Xem mẫu
- VAN DE HOANG SA VA TRlTdNG SA TREN BAO CHI TIENG VIET 6 NlTdC TA DAU THE KY XX NGUYEN VAN KHANH' LirONG THUY LAN HUONG" 1. May n i t v l h a i q u a n d a o Hoang Nguyen (ve nam 1838) da ghi ro phia Bae Sa vk Trflchig Sa la Hoang Sa va phia Nam la Van Ly Ho&ng Sa v^ Tnlcfng Sa \k hai quin dao Trfldng Sa thuoc chu quyin cua nhk nfldc ngoli khoi Biln Ddng thu^c chu quyin cua Vigt Nam... Vi^t Nam. Vko t h i ky XVI-XVII, hai quin Quin dao Hoang Sa nam trong khoang dao nky thfldng dfl^c goi dfldi tgn ehung la: ISMS' den IT^IS' vi Bae; 110" den 113" kinh Bdi Cdt Vdng, Hodng Sa, Bai Hodng Sa, Dong, each dao Ly Sdn (Cfl Lao R6) tinh D(^i TrUdng Sa, Van Ly TrUdng Sa... Tren Quang Ngai hdn 120 hai ly (222km) vk nhijing ban d l d i u tign cua cac nhk h t o g Thanh pho Da Nftng ;70 hai 1^ (315km). hai phuong Tfiy, quin dao Hoilng Sa, Paracels la mot quin dao bao gSm cac dao, Tnl6ng Sa thu6ng dfldc ve thanh mpt dai bai da ngim trai tfl Bfic xuo'^ng Nam, tfldng liln. Nhung, nhd c6 sfl phat trien cua flng vdi dai bd bien tfl Thfla Thign • H u l ng&nh h^ng hai va ky thufit hai dl ngn vi den Quy Nhdn. Quin dao gIm trgn 30 hon tri cua hai quin dao Ho&ng Sa, Tnidng Sa dao, con da, san ho, bai cat nlim rai rac ngky eing dfli?c t h i hign chinh xae theo trgn mfit vung bien rpng tfl Tay sang Dong diing nhfl si^ t i n tai thilc te cua ehung (1). khoang 100 hai ly, tfl Bfic xuong Nam Trgn nhilu ban do ciia cac nhk hkng hai Bo khoang 85 hai ly, chilm mdt dign tfch Dko Nha, Hk Lan, Anh, Phap..., quin dao khoang IS.OOOkm^. Hoing Sa thfldng dfldc goi Ik Paracels (hay Quin dao Ho&ng Sa chia th&nh hai Parcels, Pracels), cdn quin dao Tnidng Sa nhdm: Nhdm phia dong goi la An Vinh dihfc ghi \k Spratly. Theo Giko sU Pidre (Jbnphitrite, goi theo ten cua mot tau Phap Yvea Manguin, ten goi Paracels c6 nguIn bi bao danh dat vao vung dao) va nhom goc tfl tilng Bo Dko Nha. Theo do, "Ithas de Ludi Lilm (Croissant). Gifla hai nhdm each ParceV c6 nghia \k "da ngim" (2). Trong nhau khoang 70km. Nhim An Vinh bao "Dai Nam nhdt thdng todn d&' ddi nhk gom dao Phfl Lfim (Wood), dao Bk •OS. TS. Trfldng Dai hoc KHXH&NV-DHQGHN " Trudng Dai hoc KHXH&NV-DHQGHN
- Rghien ethi Ijch siSr. s6 6.8013 (Jtocheuse), dao Nam vk dao Trung {Milieu, Ngofii ra cdn nhilu dao nho vfi bai dfi ngfim dao Bdc (^ord), dao Cay (TVec), 6 phia nhfl: Sinh Tin Ddng, Chfl Th$p, Chfiu Ddng ]k dao Linh Cdn (Lincoln), Phfl Lam Vign, Ga Ven, Ken Nan, Dfi Ldn, Thuyin la nhiing dao ldn, dign tich 1,6km'. Cac dao Chfii. Cfic dao b day ciing cd vfinh dfi san hd phfa Tfiy goi \k nhdm Lfldi Lilm (Nguygt ngfim, rpng hfing trfim mit, che chd cho dao , Thilm) gIm 5 dao chmh. Ldn xihSt Ik dao; trfldc nhflng dpt sdng ldn. Phfin ldn cfic dao Hflu Nhat (ftobert, D,32km=0, Quang Hda nfiy, khi thuy triiu xuong mdi noi len vdi (Puncan, 0,48km^, da Thu Lu (Palm, di^n tfch tfldng d ^ ldn nhfl dao Thuyin 0,09km^, Duy Mong (X>rummond, Chfii, Dfi Tfiy, Da Ldn. T i n g didn tich phfin 0,41km^, Homing Sa (Pattle, 0,3km'^. 6 noi cua t i t ca cfic dao, dfi, con, bai d qufin phia Nam ed dao Quang Anh (Jdoney, dao Trfldng Sa khoang lOkm^ tfldng dUdng 0,5km^, dao Tri Tdn cung \k nhflng dao vdi qufin dao Hofing Sa, nhflng qufin dao ldn, cd vinh dai san ho bao quanh. Cflng Trfldng Sa trai ra tren mdt viing biln r§ng vdi 2 nhdm dao tren, vflng q u i n dao cdn ed gfip hdn 10 Ifin qufin dao Hofing Sa... 30 dao nho, cac bai can, da ngim. Cae bai 2. H o a n g Sa, Tri^dng Sa t r € n c a c bao san ho, da ngim... Ik moi de doa doi vdi V i l t N a m d a u t h ^ k y XX tau, thuyin khi qua lai viing quin dao (3). Dfiu t h i ky XX, Biln Ddng dfte bidt la Cach quin dao Hoang Sa v l phia Ddng vfin d l Hofing Sa, Trfldng Sa cila Vilt Nam Nam 300 hai ly (555km) Ik quin dao da thu hflt dfl^ sfl quan tfim cua khdng chi Trudng Sa (Spratly) do ngfldi Anh d^t n&m chinh gidi mfi ca bfio gidi vfi nhilu tfing ldp 1867. Quin dao Trfldng Sa gIm khoang xa hdi Vi$t Nam. Tren nhilu td bao (gom ea 100 dao, bai da va ran san ho... n4m trong tig'ng Phfip vfi tilng Vi$t) dfi cho dfing khoang 6°50' den 12*'00' vi B&c; lll-SO' din nhflng bfii vilt v l Bien Ddng, v l hai qufin 117''3D' kinh Ddng, gom khoang hdn mdt dao Hofing Sa vfi Trfldng Sa mfi tfip tmng trfim hdn dao, da, con san hd vfi bai san ho, nhfi't Ifi cudc tranh bien v l chu quyin cua n i m rai rkc tren mot vung bien r^ng tfl Tay Vigt Nam trdn hai qufin dao nfiy (4). sang Ding khoang gin 350 hai 1^, tfl Bfic Nlu tfnh v l so Itidng bfio chi, b Vilt xuong Nam khoang hdn 360 hai 1^, chilm Nam vfio cudi thSip ky 1920, da xufi^t hi^n mot di§n tfch bien khoang 160.000- vfi t i n t£ii khoang 154 td bfio, tap chi. 180.000km^ Dao gin d i t lien nhfi't Ifi dao Nhflng dg'n nay, do cong tfic bao quan ban Trfldng Sa cfich vinh Cam Ranh (Khfinh ehe vfi nhfit Ifi do thdi gian c6 han ngn Hda) khoang 250 hai ly, each dilm gin chung tdi mdi chi cd dieu ki$n tfip trung nhfi't cua dao Hai Nam (Trung Qudc) khao cflu mdt so tap chi, td bfio tigu bilu khoang trgn 600 hai ly vfi cfich dao Dfii xufit ban tai Hfi Ndi nhfl T^p chf Nam Loan khoang 960 hai 1;^. Phong cua Pham QujUih, Tap chf Tri Tdn, Dp cao trung binh trgn mfit nfldc cua cfic Trung Bdc Chd nhdt cua Nguyin Doan dao tfl 3 din 5m. Ldn nhfft Ifi dao Ba Binh Vflgng; Bfio TUng B&n cua Hu^nh Thiic (Itu • Aba) rdng khoang 0,6km^ sau dd Ifi Khfing xu^'t ban tai Hul', Bfio Cdng Ludn cac dao Song Tik Tfiy (dfii 700m, rong xufit ban t^i Sfii Gdn. Cfic td bfio nfiy c6 300m), Nam Yet (dai gfin 800m, rong thdi gian ton tai dai n g ^ khfic nhau. Nam 200m), Trfldng Sa, Song Tii Ddng, Thi Tii, Phong Ifi tap chf nguydt san xufit ban tfl Loai Ta, Sinh Tin, Vinh Viln, An Bang... nfim 1917 din nfim 1934; Tri Tdn Ifi tap chi
- via d& Ijoang 8a va Tnrdng So.. vfin hda ra hfing tufin xufit ban tfl nfim da giii cdng hfim cho Cdng sfl Trung QuIc d 1941 din nfim 1945; Trung Bae Chu nhdt Paris ngu chu quyin ciia Phap ddi vdi qufin Ifi tufin bfio xufit ban tfl nfim 1942 den nfim dao Hoang Sa vfi de nghi phia Trung QuIc 1944; Tii'ng Bdn xufit ban moi tufin hai so c6 mpt giai phfip hflu nghi hay giai phfip tfl nfim 1927 din nfim 1943; Bfio Cdng trpng tfii. Su kign nfiy da dfldc nhilu td bfio, Ludn xufit ban tfl nfim 1922 den 1939, Iflc tap chf khi fi'y dfla tin nhfl Tiing Bdn, Nam dfiu cung ra mdi tufin hai s i nhflng sau dd Ph^ng... Tap chi Nam Phong s i 172 ra chuyin sang xufit ban hfing ngfiy (nghi Chu thfing 5 nfim 1932, trang 551-557 cd bfii: nhfit). Qua nhflng tap chi, s i bao da khao "Nudc Phdp mud'n ddi ddo Tdy sa (Siosan) sfit, chung tdi nhfin thfiy r i n g cac bai vilt cho ddn Viet Nam ta", dang trong mue ve bien dao cua Vigt Nam t^p tmng vfio "7%di ddm - Viec trong nUdc", dfldc chu mdt so nfim chii yeu nhfl nfim 1931 - 1932, thich Ifi trich hai bfii dfing cua Ngg bdo vfi dfic bi^t Ifi nfim 1938. Bfio Tieng Dan. Hfiu qua nfing n l culc khung khoang Ndi dung ehinh eua bfii vilt nfiy dfi md kinh t l 1929-1932 da d&n din nhilu biln ta chi tilt cudc tranh bidn gifla Chinh ddng sfiu sic trong hch sii khu vUc vfi t h i quyin Tmng Hoa dfin qud'c vfi Chfnh phii gidi. Si^ xufit hidn ciia chu nghia phat xit Phfip thdng qua nhflng ly le moi bfin dfla ra vfi tham vpng bfinh trfldng eua eac nfldc de khing dinh chii quyin b qufin dao Dflc, •$•, Nhfit da khiln tinh hinh chinh tri Hofing Sa. Phfin cuH bfii viet Ifi mot vfii f t h i gidi trd nen h i t sflc efing thing. Cfic kiln cua tfic gia dd'i vdi qufin dao lfiu nay it cudc chig'n tranh khu vfle hit dfiu xay ra. dfl^c nhfic tdi. L^ lg chu ylu cua gidi cfim TrUdc sfl thay doi cua tinh hinh t h i gidi, quyin Tmng Hoa Ifi do qufin dao nfiy gfin vfin dl an ninh quoc gia dflpc dfit ra vfi cfic vdi Qujfnh Nhai dai dao (dao Hai Nam) cua nudc diu dfinh stf chu y dfic bifit din nhiing hp hdn Ifi bd biln Vidt Nam. "Hg viin le: qufin dao ngofii bien khdi. Qufin dao Hofing ddo Tdy-sa vi tri d phia dong Qu^nh-nhai Sa, khi dd gpi Ifi dao "Tfiy Sa" hay dao dai ddo, cdch Quynh-nhai cd 145 hdi ly, md Paracels, dfi trd thanh myc tidu cua eac bd biin ni/dc Nam thi d vi phia tdy Quynh- nfldc Tnmg Quoc, l^fit Ban va chinh nhai, xa cdch den 185 hdi ly, quyii khdng quyin Phfip da co nhflng chu tnidng, hfinh phdi Id cua niidc Nam. Bat trong ddo Tdy- dpng dl bao v6 chu quyen tren cfic qufin sa todn Id chdt cdt vd nhQng vo sd, hen, trii dao (5). mdy canh rOng gd vd it md phdi-phdt c6 the bon cdy dUdc thi khdng cd gid tri gi vi thUc Nfim 1932, vSii d l chu quyin dH vdi ddn chinh sdch. Mdt thoi ddt cd hoang dy, qufin dao Hofing Sa nli len, md dfiu bang xUa nay chl cd ngiidi Quynh-nhai d do kiS'm vi^c chfnh quyin Tfldng Gidi Thach nhfin cd sinh nhai, chUa thdy co ngUdi An-nam qufin dao Hofing Sa thudc "chu quyin" cua ndo cU tru, thi cd le gi bdo Tdy-sa-ddo Id Tmng Qudc vfi cd y dinh cho ph^p chinh cua nUdc Nam" (6). quyin Quang Dong cfl ngfldi ra khai thfic phot phfit b Hoang Sa. Lfip tflc, ngfiy 4-2- Trfldc nhflng ly le cua chfnh quyin 1931 vfi 24-4-1932, Chinh quyin Phap len Tmng Hoa dan qudc, chfnh phu Phfip dfi tilng phan ddi ke hoach dd ciia Tmng Qudc cho dilu tra vfi dfla ra nhflng chflng cfl ro vfi khing dinh qufin dao Hofing Sa Ifi cua rfing chiing minh chu quyen qufin dao Vi^t Nam. TrUdc dd, ngfiy 4-1-1932, Phfip Hofing Sa Ifi cua Vi$t Nam. Theo dd: "1- Xlt
- Rghifin cihi Lich sit. s6 6.8013 trong sii ky' Vi$t Nam, nfim 1816, vua Gia tai ciing thdi gian dd nhfl Bfio Bdng Phdp, Long da tflhg quan tri cai dao fiy, vfi da CdngLuan... khdng thfi'y dfing tin. cfim cd Vi^t Nam b trdn mieng dfit fiy roi. Trung Qudc khi do dang phai don Iflc Nfim 1835 vua lai sai ngfldi den xfiy thfip ddi phd vdi cupc chien tranh xfim Iflijc eua vfi dflng bia b dfiy nfla. 2- Nfim 1898, c h i ^ Nh^t Ban, cdn thflc dfin Phfip ciing chfla tfiu Belleon vfi tfiu Vnojimou cua nfldc Anh t h i huy ddng nguon Iflc, k h i n g dinh vfi bao hi dfim b eanh dao Tay sa, bfiy gid cd bpn vd chii quyin b qufin dao Hofing Sa ma chi thuyin chfii ngfldi Tfiu Ifiy trdm nhflng muln duy tri quyin ldi ciia hp d thudc dia. milng dong b tfiu fiy, vien Linh sfl Anh D I trfinh khdi sfl nhdm ngd cua qufin dpi ddng tai Qu^nh nhai hai k h i u cd dem viec Nhat Ban, chfnh quyin dd hd Phfip da fiy khfing nghi vdi Chanh phu Tfiu thi khdng cd nhiing bien phfip manh me trong Chanh phu Tfiu phuc dfip rfing: "Bdo Tdy vfi'n d l biln dao. Chfnh vi v^y, sau m$t vfii sa khdng thudc vi tinh thd Tdu, nUdc Tdu nfim ifing xud'ng, den nfim 1938 khi tlnh khdng chiu trdch nhiem viec dy ". Chflng cd hinh t h i gidi trd nen h i t sflc cfing thing, xfic thuc nhu vfiy, dao Tay-sa qua thudc ve cudc Chien tranh the gidi thfl Hai sfip n l dia phfin nfldc Nam, hdn mdt trfim nam ra, dfic bigt Ifi khi Nhfit Ban cho qufin dfinh nay, khdng ai di nghi" (7). "Chinh phii Dai- chilm dao Hai Nam (Trung Qudc), thi vfin Phap lai bien lufin mdt cfich minh bach d l chu quyen dao Hofing Sa lai trd thfinh rfing: neu dao Tfiy-sa khdng phai Ifi cua mdt trong nhflng tam diem cila quan he nfldc Nam, thi sao vua Gia-long da din khu vflc. Vfin de chii quyen dao Hofing Sa quan tri tfl nfim 1816? Sao vua Gia-long dfi khi fi'y dfldc rfi't nhilu td bfio Idn dfla tin sai quan din xfiy bia, xfiy thap tfl nfim nhu Bao Bdng Phdp b Hfi Ndi, Bfio TUng 1835? Lai tra cfic sfich "Hfing hai chi nam" Bdn b Hue, Cdng Ludn b Sai Gdn. Bao ciia cfic sd trfic liidng nfldc Anh, nfldc My Ti^ng Bdn dfing vfiii d l tranh chfip chu lfim ra, cung thfi'y ndi: ddo Tdy-sa mdi di'n quyin dao Hofing Sa, chu ylu gifla Nhfit vfi ndm 1909 Chdnh phu Trung-qudc mdi liet Phap hen tuc trgn 4 so liln tfl so 1230 den vdo bdn do" (8). Nhflng bfing chflng tron da s i 1233 (12-7-1938 din 21-7-1938). chflng minh mdt cfich cd cd sd rfing qufin dao Hofing Sa thudc chu quyen cua Viet S I 1230 ra ngfiy 12-7-1938 cd bfii "Qudn Nam. Mac dfl da cd nhiing chflng cfl xae ddo Tdy Sa (Paracels) vdi Nhdt vd Phdp" thuc nhfl vfiy nhflng chinh quyin Tmng dfing tren trang nhfi^t. Dfiy Ifi bfii vilt tong Hoa dfin quIc vfin khdng ehiu cdng nhfin si^ hdp tfl mdt so* td bfio khac nen khdng cd ten thflc lich sui h i l n nhien do (9)! tac gia. Sd' 1231 ra ngfiy 16-7, trang nhfit dfing hai bfii lign quan den vfin d l qufin Trong thdi gian dd, phat xft Nhfit bfit dfiu dao "Tfiy Sa": "Qudn ddo Tdy Sa trd thdnh xam chiem miln Ddng Bfic Trung Qudc. vdn di quan trpng" cua Hai Au vfi bfii Trong tfl tudng bfinh trfldng ve phia nam, "Quanh mieng dia phdn Paracels" dfl^c tfip Nhfit Ban cung da ehu f den qufin dao hqfp tfl cac td bfio nfldc ngofii. Trong dd, bfii Hofing Sa vfi mud'n chilm Ifi'y qufin dao nfiy viet cua tfic gia Hai Au cd trich dfin tfl li^u nen da cd hfinh ddng can thiep. Tuy nhidn, tfl Bfio Bdng Phdp. S i 1232 ra ngfiy 19-7, cd ve nfim 1932 vfi'n d l Hofing Sa chfla thfit dflng bfii "Viic Paracels (Tdy Sa) Phdp efi'p thig't lam, nd chi nli len it lfiu rii lai chinh thtic nhdn chu quyin ddo dy" cung Ifing xud'ng. Vi vfiy, nhiing td bfio khfic ton tren trang nhfit vdi cfic thdng tin d\l
- Van de Ijoang Sa va Tnrtog Sa.. hdp tfl nhflng td bao nfldc ngofii nhfl tin tfl ndi dung chfnh v l "Cdch di phdng may ben cfic td bfio Anh d Hfldng Cang, Bfio hiim yiii Saigon • Cap Saint-Jacquen Impartial b Ddng Kinh (Tokyo, Nhfit Ban). Haiphong - Hongay vd nhiing bin nho d So 1233 ra ngfiy 21-7-1938 v&n tilp tuc ven bd bi£n Bdng Buong'. Dfiy thiic chit dfing bfii ve tinh hinh tranh ehfip tai dao ehinh la de cfip den vfin de phdng thil ven Hofing Sa vdi tieu dl "Vdn diqudn ddo Tdy bien vdi cfic hai cang quan trpng cvia Vidt Sa" trgn trang nhfit vfi trang 3, npi dimg Nam (Cap Saint-Jacquen Ifi ten Phfip dfit cung dfldc ting hdp tfl cfic td bfio nfldc eho cang Viing Tfiu). ngoai. S I ra ngfiy thfl 4, 6-7-1938 (so 7746) Cflng thdi gian nfiy, Bfio Cdng Ludn dfing tilp bfii "Phdp dd chiim qudn ddo xufit ban d Nam K^ ciing lien tuc dfing Paracels d biin Bgi Thanh" tren trang nhfit nhflng bfii vilt ve vfin d l chu quyin qufin trong muc "Thi gidi Tfin vfin". Ngay sau do, dao Hofing Sa. Trfldc dd, Bfio Cdng Lugn ra so 7747 ra ngfiy 7-7-1938 dfing bfii "Nhdt ngfiy 7-2-1938 (so 7621) trong phfin "Trong tinh gidnh mdt cu lao trong qudn ddo cupe Trung Nhflt chien tranh" cd dfing bai Paracels". So 7749 ra ngfiy 9-7 trong phfin "Cit lao Hdi Nam, khdu sung l^c ngp dan "Mpt vSh d l quan he" dfing tilp bfii "Phdp, sdn nhdm vdo trdi tim xd Bdng Buan^' Hoa, NhUt tranh gidnh qudn ddo Paracels • trgn trang 3, dich tfl bfio Echo d 'Indochine. Nudc Viet Nam dd ldm chu tnidc chdng?' Bfii bfio nfiy dfi di cfip din vi tri hilm ylu ciia dao Hai Nam dli vdi khu vi^c Viln Vfin de tranh cai nfiy dfldc dfing tai tren Ddng va viee Nhfit Ban dfinh chilm dao nhilu so' bao sau dd nhfl so 7750 ra ngfiy nfiy da de dpa din n l n hda binh cua Ddng 11-7-1938 trong phfin "Thi gidi Tfin vfin" cd Dudng. Bai bao ed trich nhfin xgt cila Bfio dfla mfiu tin "NhUt cUng mud'n gidnh ddo Bdc Binh Tdn vdn (Peskin Chronicle) bfin Paracels, nhUng...". Sau dd, vfin dl cd ve ve dia vi cua Ddng Dfldng: 'Vi^c nflde Phfip trd ndn ndng hoi hdn khi cd ca mdt bfii vilt chilm dao Tay Sa (Paraul) dao nfiy nUdc dfii dfldc dfing trdn trang nhfit cua so' bao Nhflt Cling lfim le muon cfldp, da lfim t i n 7751 ra ngay 12-7 vdi tiia dl "Qudn ddo thUdng ldn Idng due vpng ciia Nhflt trong Tdy sa khdng phdi la cua nUdc Nhut! - bd biln Trung-hoa. Chiem dfldc dao fiy Song Nhut se diing vo liic md chiim doat nudc Phap cd t h i md mdt dfldng giao thdng qudn ddo dy chdng?". Vfi sd' 1752 ra ngfiy thing nil Quang - Chfiu Loan, Hai Phdng, 13-7, trong phfin "Tmng Nhflt chiln cudc" Sfii Gdn vdi dao Tfiy Sa vfi lfim vQng them lai dfla tin "Thuy qudn NhUt keo lin chii'm sii hiing cfldng ciia minh d miln nam Thfii ddo Tdy sa... nhUng bi chiin ham Phdp ra Binh Dfldng" (10). ngdn cdn, chiing phdi rilt im xud'ng tdu". So 7753 ra ngfiy 15-7 cd bfii "Phdp chdnh Sau dd, s i bfio 7658 ra ngfiy 22-3-1938 thiic cho Nhut hay chiim qudn ddo Tdy sa" ed trich dfing mdt mfiu tin ngfin vdi tieu d l trong phfin 'The gidi Tfin vfin". Cuoi cflng "BUng mdt hdi ddng trin qudn ddo Ifi so 7754 ra ngfiy 16-7-1938 trong phfin Paracels phia ddng Tourane" (Tourane Ifi "Trung Nhflt chiln cu^c" cd dfing tin "Phdp ten ngfldi Phfip goi Thfinh p h i Dfi Nang). trd ldi vi vu qudn ddo Tdy sa" tren trang 6. Tilp theo, so bfio 7693 ra ngfiy 3-5-1938 Sau dd, vfin de nfiy bfit dfiu Ifing xuong vfi tren trang 3 cd dfing bfii "Vdn di phdng thu khdng dfldc nhfic den trdn cfic bfio nfla. Ddng Biian^' ciia tfic gia V.B, bfii vilt vdi
- 20 Hghl&i cihi Lieh sil'. stf 6.2013 Npi dung chu ylu cua cfic bfii bao vilt v l - Nfim 1932, vfin d l dao 'Tfiy Sa" nli ldn vfin d l qufin dao Hoang Sa trong khoang vdi cudc tranh gifinh chii quyin giiia Tmng thdi gian dau vfi giiia nam 1938 la ndi v l sfl QuIc vfi Phfip, sau dd hi Nhfit Ban can tranh chfip gifla Phfip, Hoa, Nhfit. Nfldc thi$p. Cac ben tranh cai m^t thdi gian rii nfio Cling dfla ra nhflng ly le dl gifinh Ifiy lai ling xud'ng, Cfic nfldc chfla ed hfinh chu quyin qufin dao. Nhflng lufin dilu dpng quan sii ddi vdi qufin dao nay. chinh cua Trung Qudc vfi lfip lufin ciia nfldc - Dfiu nam 1938, Phap nhfin thfiy trong Phfip v l dao 'Tfiy Sa" Ifi cua Vidt Nam thi k l ho^ch chilm dao Hai Nam cua Nhfit cd ban vfin nhfl nfim 1932. Cdn nhiing 1^ le Ban ed ndi din qufin dao 'Tfiy Sa". Tfl dd, mfi Nh^t Ban dfla ra v l cd ban la xufit phfit Chfnh phii Phap khi dd mdi lo cho so minh tfl nhfin thflc cua mdt cdng dfin Nhfit Ban - cila thudc dia Ddng Dfldng vfi phai tfiu dng Suej Hirata, giam doc mdt cdng ty ky ehiln tdi gifl qflfin dao nfiy. Mfic du vfiy, Bd nghg Nhfit Ban. Lfi ngfldi tflng den dao ngoai giao Phfip vfin tuydn bd' "chfla phai lfi Paracels khai thfic phdt phat tfl nfim 1917, gifl Ifi'y quyin sd hflu, mfi lfi de bao ve cfic Hirata khfing dinh chinh minh da "tim ra" dan chfii Ifldi ngfldi Vidt Nam hidn lfim fln d qufin dao fiy vfi lfim v i ^ d dfiy trong suit cflng nhflng hai dflng vfi thidn van dfii da 20 nfim (1917-1938). Vi vfiy, qufin dao dflng d dfi'y; vfi theo dfl lu^n Phfip, thi dl Hofing Sa phai thudc ve Nhfit Ban vi dng ta cho Nhfit khoi diing lam ndi cfln eft cho hai lfi ngfldi Nhfit! Tinh den thdi dilm dd, cd qufin vfi khdng qufin cua hp" (14). khoang 240 ngfldi Nhfit lfim vi$c d qufin dao vi t h i Phap khdng ed quyin gi v l qufin Thfing 3-1938, Phfip da hofin thanh viec dao 'Tfiy Sa" ca (11). Td'ng hpp thing tin tfl dilng mdt hai dflng tren dao Pattle (Hofing cac bfii bao vid't v l cude tranh cha'p ehu Sa) thudc qufin dao Paracels d gifla dfldng quyin d qufin dao Hofing Sa cd t h i trinh Sfii Gdn - Hdng Kdng (15). Ciing vdi dd, bfiy khfii qufit thfinh mdt so si^ kien vfi n^i nhilu ddi lfnh Vidt Nam da dfldc efl din dung sau: dao di gifl cfic din biln va dfii thidn vfin da dfldc dflng ien d vflng qufin dao (16). - Nfim 1909, triiu dinh nha Thanh tfl Ngfiy 6-7-1938, sau khi Phap tuyen bo nhan qufin dao 'Tfiy Sa" la cila hp va Chmh chfnh thflc chilm qufin dao Paracels, nhilu phll Phfip da tuyen bd' quyen sd hflu cua nfldc bfit dfiu nhay vfio tranh gianh ehu Ddng Dfldng ddi vdi qufin dao nfiy. Nhiing quyin. Viec chilm cfl qufin dao nfiy trd vi nhilu nguyen nhan, Phap da khdng cd thfinh mdt vfin d l qud'c t l mfi cac nfldc nhflng hfinh ddng manh me de khing dinh quan tfim. Nhfit Ban kich liet phan doi chu quyin cua Viet Nam ddi vdi vflng qufin Phap chilm qufin dao Hofing Sa va cho dao (12). r i n g Phfip lfim nhfl vfiy lfi td thai dp chd'ng - Khoang nfim 1930-1931, trong Tap chf Nhfit. Ngfiy 7-7-1938, bd Ngoai giao Nhfit Eveil Economique de I 'Indochine, nhk tfin Ban da gfli mdt ban thdng di$p cho vien vfln Cucherousset da viet bfii kdu gpi Chfnh lanh sfl Phfip d Nhfit Ban phan ddi viec phii Ddng Dfldng chu y din qufin dao 'Tfiy Chfnh phii Phap cho binh lfnh Viet Nam ra Sa" do vi trf chien Ifldc qufin sfl ciia nd vfi chilm qufin dao Paracels. Hdn nQa, khi xay nen chfnh thflc sfip nhfip vfio ban do Ddng ra cudc chig'n tranh Hoa - Nhfit, Phfip vfi Phfip (13). Nhat Ban 3a ky mdt hiep fldc v l qufin dao Paracels va hai nfldc da cam k i t r i n g se
- v&n d& Ijotog 8a va Tmdng Sa... 21 khdng xfim chilm qufin dao nfiy. Vide chfnh Ban bfle thdng diep ciia Chfnh phu Phfip quyin Phfip dfla qufin ra dao tflc lfi Phfip chfnh thflc thdng bao Phfip da chilm qufin da lfim sai hi^p fldc (17). dao Paracels. Nhfi chfle trfich d Ddng Cung trong ngfiy 7-7-1938, Diii sfl chinh Dfldng da giii ra dao nhieu si quan, vien quyin Tmng Quoc d Phap lfi Co Duy Qufin chfle vfi canh binh. Bdn c^nh dd, cfic chien dfi din chfit vfi'n Bd Ngoai giao Phfip v l vfiii thuyin Phap da tfip trung d gfin dao Tfiy d l Paracels. Chinh phu Tmng Hoa dfin Sa vfi Phfip da cho chd din day rfit nhilu quoc tuydn bd' rfing, qufin dao nfiy thudc vl sflng ong vfi Ifldng thi^e. Tuy nhien, bfle lanh t h i cila nfldc hp! Cdn Chfnh phu Phfip thdng diep ciing ndi rd r i n g chinh quyen nhfit quylt khing dinh dao Paracels lfi cua Phfip se khdng can thi^p din quyin ldi Vi$t Nam. Va Phfip cung ndi thdm ring, kinh te'cua Nh^t Ban tren qufin dao Hofing "luc nfiy Chinh phu Tfiu khdng nen sanh sfl Sa nhfl v i ^ danh ca hay khai thac phit vl vide lfnh tfip Annam sang chilm dao phfit. Sau khi nhfin dUdc ban thdng didp Paracels, bdi vi quyen ldi ciia Phfip d Ciic- nfiy ciia Phfip, Bd ngoai giao Nhfit Ban ra ddng phfin nhieu cung di ddi vdi quyin ldi tuyen bo' vfio ngfiy 13-7-1938 ndi ring; ciia Trung Qud'c" (18). "Nhat luc nfio cung mong mdi dUdc nUdc Phfip ha ldnh trigt hdi qufin lfnh ciia minh Ngfiy 8-7-1938, Nhfit Ban lai giii cho d qufin dao Tay Sa vl. Vfin di chii quyen d Phap mdt ban thdng digp vl dao Paracels qufin dao do chfla giai quylt xong, nay mai vdi ldi le dn hda. Ndi dung cila ban thdng hai bgn cdn phai thUdng nghi lai. Tuy di$p mud'n bilt y dinh cila Chinh phii Phfip nhidn, quyen lpi eiia Nhfit kilu d qufin dao ddi vdi qufin dao Paracels, nhfi't lfi quyin lpi dd da dflpc Phfip hfla kfnh trpng, thi Nhfit eiia cfic cdng ty Nhfit Ban vfi kilu dfin Nh^t khdng cdn phfin nfin gi nfla" (22). d dd. Phfip cung td ^ dn hda, tuy nhidn v&n khdng nit qufin d Paracels vl. Vi vfiy, theo Tmde nhiing tuydn b l cua Phfip vfi tin tflc dfla ngfiy 11-7-1938 thi B$ Hai qufin Nhfit, ehinh quyin Tmng Hoa dfin quoc Nhfit Ban dfi ldnh cho vidn Thiiy sU Di die cung Ign tieng vl vide Phfip chilm cfl dao Shotoku Fujira, Tong tu lenh cfic chiln 'Tfiy Sa" vfi Phfip tra ldi r i n g "Hai quan thuyin Nhfit d Hoa Nam tim cfich dra phd Phfip chi phai qufin lfnh ra duy tri cudc tri (19). Ding thdi, Nhfit Ban huy ddng hai an trong dao, vfi phfii kj^ sii ra xay dip cot qufin Nhat d Dfii Loan sang qufin dao 'Tfiy ddn dpi vfi dfii thign vfln, dl tien cho vi$e Sa". Chiln thuyin Nhfit Ban dfl(?c ldnh bfing hai mfi thdi" (23). Hdn nfla, vfin dl chuin bi sfin sfing de do bd len dao Hai tranh ehfip chii quyin qufin dao nfiy da Nam vfi qufin dao 'Tfiy Sa". Tmde d^ng dflpc hai Chfnh phu Tmng - Phfip nhieu thfii dd cua Nhflt Ban, Phfip dfi cho cfic Ifin dam phfin tii nfim 1932 din 1936 ehiln thuyin ldn trong ddi chiln ham d nhflng khdng di din k i t qua eu the. Vi vfiy, Vien Ddng sang bao vd qufin dao Hofing Sa hai nUdc da dong y lflu phfldng phfip trpng (20). Ngfiy 9-7, chien ham Nhfit Ban phfii tfii vl sau se giai quylt (24). ddi qufin li^c chiln do bd ldn dao, song bi ba chiln h^m Phfip ngan chfin. Qufin Nhfit Sau nhflng thda hiep gifla chinh quyin phai nit xuong tau, rdi khdi dao (21). Phfip, Tmng Hoa, Nh^it Ban, vile tranh chfip chii quyin d qufin dao Hofing Sa tam Ngfiy 12-7-1938, Dai sfl Phfip d Ddng Ifing xuong nhflng vfin d l khdng dUdc giai Kinh (Tokyo) da trao cho Chfnh phii Nhfit quylt mdt cfich tri^t dl. L^ do cac ben ding
- Rghien eihi Lieh sd-. stf 6.2013 y gfic lai vide tranh chfip chu quyin d do sfl troi dfiy cila cfic Iflc Iflpng phfit xit; Hofing Sa lfi do cfic nfldc nfiy diu phai dli hofie cung cd t h i Phfip cam thtfy ring, qufin choi vdi nhflng thfich thflc chinh tri, qufin dao Hofing Sa, Trfldng Sa khdng dem lai sfl h i t sflc nghidm trpng thdi bfi'y gid. nhilu gifi tri ve kinh tl' mfi chi cd y nghia Trung Qudc vfin dang phai doi phd vdi v l qufin sfl. Chfnh vi thi, sau khi ngfin can cudc xfim Ifldc cua Nhfit Ban nen khdng t h i Nhfit Ban khdng bie'n ndi dfiy thfinh cfin cfl dUa qufin xud'ng Hoang Sa, cdn Nhfit Ban tfiii cdng Ddi^ Diidng, Phap da khdng cd dfl da dfla quan dpi dd'n dfinh chilm nhflng them nhiing hfinh ddng cfin thil't kh^c dl vi luc Ifldng phan tan do vfin dang vUdng bao vd chii quyin tren cac qufin dao. Thilc t l vao cudc ehien tranh trong ndi dia Trung khi dd, ngofii mdt so' tfiu thuyen cua nhflng Quoc ndn khi bi chiln thuyin cua Phfip ngfl dan Viet Nam dfinh ca quanh dao vfi ngfin can thi qufin dpi Nhfit Ban ciing mdt bd ph$n nhd dan cfl sinh so'ng d trdn khdng tie'n them nfla. Them vfio dd, do cudc dao thi chinh quyen thudc dia Phfip chfla cd chien Tmng - Nhfit dang cfing thing ndn nhiing boat dong kinh te dfing ke dli vdi khdng nfldc nfio mudn cd thdm dich thil. qufin dao nfiy (25). Vigc khai thfic phot phat Tuy nhien, chfnh nfldc Phfip - mdt lan nfla trdn dao lfi do ngfldi Nhfit tig'n hfinh (26). lai khdng kien quylt trong vile gifinh Ifiy 3. Cac t h o n g t i n k h a c v l b i l n dao chu quyen quan dao Hofing Sa vd'n thudc Vilt Nam chu quyin ciia Vi$t Nam. Mac dfl Phfip da gfli thdng digp cho chinh quyen Nhfit Ban Cung vdi vide tranh bien chu quyen d tuyen bo chfnh thflc vi$e chig'm gifl qufin qufin dao Hofing Sa, trong mdi quan tfim vl dao Paracels dong thdi cho tfiu chiln cflng bien dao cua cfic tap chf, td bfio, cung cd binh lfnh ra bao vd nhUng khi Trung Qudc mdt so dao nhfl: Cdn Ldn, Cfit Bfi, Phu ed ^ kien v l vfin d l nfiy thi nudc Phfip lai Quoc hay mdt s i dao d Quang Ninh ciing tra ldi Chinh phu Tmng Hoa dfin qudc mot dfldc quan tfim den nhflng so" liidng bfii viet each khdng dflt khofit. Vi nhflng ldi ich cua khdng nhilu. nudc Phap, dfic bi$t la cfin nhic tinh t h i Bfio Nam Phong, si' 84 ra thfing 6 nfim chfnh tri eung nhfl tham vpng thfim nhfip 1924 dfing bfii "Khao ve dia dfl vfi lich sil vfio khu vi^c thi trfldng miln nam Trung tinh Quang Ydn" cua tfic gia Ddng Chfiu, cd Qudc, nen chinh quyen Phfip da khdng thflc ndi din cfic dao va cila biln d vflng Quang thi nhflng bien phfip manh me dl khing Ninh trong hai trang 472-473. Cac hdn dao dinh chu quyen d Biln Ddng. Trong bdi dfldc nhfic den Ifi dao Cfit Bfi, dao Van Canh, canh quan h i Tmng - Nhfit thdi bfiy gid, dao Cat Vfing, dao Van Don, dao Chang Sdn, neu Phfip cfldng quyet sap nhfip qufin dao dao Dfiu Kg, Midu Dao... vfi cfic ciia biln Hofing Sa vfio ban do Ddng Difdng thi hai nhfl ctia Bach Ding, ctia Nghidu Phong, ctia nfldc nfiy ed le cung khd cd the ngfin can. Van Don, cila Luc Hai tflc vinh Ha Long... Chinh phu Phap lfle dd hofin tofin cd kha Bao Tri Tdn ed mdt chum bfii viet v l dao nang lfim dfldc viec dd. Cat Bfi cua tfie gia Vfin Dfii dflng tren cfic sd' 149, 154, 156, 157, 158 (nfim 1944) vdi Tuy nhidn, cd the nfldc Phfip khdng tfla d l "Bdn ndm trin ddo Cdc Bd" (tflc dao mud'n tinh hinh d Ddng Dfldng ngay cfing Cfit Bfi, Hai Phdng). Bfii vilt theo the loai trd nen cfing thing trong khi diln tiln ky sfl da mieu ta kha ti mi v l canh quang, chinh tri d Phfip cung dang cd nhilu bfit d'n vi tri, lich sfl, cfl dan vfi cudc sd'ng trdn dao.
- V6n de ^oang Sa va Tnrdng Sa... Bao Tii'ng Bdn so ra ngfiy 17-3-1938 (so' thfic cae tilm nfing d Hoang Sa, Trfldng Sa 1182) cd dflng bfii "Chin ngUdi Nhdt Bdn cung nhu chfla cd nhflng doi sfich mEinh din ddo Cdn Ldn ldm gi md bi bdt?'. Bfii me, kidn quylt trong vigc bao vg chii quyen viet dfla tin v l nhfliig ngfldi Nhfit Ban bi Viet Nam 5 Bien Ddng. bat d Cdn Ldn, nhfin dd gidi thi$u vl lieh Trong khi dd, doi vdi triiu dinh Hud', sii, dia ly, phong eanh, vi tri eua dao. Tnidc trong the dli didn vdi Tmng Hoa vfi Phfip dd, nfim 1932, Bfio Cong Ludn so 2328 ra (27), eiing nhu tmde ap liie eiia cfic phong ngfiy 6-4 cung da dfing bfii "Cdn-ndn ky sj/' trao dfiu tranh trong nfldc, dfi khdng t h i viet v l dia t h i vfi phong canh dao Cdn Ldn huy ddng, tfip trung Iflc Ifldng bao vd chii cua tac gia Thilt Hfin Tfl. quyin trdn cfic qufin dao Hofing Sa, Trfldng Bdn eanh cac dao thi cae cila biln, dfic Sa... Tranh thu cd hoi dd, mdt so t h i liic bidt lfi cfic cila biln co tfnh chiln Iflpc v l khu vfle da xfim nhSip va gfiy anh hudng d mat quan sfl cung dfi dfldc nhieu td bfio ehu cfic vflng qufin dao. Thfii dp eua chinh y din va vilt bfii gidi thidu. Bao Tiing Ddn quyin Phap vfi vi t h i chfnh tri eiia Nam so 249 ra ngfiy 15-1-1930 cd bfii vilt "Cdc trieu dfi dfin de'n nhflng tfic ddng da chieu doi vdi cac tfing ldp xa hdi trong mdi quan hdi khau cua ta" cila tfic gia Bat Long. Bfii tam, nhfin thflc vl ehu quyin biln dao. vilt khao cflu mdt cfich kha dfiy du v l tfit Nhflng khi cudc tranh chfip ehii quyin ca cfic hai cang quan trpng trdn dfit nfldc ta Hofing Sa, Trfldng Sa gifla Phfip vdi Trung nhfl Hai Phdng, Hdn Gai (thdi dd vilt Ifi Qudc, Nhat Ban diln ra; vi tri chiln Ifldc - Hdn Gay), Cfim Pha, Dfi Nfing, Sfii Gdn. qufin sfl eiia cfic qufin dao ngfiy cfing dUdc Gang Cam Ranh Iflc do chfla dUdc ehu y khang dinh ro hdn thi cac tri thflc, nhfi bfio dg'n nhilu. Tuy nhidn, eang vl sau dflc biet vfi nhilu tfing ldp xa hpi dfi thuc sii hfldng lfi din nfim 1938 thi eang Cam Ranh dfic vl Hofing Sa, Tmdng Sa..., v l chii quyin bidt dfldc quan tfim trong chiln Iflde phdng qudc gia doi vdi hai qufin dao. Vdi tinh thfin thu Ddng Dfldng ciia Phfip. Bfio Cdng Ludn yeu nfldc vfi ^ thflc sau sic vl chu quyin sd 7602 ra ngfiy 7-1-1938 dfi dflng bfii dat nflde, hp bfit dfiu vie't nhflng bfii bao "Vung Cam Ranh se ldp thdnh qudn cdng keu gpi eiifnh quyin Phfip phai cd hfinh chdn^' vilt ve vfi'n di nfiy. dpng kip thdi, cu t h i de bao vg chu quyen cua Viet Nam tren hai qufin dao Hofing Sa 4. Doi d o n g k i t lufin vfi Tmdng Sa dong thdi phan dli nhflng Cd the thfi'y ring, trong rfi't nhilu vfin d l toan tfnh vfi hfinh ddng xfim pham chu ton tEii d nfldc ta thdi k^ Cfin dai thi bidn quyin bien dao cila cfic the Iflc khu vUc. gidi, bien dao nhfi't lfi vfin d l ehii quyen eiia Vi$t Nam d hai qufin dao Hoang Sa vfi Dfic bidt, tfl dfiu t h i k y XX, trong xu t h i Tnidng Sa dflde chfnh gidi, bfio gidi Vidt hdi nhfip dien ra ngfiy cfing manh me thi Nam quan tfim. Tfl eudi t h i ky XIX, mfic dfl vfin d l Hofing Sa - Tmdng Sa efing thu hflt thi^c dfin Phfip da nfim quyen thong tri dupc sfl quan tfim manh me, sfiu sflc cila xa Ddng Dfldng vfi tie'n hfinh efie cudc khai hdi, trong dd cd bfio gidi trong nude. Mfic dfl thfic thudc dia song trong suit mdt thdi vide sfl dung mpt so thufit ngfl, khfii niem, gian dfii, Phap mdi chi chu trpng vide khai thdng tin khoa hpc... 6 mdt sd' bfii bfio cdn thfic nguon tfii nguyen sfin cd trong ndi dia chfla that chfnh xfic do bli canh xa hdi hofie mfi chfla quan tfim nhieu de'n vide khai do thdi quen cila mpt s i tac gia, nhfi bfio
- Rghien cihi Lich s&. sg 6.2013 thdi bfiy gid, nhflng qua ndi dung cfic bfii vdi hai qufin dao. Chinh quyin Phap da cho vilt diu thfi'y tofit ldn tinh thfin ygu nfldc, y thiet lfip cd quan quan ly, xfiy tram hai dfing, thiic trfich nhiem eua mpt bd phfin dfin cfl dflng bia chu quyin dong thdi phai thuyen flu tu ddi vdi chii quyin dfi't nfldc. D l hieu chiln vfi binh lfnh ra bao ve cac dao. Trfldc rd thfii dp cua ea bao gidi vfi t i n g ldp tri nhflng tham vpng cua Nhfit Ban vfi Trung thflc Vidt Nam ddi vdi vfin de chu quyen Quoc, chinh quyen Phap ludn khfing dinh bien dao cung nhfl nhiing anh hudng xa hdi ehil quyen eua Viet Nam d hai qufin dao. cua cfic bfii bfio do... rfi^t cfin c6 nhiing Phfip tiilig tuydn bd', Iflc Ifldng hai qufin dflde nghign cflu dfiy du., tofin dien hdn v l vfi'n di phfii ra Hofing Sa Ifi de "duy tri tri ah trong nay. dao" vfi " phfii ky sfl ra xfiy dap edt ddn dpi vfi Thdng qua eac bai bfio ndi trgn ciing dai thien vfin, dl tidn cho vide hang hai" (Bfio thfiy rd rfing, chu quyin cua Viit Nam tren Cdng ludn so 7754, ngfiy 16-7-1938). Dd la hai qufin dao Hofing Sa va Tmdng Sa dfi nhflng ]sy \lc hien ton va bang chflng sing dfldc xfic lfip tfl rfit sdm va diidc thUc hien ddng gdp phfin khing dinh dia vi, gifi tri phap liin tuc dudi thdi chfla Nguyin, qua trieu Iy va lieh sii ddi vdi chii quyin vfi thiic thi chii Nguyin rdi dd'n thdi Phfip thupc. Trong thdi quyin trdn hai qufin dao Hofing Sa, Trfldng k^ thudc dia, chinh quyen Phap v i n tie'p Sa cua Viet Nam trong qua khfl cung nhfl tuc cung cd' chu quyin vfi vai trd quan ly ddi hidn nay. CHU THICH (1). Nguyin Thiia. Hy: Qudn ddo Paracels vd th^. Phap dai di^n cho Viet Nam v l danh nghia cdc nhd hdng hdi Bo Bdo Nha trong theky XVI; nhUng thiic t l chii quyen quoc gia, bien gidi, bien vk, Qudn ddo Hodng Sa - TrUdng Sa (Paracels) the dao vSn thuOc v l v^ lfi chu quyin thigng Hgng, bJft ky XVII-XJX qua ngudn tU lieu phUOng T&y, trong kha xam pham ciia Viet Nam. Xem Lifu Vfin Li^i: Nguyin Van Kim (Chu bien). NgUdi Viit vdi biin, Cudc tranh chdp Viet - Trung vi hai qudn ddo Nxb. The Gi6i, Bk N^i, 2011, tr. 461-473, 473-505. Hodng Sa vd TrUdng Sa, Nxb. Cong an Nhan dSn, (2). Xem Le DQc T l (Chu bien). Bien Bdng, T§p HfiNOi, 1995, tr. 64-65. 1 • Khai quat ve Bien Dong, Nxb. Khoa hoc Tii (5). Ngfi; 3-3-1925, ThU(?ng thU B^ Binh ciia nhien vk Cong ngh§, Uk Noi, 2009, tr. viii. trieu dinh H u l lfi Than Trong Hue k h i n g djnh (3). Monnique Chemillier - Gendreau: Chu Hofing Sa lfi thu9c chu quyin cua ViSt Nam vfi quyin trin hai qudn ddo Hodng Sa vd TrUdng Sa, khong CO tranh cai v l vfin d l nfiy. Nfim 1927, Phfip Nxb. Chinh tri Qufil; gia. Ha N^i, 2011, tr. 27-28. cii tfiu Lanessan ra khao sat khoa hpc & Tnidng (4), Sau khi n l siing xfim lu^c na6c ta 6 D^ Sa. Nfim 1929, phSi dofin Perrier - De Rouville dl Nfing vao thdng 9 nfim 1858, thiic dan Phap hit nghi xfiy 4 cfiy ddn bien cl cfic dio Tri Ton, da Bic, d i u tiing budc d§t ach t h i n g tri ldn ba nU6c Vi§t Linh Con va Bombay thuge Hofing Sa. Trong cac Nam, hko, Campuchia. Tfl nfim 1894, nUdc Vi?t nfim 1930-1931, chinh quyen Phap d i u cii tfiu ra Nam tnfc thu§c B9 Thu6c dia Ph&p. Ba miln Bfic Hofing Sa. Nfim 1933, chmh q u y i n Phfip cii qufin KS', Trung Kf, Nam K$ la thu^c dia cua Phap, doi ra d6ng 6 cac dao TrU&ng Sa. Ngfiy 21-12-1933 du^c Phap "bao h?". Chfnh quyen thuQc dia Phap T h i n g doc Nam K;^ M.J.Krautheimer k^ Nghj djnh thay t h i trieu dinh Vi^t Nam trong moi vtia d l d6i sap nhfip cac dao Spratly, Amboine, Itu Aba, nh6m ngoai trong d6 c6 vi|c bao v^ chii quyin vk lanh Song Tfl, Lo^i Ta vfi Thi Tfl vfio dia phfin tinh Bfi
- V&\ dg Ijohng Sa vh Tnrdng Sa.. 25 Ria... Xem Liiu Vfin L^i: Cu6c tranh chdp Viet - Hofing Sa. 1816 - dao Pattle - 1938). Nfim 1816 lfi Trung vi hai qudn ddo Hodng Sa v& Tn^ng Sa, nfim vua Gia Long t h i ^ h i | n chu quyin ciia Vipt sdd, tr. 76-77. Nam dm vdi cac dio Hofing Sa, nfim 1938 lfi nfim dung bia. Xem Nhilu t i c gia: Hodng Sa. TrUdng (6). Nudc Phdp mudn ddi ddo T&y sa (Siosan) Sa l&cua Viit Nam, Nxb. Tre, Tp. H i Chf Minh, cho d&n Viit Nam ta. Tap chf Mim Phong, s i 172, 2011, tr. 29. tr. 551-557. (7). Nam Phong tgp chi, BO 172. thang 5-1932, (10). CdngLuan 317621, ngfiy 7-2-1938. tr. 555. Nfim 1816, vua Gia Long da cii quan cai tri (11). TTi/n^Ddn so 1230, ngfiy 12-7-1938. ra dao (Hofing Sa), nfim 1836 cho dilng bia vfi thap (12). TiengB&n s i 1230, ngfiy 12-7-1938. trgn dao, ddng thdi thfinh l$p cac doi tudn tra vfi t l (13). CdngLuan bdo ad 7751, ngfiy 12-7-1938. chxtc tuin tiiu d vung bi^n vfi tren cac dao nfiy. D i n thdi thu^c dja, chfnh quyin Phfip vfin coi hai (14). TUng D&n BO 1230, ngfiy 12-7-1938. quSn dao lfi Ifinh t h i cua Vi|t Nam. Nfim 1938, td (15). CdngLuan bdo so 7658, ngfiy 22-3-1938. Cdng lu&n cung dfi dfing bfii nh^c lai ^ kien ciia (16). CdngLuan bdo si7746, ngfiy 6-7-1938. H.Cucherousset in trSn td TTilic tinh Kinh ti (17). TiingDdn a l 1231. ngfiy 16-7-1938. (L 'tveil economique, aS 627, ngfiy 23-6-1929) ySu (18). CdngLu&n bdo si7749, ngfiy 9-7-1938. ciu chfnh quyin thu^c A\a Phap c£n phai quan tfim hdn nOa tdi hai q u i n dao nfiy nhfim phat huy (19). CdngLu&n bdo so 7751, ngfiy 12-7-1938. tr.l. I^i t h i v l vi trf dja IJr vfi khai thfic cfic nguon tfii (20). CdngLuan bdo a l 7751, ngfiy 12-7-1938, nguySn d l phfit triln n l n kinh t l . Tr6n Bao TOiig tr.6. Bdn vfi Cdng lu^n bdo dfi n6i t6i vi^c Cmg ph6 cua (21). CdngLuan bdo a l 7752, ngfiy 13-7-1938. chfnh quyin t h u ^ dia Phfip tnfdc fim miiu xfim (22). Ti^ng B&n s i 1233, ngfiy 21-7-1938. chiln ciia Nh$t Ban nhii cho xfiy diing m$t ngon h i i dfing trgn dao, ddng thdi phfii tfiu chien chd (23). CdngLu&n bdo a l 7754, ngfiy 16-7-1938. binh lfnh tdi bao vf dao vfio nfim 1939... (24). CdngLu&n bdo si7754, ngfiy 16-7-1938. (26). Tfl nhflng n&m 1920, cic tfiu t h u ^ Hii (8). Nam Phong tgp chi, s i 172, t h i n g 5-1932, quan D6ng Diidng dfi tfing cUdng t u i n tiSu d vflng tr. 555. biln Hofing Sa di ngfin ch$n tinh trang budn l^u. (9). Ngfiy 24-7-1933, Phfip thfing bio cho Nh^t Ban vi^c dUa quan ra d6ng tren cic dio chfnh (26). Hoa ude San Francisco ngfiy 8-9-1951 ghi trong quin dio Tnidng Sa. Nhfit Ban p h i n k h i n g ro: Nhfit Ban tfl bd moi quyin, danh nghia hay ddi nhiing P h i p da bfic l^i si^ phan khang d6. Ngfiy hoi ddi vdi Triiu Tien, Dfii Loan vfi Bfinh Hd ciia 30-3-1938, Hofing d l Bio D^i s i p n h i p quin dao T n m g Qudc, q u i n dio Kouriles, m^t p h i n quin Hofing Sa v i n thupc tinh Quang Ngai vfio tinh dio Sakhaline vfi cic dao k l c^n cua Li§n Xd, cac Thfla Thign. Ngfiy 15-6-1938, Tofin quyen Jules dao d Thai Binh Dudng dudi quyin iiy tri ciia Nh^t Brdvi4 l$p m$t cO quan q u i n ly hfinh chfnh tai Bin, b i t ky b5 phfin nfio ciia vung Nam ciic xufi^t Hofing Sa vfi cung trong nfim nfiy Phap cho xay p h i t tfl b£t cfl hoat dpng nfio cila Nh^t Ban, q u i n di^ng t ^ dao Hofing Sa (Pattle) m^t bia chii quyen dio Spratly vfi q u i n dio Paracels. ghi: "Ripubtique Francaise • Royaume d'Annam - (27). Yoshiharu Tsuboi: Ndldc Bgi Nam ddi Archipel des Paracels 1816 - lie de Pattle • 1938" dien vdi Phdp vd Trung Hoa, Nxb. Tri, Tp. Hd Chf (Cdng hoi P h i p - Vudng quoc An Nam, q u i n dio Minh, 1999, tr. 99-136,138-160.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học