Xem mẫu
- VAI TRß CñA TH¦ VIÖN TRUYÒN THèNG TRONG HO¹T §éNG CñA TH¦ VIÖN HIÖN §¹I: Sù KÕT HîP V× PH¸T TRIÓN TrÇn ThÞ KiÒu Nga(*) T h− viÖn lµ mét thiÕt chÕ v¨n hãa ®Æc tr−ng cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i. Th− viÖn l−u gi÷ vµ phôc vô c¸c hoµng gia nhµ H¸n do Quan Léc §¹i phu L−u H−íng, ng−êi ®· biªn so¹n bé BiÖt lôc, môc lôc ph©n lo¹i tµi liÖu sím lo¹i Ên b¶n tµi liÖu cña nhiÒu d©n téc, nhÊt ë ch©u ¸, tr«ng coi. Thêi kú La nhiÒu nÒn v¨n minh trong suèt thêi kú M· cæ ®¹i, dÊu vÕt cña th− viÖn c«ng lÞch sö ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. Cã thÓ céng ë Palatine Hill vµ th− viÖn nãi, lÞch sö cña th− viÖn kÐo dµi theo Ephesus vÉn cßn cho ®Õn ngµy nay. §Õn phÇn lín chiÒu dµi ph¸t triÓn cña loµi thêi kú Trung ®¹i, c¸c th− viÖn ®· ®−îc ng−êi. Ch÷ viÕt xuÊt hiÖn, c¸c chÊt liÖu tæ chøc cã hÖ thèng vµ tÝnh khoa häc cao, l−u gi÷ vµ Ên hµnh ch÷ viÕt ®Ó biÓu ®¹t quy m« h¬n. Tuy nhiªn chóng vÉn thuéc th«ng tin xuÊt hiÖn, nhu cÇu l−u gi÷ vµ së h÷u cña hoµng gia, c¸c v−¬ng t«n ë phæ biÕn h×nh thµnh. §ã lµ c¬ së h×nh ch©u ¢u hay cña c¸c dßng tu C«ng gi¸o. thµnh th− viÖn. ë ch©u ¸, triÒu ®¹i vua ‘Abbasid Calip Harun Al Rashin (786 - 809) ®· x©y 1. Sù ph¸t triÓn cña th− viÖn trong lÞch sö loµi ng−êi dùng mét th− viÖn ë Baghdad. T¹i Ên Th− viÖn Alexandria, n»m ë bê T©y §é vµ Trung Quèc, c¸c th− viÖn PhËt s«ng Nile, thuéc v¨n minh Ai CËp thêi gi¸o vµ Khæng gi¸o còng xuÊt hiÖn víi cæ ®¹i, ®−îc xem lµ th− viÖn lín nhÊt quy m« lín nh− Th− viÖn Nalanda, ®Çu tiªn trong lÞch sö loµi ng−êi, vµo Tµng c¸c th− cña triÒu ®×nh nhµ §−êng, kho¶ng thÕ kû III tr−íc c«ng nguyªn vµ Tµng Kinh C¸c cña ph¸i ThiÕu L©m...(*) lµ mét trong b¶y kú quan cña nh©n lo¹i. N¨m 105 tr−íc c«ng nguyªn, Th¸i C¸c lo¹i tµi liÖu cña th− viÖn lµ nh÷ng Lu©n (Trung Quèc) ph¸t minh ra giÊy. chÊt liÖu th« méc, xa x−a nh− th¹ch b¶n, GiÊy ®· thay thÕ hoµn toµn c¸c lo¹i chÊt giÊy papyrut... ë Hy L¹p cæ ®¹i, ng−êi liÖu ®Ó ghi chÐp nh− da thuéc, thÎ tre, ta t×m thÊy bé Pinakes do Callimachus x−¬ng thó, vá c©y, sa th¹ch... §Õn thÕ biªn so¹n, ®−îc xem lµ mét trong nh÷ng b¶n th− môc cã hÖ thèng ®Çu tiªn trªn thÕ giíi ë Th− viÖn Aristotes. ë ch©u ¸, (*) ThS., Phßng NghiÖp vô Th− viÖn, ViÖn Th«ng Trung Quèc, thêi nhµ H¸n, th− viÖn tin KHXH.
- Vai trß cña th− viÖn truyÒn thèng… 85 kû XIV, Guytenberg ph¸t minh ra kü ®iÖn tö, th− viÖn sè. C¸c bé s−u tËp thuËt in, nhê ®ã s¸ch ®−îc ph¸t triÓn giÊy vµ c¸c chÊt liÖu h÷u h×nh ®· ®−îc m¹nh. ThÕ kû XVI ®Õn thÕ kû XIX ®−îc sè hãa. Th«ng tin tµi liÖu ®−îc l−u tr÷ xem lµ thêi kú ph©n chia c¸c lo¹i h×nh vµ ¸p dông t×m kiÕm ë c¸c CSDL. C¸c th− viÖn, xuÊt hiÖn c¸c lo¹i h×nh th− th− viÖn trªn thÕ giíi kÕt nèi víi nhau, viÖn kh¸c nhau nh− th− viÖn gi¸o héi, trao ®æi d÷ liÖu cho nhau, cã thÓ m−în th− viÖn t− nh©n, th− viÖn nghiªn cøu liªn th− viÖn mét c¸ch nhanh chãng. cña c¸c tr−êng ®¹i häc vµ häc viÖn tiªu C¸ch thøc vËn hµnh th− viÖn còng biÓu nh− Th− viÖn §¹i häc Oxford, Th− ®· thay ®æi. viÖn §¹i häc Cambridge, Th− viÖn Tßa Thuë ban ®Çu, th− viÖn thuéc vÒ th¸nh Vatican... Sù chuyÓn ®æi tõ chÕ nh÷ng ng−êi thuéc tÇng líp th−îng l−u ®é qu©n chñ phong kiÕn chuyªn chÕ trong x· héi. §ã lµ nh÷ng th− viÖn sang chÕ ®é qu©n chñ lËp hiÕn hoÆc thuéc së h÷u cña giíi quý téc, t¨ng l÷. céng hßa ë ch©u ¢u lµm xuÊt hiÖn lo¹i N« lÖ, thÞ d©n kh«ng ®−îc phÐp tiÕp cËn h×nh th− viÖn quèc gia, th− viÖn nhµ c¸c tµng th−, kÓ c¶ gia nh©n trong c¸c n−íc. Chóng lµ sù hîp nhÊt cña c¸c th− gia ®×nh quý téc vµ giµu cã. Khi nÒn viÖn hoµng gia, bé s−u tËp cña c¸c céng hßa ®−îc thiÕt lËp, th− viÖn ®−îc v−¬ng t«n vµ nh÷ng chiÕn lîi phÈm thu nhiÒu tÇng líp d©n chóng tiÕp cËn. Cho thËp ®−îc tõ c¸c vïng bÞ chiÕm ®ãng ®Õn nay, trong kû nguyªn cña thÕ giíi sè, trong c¸c cuéc chinh ph¹t cña c¸c ®Õ thµnh phÇn ®éc gi¶ cña th− viÖn ®· ®a quèc. Th− viÖn quèc gia lµ lo¹i h×nh th− d¹ng hãa tèi ®a, lµ tÊt c¶ mäi thµnh viÖn ®å sé nhÊt ë mçi quèc gia trªn thÕ phÇn trong x· héi, nh÷ng ng−êi cã nhu giíi cho ®Õn hiÖn nay. cÇu tiÕp cËn víi tri thøc. N¨m 1945, m¸y tÝnh ®iÖn to¸n ra Ch−a bao giê trong suèt chiÒu dµi ®êi. Cïng thêi ®iÓm, sù c¬ giíi hãa b¸n ph¸t triÓn lÞch sö ngµnh, th− viÖn ®øng tù ®éng b¾t ®Çu ®−îc ¸p dông vµo th− tr−íc sù thay ®æi chãng mÆt vÒ c¬ së h¹ viÖn. C¸c phiÕu lç soi, lç mÐp ®−îc sö tÇng vµ c¸ch thøc phôc vô nh− thêi kú dông trong viÖc l−u tr÷ c¸c lo¹i môc lôc ®ã. S¸ch, gi¸ kÖ, thïng vµ bµn ®äc lµ th− viÖn nh»m gióp cho viÖc t×m kiÕm nh÷ng c¬ së vËt chÊt s¬ gi¶n nhÊt trong vµ qu¶n lý tµi liÖu mét c¸ch dÔ dµng th− viÖn vµ lu«n cã mÆt trong th− viÖn h¬n. Tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XX, ®· hµng ngh×n n¨m nay. Tuy nhiªn, tõ c¸c lo¹i khung vµ b¶ng néi dung tiªu n¨m 1945, khi chiÕc m¸y vi tÝnh ®Çu biÓu cña th− viÖn lÇn l−ît xuÊt hiÖn nh− tiªn ra ®êi, c¬ së vËt chÊt trong th− viÖn Khung ph©n lo¹i thËp ph©n Dewey, ®· thay ®æi kh¸c biÖt. §ã lµ c¸c thiÕt bÞ B¶ng chØ môc tªn t¸c gi¶ t¸c phÈm, ®Ò th«ng tin bao gåm m¸y vi tÝnh c¸ nh©n, môc chñ ®Ò. Chóng ®· trë thµnh nh÷ng m¸y chñ, m¸y quÐt, m¸y ®äc thÎ tõ hoÆc c«ng cô h÷u dông vµ c¬ b¶n trong qu¸ nh÷ng chiÕc m¸y kiÓm so¸t ®é Èm, kiÓm tr×nh ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin vµo so¸t møc ®é axit ë giÊy, hÖ thèng lÜnh vùc th− viÖn sau nµy. N¨m 1995, camera an ninh... ThËm chÝ ®èi víi c¸c Internet ra ®êi, th− viÖn b−íc sang mét th− viÖn sè (th− viÖn ¶o), c¬ së h¹ tÇng trang míi. C¸c d¹ng thøc míi cña th− cña c¸c th− viÖn nµy chØ lµ nh÷ng chiÕc viÖn xuÊt hiÖn nh− th− viÖn ¶o, th− viÖn m¸y vi tÝnh kÕt nèi m¹ng, m¸y quÐt
- 86 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015 hoÆc thiÕt bÞ sè cÇm tay ®Ó truy cËp. C¸c nghÖ míi cho thÕ giíi. Cã thÓ nãi r»ng, c¸n bé th− viÖn ®· cã m¸y vi tÝnh trî cuéc sèng cña chóng ta hiÖn nay hÇu gióp vµ cã sù c¬ giíi hãa vµ tù ®éng hãa hÕt ®Òu ¶nh h−ëng bëi c«ng nghÖ th«ng cao. D÷ liÖu ®−îc l−u tr÷ trªn c¸c CSDL tin, tõ th−¬ng m¹i tíi s¶n xuÊt, tõ gi÷ trùc tuyÕn (online) hoÆc ngo¹i tuyÕn g×n truyÒn thèng tíi hiÖn ®¹i hãa... (offline), c¸c môc lôc cã thÓ ®−îc l−u tr÷ Thµnh tùu næi bËt nhÊt cña c«ng nghÖ vµ xuÊt ra mét c¸ch nhanh chãng. §éc th«ng tin chÝnh lµ Internet. Internet gi¶ cã thÓ tra t×m tµi liÖu th«ng qua c¸c ®· kÐo mäi d©n téc gÇn nhau h¬n, ®−a môc lôc trùc tuyÕn (opac) hoÆc ®äc tµi nh÷ng thø ë rÊt xa l¹i rÊt gÇn, lan táa liÖu trùc tiÕp tõ c¸c CSDL toµn v¨n trùc tri thøc vµ tin tøc tíi møc chãng mÆt. tuyÕn. C¸c lo¹i h×nh dÞch vô trong th− Tãm l¹i, nhê cã Internet vµ c«ng nghÖ viÖn gia t¨ng vµ ®a d¹ng h¬n. Bªn c¹nh th«ng tin, ngµy nay mäi thø ®Òu cã thÓ. ®ã, mét h×nh thøc phôc vô míi phôc vô Vµ th− viÖn lµ mét trong nh÷ng ngµnh trùc tuyÕn th«ng qua hÖ thèng dÞch vô nghÒ chÞu t¸c ®éng nhiÒu nhÊt. qua m¹ng Internet ®−îc triÓn khai. §éc Ng−êi ta vÉn th−êng nghe nãi tíi gi¶ hoÆc cã thÓ ®Õn th− viÖn m−în tµi côm tõ th− viÖn truyÒn thèng. Côm tõ liÖu ®äc hoÆc cã thÓ ®äc tµi liÖu trùc nµy ®−îc sö dông ®Ó t−¬ng ph¶n víi tuyÕn. ChÝnh v× vËy, thñ th− kh«ng chØ thuËt ng÷ th− viÖn hiÖn ®¹i. Kh«ng hÒ lµ nh÷ng ng−êi phôc vô tµi liÖu mµ cßn cã mét ®Þnh nghÜa nµo cho hai côm tõ cã thÓ lµ nh÷ng chuyªn gia th«ng tin nãi trªn hay tiªu chÝ nµo ®Ó ph©n biÖt trong thêi ®¹i ngµy nay. chóng. §Ó cã thÓ n¾m râ ®−îc chóng, cÇn Cã thÓ nãi, chØ trong kho¶ng gÇn xem xÐt chóng trong bèi c¶nh lÞch sö. mét thÕ kû trë l¹i ®©y, hÖ thèng th− Trong suèt chiÒu dµi mÊy ngh×n viÖn ®· cã sù ph¸t triÓn v−ît bËc c¶ vÒ n¨m ph¸t triÓn, th− viÖn lu«n lµ kho mÆt l−îng vµ chÊt. NhiÒu lo¹i h×nh th− tµng cña c¸c bé s−u tËp s¸ch, tµi liÖu, cæ viÖn xuÊt hiÖn nh− th− viÖn ®iÖn tö, th− vËt. Chóng ®−îc l−u gi÷ trong c¸c kho viÖn sè, th− viÖn hybrid (th− viÖn l−u tr÷, b¶o qu¶n chÆt chÏ, phôc vô lai),v.v... NhiÒu c¸ch thøc ho¹t ®éng míi ng−êi ®äc. C¸c kho tµng l−u gi÷ t¨ng cña th− viÖn ra ®êi nh− dÞch vô khai nhanh theo thêi gian c¶ vÒ sè l−îng vµ th¸c tµi liÖu trùc tuyÕn, dÞch vô phæ diÖn tÝch. §éc gi¶ ®Õn th− viÖn t×m tµi biÕn tµi liÖu,v.v... Bªn c¹nh nh÷ng thiÕt liÖu qua c¸c bé phiÕu môc lôc hoÆc bÞ truyÒn thèng nh− bµn, ghÕ, gi¸ kÖ th× nh÷ng b¶n môc lôc in. Sau ®ã, hä m−în th− viÖn cßn cã c¶ hÖ thèng h¹ tÇng tµi liÖu vµ ngåi ®äc. ViÖc ®äc vµ phôc vô th«ng tin. Nh÷ng thay ®æi nãi trªn b¾t buéc ph¶i diÔn ra trong kh«ng gian ®· khiÕn cho th− viÖn cã mét s¾c th¸i nhÊt ®Þnh. TÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng nghiÖp hoµn toµn kh¸c. Chóng ®· trë thµnh vô th− viÖn ®Òu thñ c«ng. C«ng søc, thêi nh÷ng h×nh ¶nh ph¶n ¸nh vÒ mét th− gian vµ tiÒn b¹c ®Ó x©y dùng vµ duy tr× viÖn hiÖn ®¹i ngµy nay. th− viÖn lµ rÊt lín. C¸c ®éc gi¶ th−êng 2. Nh÷ng ®Æc tr−ng cña hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng sèng ë gÇn th− viÖn. Nh÷ng ng−êi ë xa trong th− viÖn ngµy nay th−êng kh«ng ®Õn th− viÖn do sù tèn HiÖn nay, ngµnh c«ng nghÖ th«ng kÐm thêi gian vµ tiÒn b¹c. Thêi gian tin vÉn tiÕp tôc cho ra ®êi nh÷ng c«ng m−în liªn th− viÖn th−êng lµ kh¸ l©u.
- Vai trß cña th− viÖn truyÒn thèng… 87 C¸ch thøc nµy kÐo dµi cho tíi tËn nh÷ng giíi hiÖn nay ®ang ph¸t triÓn c¶ hÖ n¨m 1990 tr−íc khi Internet b¾t ®Çu thèng m¹ng th«ng tin vµ c¶ c¸c bé s−u bïng næ, ph¸t triÓn m¹nh. Nh÷ng n¨m tËp vËt lý cña m×nh. Còng cã mét sè c¬ 1990 vÒ tr−íc, ë c¸c n−íc ph¸t triÓn trªn së tr−êng së, do thiÕu diÖn tÝch vµ ng©n thÕ giíi, th− viÖn ®−îc ®Çu t− rÊt ®Ñp vµ s¸ch, ®· ®Çu t− th− viÖn sè, th− viÖn ¶o ®· b¸n tù ®éng c¸c nghiÖp vô, nh−ng ®Ó cã thÓ ®¹t nh÷ng ®iÒu tèi −u nh− viÖc phÇn lín c¸c ho¹t ®éng nµy vÉn ®−îc së h÷u mét th− viÖn hiÖn h÷u. ThuËt tiÕn hµnh thñ c«ng gièng nh− trong lÞch ng÷ Th− viÖn hiÖn ®¹i tuy xuÊt hiÖn vµo sö hµng ngh×n n¨m. nh÷ng n¨m 1945 cña thÕ kû tr−íc nh−ng ®Õn hiÖn t¹i thuËt ng÷ nµy míi Sau nh÷ng n¨m 1990, Internet ®−îc mang ®Çy ®ñ ý nghÜa cña nã. phæ réng. ThÕ giíi b−íc vµo kû nguyªn sè vµ bïng næ th«ng tin do c¸c tiÖn Ých XÐt theo bèi c¶nh hiÖn nay cïng lÞch tõ Internet ®−a l¹i. Thµnh tùu cña c«ng sö ph¸t triÓn th− viÖn, ta cã thÓ thÊy râ nghÖ th«ng tin cßn ®em tíi nh÷ng bÊt ®−îc sù kh¸c biÖt gi÷a th− viÖn truyÒn ngê h¬n n÷a cho th− viÖn. §ã lµ viÖc sè thèng vµ th− viÖn hiÖn ®¹i nh− sau: hãa toµn v¨n c¸c bé s−u tËp víi môc §èi víi Th− viÖn truyÒn thèng, c¸c ®Ých ban ®Çu lµ gi¶m thiÓu c¸c t¸c ®éng ®Æc tr−ng cña nã lµ: vËt lý cña ng−êi ®äc vµo tµi liÖu nh»m b¶o tån c¸c bé s−u tËp ®−îc l©u dµi. Qu¸ - N»m trong bèi c¶nh x· héi phong tr×nh sè hãa ®· t¹o nªn nh÷ng bé s−u kiÕn, b¸n c«ng nghiÖp hãa hoÆc c«ng tËp sè trùc tuyÕn võa l−u gi÷ võa phôc nghiÖp hãa cao. vô ng−êi ®äc. Bªn c¹nh ®ã, c¸c thiÕt bÞ - TËp trung vµo viÖc l−u tr÷ c¸c trî gióp kh¸c nh− m¸y kiÓm so¸t ®é Èm, s−u tËp h÷u h×nh, c¸c lo¹i Ên phÈm m· v¹ch trªn c¬ së cña øng dông c«ng ®Þnh kú, s¸ch hiÕm vµ c«ng t¸c b¶o qu¶n nghÖ th«ng tin còng ®· xuÊt hiÖn trong c¸c s−u tËp ®ang cã. th− viÖn vµ trî gióp hiÖu qu¶ c«ng t¸c b¶o qu¶n vµ an ninh tµi liÖu. Còng tõ - T¹o ra c¸c th− môc in bËc cao ®ã, ®· xuÊt hiÖn hµng lo¹t lo¹i h×nh th− nh− th− môc chñ ®Ò, th− môc theo tªn viÖn míi nh− th− viÖn sè, th− viÖn ®iÖn t¸c gi¶, th− môc chi tiÕt ®Ó qu¶n lý vµ tö, c¸c bé s−u tËp sè (¶o), c¸c c¸ch thøc tra cøu. qu¶n lý vµ phôc vô trùc tuyÕn míi. - Thao t¸c nghiÖp vô trªn c¸c lo¹i Ng−êi ta ®· tõng lo ng¹i r»ng h×nh tµi liÖu h÷u h×nh nh− s¸ch, b¸o, nh÷ng tiÖn Ých cña Internet, c«ng nghÖ t¹p chÝ, th− môc giÊy, ®Üa nh¹c, b¨ng sè sÏ giÕt chÕt c¸c tµi liÖu vËt lý nh− h×nh... C«ng cô thao t¸c thñ c«ng. s¸ch, b¸o, ®Üa h¸t (kh«ng ph¶i ®Üa CD - M−în tr¶ theo d¹ng thñ c«ng vµ hay CD_ROM). Tuy nhiªn, tr¸i ng−îc kh«ng gian m−în tr¶ giíi h¹n t¹i mét víi lo ng¹i, c¸c tµi liÖu d¹ng in tuy ®Þa ®iÓm. Ng−êi ®äc vµ c¸n bé th− viÖn kh«ng ph¸t triÓn m¹nh nh−ng còng t−¬ng t¸c víi nhau t¹i mét kh«ng gian kh«ng mÊt ®i thËm chÝ hiÖn nay ®ang cã nhÊt ®Þnh trong th− viÖn. dÊu hiÖu håi phôc do ng−êi ®äc ®· ch¸n viÖc d¸n m¾t suèt ngµy vµo mµn h×nh vi Ng−îc l¹i, Th− viÖn hiÖn ®¹i cã c¸c tÝnh. Cã kh¸ nhiÒu c¸c th− viÖn trªn thÕ ®Æc tr−ng lµ:
- 88 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015 - N»m trong bèi c¶nh kû nguyªn thèng lµm h¹t nh©n ®Ó ph¸t triÓn th− sè vµ th«ng tin, nÒn kinh tÕ tri thøc. viÖn sè trªn c¬ së tÝch hîp c¸c thµnh tùu cña c«ng nghÖ th«ng tin. PhÇn lín c¸c - Cã h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin th− viÖn trªn thÕ giíi hiÖn nay ®Òu lùa hiÖn ®¹i, kÕt nèi Internet. chän ph¸t triÓn theo xu h−íng thø hai. - C¸c s−u tËp cã thÓ bao gåm c¶ c¸c s−u tËp h÷u h×nh (tµi liÖu in, ®Üa h¸t, §èi víi xu h−íng ph¸t triÓn riªng rÏ b¨ng h×nh vµ cæ vËt kh¸c...) vµ s−u tËp th− viÖn sè, ng−êi ta còng dùa trªn sè hoÆc chØ cã s−u tËp sè. TËp trung vµo nguyªn t¾c tæ chøc vµ l−u tr÷ cña mét viÖc l−u tr÷ vµ an ninh d÷ liÖu. th− viÖn truyÒn thèng h÷u h×nh. §èi víi xu h−íng ph¸t triÓn ®ång thêi c¶ th− - S¶n phÈm th− môc ®a d¹ng: th− viÖn truyÒn thèng lÉn th− viÖn sè, c¸c môc trùc tuyÕn, ngo¹i tuyÕn hoÆc in tõ th− viÖn hiÖn ®¹i lÊy th− viÖn truyÒn trùc tuyÕn hoÆc ngo¹i tuyÕn. thèng lµm c¬ së ®Ó ph¸t triÓn vµ hiÖn - Thao t¸c nghiÖp vô trªn c¶ tµi ®¹i hãa th− viÖn cña m×nh. liÖu h÷u h×nh lÉn tµi liÖu trong kh«ng gian ¶o. C«ng cô thao t¸c nghiÖp vô lµ Tµi liÖu lµ ®èi t−îng ®Ó thÓ hiÖn vµ c¸c lo¹i m¸y mãc. Cã thÓ t¹o ra c¸c bé l−u gi÷ néi dung. Cho ®Õn hiÖn nay, c¸c s−u tËp sè cho riªng m×nh. tµi liÖu vµ c¸c vËt phÈm kh¸c trong c¸c th− viÖn ®Òu ®· trë thµnh tµi s¶n vËt - Ng−êi ®äc vµ c¸n bé th− viÖn cã thÓ cña c¸c nÒn v¨n hãa. Chóng ph¶n thÓ t−¬ng t¸c ë mäi lóc, mäi n¬i víi th− ¸nh tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c d©n téc, viÖn. Qu¶n lý th− viÖn trùc tuyÕn. §a lµ mét phÇn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc trong d¹ng hãa c¸ch thøc phôc vô vµ c¸c lo¹i tinh hoa v¨n hãa cña d©n téc Êy. V× vËy h×nh dÞch vô. chóng cÇn ®−îc b¶o tån. §Ó b¶o tån c¸c - Cã cæng th«ng tin ®a chøc n¨ng. bé s−u tËp mét c¸ch tèt nhÊt theo thêi gian, c«ng nghÖ chÝnh lµ ch×a khãa, lµ Nh− vËy cã thÓ thÊy r»ng, sù kh¸c c«ng cô ®Ó c¶i biÕn, khiÕn chóng ®−îc sö biÖt gi÷a hiÖn ®¹i vµ truyÒn thèng trong dông dÔ dµng h¬n, phôc vô tèi −u h¬n th− viÖn chÝnh lµ ë mÆt c«ng nghÖ. Tuy cho nhu cÇu cña ng−êi ®äc, nh− c¸c môc nhiªn, khi nh×n d−íi gãc ®é lÞch sö, th− lôc trùc tuyÕn (OPAC), c¸c bé s−u tËp sè, viÖn hiÖn ®¹i ®· kh«ng ph¸ bá th− viÖn qu¶n lý th− viÖn trùc tuyÕn... C«ng truyÒn thèng mµ kÕt hîp víi nã ®Ó tiÕp nghÖ th«ng tin ®· lµm thay ®æi c¨n b¶n tôc ph¸t triÓn h¬n n÷a. mét sè lÜnh vùc trong th− viÖn nh− s¸ch 3. Vai trß cña th− viÖn truyÒn thèng trong viÖc tõ d¹ng h÷u h×nh (in) sang d¹ng ¶o (sè), ph¸t triÓn c¸c th− viÖn hiÖn ®¹i tõ phôc vô trong mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh ®· cã thÓ phôc vô ë mäi n¬i, mäi Trong kû nguyªn th«ng tin vµ sè, lóc th«ng qua c¸c phÇn mÒm th− viÖn c¸c th− viÖn ®· cã nh÷ng thay ®æi. Cã vµ cæng th«ng tin tÝch hîp... thÓ ph©n chia c¸c xu h−íng ph¸t triÓn cña th− viÖn thµnh 2 xu h−íng nh− sau: §Æc tr−ng cña mét th− viÖn hiÖn ®¹i Xu h−íng thø nhÊt, ph¸t triÓn riªng rÏ chÝnh lµ c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, c«ng th− viÖn sè hoÆc c¸c bé s−u tËp sè. Xu nghÖ Êy sÏ kh«ng ph¸t huy triÖt ®Ó khi h−íng thø hai, lÊy th− viÖn truyÒn kh«ng cã ®èi t−îng ®Ó c¶i biÕn nh− c¸c
- Vai trß cña th− viÖn truyÒn thèng… 89 tµi liÖu in, lµ c«ng viÖc t−¬ng t¸c víi ®éc tèi −u hãa nhu cÇu ®äc cña ®éc gi¶. Nh− gi¶, lµ b¶o qu¶n tµi liÖu in... ViÖc x©y vËy, c«ng nghÖ ®· ®−a th− viÖn truyÒn dùng mét th− viÖn sè ®éc lËp, t¸ch rêi thèng ph¸t triÓn thµnh nh÷ng th− viÖn khái th− viÖn truyÒn thèng chØ lµ sù m« hiÖn ®¹i. pháng nöa vêi mét th− viÖn truyÒn Mét th− viÖn hiÖn ®¹i chØ chó träng thèng mµ th«i. Nh÷ng t−¬ng t¸c gi÷a hoµn toµn tíi c«ng nghÖ vµ bé s−u tËp ng−êi ®äc vµ thñ th− lu«n ®¬n ®iÖu, lµ sè, kh«ng chó träng th− viÖn truyÒn nh÷ng có click gièng nh− t−¬ng t¸c víi thèng th× th− viÖn ®ã còng chØ hoµn bÊt kú m¸y tÝnh nµo. toµn thuÇn tóy lµ mét s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin, mÊt ®i c¸i b¶n chÊt lµ §· cã nh÷ng giai ®o¹n ng−êi ta cho thiÕt chÕ v¨n hãa. Mét th− viÖn hiÖn ®¹i r»ng víi sù ph¸t triÓn cña m¹ng m¸y mµ kh«ng trªn c¬ së cña mét th− viÖn tÝnh vµ c«ng nghÖ sè, viÖc tiÕp cËn tµi truyÒn thèng lµ ®· tù xãa bá qu¸ khø liÖu ®· trë nªn dÔ dµng mäi lóc mäi n¬i ph¸t triÓn cña m×nh vµ t−¬ng lai cña nã th× s¸ch, b¸o in vµ c¸c lo¹i tµi liÖu chØ gièng nh− sù tån t¹i cña mét s¶n truyÒn thèng kh¸c sÏ biÕn mÊt. Vµ liÖu phÈm c«ng nghÖ th«ng tin. Theo thêi th− viÖn l−u gi÷ tµi liÖu in sÏ kh«ng cã gian, s¶n phÈm Êy sÏ bÞ ®µo th¶i vµ b¹n ®äc? Thùc tÕ ®· cho thÊy ng−îc l¹i, kh«ng cßn ®−îc sö dông do l¹c hËu vÒ c¸c tµi liÖu in ®· kh«ng chÕt. ThËm chÝ c«ng nghÖ. Mét th− viÖn hiÖn ®¹i ®−îc hiÖn nay, nhiÒu ng−êi thÝch ®Õn th− ph¸t triÓn trªn nÒn mét th− viÖn truyÒn viÖn ®Ó cã ®−îc mét kh«ng gian tÜnh thèng, lÊy th− viÖn truyÒn thèng lµm lÆng lµm viÖc, ®äc tµi liÖu giÊy. Bªn cèt lâi míi lµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §ã c¹nh ®ã, tµi liÖu in lµ hiÖn h÷u, kh«ng lµ sù kÕt hîp tuyÖt vêi gi÷a truyÒn dÔ dµng mÊt ®i nhanh chãng. NÕu cã lµ thèng vµ hiÖn ®¹i, gi÷a cò vµ míi, gi÷a do sù hñy ho¹i tù nhiªn vµ x©m h¹i cè ý l©u dµi vµ ng¾n h¹n. C«ng nghÖ lµ c«ng cña con ng−êi. Vµ qu¸ tr×nh nµy còng tõ cô ®Ó c¶i biÕn, vµ th− viÖn truyÒn thèng tõ diÔn ra. Ng−îc l¹i, c¸c tµi liÖu sè tuy chÝnh lµ ®èi t−îng ®Ó c¶i biÕn. Chóng bæ hiÖn h÷u nh−ng ë d¹ng chØ cã thÓ ®äc sung nhau, t−¬ng hç nhau, thóc ®Èy ®−îc mµ kh«ng h÷u h×nh, dÔ mÊt ®i do nhau ph¸t triÓn trong kû nguyªn sè vµ sù tÊn c«ng cña virus hay v« t×nh click th«ng tin hiÖn nay. nhÇm cña ng−êi ®äc, cã thÓ b¶o qu¶n l©u h¬n tµi liÖu in nh−ng l¹i phô thuéc Tãm l¹i, sù ph¸t triÓn cña th− viÖn vµo c«ng nghÖ. Thªm vµo ®ã, kh«ng gian hiÖn ®¹i kh«ng thÓ t¸ch rêi khái th− ¶o qu¸ nhiÒu ®· lµm con ng−êi dÇn dÇn viÖn truyÒn thèng. Thùc tÕ cho thÊy cã trÇm c¶m, dÔ c« ®¬n trong chÝnh thÕ giíi nh÷ng giai ®o¹n th− viÖn truyÒn thèng cña m×nh, dÔ dÉn tíi lÖch l¹c vÒ hµnh vi. kh«ng thùc sù ®−îc chó träng, nh−ng nã Ng−êi ta ®· nhËn thÊy sù cÇn thiÕt ph¶i vÉn lµ nÒn t¶ng quyÕt ®Þnh cho sù ph¸t cã nh÷ng t−¬ng t¸c trong kh«ng gian triÓn cña th− viÖn hiÖn ®¹i. Qu¸ tr×nh sèng thùc ®Ó nhËn thøc. ChÝnh v× thÕ, thay ®æi tõ th− viÖn truyÒn thèng sang c¸c tµi liÖu in cho ®Õn nay ®ang cã xu th− viÖn hiÖn ®¹i rÊt nhanh, b¾t ®Çu tõ h−íng ph¸t triÓn trë l¹i. Th− viÖn tiÕp gi÷a thÕ kû XX cña thiªn niªn kû tr−íc tôc bæ sung, l−u gi÷ vµ phôc vô chóng ®Õn nay. Qu·ng thêi gian ng¾n ngñi nµy trªn c¬ së sö dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó ®· gÆt h¸i ®−îc kÕt qu¶ ngang víi thµnh
- 90 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 4.2015 qu¶ ph¸t triÓn cña hµng ngh×n n¨m 2. “Civilization to Coronium”, ®· qua. §ã chÝnh lµ nhê vµo thµnh tùu Encyclopedia Americana, Vol.7, 2001, cña c«ng nghÖ th«ng tin. Sù kÕt hîp Grolier Incorporated. gi÷a th− viÖn truyÒn thèng víi c«ng 3. “Latin American to Lytton”, nghÖ th«ng tin ®· t¹o nªn mét sù ph¸t Encyclopedia Americana, Vol.7, 2001, triÓn míi vµ diÖn m¹o míi cho c¸c th− Grolier Incorporated. viÖn hiÖn ®¹i ngµy nay. Th− viÖn truyÒn thèng vµ th− viÖn hiÖn ®¹i t−ëng nh− 4. From Traditonal to Digital Libraries, ®èi lËp nhau nh−ng chóng l¹i bæ sung ESO Garching Librarian, cho nhau, kÕt hîp víi nhau, thóc ®Èy https://www.eso.org/sci/libraries/arti nhau cïng ph¸t triÓn. Vµ ®iÒu ®ã cles/bits-and-bytes/node2.html. ®· ®−îc thùc tÕ chøng minh 5. Transforming a Traditonal Library to Modern Library using Barcode Technology: An Experience of Tµi liÖu tham kh¶o Central Library, PEC University of Technology, Chandigrah. 1. Lª V¨n ViÕt (2001), CÈm nang nghÒ th− viÖn, Nxb. V¨n hãa Th«ng tin, 6. http://publications.drdo.gov.in/ojs/in Hµ Néi. dex.php/djlit/article/view/284.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học