Xem mẫu
- trị sản phẩm quốc dân tăng 26,43 lần nhưng kinh phí giáo dục tăng hơn 90 lần. Hoặc
như ở Singapore, hiện nay kinh phí giáo dục chiếm 4% giá trị GDP, mấy năm nữa sẽ
lên đến khoảng 6% ngang với mức của các nước phát triển phương Tây. Nh ững con số,
ở m ột mức độ n ào đó tự nó đ• giải thích rằng không phải ngẫu nhiên mà trong một tời
gian dài một loạt các nước quanh ta đ• vươn lên trở th ành “ nh ững con rồng châu á”.
Đó là do kinh nghiệm của các nước đi trước, còn ở Việt Nam thì sao?
Trong nhiều năm qua, nh à nước ta đ• chú ý phát triển nguồn lực con người bằng
những chính sách, biện pháp kịp thời, khá hợp lý tuy không tránh khỏi một số hạn chế
do điều kiện kinh tế hạn hẹp.
Th ử đi sâu vào một trong những chính sách đó- chính sách phát triển giáo dục -đào
tạo; từ đó rút ra nhận xét, tìm ra bư ớc đi tiếp theo để ho àn thành cuộc “ cách mạng con
người” ở Việt Nam. Có th ể khái quát tình hình giáo dục ở Việt Nam như sau:
Trải qua 15 năm đổi mới, sự nghiệp giáo dục - đào tạo nước ta có bước phát triển về
quy mô, ch ất lư ợng, hình thức đào tạo cơ sở vật chất. Trình độ dân trí và ch ất lượng
nguồn nhân lực được nâng lên đáng kể.
Quy mô giáo dục - đào tạo được nâng tiếp tục mở rộng ở tất cả các bậc học, ngành
học, đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng lớn của nhân dân. Hiện nay gần 94% dân cư từ
15 tuổi trở lên biết chữ; tất cả các tỉnh, th ành phố trong cả nư ớc đều đạt chuẩn quốc gia
về xoá mù ch ữ và phổ cập tiểu học. Một số tỉnh và thành phố đ• và đang tiến tới đạt
chuẩn phổ cập trung học cơ sở. Số năm đi học trung bình của dân cư đ ạt 7,3. Năm học
2000 - 2001 cả nước có 17.866.673 hóc sinh phổ thông, số sinh viên trên vạn dân đạt
118 người. Đ• đ ào tạo được một lực lư ợng lao động có chuyên môn k ỹ thuật khoảng 8
- triệu người, chiếm 18,3% trong tổng số 43,8 triệu lao động cả nước. Số người học về
tin học, ngoại ngữ, nghiệp vụ quản lý phát triển nhanh.
Chất lượng giáo dục - đ ào tạo có chuyển biến bước đầu. Trình độ hiểu biết, năng lực
tiếp cận tri thức mới của một bộ phận học sinh, sinh viên ngày càng được nâng cao. Số
học sinh phổ thông đạt các giải quốc gia và quốc tế theo một số môn học ngày càng
tăng, kh ẳng định tiềm năng trí tuệ to lớn của học sinh nư ớc ta. Nhiều sinh viên tốt
nghiệp đại học, cao đẳng có hoài b•o lập thân, lập nghiệp và có tinh thần tự lập, năng
động. Một số ngành khoa học cơ bản và khoa h ọc công nghệ đ• nâng cao một bước
ch ất lượng đào tạo.
Cơ sở vật chất kỹ thuật các trường được nâng cáp, cải thiện. Số trường lớp được xây
dựng khang trang ngày càng nhiều. Mạng lưới trường phổ thông phủ được hầu hết các
địa bàn dân cư, tạo thuận lợi cho người học. Mạng lưới các trư ờng đại học, cao đẳng,
trung học chuyên nghiệp từn g bước sắp sếp lại. Hệ thống các cơ sở đ ào tạo nghề phát
triển rộng khắp. Giáo dục ở các vùng dân tộc thiểu số có những chuyển biến tích cực,
đ• thành lập trên 100 trường dân tộc nội trú.
Công tác x• hội giáo dục trong những năm gần đây đ• đem lại kết quả bước đầu. Các
lực lượng x• hội tham gia ngày càng tích cực vào việc huy động trẻ đến trường, xây
dựng cơ sở vật chất của trường học, đóng góp kinh phí cho giáo dục đào tạo dưới nhiều
hình thức khác nhau. Tỷ lệ học sinh, sinh viên ngoài công lập trong tổng số học sinh,
sinh viên ngày càng tăng ( năm học 2000 -2001 chiếm 66% trẻ em nhà trẻ,50,5% học
sinh m ẫu giáo, 0,3% học sinh tiểu học, 3,1 % học sinh trung học cơ sở, 34,3% học sinh
trung học phổ thông, 14,4% sinh viên đại học).
Nh ờ những thành tựu giáo dục đ ào tạo và của các lĩnh vực x• hội khác mà chỉ số phát
triển con người ( HDI) của nước ta theo bảng xếp loại của chương trình phát triển Liên
- hiệp quốc (UNDP) 10 năm gần đây có những tiến bộ đáng kể: từ 0,456 - xếp thứ 121
năm 1990 tăng lên 0,671 - xếp thứ 108/174 bước vào năm 2000. So với chỉ số phát
triển kinh tế (GDP/ người), HDI vượt lên 24 bậc.
Mặc dù vậy sự nghiệp giáo dục ở Việt Nam còn bộc lộ một số mặt yếu kém như:
Chất lượng giáo dục đ ào tạo đại trà ở các cấp bậc học còn th ấp. Đa số học sinh, sinh
viên quen cách học thụ động thiếu năng lực tư duy độc lập, sáng tạo và vận dụng kiến
thức, kỹ năng vào sản xuất và đời sống. Một số học sinh,sinh viên ít quan tâm đến việc
rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống. Thể lực đa số học sinh, sinh viên còn
yếu. Các điều kiện cơ b ản để đảm bảo chất lượng còn bất cập như đội ngũ giáo viên
thiếu về số lượng, cơ cấu không đồng bộ và chất lư ợng thấp, phương pháp giáo dục lạc
hậu, phương tiện giảng dậythiếu thốn.
Hiệu quả hoạt động giáo dục thấp. Tỷ lệ h ọc sinh tốt nghiệp cuối cấp so với nhập học
còn th ấp, nhất là vùng núi, vùng sâu, vùng xa (năm học 1999 -2000 tỷ lệ n ày ở tiểu học
là 70,9%, trung học có sở 69,4%, trung học phổ thông 78,2%). Tỷ lệ lao động qua đ ào
tạo còn thấp làm cho khả năng tiếp thu kỹ thuật công nghệ mới gặp nhiều khó khăn.
Chưa có giải pháp hữu hiệu trong việc đào tạo nhân lực để tăng năng lực cạnh tranh
của nền kinh tế để phát triển nông thôn, phục vụ sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế và lao
động. Đào tạo đại học và giáo dục nghề nghiệp chưa phù h ợp với nhu cầu về lao động
của x• hội, một số đáng kể những người tốt nghiệp không làm đúng ngành nghề, thiếu
tự giác, trung thực trong lao động, thiếu trách nhiệm không tôn trọng quy trình k ỹ
thu ật tham ô l•ng phí nguyên vật liệu.
Cơ cấu đ ào tạo nhân lực về trình độ, ngành nghề và vùng miền chưa hợp lý. Phần lớn
học sinh phổ thông chỉ chọn một con đường là học lên đ ại học, việc học nghề ở các
trình độ khác còn hạn chế. Việc tăng vi mô đào tạo đại học chưa được định hướng vào
- nhu cầu của x• hội. Phân bố học sinh, sinh viên theo ngành nghề, theo vùng miền chưa
phù hợp với nhu cầu kinh tế x• hội của cả nước và của địa phương, gây nên tình trạng
nơi thừa nơi thiếu. Khoảng cách về trình độ phát triển giáo dục đào tạo giữa các vùng
trong nước chưa được thu h ẹp.
Một số hiện tượng tiêu cực, thiếu kỷ cương trong giáo dục đào tạo chưa được ngăn
ch ặn kịp thời như : dậy thêm, học thêm tràn lan không vì mục đích giáo dục, tăng quy
mộ vệ sinh vượt quá các điều kiện đảm bảo chất lương, không thực hiện nghiêm túc
quy ch ế đ ào tạo. Các hiện tượng mua bằng, bán điểm thu chi vô nguyên tắc làm ảnh
hưởng đến uy tín của nhà trường. Ma tuý và các tệ nạn x• hội thâm nhập vào nhà
trường. Hiện tượng gian lận trong thi cử còn phổ biến, ảnh hư ởng xấu đến nhân cách
người học và cán bộ của họ sau này.
Về mặt kinh tế - x• hội nước ta còn nghèo, thu nhập quốc doanh trên đầu người thấp
nguồn tài chính cơ sở vật chất thiết bị đều thiếu thốn trong lúc nhu cầu của x• hội đối
với giáo dục đ ào tạo tăng nhanh. Những khó khăn trong việc cải cách hành chính Nhà
nước, quản lý kinh tê, hạn chế tài chính, sử dụng lao động, chính sách tiền lương... cản
trở việc giải quyết triệt để những vấn đề cụ thể của giáo dục đào tạo.
Có thể nói giáo dục và đào tạo ở Việt Nam đang đứng trước những thách thức lớn
lao, trước yêu cầu đổi mới kinh tế-x• hội, trước yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nước, trước sức ép về nguy cơ tụt hậu so với các nước trong khu vực. Trong những
năm tới , giáo dục Việt Nam phải thực hiện được các mục tiêu sơ b ản là n âng cao mặt
bằng dân trí, đ ào tạo nhân lực và bồi d ưỡng nhân tài theo hướng khắc phục những hạn
ch ế trong thời gian qua, trên cơ sở nỗ lực của bản thân và kinh nghiệm, cùng sự giúp
đỡ của các nước phát triển.
Muốn vậy nh à nước phải có các chính sách, biện pháp phù hợp như:
- Tăng ngân sách giáo dục và đào tạo, sử dụng ngân sách đó một cách có hiệu quả.
Nâng tỷ lệ chi cho giáo dục - đ ào tạo trong ngân sách Nhà nước từ 15% năm 2000 lên
18 % năm 2005và 20% năm 2010.
Đồng thời, nh à nước phải chăm lo đến đời sống của đội ngũ giáo viên, cải thiện chế độ
tiền lương, tăng phụ cấp cho giáo viên để giáo viên có thể nâng cao vị trí x• hội của
mình.
Mặt khác, phải chú ý đào tạo các ngành kỹ thuật, công nghệ nhiều hơn cả về chiều
rộng lẫn chiều sâu.
Nâng cao chất lượng của các bậc tiểu học, làm tiền đề vững chắn cho chất lương của
các cấp học tiếp sau.
Những phân tích trên đây mới chỉ đề cập đến phát triển giáo dục và đào tạo - một
yếu tố một cơ sở để con ngươi Việt Nam có thể thực hiện vai trò của mình.
Vì vậy tồn tại song song với phát triển giáo dục, nhà nước ta còn phải thực hiện
những nhiệm vụ cấp bách sau đây:
Một là, căn cứ vào yêu cầu phát triển của các ngành và các vùng l•nh thổ, cần tổ
chức bố trí lại lực lượng lao động một cách hợp lý trên phạm vi cả n ước theo hư ớng
đổi mới công nghệ, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo ra những ngành kinh tế mũi nhọn.
Hai là, cần trả lương đúng và đủ cho người lao động, trong đó chú ý đến đội ngũ
cán bộ khoa học. Cần nhấn mạnh rằng, bản thân tiền lương không đơn giản chỉ là việc
trả công, m à nó còn tái sản xuất ra sức lao động ( nhiều hay ít), kích thích những phẩm
ch ất (tích cực hay tiêu cực) của người lao động.
Ba là, tiến h ành đào tạo bồi dưỡng lại lực lượng lao động hiện có và đào tạo lực
lượng mới theo chuyên ngành nh ất định. Trong đó, bảo đảm sự cân đối và đồng bộ
giữa lao động phổ thông, lao động kỹ thuật và lao động khoa học.
- Bốn là, tiến hành một cách thường xuyên đồng bộ hoạt động giáo dục đối với người
lao động về các mặt: chính trị-tư tưởng, lợi ích, ý thức pháp luật, trách nhiệm công dân,
truyền thống. Trong điều kiện hiện nay, chỉ quan tâm đến lợi ích vật chất mà không
thực hiện công tác giáo dục thì sẽ dẫn đến sai lầm, tại hại, làm hư hỏng con người,
thậm chí cả một thế hệ ngư ời. C.Mác đ• từng nhắc nhở chúng ta, trong phát triển kinh
tế phải gắn “sự nghiệp giải phóng con người với cuộc đấu tranh chống lại biểu hiện
thực tiễn cực đoan của sự tha hóa con người”(7). Không nghi ngờ gì rằng, mặt trái của
nền kinh tế thị trườn g đ• và đang tác động đến từng cá nhân, từng gia đ ình và mỗi tập
thể của chúng ta. Trong x• hội hiện nay, có tình trạng một số người có kinh tế khá,
thậm chí là giàu có nhưng vẫn tham ô, móc ngoặc, ăn cắp, buôn lậu. Trái lại, một số
người nghèo, thậm chí rất ngh èo nhưng không chịu lao động chân chính, chuyên dùng
thủ đoạn lừa bip, ăn cắp... Bên cạnh đó, còn một lớp người (thường là trẻ tuổi) không
ch ịu học hành, làm việc, chỉ lo ăn chơi và từ đây dẫn đến tội phạm.
Năm là, ph ải nâng cao thể lực cho thanh niên. Mặc dù đây là m ột vấn đề đòi hỏi
phải có thời gian để giải quyết trên cơ sở nâng cao dần mức sống của nhân dân về vật
ch ất cũng như về tinh thần. Trước mắt, cần tập trung giải quyết cho được các mục tiêu
của chương trình chăm sóc, bảo vệ trẻ em trong các năm tới, đầu tư nâng cao chất
lượng của chương trình giáo dục thể chất và y tế học đường; đẩy mạnh phong trào rèn
luyện thân thể trong thanh thiếu niên, tạo điều kiện cho Đoàn thanh niên duy trì phong
trào “ kho ẻ vì ngày mai lập nghiệp”, “khoẻ để bảo vệ Tổ quốc”.
Thực hiện những nhiệm vụ trên đây có nghĩa là về cơ b ản nhà nước ta đ• ho àn
thành cuộc “ cách mạng con người ”, biến con người Việt Nam thành nguồn lực quyết
định đưa sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước đi đến th ành công.
nguon tai.lieu . vn
