Vai trò của thư viện số trong môi trường học tập trực tuyến và chia sẻ học liệu

Nghiïn cûu - Trao àöi VAI TRO CUA THÛ VIÏN SÖ TRONG MÖI TRÛÚNG HOC TÊP TRÛC TUYÏN VA CHIA SE HOC LIÏU TS Àö Vùn Hung Trûúng Àai hoc KHXH&NV Ha Nöi Tom tùt: Thao luên vai tro cua thû viïn sö va hoc liïu sö trong möi trûúng hoc têp trûc tuyïn ú bêc àai hoc. Trong ào thû viïn sö va hoc liïu sö thuc àêy àöi múi trong giao duc àöng thúi la yïu tö quan trong àï xêy dûng möi trûúng hoc têp trûc tuyïn. Thû viïn sö la phûúng thûc va la cöng cu nïn tang àï cac thû viïn àai hoc tao lêp va chia se nguön hoc liïu. Tû khoa: Thû viïn sö; hoc liïu sö; möi trûúng hoc têp trûc tuyïn; chia se hoc liïu; giao duc àai hoc. The role of digital library in eLearning and resource sharing Abstract: Analyzing the role of digital library and digital learning resources in the eLearning environment at universities. Digital library and learning resources promote the innovation in education and play an important role in the creation of online learning environment. Digital library is the fundamental method and tool for universities to create and share learning resources. Keywords: Digital library; digital learning resource; eLearning environment; learning resource sharing; higher education. 1. Thû viïn sö trong möi trûúng hoc têp trûc tuyïn Thû viïn àai hoc àang co nhûng chuyïn biïn tñch cûc cung vúi sû àöi múi cua giao duc àai hoc va sû phat triïn cua cöng nghï. Thû viïn àai hoc cua thï ky 21 àa va àang bõ anh hûúng búi ba yïu tö quan trong, ào la: sû phat triïn cua cöng nghï, àöi múi giao duc va sû thay àöi khöng ngûng cua xa höi. Ba yïu tö nay tac àöng àïn mö hònh hoat àöng, phûúng thûc tö chûc, vai tro cua thû viïn trong nha trûúng va ngoai xa höi. Thû viïn se phai thûúng xuyïn thay àöi àï thñch ûng vúi nhûng thay àöi cua ba yïu tö trïn [4]. THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 Hònh 1. Thû viïn àai hoc vúi nhûng yïu tö tac àöng tû möi trûúng bïn ngoai [4] 3 Nghiïn cûu - Trao àöi Trong mö hònh nay ngûúi dung tin àûúc xac àõnh la trung têm hoat àöng cua thû viïn. Têt ca cac san phêm va dõch vu thöng tin, cung nhû cac hoat àöng nghiïp vu khac àïu hûúng túi ngûúi dung, vò ngûúi dung. Cac thû viïn àai hoc lêy giang viïn, sinh viïn va nha nghiïn cûu àï xêy dûng cac san phêm va dõch vu phu húp. Têt ca cac thiït kï san phêm thöng tin va cac dõch vu àûúc thiït kï trong thû viïn àïu phuc vu cho nhiïm vu töi cao cua ngûúi day va ngûúi hoc, ào la àao tao va nghiïn cûu khoa hoc. Bïn canh ào, thû viïn phai thûc sû chu àöng trong viïc ap dung cöng nghï múi, thñch ûng vúi nhûng cai cach trong giao giuc àai hoc, va sùn sang cho viïc thay àöi va yïu cêu tû xa höi. Can bö thû viïn phai tham gia tñch cûc nhû la möt nhên tö kït nöi giûa ngûúi dung vúi cac san phêm va dõch vu thöng tin. Bïn canh ào, ho phai chuên bõ nhûng nùng lûc cên thiït àï sû dung nhûng tiïn cho viïc phat triïn dû liïu sö va mua hoc liïu sö phuc vu cho nhu cêu àang thay àöi cua giang viïn va sinh viïn. Möi trûúng hoc têp trûc tuyïn (hay möi trûúng hoc têp ao - virtual learning environment - VLE) la möt têp húp cac cöng cu giang day va hoc têp àûúc thiït kï àï nêng cao kha nùng hoc têp cua sinh viïn bùng viïc ûng dung may tñnh va Internet trong qua trònh hoc têp. Cac yïu tö cöt loi cua möt möi trûúng hoc têp trûc tuyïn bao göm: ban sú àö hoa vï chûúng tònh àao tao (phên ro khung chûúng trònh thanh nhûng phên/nhom àï co thï triïn khai va àanh gia), theo doi va kiïm soat sinh viïn, hö trú trûc tuyïn danh cho ca sinh viïn va giang viïn, giao tiïp àiïn tû (thû viïn tû, diïn àan, chat, xuêt ban trûc tuyïn), va cac liïn kït àïn hoc liïu sö. Phên mïm quan trõ möi trûúng hoc têp trûc tuyïn la möt trong nhûng yïu cêu nïn tang cua hoc têp trûc tuyïn. Hiïn tai co nhûng phên mïm cöng nghï múi nhêt möt cach hiïu qua. thûúng mai phö biïn nhû: Blackboard, “Thû viïn àûúc xem la nhên tö quan trong trong giao duc, do vêy, thû viïn sö àûúc ky vong se mang lai nhûng cú höi cho sû àöi múi trong giao duc” [11]. Thû viïn sö (TVS) va hoc liïu sö àang àong vai tro ngay cang quan trong giao duc hiïn àai, khi ma cöng nghï àang hiïn diïn ngay cang nhiïu trong WebCT, Lotus LearningSpace va COSE; àöng thúi cung co cac san phêm nguön mú va miïn phñ àûúc nhiïu cú sú àao tao sû dung nhû Moodle, CourseSites, Sakai va Latitude Learning. Àöi khi thuêt ngû möi trûúng hoc têp ao (VLE) va möi trûúng hoc têp àûúc quan trõ hoat àöng day va hoc. Trong ào, hoc trûc (managed learning environment - MLE) tuyïn, giao tiïp giûa giang viïn va sinh viïn thöng qua mang la möt trong nhûng phûúng thûc chu àao. Ngûúi hoc co xu hûúng sû dung may tñnh va thiït bõ di àöng cho hoc têp ngay cang nhiïu, thúi gian àïn thû viïn àûúc rut ngùn, khai thac va sû dung hoc liïu trûc tuyïn àang àûúc ngûúi hoc ûu tiïn sû dung. Co thï thêy, cac nha cung cêp dû liïu cho àao tao va nghiïn cûu nhû Thomson Reuters, EBSCO, Elsevier hay IEEE àang kinh doanh kha töt, bïn canh ào cac trûúng àai hoc ûu 4 àûúc sû dung hoan àöi cho nhau. Khi möt hï VLE tñch húp vúi cac hï thöng thöng tin (vñ du nhû cú sú dû liïu sinh viïn) va cac cöng viïc quan trõ trong möt cú sú àao tao thò hï thöng nay thûúng àûúc coi la möt MLE trûc tuyïn (Hònh 2). Trong möi trûúng hoc têp trûc tuyïn, hoc liïu sö àong vai tro quan trong trong viïc chuyïn giao tri thûc. Ú ào, ngûúi hoc va ngûúi day tûúng tac vúi nhau thöng qua nguön hoc liïu àûúc cung cêp trûc tuyïn. THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 Nghiïn cûu - Trao àöi Hònh 2. Möi trûúng hoc têp ao àûúc quan trõ va sû tham gia cua thû viïn sö [8]. Co hai vên àï cú ban liïn quan àïn ha têng cua hoc têp trûc tuyïn, ào la: sû giao thoa giûa möi trûúng hoc têp ao va möi trûúng hoc têp àûúc quan trõ; va sû triïn khai cua thû viïn sö va thû viïn lai. VLE la cöng cu àï hö trú hoc têp trûc tuyïn thöng qua viïc cung cêp va tñch húp cac nguön hoc liïu, cac liïn kït àïn cac nguön bïn ngoai, cac cöng cu giao tiïp trûc tuyïn, cac cöng cu àanh gia. Àöi vúi cac hï thöng VLE, möt TVS thûc sû la möt thû viïn cung cêp cac nguön hoc liïu va cac dõch vu hoan toan trûc tuyïn. Möt trong nhûng àùc àiïm quan trong cua ngûúi hoc trong möi trûúng ao vúi sû hö trú cua TVS ào la tñnh àa dang. Rêt nhiïu ngûúi se hoc tû nha, tû núi lam viïc, hoc ban thúi gian, hoc tû xa. Ho àïn tû nhiïu nhom tuöi khac nhau va hoc trong suöt cuöc àúi cua ho. Hònh mêu vï möt ngûúi hoc àai hoc theo cach truyïn thöng se khöng con phu húp nûa. Thay THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 vò thöng tin hö trú viïc giang day va hoc têp bõ bo hep trong möt toa nha, thò hiïn nay thöng tin bùt buöc phai cung cêp cho ngûúi hoc ú bêt ky möi trûúng hoùc àõa àiïm hoc têp nao cua ho. Co thï thêy, sû phat triïn trong lônh vûc truy cêp va khai thac thöng tin àa àùt ra möt thach thûc lún vï sû tön tai cua cac thû viïn. Ban chêt cua thöng tin khoa hoc va cach mang trong giao tiïp hoc thuêt cung vúi cöng nghï ma no ap dung àang thay àöi rêt nhanh chong. Àiïu ào lam cho cac thû viïn phai àöi mùt vúi thach thûc khi tham gia nhû möt thanh phên khöng thï thiïu cua qua trònh àao tao va nghiïn cûu. Têt ca cac hoat àöng tao lêp va triïn khai àao tao, cung nhû nhûng kinh nghiïm hoc têp àïu co thï àûúc thûc hiïn trong lônh vûc sö. Àiïu nay dên àïn nhûng yïu cêu cú ban cho viïc ap dung TVS trong àao tao. Tuy nhiïn, chuyïn àöi tû trang thai tônh la cac kho tai liïu 5 Nghiïn cûu - Trao àöi cö àõnh sang möi trûúng sö, va tû nguön dû liïu àong sang khöng gian dû liïu mú, yïu cêu phai co chiïn lûúc múi va suy nghô lai vï vai tro cua TVS trong giao duc. TVS co thï co ba vai tro cú ban sau: la möt nguön cho viïc giang day (phat triïn va triïn khai nöi dung chûúng trònh àao tao); la möt möi trûúng cho hoc têp (trai nghiïm cua sinh viïn); va la cöng thöng tin ca nhên (liïn quan àïn tai liïu hoc thuêt phuc vu hoc têp va nghiïn cûu). TVS hö trú hiïu qua phûúng thûc àao tao trong thï ky 21 ào la hoc têp dûa trïn may tñnh (computer-based learning). Cho du la thû viïn truyïn thöng hay TVS, giao dõch cú ban nhêt trong möt thû viïn ào la ngûúi dung tûúng tac vúi nöi dung thöng tin. Nhûng trong möi trûúng sö, ngûúi dung tûúng tac vúi nöi dung töt hún va thuên tiïn hún. Ào khöng chó la viïc ngûúi dung vúi túi nhiïu nöi dung thöng tin hún, ma thöng tin con cung cêp trûc tiïp àïn ngûúi sû dung nhanh chong va ú moi luc moi núi. Sinh viïn, giang viïn cac khoa se “kït nöi àï hoc têp” va “hoc têp àï kït nöi” thöng qua viïc thuc àêy sû tham gia sû dung cac nguön hoc liïu trong thû viïn. Ho se tao thanh möt cöng àöng sû dung nguön hoc liïu theo nhom chuyïn nganh hay lônh vûc. Thöng qua mang lûúi ngûúi dung, nöi dung nguön hoc liïu va dõch vu, thû viïn sö tao ra möt möi trûúng hoc têp hiïn àai va mú hún cho ngûúi hoc. TVS àong vai tro quan trong trong giao duc thöng qua hö trú cac muc tiïu sau: - Thuc àêy va hö trú viïc hoc têp suöt àúi; - Hoc têp ú moi núi moi luc; - Hö trú triïn khai cac chûúng trònh àao tao tû xa; - Thuc àêy chûúng trònh ûng dung cöng nghï vao giao duc va àao tao cua chñnh phu; - Nêng cao thanh tñch va kha nùng hoc têp cua sinh viïn; 6 - Thu hut cho sinh viïn tòm hiïu, kham pha va hûng thu hún vúi khoa hoc; - Tùng cûúng sö lûúng, chêt lûúng, tñnh toan diïn cua nguön hoc liïu trûc tuyïn; - Lam cho cac nguön hoc liïu dï dang àûúc tòm kiïm va khai thac cho sinh viïn, giang viïn va nha nghiïn cûu, cung nhû nhûng ngûúi co nhu cêu vï thöng tin; - Àam bao cac nguön thöng tin luön luön sùn sang; - Thuc àêy viïc chia se thöng tin va truyïn ba tri thûc. Thû viïn àai hoc luön phai theo kõp sû phat triïn cua trûúng àai hoc va xa höi trong viïc ûng dung nhûng cöng nghï múi. Trong ào, xêy dûng möi trûúng ao va khöng gian trûc tuyïn àang la chu àao. Cac thû viïn àa tñch cûc tñch húp cac san phêm va dõch vu cua mònh trïn cac mang xa höi nhû: facebook, twitter, youtube va möt sö mang dõch vu tin nhùn, cung nhû nhûng nha cung cêp kït nöi àiïn thoai. Viïc tñch húp vúi cac dõch vu mang xa höi la möt thñch ûng kõp thúi cua cac thû viïn àai hoc, vò sinh viïn va giao viïn la nhûng àöi tûúng ngûúi dung sû dung mang xa höi va cac dõch vu trûc tuyïn rêt tñch cûc. Hoc liïu cung àûúc dï dang chia se thöng qua cac kïnh nay. 2. Thû viïn sö va chia se hoc liïu 2.1. Khai niïm chia se hoc liïu Chia se hoc liïu trong möi trûúng sö àang la möt xu thï chu àao hiïn nay cua cac thû viïn hiïn àai. Àùc biït la cac thû viïn àang xêy dûng mö hònh TVS vúi viïc têp trung phat triïn bö sûu têp sö. Chia se nguön hoc liïu bao göm nhiïu hoat àöng húp tac giûa cac thû viïn. Cöng nghï thöng tin va truyïn thöng àa mú ra nhûng cú höi múi cho sû húp tac hiïu qua va toan diïn giûa cac thû viïn. Sû tûúng tac sö, cac cach tiïp cên húp tac THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 Nghiïn cûu - Trao àöi xêy dûng kho thöng tin sö, thanh lêp cac liïn minh nöi dung (content consortiums) àang la nhûng xu hûúng phat triïn àêy hûa hen trong thöng tin la möt thuêt ngû àûúc sû dung àï mö ta nö lûc co tö chûc cua cac thû viïn nhùm chia se tai liïu va cac dõch vu húp tac, nhûng nùm gên àêy. Cac chñnh phu trïn thï qua ào cung cêp cho ngûúi dung nhûng giúi hö trú cac thû viïn tham gia vao hiïp höi, consortium, thöng qua ào tao àiïu kiïn vï cú sú ha têng, möi trûúng àï giup cac thû viïn chia se va khai thac thöng tin sö ú nhiïu cêp àö khac nhau nhû nöi bö, quöc gia va quöc tï. Cac thû viïn àang phai àöi mùt vúi sû biïn àöi nhanh chong cua cöng nghï thöng tin va truyïn thöng. Nhûng biïn àöi nay tac àöng àïn phûúng thûc giao dõch, cach thûc giang day va hoc têp trong trûúng àai hoc, cach thûc sû dung thû viïn, cung nhû viïc chia se tai nguyïn cua cac thû viïn phuc vu cho àao tao va nhûng tûúng tac xa höi khac. Thû viïn giöng cac tö chûc kinh doanh khac, ho phai tham gia vao xu thï tao ra nhûng dõch vu trûc tuyïn khi ma Internet àang hiïn diïn ngay cang sêu vao cac lônh vûc cua àúi söng xa höi. Khai niïm vï húp tac chia se thöng tin giûa cac thû viïn àûúc àï cêp trong nhiïu thuêt ngû khac nhau. Ào co thï la nhûng thuêt ngû nhû: húp tac thû viïn (library cooperation), mang lûúi thû viïn (library networking), liïn kït thû viïn (library linkages), cöng tac thû viïn (library collaboration), liïn hiïp thû viïn (library consortia), mûún liïn thû viïn (interlibrary loan), cung cêp tai liïu (document supply), phö biïn tai liïu (document delivery), va dõch vu truy cêp (access services). Nhûng thuêt ngû nay àûúc sû dung àï mö ta vï sû húp tac, àöi tac chñnh thûc hoùc phi chñnh thûc cung nhû cac hoat àöng chia se thöng tin giûa cac thû viïn [3]. nguön thöng tin khöng co sùn trong möt thû viïn àún le. No thï hiïn möt sû nö lûc cua thû viïn nhùm mú röng kha nùng àap ûng cung nhû sû sùn sang àï àap ûng thöng tin cua ngûúi dung, giup ho vúi túi nhûng thöng tin co tñnh àùc thu, àùt ào ma thû viïn khöng co kha nùng bö sung [10]. Theo cach tiïp cên röng hún, chia se thöng tin/hoc liïu bao göm nhiïu nöi dung húp tac khac nhau. Mang lûúi chia se thöng tin cua cac thû viïn cöng cöng thuöc Alberta (the Provincial Resource Sharing Network Policy for Alberta Public Library Boards) àõnh nghôa vï chia se thöng tin la viïc sû dung chung búi hai hoùc nhiïu thû viïn vï tai san cua nhau, chùng han nhû: trang thiït bõ, nhên viïn, kiïn thûc va chuyïn mön, va nguön lûc thöng tin [1]. Mùc du phên lún viïc chia se thöng tin àûúc diïn ra ú hai hònh thûc ào la chia se thöng tin thû muc va trao àöi cac tai liïu thöng qua mûún liïn thû viïn, no con bao göm ca nguön nhên lûc, cöng tac chuyïn mön, cöng nghï va dõch vu àï biïn viïc chia se thanh hiïn thûc. Co thï noi, viïc chia se thöng tin phai dûa trïn möt hï gia trõ cung nhûng quy àõnh àûúc àöng thuên giûa cac thû viïn trong hï thöng. Viïc tuên thu nhûng nguyïn tùc cú ban se kït nöi cac thû viïn vúi nhau. Nhûng nguyïn tùc nay la cú sú cho viïc phat triïn àöi tac, xêy dûng cac chó dên, àûa ra cac khuön khö va tiïn trònh cua viïc húp tac. Àêy chñnh la nhûng yïu tö thiït lêp nïn mong cho viïc àat àûúc thoa thuên vï chia se Walden àõnh nghôa chia se nguön lûc thöng tin giûa cac thû viïn. THÖNG TIN vaâTÛ LIÏU - 6/2015 7 ... - tailieumienphi.vn