp 18, 1994, tr.418). ChÝnh trÞ-Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh.
- 12 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 ®é t− h÷u nh»m thñ tiªu sù thèng trÞ thèng trÞ - ngay c¶ khi quyÒn thèng trÞ cña c¸c giai cÊp cïng víi b¶n th©n c¸c cña nã ®ßi hái ph¶i thñ tiªu toµn bé giai cÊp. h×nh thøc x· héi cò vµ sù thèng trÞ nãi ë ®©y, xo¸ bá chÕ ®é t− h÷u lµ c¬ së chung, nh− trong tr−êng hîp cña giai ®Ó xo¸ bá nh÷ng mèi quan hÖ ®èi kh¸ng cÊp v« s¶n - th× giai cÊp Êy tr−íc hÕt trong x· héi, xo¸ bá c¬ së ¸p ®Æt quyÒn ph¶i chiÕm lÊy chÝnh quyÒn ®Ó ®Õn l−ît lùc gi÷a ng−êi víi ng−êi. §ång thêi, xo¸ m×nh, cã thÓ biÓu hiÖn lîi Ých cña b¶n bá chÕ ®é t− h÷u l¹i g¾n víi h×nh thøc th©n m×nh nh− lµ lîi Ých phæ biÕn, ®iÒu chÝnh trÞ cña nã lµ gi¶i phãng giai cÊp mµ giai cÊp Êy buéc ph¶i thùc hiÖn c«ng nh©n, ®−a ®Õn gi¶i phãng toµn thÓ trong b−íc ®Çu” (C.M¸c vµ Ph.¡ng- loµi ng−êi. §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò vÒ Ghen, Toµn tËp, TËp 3, 1995, tr.48). quyÒn lùc chÝnh trÞ. Trªn ph−¬ng diÖn Cô thÓ h¬n, M¸c vµ ¡ng-Ghen ®· thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ, M¸c nhÊn x¸c ®Þnh lîi Ých cña giai cÊp v« s¶n g¾n m¹nh r»ng viÖc ph¸ huû nh÷ng mèi liÒn víi viÖc xo¸ bá chÕ ®é t− h÷u, ®ång quan hÖ cò ®−îc thùc hiÖn trong qu¸ thêi thiÕt lËp chÕ ®é c«ng h÷u vÒ t− liÖu tr×nh thùc tiÔn chÝnh trÞ nhê c¸ch m¹ng, s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn ®−îc ®iÒu nµy, vµ cÇn ph¶i cã nh÷ng hµnh ®éng c¸ch cÇn ph¶i tiÕn hµnh c¸ch m¹ng b¹o lùc, m¹ng hiÖn thùc chø kh«ng chØ lµ c¸ch d©n chñ. Trong th− Göi uû ban th«ng tin m¹ng trong t− t−ëng. ¤ng nhËn ®Þnh: céng s¶n ë Bruyxen (1846), ¡ng-Ghen muèn xo¸ bá t− t−ëng vÒ chÕ ®é t− h÷u viÕt: “Nh− vËy lµ t«i ®· x¸c ®Þnh ý ®å cña th× chØ cÇn cã t− t−ëng vÒ CNCS lµ hoµn nh÷ng ng−êi céng s¶n nh− sau: 1. B¶o vÖ toµn ®ñ råi. Cßn muèn xo¸ bá chÕ ®é t− lîi Ých cña nh÷ng ng−êi v« s¶n, ®èi lËp h÷u trong hiÖn thùc thùc tÕ th× ®ßi hái víi lîi Ých cña nh÷ng ng−êi t− s¶n; 2. ph¶i cã hµnh ®éng CSCN hiÖn thùc Thùc hiÖn viÖc nµy b»ng c¸ch thñ tiªu (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, TËp chÕ ®é t− h÷u vµ thay thÕ nã b»ng chÕ 42, 1995, tr.165). ®é c«ng h÷u; 3. Kh«ng thõa nhËn mét C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen còng bµn biÖn ph¸p nµo kh¸c trong viÖc thùc hiÖn kh¸ nhiÒu vÒ vÊn ®Ò chÝnh quyÒn, vÒ nh÷ng môc tiªu Êy ngoµi c¸ch m¹ng b¹o tÇm quan träng cña viÖc giµnh lÊy vµ lùc, d©n chñ” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, kiÓm so¸t bé m¸y chÝnh quyÒn cña c¸c TuyÓn tËp, TËp 1, 1980, tr.779). giai cÊp. Trong HÖ t− t−ëng §øc, c¸c «ng Trong t¸c phÈm Sù khèn cïng cña ®· rót ra kÕt luËn r»ng mäi nhµ n−íc triÕt häc, viÕt n¨m 1846-1847, M¸c ®· ®Òu lµ c«ng cô quyÒn lùc cña giai cÊp chøng minh r»ng trong cuéc ®Êu tranh thèng trÞ ®−¬ng thêi; do ®ã, giai cÊp nµo chèng t− b¶n, giai cÊp v« s¶n ph¶i ®−îc muèn n¾m ®−îc quyÒn thèng trÞ tr−íc tæ chøc l¹i thµnh mét giai cÊp ®éc lËp vµ hÕt ®Òu ph¶i giµnh lÊy chÝnh quyÒn. ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ Ph©n tÝch tr−êng hîp cña giai cÊp v« chèng l¹i giai cÊp t− s¶n. ¤ng cßn nhÊn s¶n, M¸c vµ ¡ng-Ghen ®· chØ râ tÝnh tÊt m¹nh vÒ tÝnh tÊt yÕu cña cuéc ®Êu yÕu cña viÖc giai cÊp v« s¶n giµnh lÊy bé tranh chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n, m¸y quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc chÊt cña viÖc giai cÊp c«ng nh©n ph¶i giµnh cña bé m¸y quyÒn lùc nµy trong suèt ®−îc chÝnh quyÒn; vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i thêi kú qu¸ ®é tiÕn lªn CNCS. Hai «ng cã sù thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp viÕt: “giai cÊp nµo muèn n¾m quyÒn c«ng nh©n ®Ó lËt ®æ sù thèng trÞ vÒ kinh
- VÊn ®Ò quyÒn lùc chÝnh trÞ… 13 tÕ cña giai cÊp t− s¶n; vÒ viÖc giai cÊp v« m¸y nhµ n−íc mµ thùc chÊt cña bé m¸y s¶n sö dông chÝnh quyÒn nhµ n−íc ®Ó nµy lµ mét “uû ban qu¶n lý nh÷ng c«ng thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu c¸ch m¹ng viÖc chung cña toµn thÓ giai cÊp t− s¶n” cña m×nh... VÒ vÊn ®Ò nµy, ¡ng-Ghen (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, TËp trong Nh÷ng nguyªn lý cña chñ nghÜa 14, 1995, tr.599). céng s¶n còng ®· chØ ra r»ng cuéc c¸ch VÒ thùc chÊt, vai trß vµ nhiÖm vô m¹ng XHCN ®· “t¹o ra mét chÕ ®é d©n cña tæ chøc quyÒn lùc cña giai cÊp v« chñ vµ nhê ®ã mµ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp s¶n, M¸c vµ ¡ng-Ghen ®· nªu rÊt râ t¹o ra quyÒn thèng trÞ chÝnh trÞ cña giai trong Tuyªn ng«n cña §¶ng Céng s¶n. cÊp v« s¶n” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Theo c¸c «ng, tr−íc hÕt ®ã lµ nh»m vµo Toµn tËp, TËp 4. 1995, tr.470). nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, theo ®ã giai cÊp Nh− vËy, M¸c vµ ¡ng-Ghen ®· v¹ch v« s¶n ph¶i gi¶i quyÕt triÖt ®Ó vÊn ®Ò së ra quy luËt kh¸ch quan cña sù ph¸t h÷u vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nÒn triÓn x· héi vµ g¾n vµo ®ã sø mÖnh lÞch s¶n xuÊt x· héi th«ng qua viÖc t¨ng sö cña giai cÊp c«ng nh©n. Muèn xo¸ bá nhanh sè l−îng nh÷ng lùc l−îng s¶n chÕ ®é TBCN, thiÕt lËp chÕ ®é míi xuÊt. “Giai cÊp v« s¶n sÏ dïng quyÒn XHCN, giai cÊp v« s¶n tÊt yÕu ph¶i thùc thèng trÞ chÝnh trÞ cña m×nh ®Ó tõng hiÖn cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, giµnh lÊy b−íc mét ®o¹t lÊy toµn bé t− b¶n trong chÝnh quyÒn. Tõ ®ã, trong Tuyªn ng«n tay giai cÊp t− s¶n, ®Ó tËp trung tÊt c¶ cña §¶ng Céng s¶n, c¸c «ng ®· chØ ra nh÷ng c«ng cô s¶n xuÊt vµo trong tay mét trong nh÷ng nhiÖm vô cÊp b¸ch nhµ n−íc, tøc lµ trong tay giai cÊp v« s¶n nhÊt cña §¶ng Céng s¶n - ®éi tiªn ®· ®−îc tæ chøc thµnh giai cÊp thèng trÞ, phong cña giai cÊp c«ng nh©n, ng−êi vµ ®Ó t¨ng thËt nhanh sè l−îng nh÷ng duy nhÊt cã kh¶ n¨ng tæ chøc vµ l·nh lùc l−îng s¶n xuÊt” (C.M¸c vµ Ph.¡ng- ®¹o cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ nµy - lµ “tæ Ghen, Toµn tËp, TËp 4, 1995, tr.626). chøc nh÷ng ng−êi v« s¶n thµnh giai cÊp, Nh− vËy, mÆc dï ph¶i ®Õn sau nµy, lËt ®æ sù thèng trÞ cña giai cÊp t− s¶n, trong t¸c phÈm §Êu tranh giai cÊp ë giai cÊp v« s¶n giµnh lÊy chÝnh quyÒn” Ph¸p, M¸c míi nªu trùc tiÕp kh¸i niÖm (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, TËp “chuyªn chÝnh v« s¶n”, nh−ng trong 4, 1995, tr.615). Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n, M¸c vµ Còng trong t¸c phÈm nµy, khi ph©n ¡ng-Ghen ®· ®Ò cËp ®Õn néi dung cña tÝch vÒ sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña giai kh¸i niÖm nµy th«ng qua viÖc luËn gi¶i cÊp t− s¶n, M¸c vµ ¡ng-Ghen ®· chØ ra mét c¸ch khoa häc vÒ tÝnh tÊt yÕu cña mèi quan hÖ t−¬ng hç gi÷a kinh tÕ vµ viÖc giai cÊp v« s¶n lËt ®æ ¸ch thèng trÞ chÝnh trÞ, tõ ®ã chØ râ viÖc giai cÊp t− cña giai cÊp t− s¶n vµ thiÕt lËp quyÒn s¶n ®· lµm thÕ nµo ®Ó giµnh ®−îc quyÒn thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ cña thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ, vµ thùc chÊt cña m×nh. Qua ®©y, chóng ta cã thÓ hiÓu vÒ bé m¸y nhµ n−íc mµ giai cÊp t− s¶n thùc chÊt cña tæ chøc quyÒn lùc cña giai dùng lªn lµ g×. C¸c «ng cho r»ng, b»ng cÊp c«ng nh©n trong c¶ qu¸ tr×nh tiÕn lªn viÖc t¹o ra nÒn ®¹i c«ng nghiÖp vµ thÞ CNCS - nhµ n−íc chuyªn chÝnh v« s¶n. tr−êng thÕ giíi, giai cÊp t− s¶n ®· giµnh Khi bµn vÒ tÝnh chÊt cña nhµ n−íc ®−îc quyÒn thèng trÞ vÒ chÝnh trÞ; Giai chuyªn chÝnh v« s¶n, M¸c vµ ¡ng-Ghen cÊp t− s¶n ®· t¹o ra cho m×nh mét bé rÊt nhÊn m¹nh ®Õn tÝnh d©n chñ cña
- 14 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 nã. Hai «ng chØ ra r»ng, nhµ n−íc c«ng nh©n nhê kinh nghiÖm ®· hiÓu râ chuyªn chÝnh v« s¶n lµ mét bé m¸y ®Ó r»ng mäi sù c¶i thiÖn ®Þa vÞ mét c¸ch thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kinh tÕ x· héi, v÷ng ch¾c cña hä ®Òu kh«ng thÓ do ®i ®Õn chç xo¸ bá mäi c¬ së cho sù tån nh÷ng kÎ kh¸c ®em l¹i g×, mµ hä ph¶i tù t¹i cña c¸c giai cÊp. Theo tiÕn tr×nh nµy, m×nh ®Êu tranh giµnh lÊy nã, tr−íc hÕt trong t−¬ng lai, quyÒn lùc x· héi sÏ mÊt lµ b»ng c¸ch c−íp chÝnh quyÒn”, vµ ®i tÝnh chÊt chÝnh trÞ cña nã. C¸i cßn l¹i “Chóng t«i th× kh¼ng ®Þnh: c¸ch m¹ng sÏ chØ lµ c«ng ph¸p víi t− c¸ch lµ qu¶n x· héi vµ quyÒn thèng trÞ cña giai cÊp v« lý c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ vµ x· héi. “Khi s¶n” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, nh÷ng ®èi kh¸ng giai cÊp ®· mÊt ®i TËp 7, 1993, tr.323-325). trong tiÕn tr×nh cña sù ph¸t triÓn vµ toµn bé s¶n xuÊt ®· tËp trung trong tay Cã thÓ nãi, Bµn vÒ quyÒn uy cña nh÷ng c¸ nh©n ®· liªn hîp l¹i víi nhau ¡ng-Ghen lµ t¸c phÈm duy nhÊt trong th× quyÒn lùc c«ng céng còng mÊt tÝnh sè c¸c t¸c phÈm kinh ®iÓn m¸c-xÝt trän chÊt chÝnh trÞ cña nã. QuyÒn lùc chÝnh vÑn bµn riªng vÒ vÊn ®Ò quyÒn lùc chÝnh trÞ, theo ®óng nghÜa cña nã, lµ b¹o lùc trÞ vµ thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ. MÆc cã tæ chøc cña mét giai cÊp ®Ó trÊn ¸p dï ®©y lµ t¸c phÈm kh«ng dµi nh−ng mét giai cÊp kh¸c. NÕu giai cÊp v« s¶n ¡ng-Ghen ®· ph©n tÝch mét c¸ch kh¸ trong cuéc ®Êu tranh chèng giai cÊp t− s©u s¾c vÒ quyÒn uy chÝnh trÞ vµ vÊn ®Ò s¶n nhÊt ®Þnh ph¶i tù tæ chøc thµnh thùc thi quyÒn uy chÝnh trÞ, mµ thùc giai cÊp, nÕu giai cÊp v« s¶n th«ng qua chÊt lµ quyÒn lùc chÝnh trÞ vµ thùc thi con ®−êng c¸ch m¹ng mµ trë thµnh giai quyÒn lùc chÝnh trÞ trong thêi ®¹i cña cÊp thèng trÞ vµ víi t− c¸ch thèng trÞ, nã m×nh. Trong t¸c phÈm nµy, ¡ng-Ghen dïng b¹o lùc tiªu diÖt nh÷ng quan hÖ ®· nªu lªn kh¸i niÖm quyÒn uy (hay s¶n xuÊt cò, th× ®ång thêi víi viÖc tiªu quyÒn lùc) vµ tiÒn ®Ò cña nã, ®ång thêi diÖt nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt Êy, nã chØ ra r»ng quyÒn uy lµ c¸i tÊt yÕu ph¶i còng tiªu diÖt lu«n c¶ nh÷ng ®iÒu kiÖn cã trong x· héi hiÖn ®¹i. tån t¹i cña sù ®èi kh¸ng giai cÊp, nã Khi ph©n tÝch vÒ sù ph¸t triÓn cña tiªu diÖt c¸c giai cÊp nãi chung, vµ còng c¸c quan hÖ kinh tÕ vµ kÐo theo ®ã lµ do ®Êy, tiªu diÖt c¶ sù thèng trÞ cña c¸c quan hÖ kh¸c trong x· héi, ¡ng- chÝnh nã víi t− c¸ch lµ mét giai cÊp” Ghen ®· nhÊn m¹nh: “Nh− vËy, hµnh (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, TËp 41, 1995, tr.628). ®éng liªn hîp, sù phøc t¹p ho¸ c¸c qu¸ tr×nh c«ng t¸c tuú thuéc lÉn nhau, ®ang Trong c¸c t¸c phÈm viÕt vµo thêi kú thay thÕ cho ho¹t ®éng ®éc lËp cña tõng thÊt b¹i cña cuéc c¸ch m¹ng 1848, M¸c c¸ nh©n riªng lÎ. Nh−ng ho¹t ®éng liªn vµ ¡ng-Ghen ®· kiªn tr× nªu luËn ®iÓm hîp cã nghÜa lµ tæ chøc nhau l¹i, mµ tæ cho r»ng viÖc giai cÊp v« s¶n giµnh chøc th× liÖu kh«ng dïng ®Õn quyÒn uy chÝnh quyÒn lµ môc ®Ých cña c¸ch m¹ng ®−îc ch¨ng?”. Thªm n÷a, mÆc dï phª kh«ng ngõng. Giai cÊp c«ng nh©n ph¶i ph¸n tÝnh chÊt chuyªn chÕ trong nÒn nç lùc giµnh lÊy sù thèng trÞ vÒ mÆt x· s¶n xuÊt ®¹i c«ng nghiÖp, «ng còng vÉn héi vµ chÝnh trÞ. Khi ph©n tÝch vÊn ®Ò kh¼ng ®Þnh: “Muèn tiªu diÖt quyÒn uy cuéc ®Êu tranh cña giai cÊp c«ng nh©n trong ®¹i c«ng nghiÖp, chÝnh lµ muèn Anh xung quanh dù luËt vÒ ngµy lao tiªu diÖt ngay c¶ b¶n th©n c«ng nghiÖp, ®éng 10 giê, ¡ng-Ghen viÕt: “Giai cÊp chÝnh lµ tiªu diÖt nhµ m¸y sîi ®Ó quay
- VÊn ®Ò quyÒn lùc chÝnh trÞ… 15 vÒ víi c¸i xa kÐo sîi” (C.M¸c vµ Ph.¡ng- viªn cña C«ng x· vµ chØ nhËn ®−îc cña Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, tr.356- C«ng x· mét sè tiÒn l−¬ng nh− nh÷ng 357). Do vËy, quyÒn uy lµ c¸i tèi cÇn ng−êi lao ®éng kh¸c” (C.M¸c vµ Ph.¡ng- thiÕt cho x· héi hiÖn ®¹i. Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, tr.13-14). Néi dung vÊn ®Ò thùc thi quyÒn lùc M¸c ®· ph©n tÝch kh¸ s©u s¾c vÒ chÝnh trÞ ®−îc C.M¸c ®Ò cËp tíi kh¸ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña c¸c cuéc c¸ch m¹ng nhiÒu trong t¸c phÈm Néi chiÕn ë Ph¸p vµ c¶i biÕn x· héi tr−íc ®ã, kh¾c ho¹ l¹i khi «ng b×nh luËn vÒ C«ng x· Paris, vÒ nh÷ng h×nh ¶nh t−¬ng ph¶n víi h×nh c¸ch thøc qu¶n lý x· héi trong giai ®o¹n ¶nh C«ng x· Paris ®Ó lµm râ h¬n tÝnh cÇm quyÒn tuy ng¾n ngñi nh−ng ®Çy ý chÊt −u viÖt cña C«ng x· víi t− c¸ch lµ nghÜa cña C«ng x·. C«ng x· Paris thÓ mét “tiÒn khu quang vinh cña mét x· hiÖn mét kiÓu tæ chøc x· héi trong s¹ch, héi míi”, víi mét c¬ chÕ thùc thi quyÒn lý t−ëng víi sù ph©n c«ng lao ®éng râ lùc hoµn toµn míi, tiÕn bé h¬n h¼n c¸c rµng, kh¸ch quan vµ c«ng b»ng. Cã thÓ h×nh thøc bé m¸y thùc thi quyÒn lùc ®· nãi, tõ mét khÝa c¹nh nµo ®ã, C«ng x· tõng cã trong lÞch sö. VÒ c¸c cuéc c¸ch Paris gîi nªn h×nh ¶nh mét cÊu tróc tæ m¹ng tr−íc ®ã, M¸c kh¼ng ®Þnh: “tÊt c¶ chøc quan liªu thuÇn tuý. Víi nh÷ng ®Æc c¸c cuéc c¸ch m¹ng ®Òu mang l¹i kÕt ®iÓm Êy, c¸c c¨n bÖnh cè h÷u cña bé m¸y qu¶ duy nhÊt lµ c¶i tiÕn bé m¸y nhµ nhµ n−íc cò nh− bÖnh quan liªu, l¹m n−íc, chø kh«ng ph¶i lµ vøt bá c¸i ¸c dông chøc quyÒn, t×nh tr¹ng hçn t¹p, v« méng lµm nghÑt thë Êy ®i. C¸c phe ph¸i chÝnh phñ,v.v…, ®· ®−îc gi¶i quyÕt. ¤ng vµ ®¶ng cña c¸c giai cÊp thèng trÞ, lu©n viÕt: “Nh÷ng ®Æc quyÒn l·nh chóa cña phiªn nhau giµnh quyÒn thèng trÞ, ®· bän phong kiÕn, cña c¸c thµnh phè vµ coi viÖc chiÕm h÷u (khèng chÕ/®o¹t cña tÇng líp t¨ng l÷ trong thêi trung cæ ®−îc) vµ viÖc l·nh ®¹o bé m¸y chÝnh ®· ®−îc biÕn thµnh nh÷ng thuéc tÝnh cña phñ to lín Êy lµ chiÕn lîi phÈm chñ yÕu mét chÝnh quyÒn nhµ n−íc thèng nhÊt. cña kÎ chiÕn th¾ng. Träng t©m ho¹t ChÝnh quyÒn nµy ®· thay thÕ nh÷ng ®éng cña nã lµ t¹o ra nh÷ng ®éi qu©n chøc s¾c phong kiÕn b»ng nh÷ng viªn th−êng trùc to lín, mét bÇy s©u mät ¨n chøc nhµ n−íc ¨n l−¬ng, nã thu vò khÝ b¸m nhµ n−íc vµ nh÷ng kho¶n c«ng tr¸i cña bän tay sai trung cæ cña chóa ®Êt vµ khæng lå…” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, cña ph−êng héi thÞ d©n ®Ó giao l¹i cho TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, tr.27). mét ®éi qu©n th−êng trùc; nã thay thÕ Bé m¸y nhµ n−íc ¨n b¸m ®iÓn h×nh t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ nhiÒu mµu s¾c víi quyÒn lùc chÝnh trÞ bÞ tha ho¸ ®Õn (hçn t¹p) cña c¸c thÕ lùc trung cæ thï møc tét ®Ønh ®−îc M¸c chØ râ: “…Nhµ ®Þch nhau, b»ng mét c¬ cÊu cã quy cñ cña n−íc ¨n b¸m chØ ph¸t triÓn ®Çy ®ñ nhÊt mét quyÒn lùc nhµ n−íc, víi sù ph©n d−íi §Õ chÕ II. QuyÒn lùc chÝnh phñ, víi c«ng lao ®éng mét c¸ch cã hÖ thèng vµ cã qu©n ®éi th−êng trùc cña nã, víi chÕ ®é cÊp bËc” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn quan l¹i cã quyÒn v¹n n¨ng cña nã, víi tËp, TËp IV, 1983, tr.27). Cô thÓ h¬n, giíi t¨ng l÷ ngu d©n vµ víi hÖ thèng cÊp M¸c ®· nªu vÝ dô: “Nh÷ng c«ng chøng bËc toµ ¸n n« lÖ cña nã, ®· trë nªn ®éc viªn, mâ toµ, nh÷ng ng−êi b¸n ®Êu gi¸, lËp ®èi víi chÝnh ngay x· héi tíi møc lôc sù vµ c¸c viªn chøc kh¸c cña toµ ¸n, mét kÎ phiªu l−u tÇm th−êng ®Õn nùc cho ®Õn nay vÉn lµm giµu nhê chøc vô c−êi, ®øng ®Çu mét bÇy phiªu l−u tham cña hä, b©y giê ®−îc biÕn thµnh nh©n lam, còng ®ñ ®Ó thùc hµnh quyÒn lùc
- 16 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 ®ã. (…) Víi quyÒn lùc cña nã, nã chµ ®¹p ®¶m b¶o c¶i t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ lªn c¶ lîi Ých cña c¸c giai cÊp thèng trÞ hiÖn nay cña n«ng d©n” (C.M¸c vµ vµ nã thay thÕ c¸i nghÞ viÖn lµm v× cña Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, c¸c giai cÊp nµy b»ng nh÷ng ®oµn lËp tr.45-46). Trªn ph−¬ng diÖn quyÒn lùc ph¸p do nã lùa chän vµ b»ng nh÷ng chÝnh trÞ, thµnh tùu to lín cña C«ng x· th−îng nghÞ viªn do nã tr¶ l−¬ng. §Çu Paris lµ “b»ng viÖc thµnh lËp C«ng x·, phiÕu phæ th«ng ®· phª chuÈn uy quyÒn nh©n d©n ®· tù m×nh n¾m lÊy quyÒn tuyÖt ®èi cña nã. Ng−êi ta tuyªn bè nã thùc sù l·nh ®¹o cuéc c¸ch m¹ng vµ lµ c¸i cÇn thiÕt ®Ó duy tr× “trËt tù”, ®ång thêi trong tr−êng hîp thµnh c«ng, nghÜa lµ ®Ó duy tr× sù thèng trÞ cña ®Þa ®· t×m ®−îc c¸ch duy tr× quyÒn l·nh ®¹o chñ vµ cña t− b¶n ®èi víi ng−êi s¶n Êy trong tay cña b¶n th©n nh©n d©n, xuÊt. D−íi bé quÇn ¸o r¸ch m−íp cña b»ng c¸ch thay thÕ bé m¸y nhµ n−íc, bé mét buæi khiªu vò ho¸ trang thêi qu¸ m¸y cai trÞ cña giai cÊp thèng trÞ b»ng khø, nã che giÊu nh÷ng cuéc chÌ chÐn bé m¸y cai trÞ cña m×nh” (C.M¸c vµ hñ b¹i cña hiÖn t¹i vµ th¾ng lîi cña bé Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, phËn ¨n b¸m nhÊt, tøc lµ cña nh÷ng kÎ tr.51-52). ®Çu c¬ chøng kho¸n. Nã ®Ó cho tÊt c¶ VÒ sù vËn ®éng cña c¸c h×nh thøc c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng cña qu¸ khø ®−îc thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ, M¸c ®· chØ tha hå hoµnh hµnh. Vèn lµ n¬i tËp ra r»ng quyÒn lùc nhµ n−íc cña C«ng x· trung nh÷ng hµnh vi ®ª tiÖn, chÝnh ban ®Çu còng chØ lµ mét c«ng cô do giai quyÒn nhµ n−íc Êy ®· cã ®−îc sù biÓu cÊp t− s¶n t¹o ra, dïng ®Ó ®Ëp tan mét hiÖn cuèi cïng vµ tèi cao cña nã trong chÕ ®é x· héi cô thÓ lµ chÕ ®é phong §Õ chÕ II. Tho¹t nh×n th× nã cã vÎ lµ kiÕn. §èi víi giai cÊp t− s¶n, còng nh− th¾ng lîi cuèi cïng cña quyÒn lùc chÝnh ®èi víi bÊt kú mét giai cÊp thèng trÞ nµo phñ Êy ®èi víi x· héi, nh−ng thùc ra th× kh¸c khi thiÕt lËp bé m¸y quyÒn lùc nhµ nã lµ sù tËp hîp cuång ¸m cña tÊt c¶ n−íc, nã ®ãng vai trß “lµ mét ph−¬ng nh÷ng phÇn tö thèi n¸t cña x· héi Êy” tiÖn ®Ó n« dÞch vµ ®Ó lµm giµu”, bëi v× (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp xÐt vÒ b¶n chÊt, “tÊt c¶ c¸c cuéc ph¶n IV, 1983, tr.29-30). c¸ch m¹ng vµ tÊt c¶ c¸c cuéc c¸ch m¹ng Sau khi m« t¶ kh¸ chi tiÕt vÒ bé chØ lµm c¸i viÖc lµ chuyÓn quyÒn lùc cã m¸y thùc thi quyÒn lùc cò, víi ®Æc tr−ng tæ chøc Êy - c¸i quyÒn lùc cã tæ chøc ®Ó cña quyÒn lùc nhµ n−íc, cña quyÒn n« dÞch lao ®éng - tõ tay nµy sang tay hµnh ph¸p tËp trung mµ §Õ chÕ II “chØ kh¸c, tõ mét bé phËn nµy sang mét bé lµ c«ng thøc cuèi cïng” nh− vËy, M¸c ®· phËn kh¸c cña c¸c giai cÊp thèng trÞ” kh¼ng ®Þnh r»ng ph¶n ®Ò thËt sù cña (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp b¶n th©n §Õ chÕ chÝnh lµ C«ng x·. B»ng IV, 1983, tr.30). Tuy nhiªn, vÒ sau nµy, viÖc so s¸nh c¸c chñ tr−¬ng, chÝnh s¸ch víi sù th¾ng lîi cña giai cÊp v« s¶n vµ cña C«ng x· víi nh÷ng ý ®å cña “§¶ng quÇn chóng lao ®éng, C«ng x· ®· tù trËt tù”, M¸c ®· chØ ra r»ng “C«ng x· lµ kh¼ng ®Þnh lµ mét cuéc c¸ch m¹ng quyÒn lùc duy nhÊt cã thÓ ngay lËp tøc chèng l¹i b¶n th©n quyÒn lùc nhµ n−íc ®em l¹i cho n«ng d©n nh÷ng phóc lîi víi t− c¸ch lµ c«ng cô thèng trÞ cña giai lín ngay trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ cÊp nµy ®èi víi giai cÊp kh¸C.M¸c viÕt: hiÖn t¹i cña C«ng x·, ®ång thêi ®ã còng “C«ng x· kh«ng ph¶i lµ mét cuéc c¸ch lµ h×nh thøc qu¶n lý duy nhÊt cã thÓ m¹ng chèng l¹i h×nh thøc nµy hay h×nh
- VÊn ®Ò quyÒn lùc chÝnh trÞ… 17 thøc kh¸c cña chÝnh quyÒn nhµ n−íc, con ®−êng nghÞ viÖn, hoÆc lµm mét ®å chÝnh thèng, lËp hiÕn, céng hoµ hoÆc ch¬i trong tay c¸c giai cÊp thèng trÞ, nay b¶o hoµng. Mµ ®ã lµ mét cuéc c¸ch ®· ®−îc sö dông thÝch hîp víi môc ®Ých m¹ng chèng l¹i b¶n th©n nhµ n−íc, c¸i ch©n chÝnh cña nã lµ lµm cho c¸c c«ng qu¸i thai siªu tù nhiªn Êy cña x· héi; ®ã x· bÇu ra nh÷ng nh©n viªn qu¶n lý vµ lµ viÖc nh©n d©n v× lîi Ých cña b¶n th©n lËp ph¸p thËt sù cña m×nh. ChÝnh nhê mµ ®o¹t trë l¹i ®êi sèng x· héi cña b¶n ®ã, con ®−êng vËn hµnh cña quyÒn lùc th©n m×nh. §ã kh«ng ph¶i lµ mét cuéc trong bé m¸y tæ chøc x· héi ®· ®−îc c¸ch m¹ng ®Ó chuyÓn giao quyÒn lùc Êy c«ng khai ho¸, lµm mÊt ®i tÝnh chÊt bÝ tõ tay mét bé phËn cña giai cÊp thèng hiÓm cña c«ng viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh trÞ nµy sang tay mét bé phËn kh¸c, mµ vµ chÝnh trÞ, vµ thñ tiªu nh÷ng ®Æc lµ mét cuéc c¸ch m¹ng ®Ó ®Ëp tan chÝnh quyÒn ®Æc lîi cña “mét ®¼ng cÊp th¹o ngay bé m¸y ghª tëm ®ã cña sù thèng viÖc”. “C«ng x· lo¹i bá hoµn toµn hÖ trÞ giai cÊp” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, thèng ®¼ng cÊp chÝnh trÞ vµ thay thÕ TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, tr.30-31). nh÷ng «ng chñ ng¹o m¹n cña nh©n d©n Nh− vËy, C«ng x· Paris lµ viÖc x· b»ng nh÷ng ®Çy tí lu«n lu«n cã thÓ bÞ héi ®o¹t l¹i quyÒn lùc nhµ n−íc, lµ viÖc b·i miÔn; thay thÕ mét tr¸ch nhiÖm b¶n th©n quÇn chóng nh©n d©n ®o¹t l¹i t−ëng t−îng b»ng mét tr¸ch nhiÖm thËt quyÒn lùc cña b¶n th©n hä tõ tay c¸c sù, v× nh÷ng ng−êi ®−îc uû nhiÖm nµy giai cÊp thèng trÞ, nh»m xo¸ bá tÊt c¶ lu«n lu«n hµnh ®éng d−íi sù kiÓm so¸t c¸c h×nh thøc quyÒn lùc cã tæ chøc dïng cña nh©n d©n” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, ®Ó ¸p bøc hä. Nãi vÒ lùc l−îng thùc hiÖn TuyÓn tËp, TËp IV, 1983, tr.34-35). TÝnh nhiÖm vô c¸ch m¹ng Êy, M¸c kh¼ng chÊt tiÕn bé cña C«ng x· cßn thÓ hiÖn ë ®Þnh: “ChØ cã nh÷ng ng−êi v« s¶n, nhiÖt “ho¹t ®éng c«ng khai, kh«ng cho r»ng t×nh hõng hùc v× nhiÖm vô x· héi míi m×nh kh«ng cã sai lÇm, kh«ng nÊp sau mµ hä cã nhiÖm vô thùc hiÖn cho toµn mét chÕ ®é quan liªu giÊy tê, kh«ng thÓ x· héi, tøc lµ thñ tiªu tÊt c¶ c¸c giai ng¹i thõa nhËn nh÷ng sai lÇm cña m×nh cÊp vµ sù thèng trÞ giai cÊp, míi lµ b»ng c¸ch söa ch÷a nh÷ng sai lÇm Êy” nh÷ng ng−êi cã thÓ ®Ëp tan nhµ n−íc, (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp c«ng cô cña sù thèng trÞ giai cÊp ®ã, ®Ëp IV, 1983, tr.35-36). tan quyÒn lùc chÝnh phñ tËp trung vµ cã Nh− vËy, theo M¸c , “C«ng x· lµ sù tæ chøc ®ã, c¸i quyÒn lùc do tiÕm ®o¹t phñ ®Þnh kiªn quyÕt quyÒn lùc nhµ mµ trë thµnh chñ nh©n cña x· héi, chø n−íc”, phñ ®Þnh mäi sù thèng trÞ giai kh«ng ph¶i lµ ®Çy tí cña x· héi” (C.M¸c cÊp, mÆc dï ban ®Çu nã vÉn mang h×nh vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, thøc lµ tæ chøc quyÒn lùc cña giai cÊp 1983, tr.32). c«ng nh©n, lµ ph−¬ng tiÖn ®Ó ®µn ¸p c¸c TÝnh chÊt d©n chñ, tiÕn bé cña bé giai cÊp thèng trÞ, bãc lét. QuyÒn lùc m¸y chÝnh quyÒn C«ng x· ®−îc M¸c chÝnh trÞ cña C«ng x· vÉn mang tÝnh nhÊn m¹nh khi «ng chøng minh sù thay chÊt “lµ b¹o lùc cã tæ chøc cña mét giai ®æi vÒ chÊt cña quyÒn lùc nhµ n−íc. cÊp ®Ó trÊn ¸p mét giai cÊp kh¸c”. Tuy QuyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng, c¸i mµ tõ nhiªn, xÐt vÒ tæng thÓ trªn con ®−êng tr−íc cho ®Õn lóc ®ã vÉn bÞ l¹m dông gi¶i phãng toµn thÓ nh©n lo¹i, viÖc ®¶m hoÆc lµm mét ph−¬ng tiÖn phª chuÈn b¶o tÝnh chÊt c«ng cô b¹o lùc Êy lµ b−íc quyÒn lùc nhµ n−íc thÇn th¸nh b»ng ®i kh«ng thÓ bá qua. ViÖc giµnh, gi÷ vµ
- 18 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña giai cÊp Tµi liÖu tham kh¶o v« s¶n cÇn ph¶i tr¶i qua nh÷ng b−íc 1. ¡ng-Ghen (1980), Göi uû ban th«ng kh¸c nhau. Tr−íc hÕt, giai cÊp v« s¶n tin céng s¶n ë Bruyxen, trong C.M¸c cÇn ph¶i giµnh lÊy chÝnh quyÒn nhµ vµ Ph.¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp I, n−íc, kiÓm so¸t ®−îc quyÒn lùc nhµ Nxb. Sù thËt, Hµ Néi. n−íc vµ tõng b−íc thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô lÞch sö cña m×nh. Sau nµy, 2. ¡ng-Ghen (1993), VÊn ®Ò ngµy lao trong bøc th− göi nhµ XHCN Mü Philip ®éng 10 giê, trong C.M¸c vµ Ph.¡ng- Van Patten vµo n¨m 1883, ¡ng-Ghen Ghen, Toµn tËp, TËp 7, Nxb. ChÝnh còng kh¼ng ®Þnh l¹i: “…giai cÊp nh÷ng trÞ quèc gia, Hµ Néi. ng−êi v« s¶n tr−íc hÕt ph¶i chiÕm lÊy 3. Ph.¡ng-Ghen (1983), Bµn vÒ quyÒn uy, chÝnh quyÒn nhµ n−íc cã tæ chøc vµ dùa trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-Ghen, TuyÓn vµo nã mµ ®µn ¸p sù ph¶n kh¸ng cña tËp, TËp IV, Nxb. Sù thËt, Hµ Néi. giai cÊp c¸c nhµ t− b¶n vµ tæ chøc x· héi theo kiÓu míi” (C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, 4. C.M¸c (1983), Dù th¶o lÇn thø nhÊt Toµn tËp, TËp 36, 1999, tr.21). cña “Néi chiÕn ë Ph¸p”, trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-Ghen, TuyÓn tËp, TËp IV, Cã thÓ nãi, th«ng qua c¸c t¸c phÈm Nxb. Sù thËt, Hµ Néi. kinh ®iÓn cña hai nhµ m¸c-xÝt tiÒn bèi C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, chóng ta cµng 5. M¸c vµ ¡ng-Ghen (1995), Tuyªn ng«n nhËn thÊy râ r»ng quyÒn lùc chÝnh trÞ cña §¶ng Céng s¶n, trong C.M¸c vµ vµ thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ nh÷ng Ph. ¡ng-Ghen, Toµn tËp, TËp 4, Nxb. vÊn ®Ò rÊt quan träng trong ®êi sèng x· ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi. héi. Trong c¸c cuéc c¸ch m¹ng x· héi, 6. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, thùc chÊt quyÒn lùc thuéc vÒ ai vµ c¸ch TËp 3 (1995), Nxb. ChÝnh trÞ quèc thøc mµ quyÒn lùc Êy ®−îc thùc thi nh− gia, Hµ Néi. thÕ nµo chÝnh lµ c¸i quyÕt ®Þnh tÝnh 7. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, chÊt cña cuéc c¸ch m¹ng Êy. Dï tr¶i qua TËp 4 (1995), Nxb. ChÝnh trÞ quèc nh÷ng b−íc th¨ng trÇm cña lÞch sö, gia, Hµ Néi. quyÒn lùc cã thÓ chuyÓn tõ tay nhãm x· héi nµy sang nhãm x· héi kh¸c víi t− 8. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, c¸ch lµ nh÷ng giai cÊp thèng trÞ x· héi, TËp 18 (1994), Nxb. ChÝnh trÞ quèc nh−ng cuèi cïng nã sÏ trë vÒ tay ®«ng gia, Hµ Néi. ®¶o quÇn chóng nh©n d©n - nh÷ng chñ 9. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, nh©n ®Ých thùc cña nã. Nh÷ng bé m¸y TËp 36 (1999), Nxb. ChÝnh trÞ quèc thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ cã thÓ tr¶i gia, Hµ Néi. qua h×nh thøc nµy hay h×nh thøc kh¸c qua c¸c thêi kú nh−ng theo logic tÊt 10. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, yÕu, nh÷ng bé m¸y ®ã sÏ ph¸t triÓn ®Õn TËp 41 (1995), Nxb. ChÝnh trÞ quèc giai ®o¹n “tù tiªu vong”. C¸c nhµ n−íc gia, Hµ Néi. chuyªn chÝnh v« s¶n chÝnh lµ h×nh thøc 11. C.M¸c vµ Ph.¡ng-Ghen, Toµn tËp, cuèi cïng cña nh÷ng bé m¸y thùc thi TËp 42 (1995), Nxb. ChÝnh trÞ quèc quyÒn lùc chÝnh trÞ ®ã gia, Hµ Néi.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học