Vai trò của mạng lưới xã hội trong quá trình di cư - Đặng Nguyên Anh

16 X· héi häc sè 2 (62), 1998 vai trß cña m¹ng l−íi x· héi trong qu¸ tr×nh di c− §Æng Nguyªn Anh Nh÷ng nghiªn cøu vÒ di c− trªn thÕ giíi gÇn ®©y ngµy cµng quan t©m ®Õn ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè v¨n hãa-x· héi ®èi víi di c−. Trong sè c¸c yÕu tè ®ã, m¹ng l−íi x· héi ®· ®−îc xem nh− mét nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh toµn bé qu¸ tr×nh chuyÓn c−. Kh¸i niÖm m¹ng l−íi x· héi trªn thùc tÕ ®−îc øng dông réng r·i trong nhiÒu nghiªn cøu vµ ®· trë thµnh mét cÊu thµnh c¬ b¶n trong c¸c lý thuyÕt ®−¬ng ®¹i vÒ di c−, kÓ c¶ di c− trong n−íc lÉn di c− quèc tÕ (Massey, 1993). ¶nh h−ëng cña m¹ng l−íi x· héi ®èi víi di c− kh¸c nhau theo ®Æc ®iÓm c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh, còng nh− kh¸c biÖt gi÷a nam vµ n÷. §èi víi nhãm ®èi t−îng di chuyÓn cã nguån lùc h¹n chÕ, m¹ng l−íi x· héi gãp phÇn t¹o nªn mét chiÕn l−îc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ c¸ nh©n vµ hé gia ®×nh. Trong bµi viÕt nµy, t«i cho r»ng vai trß cña m¹ng l−íi x· héi ®èi víi qu¸ tr×nh di c− ®Æc biÖt phï hîp trong viÖc t×m hiÓu nguyªn nh©n, xu h−íng di c− vµ sù hßa nhËp cña c− d©n t¹i n¬i chuyÓn ®Õn. Víi nh÷ng kh¸c biÖt râ nÐt vÒ vai trß giíi vµ gi÷a nam vµ n÷ trong mét x· héi n«ng nghiÖp nh− ViÖt nam, t«i ®ång thêi chøng minh r»ng nh÷ng chuÈn mùc x· héi ¨n s©u trong c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®· dÉn ®Õn sù phô thuéc nhiÒu h¬n cña n÷ giíi vµo m¹ng l−íi di c−. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu trong bµi viÕt nµy gãp phÇn ®−a ra nh÷ng khuyÕn nghÞ chÝnh s¸ch ®èi víi di c− ë ViÖt Nam. VÒ kh¸i niÖm m¹ng l−íi di c− Trªn b×nh diÖn x· héi häc, kh¸i niÖm m¹ng l−íi x· héi dùa trªn c¬ së lý thuyÕt hÖ thèng vµ t−¬ng t¸c x· héi. M¹ng l−íi x· héi lµ mét tËp hîp liªn kÕt gi÷a c¸c c¸ nh©n hay gi÷a c¸c nhãm d©n c− nhÊt ®Þnh. Th«ng qua sù tiÒm Èn trong nh÷ng mçi liªn hÖ, còng nh− quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm chi phèi c¸c mèi liªn hÖ ®ã, m¹ng l−íi x· héi ®−îc sö dông nh»m ®¹t ®−îc môc ®Ých nhÊt ®Þnh. M¹ng l−íi x· héi h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh di c− còng nh− phôc vô cho môc ®Ých di c− ®−îc gäi lµ m¹ng l−íi di c−. Nh÷ng quan hÖ, trao ®æi vµ t−¬ng t¸c trong ho¹t ®éng di c−, do ®ã, lµ mét bé phËn cña m¹ng l−íi x· héi réng lín h¬n. Mét trong nh÷ng ®Æc tr−ng râ nÐt nhÊt cña m¹ng l−íi di c− lµ sù liªn kÕt x· héi gi÷a nh÷ng ng−êi di chuyÓn. Th«ng qua nh÷ng quan hÖ hä hµng, bÌ b¹n, ng−êi th©n, ng−êi di chuyÓn tiÕp nhËn ®−îc th«ng tin vµ sù trî gióp cÇn thiÕt t¹i n¬i mµ hä sÏ chuyÓn ®Õn. ChÝnh ë ®©y, c¸c quan hÖ l©u bÒn dùa trªn nÒn t¶ng gia ®×nh trë nªn hÕt søc quan träng. Th«ng qua sù g¾n kÕt chÆt chÏ víi nhau, ng−êi di chuyÓn t¹o nªn nh÷ng liªn kÕt th«ng qua gia ®×nh, th©n téc tin cËy h¬n nhiÒu so víi nh÷ng quan hÖ ng−êi ngoµi. Cã thÓ nãi r»ng tÝnh bÒn v÷ng cña thiÕt chÕ gia ®×nh vµ c¸c quan hÖ téc hä trong x· héi ViÖt Nam ®· gãp phÇn h×nh thµnh nªn m¹ng l−íi di c− s©u réng gi÷a c¸c miÒn l·nh thæ, c¸c khu vùc c− tró. Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn §Æng Nguyªn Anh 17 M¹ng l−íi di c− cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gi¶i thÝch c¸c lo¹i h×nh di chuyÓn, qu¸ tr×nh ®Þnh c− vµ thÝch øng còng nh− ý ®Þnh chuyÓn c− trong t−¬ng lai. Bëi di c− vèn lµ qu¸ tr×nh mang nhiÒu bÊt tr¾c, mét m¹ng l−íi x· héi tin cËy sÏ gãp phÇn lµm gi¶m thÊp nh÷ng rñi ro do thiÕu th«ng tin. C¸c liªn kÕt x· héi gi÷a n¬i xuÊt c− vµ n¬i nhËp c− sÏ gãp phÇn gi¶m thÊp c¸i gi¸ (kinh tÕ vµ t©m lý) ph¶i tr¶ cho qóa tr×nh di c−, ®ång thêi lµm t¨ng vËn héi thµnh c«ng cña ®èi t−îng di chuyÓn t¹i n¬i ®Õn. Gia ®×nh, bÌ b¹n, ng−êi th©n t¹i n¬i chuyÓn ®Õn th−êng gi÷ vai trß c−u mang, cung cÊp th«ng tin, gióp liªn hÖ viÖc lµm còng nh− v−ît qua nh÷ng khã kh¨n ban ®Çu. Nh÷ng quan hÖ mµ ng−êi di chuyÓn cã ®−îc t¹i n¬i nhËp c− sÏ lµm thuËn lîi thªm qu¸ tr×nh hßa nhËp cña hä vµo m«i tr−êng sèng míi. Cã thÓ nãi r»ng, chi phÝ vµ trë ng¹i ®èi víi di d©n cµng lín th× m¹ng l−íi di c− cµng cã vai trß quan träng (Mullan, 1989; Massey, 1993). Kh¶ n¨ng kÕt nèi vµ hoµ nhËp vµo m¹ng l−íi di c− lµ mét thuËn lîi nh−ng tiÒm lùc nµy cã ®−îc ph¸t huy hay kh«ng l¹i cßn tïy thuéc vµo tõng lo¹i h×nh di c− vµ møc ®é giao tiÕp x· héi cña ng−êi di chuyÓn. Nguån sè liÖu Sè liÖu ®−îc sö dông trong bµi viÕt nµy cã ®−îc tõ cuéc kh¶o s¸t "Di c− vµ Søc kháe" (VNMHS97) do ViÖn X· héi häc (thuéc Trung t©m Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n Quèc gia) tiÕn hµnh n¨m 1997 trong khu«n khæ dù ¸n hîp t¸c quèc tÕ do Quü D©n sè Liªn hiÖp quèc (UNFPA) tµi trî. Trung t©m ®µo t¹o vµ nghiªn cøu d©n sè thuéc Tr−êng §¹i häc tæng hîp Brown (Hoa Kú) lµ c¬ quan trî gióp kü thuËt cña dù ¸n. Cuéc kh¶o s¸t "Di c− vµ Søc kháe" nh»m ®¸nh gi¸ nguyªn nh©n vµ hËu qu¶ cña qu¸ tr×nh di c− n«ng th«n- ®« thÞ trong bèi c¶nh chuyÓn ®æi kinh tÕ thÞ tr−êng ë ViÖt nam. S¸u tØnh thµnh ®· ®−îc lùa chän kh¶o s¸t, ®Æc tr−ng cho nh÷ng nÐt kh¸c biÖt c¬ b¶n vÒ ®Þa lý vµ sinh th¸i. Tæng sè 2502 c¸ nh©n vµ 1847 hé gia ®×nh ®· ®−îc kh¶o s¸t, bao gåm nh÷ng ®èi t−îng di chuyÓn vµ kh«ng di chuyÓn. Th«ng tin vÒ lÞch sö di chuyÓn ®−îc thu thËp cho c¸c lo¹i h×nh di c− bao gåm: di chuyÓn h¼n, di chuyÓn t¹m thêi vµ håi c−. XuÊt ph¸t tõ ®ßi hái thùc tiÔn, bµi viÕt nµy chØ tËp trung ph©n tÝch ¶nh h−ëng cña m¹ng l−íi x· héi ®èi víi di c− n«ng th«n-®« thÞ. MÆc dï vËy, c¸c kÕt luËn vµ ph¸t hiÖn thu ®−îc cã thÓ ®óng víi nh÷ng h×nh th¸i di c− kh¸c. Víi lý do ®ã, ph©n tÝch nµy sö dông sè liÖu cña bèn trung t©m ®« thÞ vµ thµnh phè lín lµ: Hµ Néi, §µ N½ng, Bu«n Ma Thuét vµ Thñ DÇu Mét. Quy m« ph©n tÝch ®−îc giíi h¹n so víi dung l−îng mÉu ban ®Çu, bao gåm 1864 c¸ nh©n (915 nam vµ 949 n÷) trªn tæng sè ®èi t−îng kh¶o s¸t. KÕt qu¶ Di c−, ®Æc biÖt tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ, liªn quan ®Õn hµng lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nhau. Trong khu«n khæ bµi viÕt nµy, t«i sÏ tËp trung t×m hiÓu vai trß cña m¹ng l−íi x· héi ®Õn quyÕt ®Þnh chuyÓn c− vµ lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn, qu¸ tr×nh thÝch øng víi cuéc sèng ë thµnh thÞ còng nh− thu nhËp vµ tiÒn chuyÓn vÒ cho gia ®×nh cña ng−êi di c−. KÕt qu¶ ph©n tÝch ®−îc tr×nh bµy d−íi ®©y: QuyÕt ®Þnh di chuyÓn vµ lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn NÕu xem xÐt quyÕt ®Þnh chuyÓn c− nh− mét qu¸ tr×nh thèng nhÊt, vÊn ®Ò träng t©m thu hót ®−îc nhiÒu nghiªn cøu bµn luËn lµ quyÕt ®Þnh di chuyÓn vµ quyÕt ®Þnh lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn (Speare, Goldstein vµ Frey, 1975). Sè liÖu trong B¶ng 1 cho thÊy quyÕt ®Þnh di chuyÓn cã sù kh¸c nhau ®¸ng kÓ, hÇu hÕt lµ do b¶n th©n ng−êi di chuyÓn hoÆc do chång (vî), bè mÑ, ng−êi th©n. ChØ cã 1% sè ng−êi di chuyÓn lµ do ng−êi ngoµi quyÕt ®Þnh. §¸ng l−u ý lµ sè ng−êi thuyªn chuyÓn c«ng t¸c theo sù ®iÒu ®éng cña c¬ quan nhµ n−íc chiÕm tû lÖ rÊt thÊp. V× nam giíi hÇu nh− lµ ng−êi quyÕt ®Þnh viÖc di chuyÓn vµ th−êng lµ ng−êi ra ®i tiªn phong nªn phô n÷ Ýt cã tiÕng nãi h¬n Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 18 Vai trß cña m¹ng l−íi x· héi trong qu¸ tr×nh di c− vµ th−êng lÖ thuéc trong quyÕt ®Þnh di chuyÓn. §iÒu nµy cßn ph¶n ¸nh sù chi phèi cña c¸c chuÈn mùc truyÒn thèng trong vai trß nam vµ n÷ cña x· héi n«ng nghiÖp ViÖt Nam. B¶ng 1: QuyÕt ®Þnh di chuyÓn theo nam vµ n÷ (%) Ng−êi quyÕt ®Þnh Tù quyÕt ®Þnh Vî (Chång) Con c¸i Bè mÑ C¶ nhµ Hä hµng C¬ quan Ng−êi ngoµi hä N Nguån: VNMHS97 Nam N÷ Tæng sè 54.5 47.1 51.3 8.3 25.8 16.0 0.8 1.6 1.2 11.2 12.8 11.9 7.5 11.7 9.3 1.8 1.7 1.7 8.4 3.1 6.1 1.0 1.1 1.0 915 949 1864 M¹ng l−íi di c− cßn cã ¶nh h−ëng tíi quyÕt ®Þnh lùa chän n¬i chuyÓn ®Õn (®Þa bµn nhËp c−) còng nh− gi÷ vai trß tÝch cùc trong viÖc kÕt nèi ng−êi di chuyÓn vµo m¹ng l−íi di c−. CÇn ph¶i nãi ®Õn sù g¾n kÕt x· héi trªn c¬ së ®ång h−¬ng vèn ®· ®−îc h×nh thµnh tõ l©u trong x· héi ViÖt Nam. Ng−êi di c− hiÖn nay tõ n«ng th«n ra thµnh phè cã xu h−íng quÇn tô ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu ng−êi cïng quª h−¬ng b¶n qu¸n ®Õn lµm ¨n sinh sèng. Trªn thùc tÕ hiÖn t−îng kÐo nhau ®i lµm ¨n å ¹t c¶ lµng, c¶ hä ®· trë thµnh phæ biÕn, h×nh thµnh nªn c¸c nhãm c− d©n cïng xuÊt xø ®Þnh c− t¹i c¸c thµnh phè lín. KÕt qu¶ kh¶o s¸t VNMHS97 còng cho thÊy nhËn ®Þnh nµy. XÊp xØ 75% ®èi t−îng kh¶o s¸t (nghÜa lµ cø bèn ng−êi th× cã ba ng−êi) cã ng−êi th©n, hä hµng hoÆc bÌ b¹n hiÖn sèng t¹i n¬i chuyÓn ®Õn. Trªn b×nh diÖn giíi, kÕt qu¶ cho thÊy nam giíi duy tr× nh÷ng mèi quan hÖ x· héi réng r·i h¬n t¹i n¬i ®Õn h¬n so víi phô n÷. B¶ng 2: C¸c nguån th«ng tin vÒ n¬i nhËp c− theo nam vµ n÷ (%) Nguån th«ng tin Cã gia ®×nh/hä hµng/bÌ b¹n tr−íc khi di chuyÓn C¸c nguån th«ng tin vÒ n¬i chuyÓn ®Õn Hä hµng BÌ b¹n Bè mÑ/vî chång Anh chÞ em §µi/b¸o/TV Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm t− nh©n Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm nhµ n−íc §· tõng ë ®ã Nguån kh¸c N Nam N÷ Tæng sè 77.0 72.1 74.9 22.3 35.1 27.9 23.0 30.0 26.1 7.0 14.4 10.2 8.0 11.7 9.7 2.2 3.3 2.7 10.6 40.1 10.4 0.4 0.8 0.6 9.4 10.8 10.0 4.0 6.8 5.2 915 949 1864 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn §Æng Nguyªn Anh 19 Nguån: VNMHS97 M¹ng l−íi di c− còng trang bÞ nh÷ng th«ng tin vÒ c¬ héi viÖc lµm, nhµ cöa vµ ®iÒu kiÖn sinh ho¹t cho ng−êi di chuyÓn. KÕt qu¶ thu ®−îc trong B¶ng 2 minh chøng cho lËp luËn nµy. Tû lÖ ng−êi di chuyÓn cã ®−îc th«ng tin tõ phÝa gia ®×nh, bÌ b¹n lín h¬n nhiÒu so víi c¸c nguån th«ng tin kh¸c. Th«ng tin trùc tiÕp tõ gia ®×nh, bÌ b¹n lu«n ®¸ng tin cËy h¬n c¶. Sè ng−êi di chuyÓn cã ®−îc th«ng tin tõ c¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm (®Æc biÖt lµ c¸c cë së cña nhµ n−íc) t−¬ng ®èi nhá. C¸c ph−¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng (®µi, b¸o, v« tuyÕn,...) còng lµ nguån th«ng tin yÕu kÐm ®èi víi ng−êi di c−. So víi nam giíi, phô n÷ th−êng cã ®−îc nhiÒu th«ng tin h¬n vÒ n¬i chuyÓn ®Õn. §iÒu nµy cho thÊy n÷ giíi quan t©m h¬n vÒ møc ®é an toµn cña cuéc sèng vµ c«ng ¨n viÖc lµm t¹i m«i tr−êng thµnh thÞ. VÊn ®Ò ®¸ng l−u ý lµ hä nhËn ®−îc nh÷ng th«ng tin nµy chñ yÕu th«ng qua gia ®×nh, bè mÑ, chång vµ anh chÞ em ruét. Vai trß truyÒn thèng cña ng−êi phô n÷ n«ng th«n trong gia ®×nh vµ ngoµi x· héi ®· ng¨n c¶n hä chuyÓn ®Õn nh÷ng n¬i kh«ng cã ng−êi th©n thuéc hoÆc thiÕu sù kiÓm so¸t cña gia ®×nh, hä hµng. H×nh thøc trî gióp t¹i n¬i nhËp c− Sù cã mÆt cña anh chÞ em, hä m¹c t¹i n¬i ®Õn cßn lµm t¨ng kh¶ n¨ng hßa nhËp vµ thÝch øng ®èi víi ng−êi di c− bëi lÏ ®¬n gi¶n lµ “sÈy nhµ ra thÊt nghiÖp”. KÕt qu¶ thu ®−îc qua kh¶o s¸t VNMHS97 ph¶n ¸nh nhËn ®Þnh nµy. Nh− thÊy qua sè liÖu cña B¶ng 3, gÇn mét nöa ®èi t−îng di chuyÓn nhËn ®−îc sù gióp ®ì vÒ n¬i ¨n chèn ë, tiÕp theo lµ trî gióp kinh tÕ tõ ng−êi th©n. Mét lÇn n÷a, kÕt qu¶ thu ®−îc cho thÊy trong c¶ hai lo¹i h×nh trî gióp nµy n÷ giíi cã xu h−íng dùa vµo c¸c quan hÖ gia ®×nh nhiÒu h¬n so víi nam giíi. Do nh÷ng rñi ro trong m«i tr−êng nhËp c− th−êng lín h¬n nhiÒu ®èi víi n÷ giíi, nªn ®Ó h¹n chÕ phßng ngõa bÊt tr¾c, hä co côm vµ tr«ng cËy nhiÒu h¬n vµo m¹ng l−íi di c− nh»m t×m sù che chë cña bÌ b¹n, ng−êi th©n trong m«i tr−êng sèng vµ lµm viÖc phøc t¹p ë thµnh thÞ. §èi víi ba lo¹i h×nh di c−, ng−êi di chuyÓn t¹m thêi nhËn ®−îc sù trî gióp nhiÒu h¬n c¶, tõ n¬i ¨n chèn ë ®Õn gióp ®ì kinh tÕ vµ viÖc lµm. §iÒu nµy ph¶n ¸nh phÇn nµo ®Æc ®iÓm mïa vô trong di chuyÓn vµ viÖc lµm ë nhãm ®èi t−îng nµy. Còng cÇn nhËn thÊy r»ng sù khuyÕn khÝch, ®éng viªn tinh thÇn mµ ng−êi di c− nhËn ®−îc tõ bÌ b¹n ng−êi th©n t¹i n¬i ®Õn kh¸ ®¸ng kÓ, nhÊt lµ ®èi víi n÷ giíi. B¶ng 3: H×nh thøc trî gióp theo giíi vµ lo¹i h×nh di c− (%) Nam N¬i ë Gióp ®ì kinh tÕ Gióp t×m viÖc §éng viªn t×nh c¶m N N÷ N¬i ë Gióp ®ì kinh tÕ Gióp t×m viÖc §éng viªn t×nh c¶m N Di chuyÓn h¼n 45.2 40.5 16.7 42.1 220 44.4 39.8 18.1 42.6 414 Håi c− Di chuyÓn t¹m thêi 36.2 56.8 49.0 29.6 16.0 41.1 40.9 29.6 328 367 43.5 62.6 56.5 62.2 15.9 30.7 49.3 35.0 90 447 Bản quyền thuộc Viện Xã hội học. www.ios.org.vn 20 Vai trß cña m¹ng l−íi x· héi trong qu¸ tr×nh di c− Nguån: NMHS97 ¶nh h−ëng cña m¹ng l−íi di c− trë nªn râ nÐt nhÊt trong vÊn ®Ò t×m kiÕm viÖc lµm. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy ng−êi th©n, hä hµng vµ bÌ b¹n ®· cã nh÷ng gióp ®ì rÊt ®¸ng kÓ ®èi víi ng−êi di chuyÓn trong qóa tr×nh t×m viÖc. XÊp xØ 37% ng−êi di chuyÓn cã nhu cÇu t×m viÖc khi ra thµnh phè. Tuy vËy, nhu cÇu nµy kh¸c nhau ®èi víi tõng lo¹i h×nh di c− (xem B¶ng 4). So víi nhãm di chuyÓn h¼n vµ håi c−, ®èi t−îng di chuyÓn t¹m thêi cã nhu cÇu t×m viÖc cao nhÊt. §iÒu nµy lµ rÊt dÔ hiÓu nh−ng ®¸ng l−u ý lµ trªn mét nöa sè ng−êi di c− cã ®−îc viÖc lµm th«ng qua sù gióp ®ì cña hä hµng, bÌ b¹n. Mèi quan hÖ trong gia ®×nh gi÷a c¸c anh chÞ em còng cã vai trß ®¸ng kÓ. ChØ cã gÇn 4% ®èi t−îng di chuyÓn t×m viÖc th«ng qua ng−êi ngoµi. Sè ng−êi di chuyÓn cã ®−îc viÖc qua sù tuyÓn nhËn cña c¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm rÊt nhá, nhÊt lµ ®èi víi c¸c trung t©m t− nh©n. Cã thÓ nãi r»ng ®èi t−îng chÝnh cña c¸c trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm lµ tuyÓn dông lao ®éng cã tr×nh ®é hoÆc tay nghÒ cao cho c¸c c«ng ty cã vÊn ®Çu t− cña n−íc ngoµi nh»m môc ®Ých thu lîi cao tõ c¸c hîp ®ång ký kÕt. Lao ®éng kh«ng cã tr×nh ®é hoÆc tr×nh ®é thÊp Ýt khi n»m trong ®èi t−îng ®−îc quan t©m, nhÊt lµ trong tr−êng hîp kh«ng cã hé khÈu t¹i n¬i nhËp c−. §©y lµ mét trong nh÷ng trë ng¹i chñ yÕu ®èi víi ®èi t−îng tõ n«ng th«n ra thµnh phè cã nhu cÇu t×m viÖc th«ng qua c¸c c¬ quan xóc tiÕn viÖc lµm. B¶ng 4: T×nh h×nh trî gióp t×m kiÕm viÖc lµm theo giíi vµ lo¹i h×nh di c− (%) Nam Tû lÖ t×m viÖc Nguån trî gióp: Hä hµng/bÌ b¹n Bè mÑ/vî chång/con c¸i Anh chÞ em §µi/b¸o/TV Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm t− nh©n Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm nhµ n−íc Ng−êi ngoµi N N÷ Tû lÖ t×m viÖc Nguån trî gióp: Hä hµng/bÌ b¹n Bè mÑ/vî chång/con c¸i Anh chÞ em §µi/b¸o/TV Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm t− nh©n Trung t©m xóc tiÕn viÖc lµm nhµ n−íc Ng−êi ngoµi N Di chuyÓn h¼n 23.1 41.5 3.8 18.9 0.1 0.0 2.6 0.0 220 ... - tailieumienphi.vn