Xem mẫu
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 7(68).2013
VAI TRÒ ĐỊNH MỨC LAO ĐỘNG ĐỐI VỚI CÁC DOANH NGHIỆP
THE ROLE OF LABOUR TECHNICAL NORMS FOR ENTERPRISES
Nguyễn Thị Thu Hà
Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
Email: nguyenthithuhaktdn@gmail.com
TÓM TẮT
Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường hiện nay, để tồn tại và phát triển các doanh nghiệp đều phải tìm
hướng đi có hiệu quả nhất cho mình. Một trong những phương pháp quản lý và điều chỉnh hoạt động của doanh
nghiệp đạt hiệu quả tối ưu là tổ chức lao động khoa học. Trong đó, cơ sở của tổ chức lao động khoa học là định
mức kỹ thuật lao động. Mục tiêu của bài viết nhằm trình bày và phân tích khái niệm, tầm quan trọng của định
mức lao động, các phương pháp tính toán định mức lao động của doanh nghiệp hiện nay, và đưa ra một số kiến
nghị để doanh nghiệp có thể làm tốt phương pháp định mức kỹ thuật lao động, góp phần vào thành công của
doanh nghiệp, cụ thể tăng năng suất người lao động, giảm chi phí sản xuất, đồng thời tăng lợi nhuận.
Từ khóa: bước công việc; định mức lao động; lao động; mức; phương pháp
ABSTRACT
In the context of the current market economy, for the purpose of survival and development, enterprises
must find the most efficient path for themselves. One of the best methods in managing and manipulating business
operation is the scientific organization of labour, of which the basis is labour technical norms. The main aims of
this paper are to present and analyze the concept and the importance of labour technical norms, methods for
calculating them. Then some recommendations are put forward for enterprises to well conduct these methods in
order to make contributions to the enterprises’ success, specifically to increase employees’ productivity, reduce
production costs, and increase profitability as well.
Key words: working step; labor norms; employee; level; method
1. Đặt vấn đề lao động đối với các doanh nghiệp
Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường Theo nghĩa rộng, "Định mức lao động là
hiện nay, các doanh nghiệp hoạt động tích cực một công tác, một công việc, là lĩnh vực hoạt
trong xu thế cạnh tranh bình đẳng, hợp tác cùng động thực tiễn về xây dựng tất cả quá trình lao
có lợi. Để tồn tại và phát triển các doanh nghiệp động, là quá trình dự tính, tổ chức, thực hiện
đều phải tìm hướng đi có hiệu quả nhất cho những biện pháp về mặt tổ chức cũng như kỹ
mình. Một trong những phương pháp quản lý và thuật để thực hiện các công việc có năng suất lao
điều chỉnh hoạt động của doanh nghiệp đạt hiệu động cao trên cơ sở đó xác định mức tiêu hao để
quả tối ưu là tổ chức lao động khoa học. Trong thực hiện công việc” (Đệ, 2001: 30). Nói cách
đó, cơ sở của tổ chức lao động khoa học là định khác, định mức kỹ thuật lao động nghiên cứu hao
mức kỹ thuật lao động. Định mức kỹ thuật lao phí lao động với định mức xác định trên cơ sở
động có vai trò quan trọng trong trả công lao khoa học và các mức lao động cho các công việc
động, tăng năng suất lao động và hạ giá thành trong quá trình sản xuất, đồng thời tìm ra các biện
sản phẩm, là cơ sở của lập kế hoạch. Mục tiêu pháp nhằm sử dụng hợp lý lao động đảm bảo nâng
của bài viết nhằm phân tích khái niệm, tầm quan cao năng suất lao động. Cũng theo Đệ (2001),
trọng của định mức lao động, so sánh các phương theo nghĩa hẹp, “Định mức lao động là việc xác
pháp tính định mức lao động của doanh nghiệp định các mức cho tất cả các loại công việc”.
hiện nay, và đưa ra một số kiến nghị để có thể Thời gian hao phí để hoàn thành một công
làm tốt phương pháp định mức kỹ thuật lao động, việc phụ thuộc vào nhiều yếu tố: người lao động,
góp phần vào thành công của các doanh nghiệp. nguyên vật liệu, công cụ lao động và tổ chức lao
động. Nghiên cứu đầy đủ các yếu tố trên nhằm
2. Khái niệm, tầm quan trọng của định mức
32
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 7(68).2013
xác định mức tiêu hao thời gian cần thiết để hoàn hoàn thành nó. Thời gian hao phí được quy định
thành công việc (sản xuất sản phẩm) là nhiệm vụ tổng hợp cho toàn bộ bước công việc.
của định mức kỹ thuật lao động trong doanh Nhóm phương pháp này có 3 phương pháp
nghiệp. Bên cạnh đó, để xây dựng được định mức chính: phương pháp thống kê, phương pháp kinh
lao động, doanh nghiệp cần phải thự hiện đầy đủ nghiệm, phương pháp dân chủ bình nghị. Cụ thể,
4 bước: Nghiên cứu điều kiện vật chất kỹ thuật phương pháp thống kê là phương pháp xây dựng
nơi sản xuất, đề ra và đưa vào sản xuất những mức lao động dựa vào tài liệu thống kê về thời
biện pháp tổ chức kỹ thuật, xây dựng mức và đưa gian hao phí để hoàn thành bước công việc hay
mức vào sản xuất, quản lý và điều chỉnh mức. năng suất lao động ở thời kì trước. Phương pháp
Về khía cạnh tầm quan trọng của định mức kinh nghiệm là phương pháp xây dựng mức lao
lao động, nó là căn cứ trả công lao động bởi vì động dựa vào kinh nghiệm tích lũy được của cán
tiền lương của người lao động gắn liền với kết bộ định mức, đốc công hoặc nhân viên kỹ thuật.
quả sản xuất, số lượng sản phẩm của từng người. Phương pháp dân chủ bình nghị là phương pháp
Ngoài ra, định mức lao động còn là biện pháp xây dựng mức lao động dựa vào mức dự kiến của
hữu hiệu để tăng năng suất và hạ giá thành sản cán bộ định mức bằng thống kê hay kinh nghiệm
phẩm. Cụ thể, công tác xây dựng và áp dụng định và sự thảo luận, bình nghị của công nhân mà quy
mức lao động vào sản xuất là quá trình nghiên định. Trong thực tế doanh nghiệp thường kết hợp
cứu tính toán, giải quyết yêu cầu kỹ thuật của nơi phương pháp thống kê và kinh nghiệm gọi chung
làm việc, sắp xếp nơi làm việc và bảo đảm sức là phương pháp định mức lao động theo thống kê
khỏe cho người lao động. Là điều kiện thuận lợi kinh nghiệm nhằm định mức cho một bước công
để người lao động sử dụng hợp lý các thiết bị việc dựa vào số liệu thời gian và năng suất hao
máy móc vật tư kỹ thuật và thời gian lao động phí của công nhân hoàn thành công việc đó, kết
nhằm áp dụng các kinh nghiệm và phương pháp hợp với kinh nghiệm của cán bộ quản lý, nhân
lao động tiên tiến để tăng năng suất, tăng hiệu quả viên kỹ thuật, công nhân.
lao động và sản phẩm cho xã hội, đồng thời tiết Ưu điểm của nhóm phương pháp tổng hợp
kiệm lao động sống và lao động vật hoá làm cho là phản ánh được tình hình sản xuất, cách tính
lượng tiêu hao trong mỗi đơn vị sản phẩm giảm, đơn giản, tốn ít công sức, có thể xây dựng được
nghĩa là làm giảm giá thành sản phẩm của doanh hàng loạt mức lao động trong một thời gian
nghiệp. Cuối cùng, định mức lao động với sự thể ngắn. Tuy nhiên, nhóm phương pháp này cũng
hiện cả về số lượng và chất lượng lao động gắn bộc lộ khá nhiều nhược điểm, đó là: không phân
với điều kiện tổ chức kỹ thuật cụ thể là cơ sở cho tích bước công việc, không đánh giá đúng hao
doanh nghiệp lập kế hoạch về lao động, năng phí thời gian làm việc của công nhân nên không
suất, và tiền lương (Bộ môn Kinh tế phát triển, khuyến khích họ lao động, và không khai thác
2009). được khả năng tiềm tàng trong sản xuất.
3. Các phương pháp định mức kỹ thuật lao Để khắc phục những nhược điểm trên,
động nhóm phương pháp phân tích ra đời, gồm 3
Chất lượng của “mức” phụ thuộc rất lớn phương pháp: phương pháp phân tích tính toán,
vào phương pháp định mức lao động. Thực tế, phương pháp phân tích khảo sát, phân tích so
trong công tác định mức lao động doanh nghiệp sánh điển hình. Đối với phương pháp phân tích
thường áp dụng nhiều phương pháp để xây dựng tính toán (hay còn gọi là phương pháp định mức
mức lao động, có thể phân thành hai nhóm chủ kỹ thuật thời gian theo tiêu chuẩn) là phương
yếu: phương pháp tổng hợp và phương pháp pháp định mức kỹ thuật lao động dựa trên cơ sở
phân tích (Đệ, 2001 và Nghĩa, 2006). phân tích kết cấu bước công việc, các nhân tố
ảnh hưởng đến hao phí thời gian, các chứng từ
Nhóm phương pháp tổng hợp bao gồm
kỹ thuật và tiêu chuẩn các loại thời gian để tính
các phương pháp xây dựng mức lao động không
mức hao phí thời gian cho cả bước công việc.
dựa trên cơ sở nghiên cứu phân tích các bộ phận
Phương pháp này phù hợp với doanh nghiệp sản
của bước công việc và điều kiện tổ chức kỹ thuật
33
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 7(68).2013
xuất hàng loạt với số lượng lớn và sản xuất động bằng cách so sánh với mức của bước công
nhiều. Ưu điểm của nó là định mức xây dựng việc điển hình. Tuy nhiên, nhược điểm của
nhanh chóng, chính xác nhưng đòi hỏi phải có phương pháp này là việc tính toán, xây dựng
đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật, các chứng từ kỹ bước công việc điển hình khá phức tạp, không
thuật, cán bộ quản lý am hiểu kỹ thuật, nghiệp thật chính xác, sai số trong các bước tính toán là
vụ và điều kiện sản xuất tương đối ổn định. rất nhiều, dẫn đến sai số trong kết quả thời gian
Phương pháp phân tích khảo sát (hay còn hao phí cho toàn bộ bước công việc sẽ rất lớn.
gọi là phương pháp điều tra phân tích là phương 4. Một số kiến nghị cho các doanh nghiệp để
pháp định mức kỹ thuật lao động dựa trên cơ sở có thể làm tốt phương pháp định mức kỹ
phân tích kết cấu bước công việc, các nhân tố ảnh thuật lao động
hưởng tới thời gian của công nhân ở ngay tại nơi
Định mức lao động đóng vai trò quan
làm việc để tính ra mức lao động cho cả bước
trọng trong quản lý khoa học, đòi hỏi cán bộ
công việc. Về cơ bản, hai bước đầu trong phương
định mức phải có trình độ vững vàng, có kiến
pháp này giống phương pháp phân tích tính toán
thức, có quan hệ trực tiếp tới quyền lợi người
nơi làm việc. Tuy nhiên, điểm khác biệt của
lao động. Vì vậy muốn làm tốt công tác định
phương pháp này đó là cần chọn lựa kỹ những
mức phải làm cho mọi người thấy rõ đây là yêu
công nhân nắm vững kỹ thuật, có trình độ lành
cầu quan trọng trong tổ chức lao động khoa học.
nghề, thái độ lao động tốt, năng suất lao động ổn
định làm mẫu cho cán bộ định mức khảo sát thời Cụ thể, muốn làm tốt công tác định mức
gian hao phí tại nơi làm việc bằng cách chụp ảnh thì công nhân phải phấn đấu tăng năng suất lao
và bấm giờ. Căn cứ vào tài liệu khảo sát, cán bộ động vì nó có tác dụng hoàn thiện định mức một
định mức sẽ tính được thời gian tác nghiệp toàn cách tốt nhất. Với cán bộ làm công tác định mức
ca. Phương pháp này được áp dụng trong các thì công tác quản lý lao động là cơ sở tổ chức
doanh nghiệp sản xuất hàng loạt với khối lượng lao động hợp lí, xây dựng các kế hoạch sản xuất
lớn. Ưu điểm của phương pháp này chính là số kinh doanh, tác hợp và đánh giá đầy đủ khả năng
liệu thu thập được chính xác, tổng kết được sản xuất của công nhân.
những kinh nghiệm sản xuất tiên tiến của công Bên cạnh đó, doanh nghiệp cần ưu tiên xây
nhân, đồng thời cung cấp được tài liệu để cải tiến dựng đội ngũ những người làm công tác định
tổ chức lao động và xây dựng các loại tiêu chuẩn mức. Đó là những người am hiểu về kỹ thuật sản
định mức kỹ thuật lao động đứng đắn. Tuy nhiên, xuất, được đào tạo về lĩnh vực lao động. Số lượng
để sử dụng phương pháp này hiệu quả, đòi hỏi và trình độ nghiệp vụ của cán bộ định mức tùy
cần nhiều thời gian để khảo sát, tính toán, đồng thuộc yêu cầu của công tác quản lý và cụ thể là
thời cũng cần một đội ngũ cán bộ định mức am công tác định mức lao động ở doanh nghiệp.
hiểu kỹ thuật nghiệp vụ, trực tiếp tham gia khảo Ngoài ra, để giúp cho việc nghiên cứu,
sát tại nơi làm việc của công nhân. xây dựng định mức lao động hiệu quả, cần sự
Cuối cùng, trong sản xuất hàng loạt nhỏ tham gia của cả giám đốc và cán bộ định mức,
và đơn chiếc, việc sản xuất không ổn định, quy trong đó cán bộ định mức là người thực hiện,
trình công nghệ không chi tiết nên không có đủ xây dựng định mức lao động, giúp cho giám đốc
tài liệu để định mức kỹ thuật lao động bằng xét duyệt mức lao động mới chính xác.
phương pháp phân tích tính toán. Mặt khác, sản Tuy nhiên, để làm tốt công tác định mức,
xuất luôn thay đổi, sự lặp lại của công việc cần lưu ý một số điểm như sau:
không nhiều khiến không đủ thời gian để định Thứ nhất, cần phải hiểu rõ, nhận thức
mức kỹ thuật lao động bằng phương pháp phân được thế nào là định mức các phương pháp tiến
tích khảo sát. Muốn có mức lao động để kịp thời hành, cách thức tiến hành… nó cũng đồng nghĩa
đưa vào sản xuất ngay, doanh nghiệp sử dụng với việc không chỉ cán bộ định mức trang bị
phương pháp so sánh điển hình. Phương pháp so những kiến thức này, mà công nhân cũng nên
sánh điển hình là phương pháp định mức lao trang bị kiến thức.
34
- TẠP CHÍ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ, ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG - SỐ 7(68).2013
Thứ hai, phương pháp định mức kỹ thuật sát cần bấm giờ, chụp ảnh và tính toán các thời
lao động tính đến những điều kiện tổ chức kỹ gian của các bước công việc một cách chính
thuật nhất định của từng doanh nghiệp. Do đó, xác.
doanh nghiệp cần tạo ra điều kiện sản xuất
5. Kết luận
tương đối ổn định. Để làm được điều này, cần tổ
chức lao động khoa học hợp lí, bao gồm các nội Tóm lại, bài viết đã trình bày và phân tích
dung của tổ chức lao động làm việc, đào tạo bồi rõ khái niệm định mức kỹ thuật lao động, tầm
dưỡng nâng cao tay nghề cho người lao động, quan trọng của nó, các phương pháp tính toán.
phân công hiệp tác lao động. Có thể nhận thấy, bất kì doanh nghiệp nào muốn
sản xuất có hiệu quả không chỉ dừng ở việc đầu
Thứ ba, mỗi phương pháp có những ưu,
tư cho công nghệ máy móc thiết bị, nguồn nhân
nhược điểm, trình tự tiến hành khác nhau. Vì
lực, và tài lực mà còn phải tổ chức lao động
vậy, phải chú ý sự phù hợp của từng phương
khoa học hợp lí, trong đó công tác định mức là
pháp với từng loại hình sản xuất kinh doanh
cực kì quan trọng. Làm tốt công tác định mức
tương ứng.
lao động cũng coi như doanh nghiệp đã làm tốt
Thứ tư, riêng với phương pháp phân tích công tác đánh giá lao động hiệu quả, công tác
tính toán phải cung cấp đầy đủ các tài liệu để tạo động lực trong lao động, công tác tối đa hoá
xây dựng được mức hao phí thời gian, mức sản lợi nhuận do bố trí lao động hợp lí, hạ giá thành,
lượng chính xác. Phương pháp phân tích khảo giảm chi phí tiền lương và chi phí sản xuất.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Bộ môn Kinh tế phát triển (2009), Chuyên đề Bảo hộ lao động, Khoa Kinh tế, Trường Đại học
Kinh tế, Đại học Đà Nẵng.
[2] Đỗ Minh Nghĩa (2006), Bài giảng tập huấn cán bộ Bảo hộ lao động, Trưởng ban Bảo hộ lao
động, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.
[3] Phan Đình Đệ (2001), Khoa học kỹ thuật bảo hộ lao động, Nhà xuất bản Khoa học Kỹ thuật, Hà
Nội.
(BBT nhận bài: 11/06/2013, phản biện xong: 28/06/2013)
35
nguon tai.lieu . vn