Xem mẫu
- Vµi nÐt vÒ c¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë Mü Latin hiÖn nay Tr−¬ng TuÊn Anh(*) 1. Mét sè quan niÖm chñ yÕu vÒ “c¸nh t¶ Mü Latin” ph¶i thiÕt lËp trËt tù quèc tÕ b×nh ®¼ng vµ hîp lý h¬n” (NguyÔn ThÕ Lùc, 2008). Tõ nh÷ng n¨m cuèi cña thÕ kû thø Trong quan ®iÓm cña c¸c nhµ XVIII, thuËt ng÷ “c¸nh t¶” ®· ®−îc ®−a nghiªn cøu hiÖn nay, cã mét sè luång ý ra vµ sö dông réng r·i cho ®Õn nay. kiÕn kh¸c nhau khi quan niÖm vÒ c¸nh Theo ®ã, “c¸nh t¶” hay “ph¸i t¶” lµ t¶ Mü Latin. Luång ý kiÕn thø nhÊt cho thuËt ng÷ dïng ®Ó chØ lùc l−îng cã r»ng, c¸nh t¶ Mü Latin cã ph¹m vi réng, khuynh h−íng trong hÖ thèng chÝnh trÞ bao gåm c¸c chÝnh ®¶ng, c¸c tæ chøc phi víi t− t−ëng tiÕn bé, ®æi míi vµ d©n chñ, chÝnh phñ, c¸c tæ chøc quÇn chóng, c¸c ng−îc l¹i víi “c¸nh h÷u” hay “ph¸i h÷u” tæ chøc chÝnh trÞ qu©n sù víi môc tiªu ®−îc dïng ®Ó chØ lùc l−îng cã t− t−ëng kiªn tr× theo ®uæi con ®−êng ®Êu tranh thôt lïi, tr× trÖ vµ b¶o thñ. vò trang vµ tÇng líp trÝ thøc, t«n gi¸o, Quan niÖm vÒ c¸nh t¶ Mü Latin chÝnh kh¸ch... (*)víi chñ tr−¬ng h−íng tíi hiÖn nay còng kh«ng hoµn toµn gièng mét x· héi c«ng b»ng, b¶o vÖ sù b×nh thêi kú nh÷ng n¨m 1960 vµ 1970. Quan ®¼ng cña con ng−êi. Luång ý kiÕn thø niÖm vÒ c¸nh t¶ Mü Latin truyÒn thèng hai cho r»ng, trong hiÖn thùc Mü Latin, chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn nh÷ng ng−êi x· héi lùc l−îng c¸nh t¶ bao gåm c¸c chÝnh chñ nghÜa vµ nh÷ng ng−êi céng s¶n lÊy ®¶ng c¸nh t¶ (cã tÝnh chÊt nh− ®¶ng viÖc chèng chñ nghÜa t− b¶n, chèng b¸ céng s¶n, ®¶ng c«ng nh©n, ®¶ng x· quyÒn Mü lµm môc tiªu. Trong khi ®ã, héi...), c¸c tæ chøc quÇn chóng c¸nh t¶ theo quan ®iÓm chÝnh trÞ vµ chñ tr−¬ng, (bao gåm c«ng ®oµn, héi n«ng d©n, tæ chÝnh s¸ch chiÕm vÞ trÝ chñ ®¹o cña chøc phô n÷ vµ tæ chøc thanh niªn) vµ c¸nh t¶ Mü Latin hiÖn nay, “tiªu chuÈn tÇng líp trÝ thøc, tiÓu t− s¶n, nh÷ng chñ yÕu lµ th¸i ®é ®èi xö víi nh÷ng vÊn ng−êi lµm nghÒ tù do... Luång ý kiÕn thø ®Ò d©n chñ, b×nh ®¼ng vµ c«ng b»ng x· ba th× chia c¸nh t¶ Mü Latin thµnh 4 héi... Cã th¸i ®é phª ph¸n viÖc c¶i c¸ch nhãm, bao gåm: c¸c chÝnh ®¶ng c¸nh t¶ kinh tÕ cña chñ nghÜa tù do míi, chñ (c¸c ®¶ng céng s¶n, mét sè ®¶ng x· héi tr−¬ng th«ng qua c¶i c¸ch x· héi ®Ó hoÆc ®¶ng x· héi d©n chñ vµ mét sè thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, chèng toµn cÇu ho¸ do ph−¬ng T©y chñ ®¹o, yªu cÇu (*) ThS., ViÖn Th«ng tin Khoa häc x· héi.
- 20 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 chÝnh ®¶ng theo chñ nghÜa d©n téc; c¸c §¶ng MÆt trËn Gi¶i phãng D©n téc chÝnh phñ c¸nh t¶ (Cuba, Venezuela, Sandino (FSLN) ë Nicaragua. C¸c ®¶ng Brazil, Ecuador vµ Argentina); c¸c c¸nh t¶ ë ®©y thùc hiÖn ®−êng lèi dùa phong trµo hoÆc tæ chøc x· héi c¸nh t¶; vµo søc m¹nh cña nh©n d©n lao ®éng, vµ c¸c lùc l−îng c¸nh t¶ ®éc lËp. th«ng qua l¸ phiÕu cö tri tiÕn hµnh cuéc C¸nh t¶ Mü Latin hiÖn nay chñ yÕu c¸ch m¹ng d©n chñ, b¶o vÖ ®éc lËp, tù bao gåm lùc l−îng cña c¸c ®¶ng x· héi do, chñ quyÒn d©n téc, giµnh quyÒn lµm d©n chñ trong khu vùc. Tuy nhiªn, do cã chñ nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, chñ sù thèng nhÊt vÒ môc tiªu vµ tÝnh lan tr−¬ng ph©n chia cña c¶i x· héi c«ng táa c¸ch m¹ng ë khu vùc nµy nªn c¸nh b»ng h¬n, x©y dùng x· héi míi theo t¶ Mü Latin cßn bao gåm c¶ sù hîp t¸c, ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, cã quan hÖ tham gia cña c¸c ®¶ng céng s¶n, c«ng ®ång minh chiÕn l−îc víi Cuba, c«ng nh©n vµ c¸c lùc l−îng c¸ch m¹ng tiÕn bé khai ph¶n ®èi chÝnh s¸ch ®¬n ph−¬ng kh¸c trong liªn minh cÇm quyÒn. V× c−êng quyÒn, sö dông dÇu löa lµm liªn vËy, giíi nghiªn cøu th−êng gäi phong kÕt khu vùc vµ vò khÝ r¨n ®e víi Mü, trµo nµy lµ Phong trµo c¸nh t¶ Mü Latin thµnh lËp nh÷ng liªn minh khu vùc míi (Th¸i V¨n Long, 2009). (tiªu biÓu lµ Liªn minh Bolivar cho ch©u Mü - ALBA)… HiÖn nay, c¸c nhµ nghiªn cøu th−êng ph©n chia c¸nh t¶ Mü Latin 2. C¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë Mü Latin hiÖn nay thµnh hai xu h−íng c¬ b¶n: Thø nhÊt lµ c¸nh t¶ «n hßa gåm c¸c §¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë Mü Latin ®¶ng c¸nh t¶ thay ®æi ®Ó thÝch nghi víi lµ c¸c ®¶ng chÝnh trÞ theo khuynh h−íng bèi c¶nh míi; chñ tr−¬ng ®i theo ®−êng c¸nh t¶ lªn n¾m chÝnh quyÒn ë mét sè lèi thùc dông, ®Ò cao tù do, d©n chñ, tiÕp n−íc b»ng viÖc ®Êu tranh vò trang hoÆc tôc duy tr× thÓ chÕ d©n chñ t− s¶n, −u vËn ®éng bÇu cö lÊy phiÕu cö tri. tiªn ph¸t triÓn kinh tÕ, gi¶i quyÕt mét Tõ n¨m 1998 ®Õn nay, ®· cã 13 sè vÊn ®Ò x· héi bøc xóc, tiÕp tôc duy tr× ®¶ng c¸nh t¶ lªn cÇm quyÒn vµ tiÕn quan hÖ khu vùc, quan hÖ víi Mü vµ hµnh nhiÒu c¶i c¸ch ë ®Êt n−íc m×nh, ®ã ch©u ¢u. C¸c ®¶ng ë nh÷ng quèc gia lµ ë Venezuela, Bolivia, Ecuador, hiÖn nay theo ®−êng lèi nµy lµ: §¶ng Nicaragua, Brazil, Argentina, Chile, Lao ®éng Brazil (PT), Liªn minh Thèng Panama, Uruguay, Guatemala, nhÊt v× d©n chñ Chile, §¶ng C«ng lý Paraguay... Tuy nhiªn, t¹i thêi ®iÓm Argentina, §¶ng C¸ch m¹ng d©n chñ hiÖn nay, ë Mü Latin chØ cßn 10 ®¶ng Panama, §¶ng Liªn minh nh©n d©n c¸nh t¶ ®ang cÇm quyÒn vµ cã vai trß c¸ch m¹ng ch©u Mü t¹i Peru… quan träng næi bËt t¹i c¸c n−íc Thø hai lµ c¸nh t¶ cÊp tiÕn gåm c¸c Venezuela, Bolivia, Ecuador, ®¶ng c¸nh t¶ ë c¸c n−íc ®ang theo m« Nicaragua, Brazil, Argentina, Uruguay, h×nh “Chñ nghÜa x· héi ë thÕ kû XXI” Peru, El Salvador... D−íi ®©y xin ®−îc nh−: §¶ng X· héi Thèng nhÊt kh¸i qu¸t nh÷ng nÐt chÝnh vÒ t×nh h×nh Venezuela (PSUV), §¶ng Phong trµo tíi ho¹t ®éng vµ vai trß cña c¸c ®¶ng c¸nh Chñ nghÜa X· héi Bolivia (MAS), §¶ng t¶ hiÖn nay ®ang cÇm quyÒn ë mét sè Liªn minh §Êt n−íc Ecuador (AP), n−íc Mü Latin.
- Vµi nÐt vÒ c¸c ®¶ng c¸nh t¶… 21 T¹i Venezuela, trong c¸c cuéc bÇu t¹i Venezuela, PSUV ngµy cµng ®−îc cö tr−íc ®©y, cè Tæng thèng Hugo cñng cè vµ ph¸t triÓn víi 7,2 triÖu ®¶ng Chavez giµnh chiÕn th¾ng víi sè phiÕu viªn vµ ®ang x©y dùng MÆt trËn Yªu cao trong cuéc bÇu cö n¨m 2006, víi n−íc nh»m ®oµn kÕt tÊt c¶ c¸c giai tÇng 62% sè phiÕu bÇu, v−ît xa øng cö viªn x· héi trong cuéc ®Êu tranh b¶o vÖ c¸ch ®èi lËp Manuel Rosales tíi 25 ®iÓm. m¹ng (NhËt Nam, 2012). Trong thêi gian N¨m 1998, «ng còng giµnh chiÕn th¾ng tíi, ®Ó ®¶m b¶o cho sù cÇm quyÒn v÷ng víi h¬n 56% sè phiÕu bÇu tr−íc øng viªn ch¾c vµ t¹o lßng tin cña nh©n d©n Henrique Salas Romer. Venezuela nhiÒu h¬n n÷a, ChÝnh phñ Tæng thèng Hugo Chavez ®¾c cö cña Tæng thèng Nicolas Maduro cÇn nhiÖm kú thø ba vµo th¸ng 10/2012 khi nhanh chãng gi¶i quyÕt tèt c¸c vÊn ®Ò cã giµnh chiÕn th¾ng tr−íc øng cö viªn liªn quan tíi an ninh c«ng céng, hiÖu qu¶ chÝnh lµ «ng Henrique Capriles thuéc kinh tÕ, l¹m ph¸t (®ang ë møc cao, trªn ®¶ng c¸nh h÷u - §¶ng C«ng lý Thø nhÊt d−íi 30%), vÊn ®Ò thÞ tr−êng “chî ®en”, (PJ). Tuy nhiªn, sau ngµy th¾ng cö, nhÊt lµ thÞ tr−êng ngo¹i tÖ bÊt hîp bÖnh hiÓm nghÌo t¸i ph¸t ®· khiÕn ph¸p... Tæng thèng Chavez kh«ng thÓ qua khái T¹i Bolivia, cuéc bÇu cö tæng ®Ó nhËm chøc nhiÖm kú nµy. §©y lµ thèng Bolivia n¨m 2005 víi ba øng cö mÊt m¸t to lín cña Venezuela vµ phong viªn: Evo Morales thuéc ®¶ng c¸nh t¶ - trµo c¸nh t¶ Mü Latin. Song, chiÕn MAS; Jorge Quiroga, l·nh ®¹o th¾ng trong cuéc bÇu cö võa qua cña §¶ng QuyÒn lùc D©n chñ vµ X· héi «ng Nicolas Maduro thuéc PSUV vµo (PODEMOS); vµ cùu l·nh ®¹o th¸ng 3/2013 ®· minh chøng cho søc §¶ng Acciãn Democratica m¹nh cña nh÷ng t− t−ëng vµ thµnh tùu Nacionalista (ADN). KÕt qu¶ cuèi cïng, mµ cè Tæng thèng Hugo Chavez ®· g©y «ng Evo Morales ®· th¾ng cö víi 53,74% dùng. Tr−íc thêi ®iÓm bÇu cö n¨m 2012 sè phiÕu, mét ®¹i ®a sè Ýt thÊy trong Mét sè ®¶ng chÝnh trÞ c¸nh t¶ ë Mü Latin N−íc Nhµ B¾t Ph©n lo¹i Sè n¨m n¾m quyÒn l·nh ®¹o ®Çu tõ (tõ n¨m 2000) §Õn 2002 §Õn 2005 §Õn 2008 Argentina The Kirchners 3/5/2004 C¸nh t¶ d©n tóy 0 2 5 Bolivia Evo Morales 6/1/2007 C¸nh t¶ d©n tóy 0 0 2 Brazil Lula da Silva 3/1/2004 D©n chñ x· héi 0 2 5 Chile Ricardo Lagos 3/2001 D©n chñ x· héi 2 5 8 Ecuador Rafael Correa 7/1/2008 C¸nh t¶ d©n tóy 0 0 1 Nicaragua Daniel Ortega 7/1/2008 C¸nh t¶ d©n tóy 0 0 1 Uruguay Tabare Vazquez 5/3/2006 D©n chñ x· héi 0 0 3 Venezuela Hugo Chavez 8/2/2000 C¸nh t¶ d©n tóy 3 6 9 (So¹n theo: McLeod and Nora Lustig (2010), “Poverty and Inequality under Latin America’s New Left Regime”, Paper prepared for 15th Annual LACEA Meeting, Medellin, Colombia)
- 22 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 nh÷ng cuéc bÇu cö t¹i Bolivia. thèng Ecuador Rafael Correa ®· lËp nªn N¨m 2009, «ng Morales ®· t¸i ®¾c cö chiÕn th¾ng ngo¹n môc trong cuéc bÇu nhiÖm kú 2010-2015 víi sè phiÕu ¸p ®¶o cö tæng thèng víi 54,92% sè phiÕu bÇu, lµ 61%, nhiÒu h¬n 35% so víi ®èi thñ vÒ v−ît xa ®èi thñ thø hai trªn 25 ®iÓm. thø hai, cùu thèng ®èc ph¸i h÷u Manfred KÕt qu¶ bÇu cö cho thÊy, AP cña Tæng Reyes Villa (B×nh Nguyªn, 2009). thèng R. Correa chiÕm ®a sè trong tæng sè 124 ghÕ t¹i Quèc héi n−íc nµy. §©y T¹i Ecuador, sù næi lªn cña nh÷ng lµ Tæng thèng ®Çu tiªn t¸i ®¾c cö ë ng−êi b¶n xø, chØ chiÕm gÇn 2% d©n sè, Ecuador kÓ tõ n¨m 1972 vµ hoµn thµnh víi t− c¸ch nhãm cö tri n¨ng ®éng ®· nhiÖm kú cña m×nh (tr−íc ®ã, 7 tæng lµm cho sù bÊt æn t¨ng thªm trong thèng ®· mÊt ghÕ khi ch−a hÕt nhiÖm nh÷ng n¨m gÇn ®©y ë n−íc nµy. D©n kú) vµ lµ øng viªn tæng thèng ®Çu tiªn chóng ®· ch¸n ng¸n víi sù bÊt lùc cña kh«ng ph¶i tr¶i qua cuéc bÇu cö vßng ChÝnh phñ trong viÖc thùc hiÖn nh÷ng hai kÓ tõ khi Ecuador tæ chøc bÇu cö lêi høa vÒ c¶i c¸ch ruéng ®Êt, h¹ tû lÖ d©n chñ. thÊt nghiÖp vµ t¨ng c−êng phóc lîi x· héi, vµ sù khai th¸c qu¸ møc cña tÇng T¹i Nicaragua, t×nh h×nh chÝnh trÞ líp th−îng l−u chñ ®Êt. Sù bÊt æn trong tiÕp tôc æn ®Þnh, kinh tÕ ph¸t triÓn kh¸, x· héi cïng víi nh÷ng hµnh ®éng g©y c¸c ch−¬ng tr×nh x· héi víi sù gióp ®ì bÊt æn cña c¶ phe th−îng l−u vµ c¸c cña Venezuela vµ Cuba ®ang c¶i thiÖn phong trµo c¸nh t¶, ®· dÉn tíi sù xãi ®¸ng kÓ ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn mßn quyÒn lùc cña phe lËp ph¸p. C¸c cña ng−êi d©n. NhiÒu vÊn ®Ò kinh tÕ, x· nh¸nh ChÝnh phñ trao cho Tæng thèng héi ®· ®−îc gi¶i quyÕt. Tõ chç thiÕu tíi rÊt Ýt quyÒn hµnh, nh− vô viÖc x¶y ra 50% nhu cÇu ®iÖn n¨ng vµ ph¶i nhËp vµo th¸ng 4/2005 khi NghÞ viÖn Ecuador phÇn lín nhu cÇu l−¬ng thùc, thùc lËt ®æ Tæng thèng Lucio Gutierrez. phÈm khi FSLN t¸i cÇm quyÒn n¨m 2007, nh−ng víi sù gióp ®ì cña Phã Tæng thèng Alfredo Palacio lªn Venezuela, Nicaragua kh«ng nh÷ng ®· thay vµ cÇm quyÒn tíi cuéc bÇu cö tæng gi¶i quyÕt døt ®iÓm vÊn ®Ò thiÕu ®iÖn thèng n¨m 2006. Trong cuéc bÇu cö vµ l−¬ng thùc mµ cßn ®ang tõng b−íc Tæng thèng Ecuador n¨m 2006, kh«ng xuÊt khÈu ®iÖn vµ l−¬ng thùc sang c¸c øng cö viªn nµo giµnh ®−îc th¾ng lîi n−íc khu vùc. L−¬ng tèi thiÓu t¨ng 3 quyÕt ®Þnh vµ cuéc bÇu cö vßng hai vµo lÇn; mï ch÷ gi¶m tõ 17% xuèng cßn 7%; th¸ng 11 ®· mang l¹i th¾ng lîi cho «ng ®iÒu kiÖn y tÕ ®−îc c¶i thiÖn râ rÖt. Uy Rafael Correa tr−íc Alvaro Noboa. tÝn cña FSLN vµ cña Tæng thèng Daniel Rafael Correa th¾ng lîi víi 57% sè Ortega ngµy cµng t¨ng m¹nh. Trong khi phiÕu hîp lÖ. §©y lµ th¾ng lîi víi sè ®ã, mÆc dï ®−îc Mü ra søc trî gióp, phiÕu cao nhÊt tõ khi b¾t ®Çu thêi kú c¸nh h÷u tiÕp tôc bÞ chia rÏ nÆng vµ ®· d©n chñ t¹i quèc gia nµy vµo n¨m 1979, kh«ng t×m ®−îc tiÕng nãi chung trong sau Jaime Roldãs (1979) vµ Sixto Dur¸n cuéc bÇu cö vµo th¸ng 11/2011. V× vËy, BallÐn (1992). FSLN ®· giµnh th¾ng lîi vang déi ngay Th¸ng 4/2009, nhµ kinh tÕ tõng du t¹i vßng ®Çu cuéc bÇu cö tæng thèng vµ häc ë Mü vµ lµ nhµ chÝnh trÞ theo ®−êng quèc héi n¨m 2011 (Ban Tuyªn gi¸o H¶i lèi x· héi chñ nghÜa - ®−¬ng kim Tæng D−¬ng, 2012).
- Vµi nÐt vÒ c¸c ®¶ng c¸nh t¶… 23 T¹i Brazil, sau h¬n hai nhiÖm kú trung t¶ vÉn ®¹t ®−îc nhiÒu thµnh tùu cÇm quyÒn cña PT, Brazil ®· cã nh÷ng rÊt ®¸ng khÝch lÖ. Còng gièng nh− thay ®æi to lín. Kinh tÕ t¨ng tr−ëng Brazil, Argentina ®· nhanh chãng ra nhanh, m¹nh, v÷ng ch¾c, trung b×nh khái khñng ho¶ng. Kinh tÕ ph¸t triÓn gÇn 5%/n¨m vµ trë thµnh mét trong 10 nhanh vµ m¹nh, ®¹t ®Ønh ®iÓm 9,6% nÒn kinh tÕ lín nhÊt thÕ giíi. Gi¸ trÞ vµo n¨m 2010 - mét trong nh÷ng chØ sè xuÊt nhËp khÈu t¨ng h¬n 3 lÇn; L¹m t¨ng tr−ëng cao nhÊt khu vùc (An Ch©u, ph¸t ®−îc khèng chÕ; Dù tr÷ ngo¹i tÖ 2013). C¸c vÊn ®Ò x· héi tõng b−íc ®−îc t¨ng m¹nh (375 tû USD); Brazil kh«ng gi¶i quyÕt, sè ng−êi nghÌo gi¶m tõ 58% nh÷ng ®· tr¶ hÕt nî cho IMF mµ cßn trë n¨m 2002 xuèng cßn 30% nh− hiÖn nay, thµnh chñ nî cña tæ chøc nµy vµ ®ang 90% ng−êi giµ ®−îc h−ëng trî cÊp x· ®Çu t− ngµy cµng nhiÒu ra n−íc ngoµi; héi, 2,3 triÖu ng−êi nghØ h−u tr−íc ®©y H¹ tÇng c¬ së ph¸t triÓn. Brazil ®· kh«ng ®−îc cÊp l−¬ng h−u nay ®· nhËn tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng hiÖn nay ®−îc kho¶n tiÒn nµy. H¬n 3 triÖu trÎ em vµ håi phôc ®¸ng kÓ(*). nghÌo ®−îc trî cÊp ®Ó cã thÓ ®Õn tr−êng. NhiÒu vÊn ®Ò x· héi ®ang tõng b−íc Ch−¬ng tr×nh hç trî 3 triÖu m¸y tÝnh ®−îc gi¶i quyÕt. 12 triÖu viÖc lµm ®· x¸ch tay cho sinh viªn, häc sinh nghÌo ®−îc t¹o ra, thÊt nghiÖp n¨m 2009 gi¶m b−íc ®Çu ®−îc triÓn khai cã kÕt qu¶. xuèng cßn kho¶ng 7%, 24 triÖu ng−êi ChÝnh s¸ch thuÕ ngµy cµng cã lîi cho tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo ®ãi, 12,4 ng−êi lao ®éng víi viÖc t¨ng thuÕ ®¸nh triÖu gia ®×nh (kho¶ng 49 triÖu ng−êi) vµo giai cÊp t− s¶n, ®¹i ®Þa chñ. ®−îc ChÝnh phñ cÊp tÝn dông ®Ó ph¸t Uy tÝn cña ChÝnh phñ trung t¶ t¨ng triÓn s¶n xuÊt. Hµng triÖu ng−êi ®−îc m¹nh trong n¨m 2011 vµ ®©y chÝnh lµ cÊp ruéng ®Êt, 6,5 triÖu c¨n nhµ cho nguyªn nh©n dÉn ®Õn th¾ng lîi lÇn thø ng−êi lao ®éng ®· ®−îc x©y dùng. L−¬ng hai liªn tiÕp cña Tæng thèng Cristina tèi thiÓu t¨ng h¬n 3 lÇn, tõ 150 USD lªn Kirchner. Tuy nhiªn, ý kiÕn cña c¸nh t¶ gÇn 500 USD. Hµng triÖu trÎ em ®−îc ®èi víi ChÝnh phñ trung t¶ cÇm quyÒn h−ëng trî cÊp gi¸o dôc hµng th¸ng ®Ó cã hiÖn nay còng cßn rÊt kh¸c nhau vµ thÓ ®Õn tr−êng (§¹i sø qu¸n ViÖt Nam ph©n thµnh hai nhãm: Nhãm nh÷ng t¹i Brazil, 2011). ChÝnh nh÷ng thµnh ®¶ng ñng hé vµ nhãm nh÷ng ®¶ng tùu kinh tÕ - x· héi to lín nµy ®· gióp kh«ng ñng hé ChÝnh phñ. Nhãm kh«ng PT giµnh chiÕn th¾ng liªn tiÕp trong 3 ñng hé ChÝnh phñ bao gåm nh÷ng ®¶ng lÇn bÇu cö gÇn ®©y (víi nhµ l·nh ®¹o c¸nh t¶ trung thµnh víi ®−êng lèi ®Êu Lula da Silva n¨m 2002 vµ 2006, Dilma tranh tr−íc ®©y. C¸c ®¶ng nµy cho r»ng Rousseff n¨m 2010). ChÝnh phñ hiÖn nay vÉn ¸p dông m« T¹i Argentina, tuy c¸c chÝnh s¸ch h×nh ph¸t triÓn tù do míi, v× vËy hä chñ x· héi cã lóc cßn ch−a ®−îc nh− mong tr−¬ng t¨ng c−êng g©y søc Ðp ®Ó ChÝnh muèn, nh−ng Argentina trong c¸c phñ cã nhiÒu c¶i c¸ch triÖt ®Ó h¬n theo nhiÖm kú cÇm quyÒn cña chÝnh phñ h−íng cña Venezuela. ChÝnh ®−êng lèi cøng r¾n ®· lµm uy tÝn c¸c ®¶ng nµy gi¶m sót, lùc l−îng Ýt dÇn. GÇn ®©y, mét (*) Theo C¬ quan thèng kª quèc gia Brazil, GDP sè ®¶ng c¸nh t¶ ®· cã sù ®iÒu chØnh vÒ cña n−íc nµy chØ t¨ng 2,7% mÆc dï tèc ®é t¨ng tr−ëng t¨ng m¹nh vµo bèn th¸ng cuèi n¨m 2011 ®−êng lèi sau khi nhËn ra r»ng sù chia (Thanh TuyÒn, 2013). rÏ trong c¸nh t¶ cã thÓ dÉn ®Õn viÖc
- 24 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 c¸nh h÷u quay l¹i cÇm quyÒn nh− ®· HiÖn nay c¸nh t¶ Peru ®−îc tËp hîp x¶y ra ë Chile. trong hai khèi chÝnh: Thø nhÊt lµ Liªn minh C¸nh t¶ bao gåm §¶ng Céng s¶n, T¹i Uruguay, §¶ng Colorado vµ §¶ng X· héi, §¶ng X· héi C¸ch m¹ng... c¸c bªn kh¸c ®· ®Êu tranh giµnh quyÒn Thø hai lµ Phong trµo C¸nh t¶ Míi (do lùc trong suèt phÇn lín lÞch sö n−íc §¶ng Céng s¶n Peru - Tæ quèc ®á s¸ng nµy. Tuy nhiªn, trong cuéc bÇu cö n¨m lËp, ®ång thêi lµ thµnh viªn l·nh ®¹o) 2004, mét liªn minh c¸nh t¶ lµ MÆt trËn bao gåm §¶ng Céng s¶n Peru - Tæ quèc Më réng ®· ®−îc thµnh lËp gåm Phong ®á vµ mét sè lùc l−îng c¸nh t¶ kh¸c. trµo du kÝch Tupamaros, §¶ng Céng s¶n, §¶ng D©n chñ Thiªn chóa Trong cuéc bÇu cö võa qua, chØ cã gi¸o... Trong sè nh÷ng ng−êi ®−îc bÇu Liªn minh C¸nh t¶ tham gia Liªn minh vµo Quèc héi, «ng Tabare Vazquez ®· Peru ChiÕn th¾ng. Cßn Phong trµo ®−îc bÇu lµm Tæng thèng. C¸nh t¶ Míi chØ ñng hé Ollanta Humala ë vßng hai. Sau th¾ng lîi cña Ollanta N¨m 2009, MÆt trËn Më réng ®· Humala, c¸c ®¶ng c¸nh t¶ n−íc nµy tiÕp tôc giµnh th¾ng lîi cho cuéc bÇu cö ®ang cã xu h−íng nhÝch l¹i gÇn nhau lÇn thø hai. ¤ng Mujica - mét chÝnh trÞ h¬n, tiÕn tíi x©y dùng mét c¬ chÕ phèi gia vµ lµ cùu du kÝch, mét thµnh viªn hîp duy nhÊt gi÷a c¸c ®¶ng nµy. Môc cña MÆt trËn Më réng - ®· ®¾c cö Tæng tiªu cña c¸c ®¶ng c¸nh t¶ Peru thêi gian thèng Uruguay (Thiªn ¢n, 2009). tíi lµ ®oµn kÕt, tËp hîp trong mét liªn T¹i Peru, Liªn minh Peru ChiÕn minh duy nhÊt, ®ång thêi më réng ®oµn th¾ng víi øng cö viªn tæng thèng lµ «ng kÕt víi c¸c phong trµo x· héi vµ c¸c tæ Ollanta Humala ®· giµnh th¾ng lîi vµo chøc thæ d©n ë Peru. th¸ng 6/2011. §©y lµ mét thÊt b¹i to lín T¹i El Salvador, sau khi §¶ng cña phe c¸nh h÷u vµ lµ mét th¾ng lîi MÆt trËn Gi¶i phãng D©n téc (FMLN) lÞch sö cña phe c¸nh t¶. Th¾ng lîi nµy th¾ng cö vµ lªn cÇm quyÒn n¨m 2009, ®· chÊm døt 31 n¨m cÇm quyÒn cña c¸c t×nh h×nh ®Êt n−íc vÉn rÊt khã kh¨n, chÝnh phñ c¸nh h÷u vµ më ra mét giai kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn vµ phô thuéc ®o¹n ph¸t triÓn míi cho Peru. Liªn gÇn nh− hoµn toµn vµo Mü. Tû lÖ nghÌo minh Peru ChiÕn th¾ng bao gåm nhiÒu ®ãi vÉn cßn trªn 30%, mï ch÷ t¹i thµnh ®¶ng c¸nh t¶ vµ trung t¶ nh−: §¶ng thÞ lµ 10% vµ t¹i n«ng th«n lµ 22%, dÞch D©n téc Peru (cña Tæng thèng Ollanta vô y tÕ chØ ®¸p øng ®−îc 45% c¸c nhu Humala), §¶ng Céng s¶n Peru, §¶ng cÇu c¬ b¶n nhÊt. X· héi Peru, §¶ng X· héi C¸ch m¹ng Peru, Phong trµo TiÕng nãi X· héi Chñ El Salvador cã 9 triÖu d©n th× gÇn 3 nghÜa, Phong trµo Lima cho tÊt c¶... triÖu ng−êi ®ang sèng vµ lµm viÖc t¹i Mü. KiÒu hèi tõ Mü göi vÒ lªn tíi gÇn 4 Tuy nhiªn, Tæng thèng Ollanta tû USD mçi n¨m. §ång tiÒn chÝnh thøc Humala l¹i ®ang cã dÊu hiÖu xa rêi l−u hµnh hiÖn nay t¹i El Salvador lµ nh÷ng cam kÕt tranh cö ban ®Çu vµ cã ®ång USD. ChÝnh v× vËy, El Salvador ®· nhiÒu nh©n nh−îng víi c¸nh h÷u. Mét bÞ t¸c ®éng m¹nh bëi cuéc khñng ho¶ng th¸ch thøc to lín n÷a cña c¸nh t¶ Peru kinh tÕ, tµi chÝnh Mü: XuÊt khÈu sang lµ t×nh tr¹ng chia rÏ trÇm träng ngay Mü gi¶m m¹nh; KiÒu hèi gi¶m tõ gÇn 4 bªn trong c¸c lùc l−îng nµy. tû xuèng cßn 3,18 tû n¨m 2009; T¨ng
- Vµi nÐt vÒ c¸c ®¶ng c¸nh t¶… 25 tr−ëng kinh tÕ n¨m 2009 lµ -3,1% vµ kinh tÕ kh¸: N¨m 2010 lµ 7,5%; N¨m n¨m 2010 chØ ®¹t 1,4% (Globaledge, 2011 lµ 5% (VietnamPlus, 2011). Tuy 2011). Do Tæng thèng chØ lµ mét nh©n sÜ nhiªn, Dominica còng ®ang ph¶i ®−¬ng tiÕn bé, kh«ng ph¶i ®¶ng viªn cña ®Çu víi nhiÒu khã kh¨n to lín: Th©m FMLN nªn chÝnh s¸ch kinh tÕ cña hôt th−¬ng m¹i lªn tíi 30%, nî c«ng ChÝnh phñ hiÖn nay kh«ng kh¸c g× t¨ng, thu ng©n s¸ch gi¶m, nhiÒu ch−¬ng nhiÒu so víi tr−íc ®©y. §©y lµ mét vÊn tr×nh x· héi kh«ng ®−îc thùc hiÖn, møc ®Ò khã ®èi víi §¶ng bëi nhiÒu néi dung sèng cña ng−êi d©n gi¶m sót. HËu qu¶ trong ®−êng lèi kinh tÕ - x· héi cña lµ n¨m 2012, GDP n−íc nµy chØ ®¹t §¶ng kh«ng ®−îc Tæng thèng thùc hiÖn. t¨ng tr−ëng ë møc 0,4% (Indexmundi, §Æc biÖt, trong chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, 2013). Hai ®¶ng chÝnh trÞ lín nhÊt ë kh¸c biÖt gi÷a §¶ng vµ Tæng thèng lµ Céng hßa Dominica lµ §¶ng Gi¶i phãng kh¸ lín, nhÊt lµ quan ®iÓm cña hai bªn CÇm quyÒn (PLD) vµ §¶ng C¸ch m¹ng ®èi víi ALBA (§¶ng MÆt trËn Gi¶i §èi lËp (PRD) ®Òu lµ ®¶ng trung t¶, phãng D©n téc muèn El Salvador gia thµnh viªn cña DiÔn ®µn Sao Paulo. nhËp khèi nµy, trong khi Tæng thèng Kh«ng mÊy ng¹c nhiªn khi trong cuéc vÉn chñ tr−¬ng duy tr× liªn minh chiÕn bÇu cö tæng thèng vµ quèc héi th¸ng l−îc víi Mü). ChÝnh v× vËy, trong cuéc 5/2012, øng cö viªn Danilo Medina cña bÇu cö tæng thèng vµo n¨m 2014, §¶ng PLD ë Céng hßa Dominica ®· tuyªn bè c¸nh t¶ cÇm quyÒn n−íc nµy chñ tr−¬ng giµnh chiÕn th¾ng (Fox News Latino, sÏ chän øng cö viªn tæng thèng lµ ®¶ng 2012). Cã thÓ thÊy r»ng, §¶ng c¸nh t¶ viªn cña §¶ng ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng trèng vÉn tån t¹i ë Dominica nh−ng kh«ng cã ®¸nh xu«i, kÌn thæi ng−îc gi÷a §¶ng vµ søc ¶nh h−ëng lín nh− c¸c ®¶ng c¸nh t¶ Tæng thèng nh− hiÖn nay. hiÖn ®ang n¾m quyÒn t¹i c¸c n−íc Mü Latin kh¸c. FMLN hiÖn nay ®ang tiÕp tôc ®−îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. §¶ng nµy hiÖn cã 3. Mét sè nhËn ®Þnh 32.000 ®¶ng viªn vµ 55.000 c¶m t×nh Trªn con ®−êng ph¸t triÓn cña §¶ng. Trong ChÝnh phñ, FMLN cã 7/14 m×nh, c¸c ®¶ng c¸nh t¶ Mü Latin gÆp bé tr−ëng, t¹i Quèc héi cã 35/84 nghÞ sÜ rÊt nhiÒu th¸ch thøc, khã kh¨n vµ vµ lµ ®¶ng cã nhiÒu ghÕ nhÊt t¹i c¬ nh÷ng ©m m−u chèng ph¸ quyÕt liÖt cña quan lËp ph¸p. §¶ng hiÖn cã c¸c ®¶ng c¸c thÕ lùc thï ®Þch trong n−íc vµ n−íc viªn ®ang cÇm quyÒn t¹i 96/262 quËn, ngoµi. Khã kh¨n th¸ch thøc trong n−íc huyÖn víi sè d©n chiÕm 52% d©n sè c¶ tr−íc hÕt b¾t nguån tõ viÖc x©y dùng l¹i n−íc (Ban Tuyªn gi¸o H¶i D−¬ng, c¸c m« h×nh kinh tÕ, c¸c thÓ chÕ kinh tÕ, 2012). Môc tiªu s¾p tíi cña §¶ng lµ vËn ®Æc biÖt lµ ë c¸c n−íc c¸nh t¶ d©n tóy ®éng nh©n d©n tiÕp tôc ñng hé §¶ng, nh− Venezuela, Bolivia, Ecuador... giµnh nhiÒu phiÕu h¬n trong c¸c bÇu cö ChÝnh quyÒn ë c¸c n−íc nµy xuÊt hiÖn s¾p tíi ®Ó t¨ng thªm sè ghÕ t¹i Quèc tõ c¸c phong trµo quÇn chóng, x©y dùng héi, më réng sè quËn, huyÖn do §¶ng ®Êt n−íc dùa trªn c¸c b¶n hiÕn ph¸p n¾m quyÒn vµ ®Æc biÖt giµnh th¾ng lîi míi. §©y lµ nh÷ng c¶i c¸ch ®−îc ®¸nh trong cuéc bÇu cö tæng thèng n¨m 2014. gi¸ lµ cã tÝnh chÊt s©u s¾c nh−ng rÊt dÔ T¹i Céng hßa Dominica, tuy nÒn bÞ tÊn c«ng cña c¸c thÕ lùc bªn ngoµi kinh tÕ n−íc nµy cã tèc ®é t¨ng tr−ëng nh»m b«i nhä h×nh ¶nh cña c¸c nguyªn
- 26 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 11.2013 thñ quèc gia. Nh÷ng quyÕt s¸ch cña thÊy Mü sÏ t¨ng c−êng khoÐt s©u m©u Venezuela, Bolivia, Ecuador cã nhiÒu thuÉn gi÷a c¸c quèc gia thuéc lùc l−îng thµnh c«ng nh−ng còng cã rÊt nhiÒu c¸nh t¶ Mü Latin, ly khai tõng n−íc khuyÕt ®iÓm vµ h¹n chÕ. ViÖc kh«i phôc c¸nh t¶ b»ng c¸c biÖn ph¸p ngo¹i giao, quyÒn kiÓm so¸t cña nhµ n−íc ®èi víi chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. §©y lµ mét th¸ch nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn, kh«ng thøc kh«ng nhá ®èi víi phong trµo ®oµn ñng hé chñ nghÜa tù do kinh tÕ, khuyÕn kÕt vµ hîp t¸c gi÷a c¸c n−íc Mü Latin. khÝch b¶o hé mËu dÞch ®· ®−a ®Õn H¬n thÕ, c¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm nhiÒu tiÕn bé cho c¸c n−íc nµy, ®ång quyÒn ë Mü Latin ph¸t triÓn trong bèi thêi cho thÊy nh÷ng c«ng viÖc bÒ bén c¶nh khñng ho¶ng phong trµo c¸nh t¶ mµ chÝnh phñ c¸c n−íc nµy cÇn ph¶i trªn thÕ giíi. NhiÒu thËp niªn qua, thÕ lµm trong thêi gian tíi. giíi ®· ®−a ra nh÷ng ®Ò xuÊt chèng Cho dï c¶ hai lùc l−îng c¸nh t¶ ë khñng ho¶ng cña c¸nh t¶, nh−ng nh÷ng Mü Latin ®Òu theo ®uæi c¸c ch−¬ng tr×nh ®Ò xuÊt nµy tá ra kh«ng mang l¹i hiÖu trî cÊp c«ng nh»m t¹o viÖc lµm, n©ng cao qu¶. Nguyªn nh©n thÊt b¹i cña c¸c ®¶ng møc l−¬ng, ®¶m b¶o c¸c quyÒn lîi x· héi c¸nh t¶ tr−íc ®ã cã nhiÒu vµ nh÷ng bµi vµ kinh tÕ cña nh÷ng ng−êi ®−îc h−ëng häc nÆng nÒ vÉn cßn ®ã. LiÖu c¸c ®¶ng l−¬ng, n«ng d©n, thî thñ c«ng, tiÓu c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë Mü Latin cã tiÕp th−¬ng, nh÷ng ng−êi h−u trÝ, nh−ng tôc cã nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi v× chÝnh s¸ch cña c¸c chÝnh phñ c¸nh t¶ nh÷ng môc tiªu ®Êu tranh v× hßa b×nh, d©n tóy vÉn tá ra kÐm hiÖu qu¶ h¬n c¸c ®éc lËp, d©n chñ vµ c«ng b»ng, tiÕn bé chÝnh phñ c¸nh t¶ kh¸c. §ång thêi, x· héi hay kh«ng? C©u tr¶ lêi ®ã phô Venezuela, Bolivia, Ecuador còng lµ thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè, trong ®ã phô nhãm n−íc cã sù phôc håi kinh tÕ sau thuéc vµo c¶ nh÷ng nç lùc kh«ng ngõng khñng ho¶ng kinh tÕ toµn cÇu chËm ch¹p cña c¸c ®¶ng c¸nh t¶ trong x©y dùng h¬n nhiÒu so víi c¸c n−íc c¸nh t¶ kh¸c. m« h×nh thÓ chÕ míi cho ph¸t triÓn ALBA vµ Dù ¸n “CNXH ë thÕ kû kinh tÕ, vµ mét phÇn phô thuéc vµo bèi XXI” do Tæng thèng Hugo Chavez khëi c¶nh thÕ giíi bªn ngoµi ph¸t triÓn x−íng ®· vÊp ph¶i sù chèng ph¸ cña c¸c thuËn lîi hay kh«ng thuËn lîi cho c¸c thÕ lùc bªn ngoµi, ®øng ®Çu lµ Mü. trµo l−u c¸nh t¶ Nh÷ng cuéc chiÕn ngo¹i giao gi÷a Mü vµ Venezuela, Bolivia trong thêi gian qua lµ vÝ dô minh chøng râ nÐt nhÊt cho sù TµI LIÖU THAM KH¶O ph¶n øng cña Mü ®èi víi chÝnh s¸ch cña 1. An Ch©u (2013), ChÝnh tr−êng hçn c¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë nh÷ng lo¹n v× v¾ng bãng Tæng thèng, quèc gia nµy. Phong trµo c¸nh t¶ më http://antg.cand.com.vn/News/Print réng ë Mü Latin vµ sù liªn kÕt ngµy View.aspx?ID=81824 cµng lín gi÷a c¸c ®¶ng c¸nh t¶ cÇm quyÒn ë nhiÒu n−íc Mü Latin víi Trung 2. Thiªn ¢n (2009), Honduras vµ Quèc, Nga, Cuba, Iran khiÕn Mü ®ang Uruguay cã Tæng thæng míi, cã nguy c¬ mÊt ®i s©n sau cña m×nh. http://phapluattp.vn/2009113011115 Nh÷ng ®iÒu chØnh lín trong chÝnh s¸ch 179p0c1017/honduras-va-uruguay- ®èi ngo¹i cña Mü thêi gian gÇn ®©y cho co-tong-thong-moi.htm
- Vµi nÐt vÒ c¸c ®¶ng c¸nh t¶… 27 3. Ban Tuyªn gi¸o H¶i D−¬ng (2012), 10. Th¸i V¨n Long (2009), Phong trµo T×nh h×nh c¸nh t¶ Mü La-tinh n¨m c¸nh t¶ Mü Latin hiÖn nay vµ triÓn 2011, www.tuyengiao.haiduong.org.vn/ väng trong thêi gian tíi, ThongTinCTTG/Tulieubaocaovien/P http://tapchiqptd.vn/tap-chi- ages/T×nhh×nhc¸nht¶MüLa- in.html?sobi2Task=sobi2Details&cat tinhn¨m2011.aspx id=3&sobi2Id=220 4. B×nh Nguyªn (2012), Hugo Chavez 11. NguyÔn ThÕ Lùc (2008), Phong trµo t¸i ®¾c cö Tæng thèng Venezueala, c¸nh t¶ Mü Latin: Thùc tr¹ng vµ http://vnexpress.net/gl/the-gioi/2012/10 triÓn väng, §Ò tµi cÊp Bé, Häc viÖn /hugo-chavez-tai-dac-cu-tong-thong- ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå venezuela/ ChÝ Minh. 5. §¹i sø qu¸n ViÖt Nam t¹i Brazil (2011), Kh¸i qu¸t Brazil vµ quan hÖ 12. McLeod and Nora Lustig (2010), víi ViÖt Nam, “Poverty and Inequality under Latin http://www.vietnamembassy- America’s New Left Regime”, Paper brazil.org/vi/nr070521165956/ prepared for 15th Annual LACEA 6. Fox News Latino (2012), Dominican Meeting, Medellin, Colombia. Election: Danilo Medina Wins, Mejia 13. NhËt Nam (2009), Sù lùa chän v× Claims Fraud, d©n chñ vµ tiÕn bé ë Bolivia, http://latino.foxnews.com/latino/polit http://www.baomoi.com/Su-lua-chon- ics/2012/05/21/dominican-election-in- vi-dan-chu-va-tien-bo-o- dispute-after-apparent-win/ Bolivia/119/3596892.epi 7. Globaledge (2011), El Salvador: Economy, http://globaledge.msu.edu/ 14. Thanh TuyÒn (2012), Kinh tÕ Brazil countries/el-salvador/economy chØ t¨ng tr−ëng 2,7% n¨m 2011, http://www.thesaigontimes.vn/Home 8. Indexmundi (2013), Dominica /thegioi/ghinhan/72713/ Economy Profile 2013, http://www.indexmundi.com/dominic 15. VietnamPlus (2011), Kinh tÕ Mü a/economy_profile.html Latinh, Caribe t¨ng tr−ëng 4,7% n¨m 9. K.M. (2009), Tæng thèng c¸nh t¶ nay, http://www.vietnamplus.vn/ Ecuador t¸i ®¾c cö ngo¹n môc, Home/Kinh-te-My-Latinh-Caribe- http://www.sggp.org.vn/thegioi/2009/ tang-truong-47-nam- 4/188881/ nay/20117/97380.vnplus
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học