- Trang Chủ
- Triết học
- V.I.Lê-Nin toàn tập - Tập 6: Tháng Giêng - tháng Tám 1902 - Nxb. Chính trị Quốc gia
Xem mẫu
- V« s¶n tÊt c¶ c¸c n−íc, ®oµn kÕt l¹i !
V.I. Lª-Nin
Toµn tËp
6
- V.I. Lª-Nin
Toµn tËp
TËp
6
Th¸ng Giªng - th¸ng T¸m 1902
Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia
Hµ Néi - 2005
- Nh÷ng t¸c phÈm cña V. I. Lª-nin trong tËp nµy in theo b¶n dÞch Lêi nhµ xuÊt b¶n
cña Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi
Kh¼ng ®Þnh chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµ t− t−ëng Hå ChÝ
Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam hµnh ®éng lµ vÊn ®Ò
cã tÝnh nguyªn t¾c ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam; lµ b−íc ph¸t
triÓn vÒ nhËn thøc vµ t− duy lý luËn cña §¶ng ta trong c«ng
cuéc ®æi míi, quyÕt t©m x©y dùng ®Êt n−íc theo con ®−êng x·
héi chñ nghÜa.
Nh÷ng thµnh tùu mäi mÆt do c«ng cuéc ®æi míi ®Êt n−íc
mang l¹i trong nh÷ng n¨m qua thËt ®¸ng tr©n träng vµ khÝch lÖ,
®ång thêi ®ßi hái toµn §¶ng, toµn d©n ph¶i tiÕp tôc nghiªn cøu,
ph¸t triÓn lý luËn c¸ch m¹ng khoa häc cña chñ nghÜa M¸c -
Lªnin ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra trong sù
nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n−íc trong giai ®o¹n
hiÖn nay.
Víi tinh thÇn ®ã, viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu cã hÖ thèng vµ
vËn dông s¸ng t¹o nh÷ng t− t−ëng, nh÷ng tinh hoa cña chñ
nghÜa M¸c - Lªnin lµ v« cïng quan träng vµ cÊp thiÕt ®èi víi
chóng ta hiÖn nay.
§¸p øng nhu cÇu häc tËp, nghiªn cøu lý luËn cña ®«ng ®¶o
b¹n ®äc, ®Æc biÖt lµ cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ
khoa häc, c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng viªn vµ sinh viªn c¸c
© Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, 1975 tr−êng ®¹i häc, nh©n dÞp kû niÖm 135 n¨m ngµy sinh cña
Vla®imia IlÝch Lªnin (22-4-1870 - 22-4-2005), Nhµ xuÊt b¶n
10 102⎯888
Л - 715 - 74 ChÝnh trÞ quèc gia xuÊt b¶n bé s¸ch quý V. I. Lªnin - Toµn tËp
014(01)⎯75
gåm 55 tËp vµ hai tËp tra cøu.
- VII
Bé s¸ch V. I. Lªnin - Toµn tËp ra m¾t b¹n ®äc lÇn nµy ®−îc
xuÊt b¶n theo ®óng nguyªn b¶n cña Bé V. I. Lªnin - Toµn tËp,
tiÕng ViÖt, do Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ Néi, hîp t¸c víi Nhµ
xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸txc¬va, xuÊt b¶n vµo nh÷ng n¨m 70-80 thÕ
kû XX.
* *
*
TËp 6 cña Bé s¸ch V. I. Lª-nin - Toµn tËp bao gåm c¸c t¸c
phÈm cña V. I. Lª-nin viÕt trong thêi gian tõ th¸ng Giªng - th¸ng Lêi tùa
T¸m 1902.
Néi dung chÝnh cña tËp 6 lµ nh÷ng luËn chøng vµ ph¸t
TËp 6 trong Toµn tËp V. I. Lª-nin gåm cã cuèn "Lµm g×?
triÓn mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t−
Nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta" (mïa thu
t−ëng cña C.M¸c vµ Ph.¡ngghen vÒ ®¶ng; ph¸t triÓn nh÷ng
1901 - th¸ng Hai 1902) vµ nh÷ng t¸c phÈm viÕt vµo th¸ng Giªng -
nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ ®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng
th¸ng T¸m 1902.
v« s¶n; vµ c¸c tµi liÖu ®Ó th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n
chñ - x· héi Nga. Néi dung nh÷ng t¸c phÈm chÝnh trong tËp ë n−íc Nga trong thêi gian ®ã diÔn ra cuéc khñng ho¶ng
nµy ®−îc ph©n tÝch kh¸ toµn diÖn trong phÇn Lêi tùa in ë ®Çu c¸ch m¹ng ngµy cµng s©u s¾c vµ gay g¾t; phong trµo c¸ch m¹ng
s¸ch, do ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin (Liªn X«) viÕt chèng chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ ngµy cµng mang tÝnh chÊt
cho lÇn xuÊt b¶n b»ng tiÕng ViÖt. quÇn chóng. Nh÷ng cuéc biÓu t×nh vµ b·i c«ng cña c«ng nh©n ë
PhÇn Phô lôc vµ c¸c B¶n chØ dÉn (víi nh÷ng sè trang t−¬ng Pª-tÐc-bua, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, R«-xtèp trªn s«ng §«n, Ba-tum
øng cña phÇn néi dung trong tËp) ë cuèi s¸ch ®−îc tr×nh bµy vµo th¸ng Hai - th¸ng Ba 1902, nh÷ng cuéc biÓu t×nh ngµy 1
hÕt søc khoa häc vµ chuÈn x¸c; ®©y lµ phÇn tra cøu rÊt bæ Ých, th¸ng N¨m ë Xa-ra-tèp, Vin-n«, Ba-cu, Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt vµ
gãp phÇn lµm s¸ng tá nhiÒu vÊn ®Ò trong néi dung t¸c phÈm, nh÷ng thµnh phè kh¸c chøng tá râ r»ng tÝnh tÝch cùc vµ sù
gióp b¹n ®äc hiÓu s©u s¾c h¬n t− t−ëng cña V. I. Lª-nin. tr−ëng thµnh vÒ chÝnh trÞ cña giai cÊp c«ng nh©n - ®éi tiÒn
Chó thÝch cuèi trang b»ng dÊu (*) lµ cña V. I. Lª-nin; Chó phong trong cuéc ®Êu tranh cña toµn d©n chèng chÕ ®é chuyªn
thÝch b»ng ch÷ sè ArËp (1)) lµ cña ViÖn Nghiªn cøu chñ nghÜa chÕ Nga hoµng - t¨ng lªn. N«ng d©n c¸c tØnh Kh¸c-cèp, P«n-ta-
M¸c - Lª-nin trùc thuéc Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng céng va, Xa-ra-tèp næi dËy chèng l¹i bän ®Þa chñ; "nh÷ng cuéc næi
s¶n Liªn X« (tr−íc ®©y). lo¹n v× ruéng ®Êt" còng lan sang nhiÒu ®Þa ph−¬ng kh¸c, nh÷ng
Hy väng Bé s¸ch sÏ lµ tµi liÖu nghiªn cøu vµ tham kh¶o bæ cuéc ®Êu tranh cña n«ng d©n Gu-ri-a (tØnh Cu-ta-i-xi) ®· tá ra
Ých cho b¹n ®äc. rÊt ngoan c−êng vµ cã tæ chøc. "N«ng d©n ®· quyÕt ®Þnh, ⎯ vµ
hä ®· quyÕt ®Þnh hoµn toµn ®óng, - r»ng thµ chÕt trong cuéc
®Êu tranh víi nh÷ng kÎ ¸p bøc cßn h¬n lµ chÕt ®ãi mµ kh«ng
Th¸ng 7 n¨m 2005 ®Êu tranh" (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù
nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia thËt, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 6, tr. 451).
- VIII Lêi tùa Lêi tùa IX
Trong t×nh h×nh ®ã, cuéc ®Êu tranh cã ý nghÜa cùc kú to lín h−ëng cña giai cÊp t− s¶n vµ cña hÖ t− t−ëng t− s¶n ®èi víi giai
lµ cuéc ®Êu tranh cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chèng "chñ nghÜa cÊp c«ng nh©n, sù sïng b¸i tÝnh tù ph¸t cña phong trµo c«ng
kinh tÕ" - trë ng¹i chñ yÕu cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong nh©n, viÖc h¹ thÊp vai trß cña ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa
trµo d©n chñ - x· héi ë Nga - nh»m ®oµn kÕt vÒ t− t−ëng vµ tæ trong phong trµo Êy. Lª-nin viÕt r»ng khuynh h−íng c¬ héi chñ
chøc c¸c phÇn tö m¸c-xÝt c¸ch m¹ng trong phong trµo d©n chñ - nghÜa trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ - xu h−íng nµy
x· héi Nga, nh»m x©y dùng mét ®¶ng kiÓu míi, kh«ng dung h×nh thµnh vµo cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX vµ m−u toan xÐt
thø chñ nghÜa c¬ héi, kh«ng cã ®Çu ãc tiÓu tæ vµ kh«ng cã tÝnh l¹i chñ nghÜa M¸c d−íi chiªu bµi "tù do phª b×nh" - hoµn toµn
chÊt bÌ ph¸i, mét ®¶ng lµ ng−êi l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña giai cÊp chØ lµ sù cãp nhÆt s¸ch b¸o t− s¶n råi lµm thµnh "häc thuyÕt"
c«ng nh©n, ng−êi tæ chøc vµ l·nh tô cña cuéc ®Êu tranh c¸ch cña m×nh, r»ng c¸i gäi lµ "tù do phª b×nh" ch¼ng qua chØ lµ "tù
m¹ng chèng chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chèng chñ nghÜa t− b¶n. do biÕn ®¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét ®¶ng d©n chñ c¶i
Cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin xuÊt b¶n vµo th¸ng Ba 1902 ®· l−¬ng, lµ tù do ®−a nh÷ng t− t−ëng t− s¶n vµ nh÷ng thµnh
®ãng vai trß xuÊt s¾c trong cuéc ®Êu tranh ®Ó thµnh lËp mét ®¶ng phÇn t− s¶n vµo trong chñ nghÜa x· héi" (xem tËp nµy, tr. 11).
c«ng nh©n m¸c-xÝt. Trong cuèn s¸ch ®ã, Lª-nin ®· luËn chøng vµ Lª-nin chØ ra r»ng gi÷a hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa cña giai
ph¸t triÓn, mét c¸ch phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö míi, nh÷ng t− cÊp v« s¶n vµ hÖ t− t−ëng t− s¶n ®ang diÔn ra cuéc ®Êu tranh
t−ëng cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen vÒ ®¶ng nh− lµ mét lùc l−îng liªn tôc vµ kh«ng khoan nh−îng: "... VÊn ®Ò ®Æt ra chØ lµ nh−
c¸ch m¹ng hãa phong trµo c«ng nh©n, l·nh ®¹o vµ tæ chøc phong thÕ nµy : hÖ t− t−ëng t− s¶n hoÆc hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa.
trµo ®ã; Lª-nin ®· ph¸t triÓn nh÷ng nguyªn lý cña häc thuyÕt vÒ Kh«ng cã hÖ t− t−ëng trung gian... V× vËy, mäi sù coi nhÑ hÖ t−
®¶ng kiÓu míi, ®¶ng c¸ch m¹ng v« s¶n. Trong t¸c phÈm xuÊt s¾c t−ëng x· héi chñ nghÜa, mäi sù xa rêi hÖ t− t−ëng x· héi chñ
®ã cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng, nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi nghÜa ®Òu cã nghÜa lµ t¨ng c−êng hÖ t− t−ëng t− s¶n" (tr. 49 -
Nga t×m thÊy sù gi¶i ®¸p vÒ nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä rÊt quan t©m: 50). Lª-nin gi¶i thÝch r»ng ý thøc gi¸c ngé x· héi chñ nghÜa
kh«ng ph¶i ph¸t sinh tõ phong trµo tù ph¸t cña c«ng nh©n mµ
vÊn ®Ò quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè tù gi¸c vµ tù ph¸t trong phong trµo
lµ do ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ®−a vµo phong trµo c«ng nh©n.
c«ng nh©n, vÊn ®Ò ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ l·nh tô chÝnh trÞ cña giai
Vµ mét nhiÖm vô quan träng bËc nhÊt cña ®¶ng v« s¶n lµ ®Êu
cÊp v« s¶n, vÊn ®Ò vai trß cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga trong
tranh cho sù trong s¸ng cña hÖ t− t−ëng x· héi chñ nghÜa,
cuéc c¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n ®ang chÝn muåi, vÊn ®Ò vÒ c¸c
chèng ¶nh h−ëng t− s¶n trong giai cÊp c«ng nh©n, chèng bän c¬
h×nh thøc tæ chøc, vÒ c¸ch thøc vµ ph−¬ng ph¸p thµnh lËp ®¶ng
héi chñ nghÜa - nh÷ng kÎ truyÒn b¸ vµ lµ ®¹i diÖn cña hÖ t−
c¸ch m¹ng chiÕn ®Êu cña giai cÊp v« s¶n. t−ëng t− s¶n trong phong trµo c«ng nh©n.
Cuèn "Lµm g×?" ®· hoµn toµn ®Ëp tan vÒ t− t−ëng "chñ Lª-nin ®· v¹ch râ vai trß v« cïng to lín cña lý luËn vÒ chñ
nghÜa kinh tÕ" lµ thø chñ nghÜa mµ Lª-nin xem nh− lµ mét nghÜa x· héi khoa häc ®èi víi phong trµo c«ng nh©n, ®èi víi
biÕn d¹ng cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ (chñ nghÜa BÐc- toµn bé ho¹t ®éng cña ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng cña giai cÊp
stanh) ë Nga. Lª-nin ®· v¹ch trÇn gèc rÔ cña chñ nghÜa c«ng nh©n: "... ChØ ®¶ng nµo ®−îc mét lý luËn tiÒn
c¬ héi trong hµng ngò phong trµo d©n chñ - x· héi: ¶nh phong h−íng dÉn th× míi cã kh¶ n¨ng lµm trßn vai trß
- X Lêi tùa Lêi tùa XI
chiÕn sÜ tiÒn phong" (tr. 32). Lª-nin chØ ra r»ng lý luËn tiÒn ViÖc "ph¸i kinh tÕ" sïng b¸i tÝnh tù ph¸t trong lÜnh vùc c¸c
phong gi÷ vai trß ®Æc biÖt to lín ®èi víi phong trµo d©n chñ - nhiÖm vô tæ chøc cña giai cÊp v« s¶n, "lèi lµm viÖc thñ c«ng
x· héi Nga, do nh÷ng ®Æc ®iÓm lÞch sö cña sù ph¸t triÓn cña nã nghiÖp" cña ph¸i Êy trong c¸c vÊn ®Ò vÒ x©y dùng ®¶ng ®· g©y
vµ cña nh÷ng nhiÖm vô c¸ch m¹ng ®Æt ra cho nã. thiÖt h¹i lín cho phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. Lª-nin ®·
Trong cuèn "Lµm g×?" còng nh− trong nhiÒu t¸c phÈm kh¸c thÊy nguån gèc lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp cña "ph¸i kinh tÕ"
cña Lª-nin viÕt trong thêi kú b¸o "Tia löa", Ng−êi rÊt chó ý ®Õn lµ ë chç h¹ thÊp nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x· héi xuèng
viÖc luËn chøng vÒ s¸ch l−îc cña giai cÊp v« s¶n Nga vµ ®¶ng møc chñ nghÜa c«ng liªn, lÉn lén hai lo¹i h×nh tæ chøc cña giai
cña nã. Lª-nin viÕt r»ng giai cÊp c«ng nh©n cÇn vµ cã thÓ l·nh cÊp c«ng nh©n: c¸c nghiÖp ®oµn ®Ó tæ chøc cuéc ®Êu tranh kinh
®¹o phong trµo d©n chñ cña toµn d©n chèng l¹i chÕ ®é ®Þa chñ - tÕ cña c«ng nh©n, vµ ®¶ng chÝnh trÞ, tøc lµ h×nh thøc cao cña tæ
chuyªn chÕ, trë thµnh ®éi tiÒn phong cña tÊt c¶ c¸c lùc l−îng chøc giai cÊp cña giai cÊp c«ng nh©n. Lª-nin coi nhiÖm vô ®Çu
c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp trong x· héi Nga. V× vËy viÖc tæ chøc tè tiªn vµ quan träng nhÊt cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga
c¸o chÝnh trÞ mét c¸ch toµn diÖn ®èi víi chÕ ®é chuyªn chÕ lµ lµ thµnh lËp mét tæ chøc tËp trung toµn Nga cña nh÷ng ng−êi
nhiÖm vô quan träng nhÊt cña phong trµo d©n chñ - x· héi Nga, c¸ch m¹ng, tøc lµ mét chÝnh ®¶ng liªn hÖ chÆt chÏ víi quÇn
lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®−îc ®Ó gi¸o dôc
chóng, cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o cuéc ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai
chÝnh trÞ cho giai cÊp v« s¶n. §ã lµ mét trong "nh÷ng vÊn ®Ò
cÊp c«ng nh©n. Lµm c¸ch nµo ®Ó b¾t tay vµo viÖc thµnh lËp mét
cÊp b¸ch" cña phong trµo d©n chñ - x· héi ë Nga. "Ph¸i kinh tÕ"
tæ chøc kiÓu nh− vËy, ph¶i lùa chän con ®−êng nµo, - ®iÒu ®ã
trong khi truyÒn b¸ nh÷ng quan ®iÓm hÕt søc sai lÇm vµ cã h¹i
Lª-nin ®· chØ ra ngay trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" in vµo th¸ng
vÒ cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, ®· h¹n chÕ cuéc
N¨m 1901 trong tê "Tia löa", sè 4 (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt,
®Êu tranh Êy trong lÜnh vùc kinh tÕ, nghÒ nghiÖp. Mét ®−êng
Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1974, t. 5, tr. 1-15), vµ luËn
lèi nh− thÕ, mét ®−êng lèi theo chñ nghÜa c«ng liªn, nhÊt ®Þnh
chøng mét c¸ch chi tiÕt trong cuèn "Lµm g×?".
®−a phong trµo c«ng nh©n tíi chç phô thuéc vµo hÖ t− t−ëng
t− s¶n vµ chÝnh trÞ t− s¶n. Tr¸i víi ®−êng lèi c¬ héi chñ nghÜa ViÖc cuèn s¸ch cña Lª-nin ®−îc truyÒn b¸ réng r·i ë Nga ®·
®ã, Lª-nin ®· nªu lªn vµ luËn chøng luËn ®iÓm quan träng gãp phÇn lµm cho xu h−íng cña b¸o "Tia löa" lª-ni-nÝt chiÕn
nhÊt cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin vÒ ý nghÜa hµng ®Çu cña ®Êu th¾ng trong §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Cuèn "Lµm
tranh chÝnh trÞ trong sù ph¸t triÓn x· héi vµ trong cuéc ®Êu g×?" ®· ®ãng mét vai trß lín trong viÖc ®oµn kÕt nh÷ng c¸n bé
tranh cña giai cÊp v« s¶n cho chñ nghÜa x· héi: "... Nh÷ng ®¶ng trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c, trong viÖc chuÈn bÞ §¹i héi II
quyÒn lîi chñ yÕu, "quyÕt ®Þnh" cña c¸c giai cÊp, nãi chung, cña ®¶ng, vµ trong viÖc thµnh lËp ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng ë
chØ cã thÓ tháa m·n ®−îc b»ng nh÷ng cuéc c¶i biÕn chÝnh trÞ Nga. Trong t¸c phÈm ®ã, V. I. Lª-nin ®· gi¸ng mét ®ßn m¹nh
c¨n b¶n; cßn quyÒn lîi kinh tÕ träng yÕu cña giai cÊp v« s¶n, vµo bän xÐt l¹i trong c¸c ®¶ng d©n chñ - x· héi T©y ¢u mµ ®¹i
nãi riªng, chØ cã thÓ tháa m·n ®−îc b»ng mét cuéc c¸ch m¹ng diÖn lµ BÐc-stanh vµ nh÷ng kÎ ñng hé h¾n, ®· v¹ch trÇn chñ
chÝnh trÞ thay thÕ chuyªn chÝnh cña giai cÊp t− s¶n b»ng nghÜa c¬ héi cña chóng vµ sù ph¶n béi ®èi víi quyÒn lîi cña
chuyªn chÝnh v« s¶n" (tr. 59). giai cÊp c«ng nh©n.
- XII Lêi tùa Lêi tùa XIII
B¶n dù th¶o c−¬ng lÜnh cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· "Tia löa" lµ phÇn ruéng ®Êt do V. I. Lª-nin viÕt. Sù cÇn thiÕt
héi Nga - do ban biªn tËp "Tia löa" vµ "B×nh minh" th¶o ra trong ph¶i cã mét c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt gi÷ v÷ng tÝnh nguyªn t¾c,
nöa ®Çu n¨m 1902 vµ ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi II §¶ng c«ng cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n v× nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ®·
nh©n d©n chñ - x· héi Nga (th¸ng B¶y - th¸ng T¸m 1903) - ®· cã ph¶i kh¼ng ®Þnh nh÷ng t− t−ëng m¸c-xÝt vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt
mét ý nghÜa cùc kú to lín ®èi víi sù ®oµn kÕt vÒ t− t−ëng cña trong cuéc ®Êu tranh víi chñ nghÜa d©n tóy lóc ®ã ®ang phôc
nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng Nga. "C¸c tµi liÖu ®Ó håi, mµ ®¹i biÓu lµ ®¶ng x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng, m−u
th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", in toan ®ãng vai trß ng−êi ®¹i biÓu vµ ng−êi bªnh vùc lîi Ých cña
trong tËp nµy, thÓ hiÖn râ rµng vai trß cña V. I. Lª-nin trong viÖc n«ng d©n. Kh«ng cã c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt, kh«ng x¸c ®Þnh
chuÈn bÞ viÕt dù th¶o c−¬ng lÜnh cña ®¶ng cña ph¸i "Tia löa", nh÷ng nguyªn t¾c cã tÝnh chÊt chØ ®¹o cña chÝnh s¸ch d©n chñ -
trong cuéc ®Êu tranh cã tÝnh chÊt nguyªn t¾c diÔn ra trong thêi x· héi trong vÊn ®Ò n«ng d©n, th× §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x·
gian cã cuéc th¶o luËn vÒ c¸c b¶n dù th¶o kh¸c nhau trong ban héi Nga kh«ng thÓ nµo thùc hiÖn ®−îc nhiÖm vô quan träng
biªn tËp "Tia löa". Nhê cã Lª-nin mµ luËn ®iÓm quan träng nhÊt lµ cñng cè ¶nh h−ëng cña ®¶ng trong n«ng d©n, cñng cè
nhÊt cña chñ nghÜa M¸c vÒ chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®−îc tr×nh khèi liªn minh c«ng n«ng ®ang h×nh thµnh vµo ®Çu thÕ kû XX.
bµy mét c¸ch râ rµng trong b¶n dù th¶o c−¬ng lÜnh; vÒ sau Lª- Trong c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch
nin ®· viÕt r»ng vÊn ®Ò chuyªn chÝnh v« s¶n ®· ®−îc ®−a vµo m¹ng Nga ng−êi ta ®· nªu ra yªu s¸ch thµnh lËp c¸c ñy ban
c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga "chÝnh lµ do n«ng d©n nh»m tr¶ l¹i cho n«ng d©n nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t
cuéc ®Êu tranh chèng BÐc-stanh, chèng chñ nghÜa c¬ héi" (V. I. trong khi tiÕn hµnh thñ tiªu chÕ ®é n«ng n«, b·i bá tiÒn chuéc,
Lª-nin, Toµn tËp, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn s−u thuÕ vµ chÕ ®é liªn ®íi b¶o lÜnh, v. v., nh÷ng yªu s¸ch ®ã
thø nhÊt, 1969, t. 31, tr. 414). Trong cuéc tranh luËn víi Plª- do ®¶ng v« s¶n ®−a ra nh»m ph¸t ®éng n«ng d©n ®Êu tranh
kha-nèp, mét ng−êi ®· tá ra dao ®éng trong mét lo¹t luËn chèng tÊt c¶ nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é n«ng n«, gãp phÇn lµm
®iÓm cã tÝnh nguyªn t¾c cña chñ nghÜa M¸c, nh÷ng luËn ®iÓm cho cuéc ®Êu tranh giai cÊp ë n«ng th«n ph¸t triÓn.
mµ bän BÐc-stanh tÊn c«ng, Lª-nin ®· kiªn tr× ®ßi ghi vµo b¶n Trong bµi "C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi
dù th¶o c−¬ng lÜnh luËn ®iÓm nãi r»ng viÖc nÒn s¶n xuÊt lín Nga" Lª-nin ®· gi¶i thÝch nh÷ng yªu s¸ch c¬ b¶n cña c−¬ng lÜnh
lo¹i trõ nÒn s¶n xuÊt nhá lµ mét qu¸ tr×nh cã tÝnh chÊt quy luËt ruéng ®Êt d©n chñ - x· héi vµo ®ªm tr−íc cña cuéc c¸ch m¹ng
cña x· héi t− b¶n; theo yªu cÇu cña Ng−êi, trong b¶n dù th¶o d©n chñ - t− s¶n, ph©n tÝch mét c¸ch s©u s¾c néi dung giai cÊp
c−¬ng lÜnh ng−êi ta ®· chØ ra mét c¸ch chÝnh x¸c vai trß l·nh cña nh÷ng yªu s¸ch Êy vµ tÝnh quy ®Þnh lÞch sö cña nh÷ng yªu
®¹o cña ®¶ng víi tÝnh c¸ch lµ ng−êi ®¹i biÓu tù gi¸c cña s¸ch Êy. Lª-nin chØ ra r»ng yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t
phong trµo cã tÝnh chÊt giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, vµ trong "lµ ®iÓm quan träng nhÊt, trung t©m, lµm cho c−¬ng lÜnh ruéng
c−¬ng lÜnh còng thÓ hiÖn râ t− t−ëng vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o ®Êt cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt" (xem tËp nµy, tr. 401). §ång thêi Lª-nin
cña giai cÊp c«ng nh©n. cho r»ng "trong mét thêi ®iÓm c¸ch m¹ng nµo ®ã" cã thÓ ®Ò ra
Mét trong nh÷ng phÇn quan träng nhÊt cña b¶n dù yªu s¸ch quèc h÷u hãa ruéng ®Êt thay cho yªu s¸ch tr¶ l¹i nh÷ng
th¶o c−¬ng lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga cña ph¸i ruéng ®Êt bÞ c¾t. LuËn ®iÓm ®ã cña bµi b¸o ®· g©y ra sù
- XIV Lêi tùa Lêi tùa XV
bÊt ®ång nghiªm träng trong ban biªn tËp tê "Tia löa": chèng l¹i r»ng "nÕu b©y giê chóng ta lïi b−íc trong lóc thËt lµ gay go nh−
luËn ®iÓm Êy cã Plª-kha-nèp, ¸c-xen-rèt vµ M¸c-tèp lµ nh÷ng lóc nµy, th× chóng ta cã thÓ ch«n vïi tÊt c¶ hy väng cña ®¶ng
ng−êi ch−a ®¸nh gi¸ hÕt kh¶ n¨ng c¸ch m¹ng vµ ý nghÜa cña d©n chñ - x· héi vÒ b¸ quyÒn l·nh ®¹o trong cuéc ®Êu tranh
phong trµo n«ng d©n. Nh÷ng sù bÊt ®ång ®ã phÇn nµo b¸o chÝnh trÞ" (tr. 367 - 368).
tr−íc sù bÊt ®ång sÏ x¶y ra gi÷a nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ Th− cña Lª-nin göi "Héi liªn hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng
men-sª-vÝch. VÒ sau, trong thêi kú c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt nh©n d©n chñ - x· héi Nga" - mét trong nh÷ng tæ chøc ®Çu tiªn
1905 - 1907, trong cao trµo m¹nh mÏ cña n«ng d©n, Lª-nin ®· ñng hé tê "Tia löa" - lµ kiÓu mÉu vÒ mét sù phª b×nh cã tÝnh
®Æt vÊn ®Ò xÐt l¹i c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng, thay thÕ yªu nguyªn t¾c trªn t×nh ®ång chÝ. Khi nhËn xÐt nh÷ng thiÕu sãt cña
s¸ch tr¶ nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t b»ng yªu s¸ch tÞch thu toµn bé "c−¬ng lÜnh" ®· ®−îc th«ng qua t¹i §¹i héi cña "Héi liªn hiÖp
ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ, trong ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ nhÊt ®Þnh, miÒn B¾c" vµo th¸ng Giªng 1902, vµ v¹ch ra r»ng c¸c t¸c gi¶ b¶n
c−¬ng lÜnh ®· kh«ng hiÓu c¸c vÊn ®Ò lý luËn quan träng nhÊt
th× thùc hiÖn quèc h÷u hãa ruéng ®Êt.
cña chñ nghÜa M¸c, Lª-nin kªu gäi c¸c nhµ ho¹t ®éng cña "Héi
"B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa" t¹i Héi nghÞ (héi liªn hiÖp miÒn B¾c" h·y tham gia tÝch cùc vµo sù nghiÖp thèng
nghÞ ®¹i biÓu) c¸c Ban chÊp hµnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· nhÊt ®¶ng cña ®¶ng d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng còng nh− vµo
héi Nga" do Lª-nin viÕt, bøc th− cña Ng−êi "Th− göi "Héi liªn viÖc th¶o ra c−¬ng lÜnh cña ®¶ng.
hiÖp miÒn B¾c cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga"", c¸c Trong t×nh h×nh c¸ch m¹ng ë Nga ®ang chÝn muåi, do t¸c
bµi tiÓu luËn "Tr¶ lêi "B¹n ®äc"" vµ "VÒ nhãm "§Êu tranh"" ®Òu ®éng cña phong trµo c¸ch m¹ng ngµy cµng m¹nh mÏ cña c«ng
gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh cña ph¸i "Tia löa" nh»m ®oµn kÕt nh©n, n«ng d©n vµ cña tÊt c¶ nh÷ng ng−êi lao ®éng, mµ c¸c
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vÒ t− t−ëng vµ tæ chøc ®¶ng, c¸c trµo l−u c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp ®−îc h×nh thµnh vÒ tæ
trªn c¬ së c−¬ng lÜnh, s¸ch l−îc vµ nguyªn t¾c tæ chøc cña chñ chøc vµ chÝnh trÞ. §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ph¶i
nghÜa M¸c c¸ch m¹ng. x¸c ®Þnh th¸i ®é cña m×nh ®èi víi nh÷ng ®¶ng vµ trµo l−u ®ã
Trong "B¸o c¸o cña ban biªn tËp b¸o "Tia löa"...", Lª-nin kÞch tïy theo chç c¸c ®¶ng vµ c¸c trµo l−u ®ã ®¹i diÖn cho lîi Ých cña
liÖt chèng l¹i m−u toan cña "ph¸i kinh tÕ" muèn biÕn héi nghÞ giai cÊp vµ tÇng líp nµo.
Bª-l«-xtèc do chóng triÖu tËp (cuèi th¸ng Ba 1902) thµnh §¹i Vµo cuèi n¨m 1901 - ®Çu n¨m 1902 do viÖc thèng nhÊt c¸c
héi II cña ®¶ng; Lª-nin ®Ò ra kÕ ho¹ch chuÈn bÞ mét c¸ch toµn nhãm vµ tiÓu tæ d©n tóy ë Nga vµ ë n−íc ngoµi mµ ®¶ng
diÖn vµ v÷ng ch¾c cho §¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng ®· ra ®êi. ViÖc
Nga, lµ ®¹i héi sÏ thµnh lËp l¹i ®¶ng vµ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phôc håi "xu h−íng d©n tóy giµ cçi" lµ mét nguy c¬ nghiªm
quan träng nhÊt cña toµn ®¶ng: th«ng qua c−¬ng lÜnh, th¶o ra s¸ch träng ®èi víi ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng, nªn mét nhiÖm vô l¹i
l−îc ®Êu tranh cña giai cÊp v« s¶n chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ vµ ®Æt ra tr−íc ®¶ng d©n chñ - x· héi lµ ph¶i ®Êu tranh chèng
l¹i xu h−íng x· héi chñ nghÜa tiÓu t− s¶n ®ã: "Chñ nghÜa x·
chñ nghÜa t− b¶n v. v.. Lª-nin viÕt r»ng "hiÖn nay mäi ng−êi ®ang
héi - c¸ch m¹ng lµ mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña tÝnh kh«ng
chê ®îi ë ®¹i héi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga nh÷ng
kiªn ®Þnh vÒ t− t−ëng cña giai cÊp tiÓu t− s¶n vµ cña sù tÇm
nghÞ quyÕt ®¸p øng mäi nhiÖm vô c¸ch m¹ng cña thêi ®¹i";
th−êng hãa chñ nghÜa x· héi theo lèi tiÓu t− s¶n, nh÷ng biÓu
- XVI Lêi tùa Lêi tùa XVII
hiÖn mµ ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i lu«n lu«n tiÕn hµnh vµ sÏ tiÕn tranh râ rµng vÒ sù tan r· cña chÕ ®é ®Þa chñ - chuyªn chÕ.
hµnh ®Êu tranh quyÕt liÖt ®Ó chèng l¹i", - V. I. Lª-nin ®· viÕt Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" cña tËp nµy cã in bµi
trong bµi "T¹i sao ®¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i kiªn quyÕt vµ quyÕt "Tãm t¾t dù th¶o c−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª-kha-nèp kÌm theo
liÖt tuyªn chiÕn víi bän x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng?" (tr. 462). mét sè ®iÓm söa ®æi dù th¶o Êy", "KÕ ho¹ch th«ng b¸o vÒ qu¸
Bµi "Chñ nghÜa phiªu l−u c¸ch m¹ng" cña Lª-nin ®· kÞch liÖt phª tr×nh th¶o dù th¶o c−¬ng lÜnh", "Ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý
ph¸n c−¬ng lÜnh ruéng ®Êt vµ s¸ch l−îc cña ®¶ng x· héi chñ luËn trong dù th¶o c−¬ng lÜnh", "S¬ th¶o dµn bµi dù th¶o c−¬ng
nghÜa - c¸ch m¹ng. Trong phÇn më ®Çu cho tuyªn bè cña Ban lÜnh", "S¬ th¶o dù th¶o c−¬ng lÜnh"; c¸c bµi in lÇn ®Çu lµ: "S¬
chÊp hµnh vïng s«ng §«n §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga th¶o mét sè ®iÓm trong phÇn thùc tiÔn cña dù th¶o c−¬ng lÜnh",
"Göi nh÷ng c«ng d©n Nga" (lÇn ®Çu tiªn in trong Toµn tËp) Lª- "B¶n ghi ®o¹n I vµ II cña dù th¶o c−¬ng lÜnh thø nhÊt cña Plª-
nin còng ®· chØ ra sù kh¸c nhau cã tÝnh nguyªn t¾c vÒ c¸c quan kha-nèp vµ s¬ th¶o ®o¹n I trong phÇn lý luËn cña c−¬ng lÜnh",
®iÓm s¸ch l−îc cña nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng vµ "Ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn ruéng ®Êt vµ kÕt luËn cña dù
cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng. th¶o c−¬ng lÜnh", "Bæ sung vµo phÇn ruéng ®Êt vµ c«ng x−ëng
C¸c bµi b¸o cña V. I. Lª-nin in trong tê "Tia löa": "Cæ ®éng trong dù th¶o c−¬ng lÜnh". Nh÷ng tµi liÖu ®ã chøng tá r»ng Lª-
nin ®· lµm viÖc rÊt nhiÒu ®Ó chuÈn bÞ "Dù th¶o c−¬ng lÜnh cña
chÝnh trÞ vµ "quan ®iÓm giai cÊp"" vµ "Th− göi c¸c ñy viªn Héi
§¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga", lµm cho chóng ta hiÓu
®ång ®Þa ph−¬ng" lµ nh»m luËn chøng cho s¸ch l−îc cña ®¶ng
biÕt thªm vÒ vai trß cña Lª-nin trong viÖc th¶o ra b¶n dù th¶o
d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo ®èi lËp cña giai cÊp t− s¶n tù
chung cña ban biªn tËp vÒ phÇn thùc tiÔn trong c−¬ng lÜnh
do chñ nghÜa. Lª-nin cho lµ cã thÓ vµ cÇn ph¶i lîi dông phong
®¶ng. §Ó lµm viÖc ®ã, ch¼ng nh÷ng Lª-nin ®· viÕt phÇn nãi vÒ
trµo nµy, khuyÕn khÝch nh÷ng biÓu hiÖn bÊt m·n vµ ph¶n kh¸ng
ruéng ®Êt trong c−¬ng lÜnh ®¶ng mµ cßn viÕt b¶n s¬ th¶o lÇn
trong hµng ngò nh÷ng ng−êi tù do chñ nghÜa, ®ång thêi phª
®Çu cña phÇn kÕt luËn. PhÇn còng ®¸ng ®−îc chó ý ®Õn nhiÒu
ph¸n tÝnh chÊt nöa vêi vµ sù hÌn nh¸t cña hä: "§¶ng cña giai cÊp
lµ ph−¬ng ¸n ban ®Çu cña phÇn lý luËn trong dù th¶o c−¬ng
v« s¶n ph¶i biÕt n¾m lÊy mäi ng−êi tù do chñ nghÜa ®óng vµo lóc
lÜnh §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga do Lª-nin viÕt, nãi
anh ta ®ang chuÈn bÞ nhÝch lªn mét vÐc-sèc1) vµ b¾t anh ta tiÕn lªn mét trong nh÷ng cuéc tranh luËn gay g¾t trong néi bé ban
lªn mét ¸c-sin2). Cßn nÕu hä kh«ng chÞu, - th× chóng ta sÏ tiÕn lªn biªn tËp "Tia löa": t¹i cuéc héi nghÞ cña ban biªn tËp "Tia löa" ë
tr−íc, kh«ng cÇn ®Õn hä vµ v−ît qua hä" (tr. 338). Muyn-khen vµo th¸ng Giªng 1902 khi th¶o luËn b¶n dù th¶o
Trong c¸c bµi "VÒ dù to¸n ng©n s¸ch cña nhµ n−íc", thø nhÊt cña Plª-kha-nèp th× cã mét "vÊn ®Ò vÉn ch−a ®−îc gi¶i
"Nh÷ng dÊu hiÖu cña sù ph¸ s¶n", "Trong ®êi sèng kinh tÕ quyÕt (3 phiÕu t¸n thµnh vµ 3 phiÕu chèng) lµ vÊn ®Ò cã nªn b¾t
cña n−íc Nga", "Dù luËt míi vÒ b·i c«ng", V. I. Lª-nin ®· ®Çu tõ viÖc nãi ®Õn n−íc Nga kh«ng" (V¨n tËp Lª-nin, t. II,
ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ cña n−íc Nga, v¹ch trÇn tÝnh chÊt 1924, tr. 15) nh− Lª-nin ®Ò nghÞ.
ph¶n d©n cña chÝnh s¸ch cña chÕ ®é Nga hoµng, ph¸c ra bøc Trong phÇn "C¸c tµi liÖu chuÈn bÞ" còng cã in bµi "Tr¶
_______ lêi nh÷ng nhËn xÐt cña Plª-kha-nèp vµ ¸c-xen-rèt vÒ bµi
1) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,044 mÐt "C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga"" cã
2) - ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 0,71 mÐt
- XVIII Lêi tùa 1
liªn quan ®Õn vô xung ®ét gi÷a Lª-nin vµ Plª-kha-nèp khi tranh
luËn vÒ bµi b¸o nµy trong ban biªn tËp "Tia löa".
Trong phÇn "Phô lôc" cña tËp nµy cã in hai bøc th− cña Lª-
nin göi gi¸m ®èc ViÖn b¶o tµng Anh (ngµy 21 vµ 24 th¸ng T−
1902) ®Ò nghÞ cho Ng−êi ®−îc nghiªn cøu trong th− viÖn cña
ViÖn b¶o tµng.
ViÖn nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lª-nin
trùc thuéc Ban chÊp hµnh trung −¬ng Lµm g×?
§¶ng céng s¶n Liªn-x« nh÷ng vÊn ®Ò cÊp b¸ch trong phong trµo chóng ta1
"... §Êu tranh trong ®¶ng ®em l¹i cho ®¶ng
søc m¹nh vµ sinh khÝ; b»ng chøng lín nhÊt vÒ
sù yÕu ®uèi cña ®¶ng, ®ã lµ ë chç ®¶ng ë vµo
t×nh tr¹ng m¬ hå vµ thiÕu nh÷ng ranh giíi
ph©n ®Þnh râ rÖt, ®¶ng m¹nh lªn b»ng c¸ch
thanh trõ nh÷ng phÇn tö xÊu..."
(TrÝch th− cña L¸t-xan göi M¸c,
ngµy 24 th¸ng S¸u 1852)
ViÕt vµo mïa thu 1901 -
th¸ng Hai 1902
Theo ®óng nguyªn v¨n
In thµnh s¸ch riªng vµo trong s¸ch, cã ®èi chiÕu
th¸ng Ba 1902 ë Stót-ga víi b¶n in trong v¨n tËp:
Vl. I-lin. "Trong 12 n¨m", 1907
- B×a cuèn "Lµm g×?" cña V. I. Lª-nin. - 1902
¶nh thu nhá
- 3
Lêi tùa
Cuèn s¸ch chóng t«i ®−a ra ®©y cho b¹n ®äc, theo ý ®Þnh
ban ®Çu cña ng−êi viÕt, lµ nh»m ph¸t triÓn tØ mØ nh÷ng ý ®· nãi
trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?" ("Tia löa" 2 sè 4, th¸ng N¨m 1901)1).
Tr−íc hÕt, chóng t«i ph¶i xin lçi b¹n ®äc lµ ®· chËm thùc hiÖn
lêi høa ®· nãi trong bµi Êy (vµ ®· tõng ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i
khi tr¶ lêi nhiÒu c©u hái vµ th− riªng). Mét trong nh÷ng lý
do cña sù chËm trÔ Êy lµ c«ng cuéc thö thèng nhÊt tÊt c¶ c¸c
tæ chøc d©n chñ - x· héi ë ngoµi n−íc, tiÕn hµnh vµo th¸ng
S¸u n¨m ngo¸i (1901) 3. LÏ tù nhiªn, ng−êi ta chê ®îi kÕt qu¶
cña c«ng cuéc Êy, v× nÕu nã thµnh c«ng th× cã lÏ ph¶i tr×nh bµy
quan ®iÓm cña b¸o "Tia löa", vÒ mÆt tæ chøc, theo mét khÝa
c¹nh h¬i kh¸c; vµ bÊt luËn trong tr−êng hîp nµo, c«ng cuéc Êy
thµnh c«ng còng ®em l¹i hy väng chÊm døt ®−îc rÊt nhanh
chãng t×nh tr¹ng cã hai khuynh h−íng tån t¹i trong ®¶ng d©n
chñ - x· héi Nga. Nh− b¹n ®äc ®· biÕt, c«ng cuéc thö lµm Êy
®· thÊt b¹i, vµ nh− d−íi ®©y chóng t«i sÏ cè g¾ng chøng minh
r»ng c«ng cuéc ®ã kh«ng thÓ ®i ®Õn kÕt qu¶ nµo kh¸c thÕ
®−îc, sau khi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" 4, sè 10, ®· cã mét
chuyÓn h−íng míi theo "chñ nghÜa kinh tÕ". §· ®Õn lóc hoµn
toµn cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh mét cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt
1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5,
tr. 1-15.
- 4 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 5
chèng khuynh h−íng Êy, khuynh h−íng mËp mê vµ Ýt døt nh÷ng ng«n ng÷ kh¸c nhau; r»ng do ®ã, chóng ta sÏ kh«ng thÓ
kho¸t, nh−ng v× thÕ l¹i cµng dai d¼ng vµ cµng cã kh¶ n¨ng sèng ®ång ý víi nhau vÒ bÊt cø ®iÒu g×, nÕu chóng ta kh«ng b¾t ®Çu
l¹i d−íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Do ®ã, ®Ò c−¬ng ban ®Çu abovo1); r»ng cÇn ph¶i thö "gi¶i thÝch" mét c¸ch cã hÖ thèng,
cña cuèn s¸ch nµy ®· ph¶i thay ®æi vµ më réng thªm rÊt nhiÒu. cµng ®¹i chóng cµng tèt, cã dÉn chøng rÊt nhiÒu vÝ dô cô thÓ,
Chñ ®Ò cuèn s¸ch nµy ®¸ng lÏ lµ ba vÊn ®Ò ®· nªu trong bµi: cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi thuéc "ph¸i kinh tÕ", vÒ tÊt c¶ nh÷ng
"B¾t ®Çu tõ ®©u?". Tøc lµ: vÊn ®Ò tÝnh chÊt vµ néi dung chñ yÕu ®iÓm c¨n b¶n trong sù bÊt ®ång ý kiÕn gi÷a chóng ta. Vµ t«i ®·
cña cæ ®éng chÝnh trÞ cña chóng ta; vÊn ®Ò c¸c nhiÖm vô tæ chøc quyÕt t©m thö "gi¶i thÝch" nh− thÕ, tuy biÕt râ r»ng nh− thÕ sÏ
cña chóng ta; vÊn ®Ò kÕ ho¹ch x©y dùng mét tæ chøc chiÕn ®Êu lµm cho khu«n khæ cuèn s¸ch nµy ph×nh lªn rÊt nhiÒu vµ cuèn
toµn Nga, tiÕn hµnh cïng mét lóc vµ ë nhiÒu n¬i. Tõ l©u, t¸c gi¶ s¸ch ph¶i ra chËm, nh−ng t«i kh«ng thÊy cã c¸ch nµo kh¸c h¬n
®· chó ý ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò Êy vµ ®· cè g¾ng nªu lªn mét lÇn ®Ó gi÷ lêi høa ®· nªu trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?". Ngoµi viÖc
trªn tê "B¸o c«ng nh©n" 5, khi ®Þnh tôc b¶n tê b¸o Êy nh−ng xin lçi vÒ sù chËm trÔ nµy, t«i còng cã lêi xin lçi thªm lµ cuèn
kh«ng lµm ®−îc (xem ch−¬ng V). Nh−ng ý ®Þnh ban ®Çu cña s¸ch nµy rÊt thiÕu sãt vÒ h×nh thøc v¨n ch−¬ng: t«i ®· ph¶i lµm
t«i trong cuèn s¸ch nµy, ý ®Þnh chØ nh»m ph©n tÝch ba vÊn ®Ò Êy viÖc hÕt søc gÊp rót vµ h¬n n÷a, t«i lu«n lu«n ph¶i ngõng l¹i v×
vµ tr×nh bµy quan ®iÓm cña t«i víi møc cã thÓ lµm ®−îc d−íi bËn rÊt nhiÒu c«ng viÖc kh¸c.
mét h×nh thøc tÝch cùc, kh«ng dïng hoÆc gÇn nh− kh«ng dïng Ph©n tÝch ba vÊn ®Ò nãi trªn vÉn lµ chñ ®Ò chÝnh cña cuèn
®Õn bót chiÕn, th× ®· hoµn toµn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®−îc v× hai s¸ch, nh−ng t«i ®· ph¶i b¾t ®Çu b»ng hai vÊn ®Ò kh¸c cã tÝnh
lý do. Mét mÆt "chñ nghÜa kinh tÕ" tá ra sèng dai d¼ng h¬n lµ c¸ch tæng qu¸t h¬n: t¹i sao ®èi víi chóng ta, mét khÈu hiÖu
chóng t«i t−ëng (chóng t«i dïng danh tõ "chñ nghÜa kinh tÕ" "v« téi" vµ "tù nhiªn" nh− khÈu hiÖu "tù do phª b×nh" l¹i lµ
theo nghÜa réng, nh− ®· gi¶i thÝch trong bµi b¸o ®¨ng ë "Tia mét lêi khiªu chiÕn thùc sù? t¹i sao chóng ta l¹i kh«ng ®ång ý
löa", sè 12 (th¸ng Ch¹p 1901), nhan ®Ò lµ: "M¹n ®µm víi nh÷ng víi nhau ®−îc, ngay c¶ vÒ vÊn ®Ò c¨n b¶n lµ vÊn ®Ò vai trß
ng−êi b¶o vÖ chñ nghÜa kinh tÕ", bµi b¸o nµy cã thÓ nãi lµ b¶n cña ®¶ng d©n chñ - x· héi ®èi víi phong trµo quÇn chóng tù
tãm t¾t cña cuèn s¸ch (mµ hiÖn nay chóng t«i ®−a ra cho b¹n ph¸t? TiÕp ®ã, viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ tÝnh chÊt vµ néi
®äc1)). Ng−êi ta ®· thÊy râ r»ng nguyªn nh©n sinh ra nh÷ng ý dung cña cæ ®éng chÝnh trÞ ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù
kiÕn kh¸c nhau vÒ c¸ch gi¶i quyÕt ba vÊn ®Ò trªn ®Òu lµ do sù kh¸c nhau gi÷a chÝnh trÞ c«ng liªn chñ nghÜa víi chÝnh trÞ d©n
®èi lËp c¨n b¶n gi÷a hai khuynh h−íng trong ®¶ng d©n chñ - x· chñ - x· héi; vµ viÖc tr×nh bµy c¸c quan ®iÓm vÒ nh÷ng nhiÖm
héi Nga, nhiÒu h¬n lµ do sù bÊt ®ång ý kiÕn vÒ chi tiÕt. MÆt vô tæ chøc th× ®· chuyÓn thµnh viÖc gi¶i thÝch sù kh¸c nhau
kh¸c, sù lóng tóng cña "ph¸i kinh tÕ" do viÖc tr×nh bµy cã hÖ gi÷a lèi lµm viÖc thñ c«ng nghiÖp, mµ "ph¸i kinh tÕ" rÊt lÊy lµm
thèng nh÷ng quan ®iÓm cña chóng t«i trong b¸o "Tia löa" g©y tháa m·n, víi sù tæ chøc cña nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng mµ chóng
ra, ®· cho thÊy râ r»ng th−êng th−êng chóng ta hoµn toµn dïng t«i coi lµ kh«ng thÓ thiÕu ®−îc. Sau n÷a, t«i nhÊn m¹nh h¬n
n÷a ®Õn "kÕ ho¹ch" x©y dùng mét tê b¸o chÝnh trÞ cho toµn
1) Xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 5, tr.
1) - tõ ®Çu
442 - 451.
- 6 V. I. L ª - n i n 7
n−íc Nga, nhÊt lµ v× nh÷ng ý kiÕn ph¶n ®èi kÕ ho¹ch Êy ®Òu
kh«ng x¸c ®¸ng vµ ng−êi ta Ýt tr¶ lêi ®−îc ®óng thùc chÊt cña
vÊn ®Ò nªu lªn trong bµi "B¾t ®Çu tõ ®©u?", tøc lµ: lµm thÕ nµo
®Ó chóng ta cã thÓ tiÕn hµnh, cïng mét lóc ë mäi n¬i, viÖc x©y
dùng c¸i tæ chøc cÇn thiÕt cho chóng ta. Cuèi cïng, trong phÇn I
cuèi cuèn s¸ch, t«i hy väng chøng minh ®−îc r»ng chóng t«i ®· Chñ nghÜa gi¸o ®iÒu vµ
lµm hÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ chóng t«i cã thÓ lµm ®−îc ®Ó ngõa "Tù do phª b×nh"
tr−íc sù ®o¹n tuyÖt víi "ph¸i kinh tÕ", mÆc dÇu sù ®o¹n tuyÖt
Êy ®· trë thµnh kh«ng thÓ tr¸nh khái; r»ng tê "Sù nghiÖp c«ng a) "Tù do phª b×nh" nghÜa lµ g×?
nh©n" ®· cã ®−îc mét néi dung ®Æc biÖt, hay cã néi dung "lÞch
sö" còng ®−îc, v× nã diÔn t¶ ®−îc ®Çy ®ñ nhÊt, næi bËt nhÊt, "Tù do phª b×nh", kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, ®ã lµ khÈu
kh«ng ph¶i lµ "chñ nghÜa kinh tÕ" triÖt ®Ó, mµ lµ t×nh tr¹ng lén hiÖu thÞnh hµnh nhÊt hiÖn nay, lu«n lu«n ®−îc nãi ®Õn trong
xén vµ dao ®éng, tøc lµ nh÷ng ®Æc tr−ng cña c¶ mét thêi kú nh÷ng cuéc tranh luËn gi÷a nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa vµ
lÞch sö cña ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga; r»ng v× thÕ, mÆc dï cuéc nh÷ng ng−êi d©n chñ ë tÊt c¶ c¸c n−íc. Tho¹t tiªn, kh«ng g× kú
luËn chiÕn víi tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" tho¹t míi tr«ng cã vÎ l¹ h¬n lµ thÊy mét trong hai bªn tranh luËn l¹i trÞnh träng viÖn
nh− lµ më réng ra qu¸ ®¸ng, nh−ng nã vÉn cã lý do cña nã, v× ®Õn tù do phª b×nh. Cã thÓ nµo trong c¸c ®¶ng tiÕn bé l¹i cã
nÕu kh«ng thanh to¸n ®−îc døt kho¸t thêi kú Êy th× chóng ta nh÷ng ng−êi lªn tiÕng chèng l¹i c¸c luËt hiÕn ph¸p, ë phÇn lín
kh«ng thÓ nµo tiÕn lªn ®−îc. c¸c n−íc ch©u ¢u, ®ang ®¶m b¶o tù do cho khoa häc vµ tù do
Th¸ng Hai 1902 nghiªn cøu khoa häc, ®−îc ch¨ng? "ë ®©y, h¼n cã c¸i g× kh¸c
N. Lª-nin ®©y!" - bÊt cø ng−êi nµo ®øng ngoµi cuéc, khi nghe thÊy c¸i
khÈu hiÖu thÞnh hµnh kia ®−îc nh¾c ®i nh¾c l¹i ë kh¾p mäi ng¶
®−êng, mµ ch−a n¾m ®−îc thùc chÊt cña sù bÊt hßa th× tÊt
nhiªn còng ®Òu tù nhñ nh− thÕ. "KhÈu hiÖu Êy râ rµng lµ mét
trong nh÷ng tõ do tháa thuËn víi nhau mµ ®Æt ra, nh÷ng tõ nµy
gièng nh− nh÷ng biÖt hiÖu, do quen dïng nªn ®−îc thõa nhËn
vµ trë thµnh gÇn nh− nh÷ng danh tõ chung vËy".
ThËt thÕ, ai nÊy ®Òu biÕt r»ng trong phong trµo d©n chñ -
x· héi quèc tÕ ngµy nay* , ®· h×nh thµnh hai khuynh h−íng;
* Nh©n tiÖn xin nãi qua r»ng ®©y lµ mét hiÖn t−îng gÇn nh− cã mét
kh«ng hai trong lÞch sö cña chñ nghÜa x· héi hiÖn ®¹i, vµ ®Æc biÖt lµ
mét hiÖn t−îng v« cïng an ñi lßng ng−êi; lÇn ®Çu tiªn, sù tranh chÊp
- 8 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 9
gi÷a hai khuynh h−íng Êy, cuéc ®Êu tranh cã lóc bïng lªn s¸ng gi÷a chñ nghÜa tù do vµ chñ nghÜa x· héi; «ng ta phñ nhËn lý
rùc nh− mét ngän löa chãi läi, cã lóc l¹i dÞu xuèng vµ ©m Ø d−íi luËn ®Êu tranh giai cÊp, cho lµ kh«ng thÓ ¸p dông ®−îc lý luËn
®èng tro tµn cña nh÷ng "nghÞ quyÕt ngõng chiÕn" trang ®ã vµo mét x· héi thËt sù d©n chñ, ®−îc qu¶n lý theo ý chÝ cña
nghiªm. C¸i khuynh h−íng "míi" nh»m "phª b×nh" chñ nghÜa ®a sè, v. v..
M¸c "cò kü, gi¸o ®iÒu", ®ã lµ c¸i g× th× BÐc-stanh ®· nãi lªn vµ Nh− vËy lµ viÖc ®ßi hái ph¶i cã mét b−íc chuyÓn c−¬ng
Min-l¬-r¨ng ®· chØ ra mét c¸ch kh¸ râ råi. quyÕt tõ phong trµo d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng sang phong
§¶ng d©n chñ - x· héi ph¶i biÕn ®æi tõ mét ®¶ng chñ tr−¬ng trµo x· héi c¶i l−¬ng t− s¶n, l¹i ®i ®«i víi mét b−íc chuyÓn
c¸ch m¹ng x· héi thµnh mét ®¶ng d©n chñ c¶i l−¬ng x· héi. Yªu kh¸c, còng kh«ng kÐm phÇn c−¬ng quyÕt, sang phª b×nh theo
cÇu chÝnh trÞ nµy, BÐc-stanh ®· bªnh vùc b»ng c¶ mét lo¹t lý lÏ quan ®iÓm t− s¶n tÊt c¶ nh÷ng t− t−ëng c¬ b¶n cña chñ nghÜa
vµ lý do "míi", kh¸ ¨n khíp víi nhau. ¤ng ta phñ nhËn kh¶ M¸c. Vµ v× tõ l©u, viÖc phª b×nh chñ nghÜa M¸c ®· ®−îc tiÕn
n¨ng ®em l¹i cho chñ nghÜa x· héi mét c¬ së khoa häc vµ kh¶ hµnh trªn c¸c diÔn ®µn chÝnh trÞ vµ trªn gi¶ng ®−êng tr−êng ®¹i
n¨ng chøng minh, theo quan ®iÓm duy vËt lÞch sö, r»ng chñ häc, trong rÊt nhiÒu s¸ch vë vµ trong mét lo¹t nh÷ng tr−íc t¸c
nghÜa x· héi lµ tÊt yÕu, kh«ng thÓ tr¸nh khái; «ng ta phñ nhËn uyªn b¸c, v× tõ hµng chôc n¨m nay, nã ®· ®−îc nhåi nhÐt mét
t×nh tr¹ng bÇn cïng ngµy cµng t¨ng, phñ nhËn sù v« s¶n hãa vµ c¸ch cã hÖ thèng vµo thÕ hÖ trÎ cña c¸c tÇng líp cã häc, nªn
t×nh tr¹ng nh÷ng m©u thuÉn t− b¶n chñ nghÜa ngµy cµng trÇm kh«ng lÊy g× lµm l¹ r»ng khuynh h−íng "phª b×nh míi" trong
träng; «ng ta tuyªn bè r»ng ngay c¶ quan niÖm vÒ "môc ®Ých cuèi ®¶ng d©n chñ - x· héi xuÊt hiÖn ra lµ ®· thµnh h×nh h¼n hoi
cïng" còng kh«ng v÷ng ch¾c g×, vµ kiªn quyÕt b¸c bá t− t−ëng ngay, gièng nh− Mi-nÐc-v¬ xuÊt hiÖn tõ ®Çu Giuy-pi-te11 vËy.
chuyªn chÝnh v« s¶n; «ng ta phñ nhËn sù ®èi lËp vÒ nguyªn t¾c VÒ mÆt néi dung cña nã, khuynh h−íng nµy kh«ng cÇn g× ph¶i
tù ph¸t triÓn vµ h×nh thµnh n÷a: nã ®· ®−îc chuyÓn trùc tiÕp tõ
gi÷a nh÷ng khuynh h−íng kh¸c nhau trong néi bé chñ nghÜa x· héi ®· s¸ch b¸o t− s¶n vµo s¸ch b¸o x· héi chñ nghÜa råi.
v−ît ra ngoµi khu«n khæ quèc gia, trë thµnh cã tÝnh chÊt quèc tÕ. Tr−íc Ta bµn tiÕp. NÕu sù phª b×nh vÒ mÆt lý luËn vµ nh÷ng tham
®©y, nh÷ng cuéc tranh luËn gi÷a ph¸i L¸t-xan vµ ph¸i Ai-x¬-n¸ch 6, gi÷a
väng chÝnh trÞ cña BÐc-stanh vÉn cßn ch−a râ ®èi víi mét sè
ph¸i Ghe-®¬ vµ ph¸i kh¶ n¨ng 7, gi÷a ph¸i Pha-biªng vµ ph¸i d©n chñ -
x· héi 8, gi÷a ph¸i D©n ý 9 vµ ph¸i d©n chñ - x· héi, vÉn n»m trong ph¹m
ng−êi, th× ®· cã nh÷ng ng−êi Ph¸p ra søc chøng minh mét c¸ch
vi thuÇn tóy d©n téc, ph¶n ¸nh nh÷ng ®Æc ®iÓm thuÇn tóy d©n téc, cã thÓ thùc tiÔn "ph−¬ng ph¸p míi". LÇn nµy n÷a, n−íc Ph¸p ®· l¹i
nãi lµ ®· diÔn ra trªn nh÷ng ®Þa h¹t kh¸c nhau. Giê ®©y (®iÒu nµy hiÖn xøng ®¸ng víi thanh danh cò lµ "n−íc, trong lÞch sö cña m×nh,
nay ®· râ rµng), ph¸i Pha-biªng ë Anh, ph¸i tham gia néi c¸c ë Ph¸p, cuéc ®Êu tranh giai cÊp ®−îc tiÕn hµnh mét c¸ch kiªn quyÕt ®Õn
ph¸i BÐc-stanh 10 ë §øc, ph¸i phª b×nh ë Nga, - tÊt c¶ c¸c ph¸i Êy häp cïng, h¬n ë ®©u hÕt" (¡ng-ghen, trÝch lêi nãi ®Çu trong cuèn
thµnh mét gia ®×nh duy nhÊt, t©ng bèc lÉn nhau, häc hái lÉn nhau vµ "Der 18 Brumaire" cña M¸c)12. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa
cïng nhau chèng chñ nghÜa M¸c "gi¸o ®iÒu". Cã lÏ trong cuéc tranh luËn
Ph¸p ®· b¾t ®Çu, kh«ng ph¶i b»ng lý luËn mµ b»ng hµnh ®éng;
®Çu tiªn thËt sù cã tÝnh chÊt quèc tÕ nµy víi chñ nghÜa c¬ héi trong
phong trµo x· héi chñ nghÜa, th× ph¸i d©n chñ - x· héi c¸ch m¹ng quèc tÕ nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ cña n−íc Ph¸p tiÕn triÓn h¬n vÒ mÆt
sÏ lín m¹nh lªn, ®ñ søc chÊm døt ®−îc sù ph¶n ®éng chÝnh trÞ hoµnh d©n chñ ®· cho phÐp hä chuyÓn ®−îc ngay sang "chñ nghÜa
hµnh tõ l©u ë ch©u ¢u ch¨ng? BÐc-stanh thùc tiÔn", víi tÊt c¶ mäi hËu qu¶ cña nã, Min-l¬-r¨ng lµ
- 10 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 11
mét vÝ dô s¸ng tá vÒ chñ nghÜa BÐc-stanh thùc tiÔn Êy; kh«ng t− t−ëng mµ hä thùc tÕ truyÒn b¸, th× thÊy râ r»ng "tù do phª
ph¶i ngÉu nhiªn mµ c¶ BÐc-stanh lÉn Ph«n-ma ®· h¨ng h¸i ®Õn b×nh" lµ tù do cña khuynh h−íng c¬ héi chñ nghÜa trong ®¶ng
nh− thÕ trong viÖc véi v· bªnh vùc vµ ngîi khen Min-l¬-r¨ng! d©n chñ - x· héi, lµ tù do biÕn ®¶ng d©n chñ - x· héi thµnh mét
ThËt vËy, nÕu ®¶ng d©n chñ - x· héi thùc ra chØ lµ mét ®¶ng c¶i ®¶ng d©n chñ c¶i l−¬ng, lµ tù do ®−a nh÷ng t− t−ëng t− s¶n vµ
l−¬ng vµ ph¶i cã can ®¶m c«ng khai nh×n nhËn ®iÒu Êy, th× nh÷ng thµnh phÇn t− s¶n vµo trong chñ nghÜa x· héi.
ng−êi x· héi chñ nghÜa kh«ng nh÷ng cã quyÒn tham gia , mµ Tù do lµ mét danh tõ lín, nh−ng chÝnh d−íi l¸ cê tù do c«ng
cßn ph¶i lu«n lu«n cè g¾ng ®Ó ®−îc tham gia mét néi c¸c t− nghiÖp mµ c¸c cuéc chiÕn tranh c−íp bãc ghª tëm nhÊt ®· ®−îc
s¶n. NÕu d©n chñ, vÒ thùc chÊt, cã nghÜa lµ thñ tiªu sù thèng trÞ tiÕn hµnh; chÝnh d−íi l¸ cê tù do lao ®éng mµ ng−êi ta ®· c−íp
giai cÊp, th× viÖc g× mµ mét bé tr−ëng x· héi chñ nghÜa l¹i bãc nh÷ng ng−êi lao ®éng. MÊy tiÕng "tù do phª b×nh", ®óng
kh«ng dïng nh÷ng bµi diÔn v¨n vÒ hîp t¸c giai cÊp ®Ó lµm ®Ñp nh− ng−êi ta ®ang dïng hiÖn nay, còng chøa ®ùng mét sù dèi
lßng thÕ giíi t− s¶n? ViÖc g× mµ vÞ bé tr−ëng ®ã l¹i kh«ng gi÷ tr¸ nh− thÕ. Nh÷ng ng−êi thùc sù tù tin lµ ®· ®Èy khoa häc tiÕn
chøc vô cña m×nh, ngay c¶ sau khi nh÷ng vô c¶nh binh tµn s¸t tíi, th× kh«ng ®ßi hái cho nh÷ng quan niÖm míi ®−îc tù do tån
c«ng nh©n ®· v¹ch râ hµng tr¨m, hµng ngh×n lÇn, thùc chÊt cña t¹i bªn c¹nh nh÷ng quan niÖm cò, mµ ®ßi thay thÕ nh÷ng quan
sù céng t¸c d©n chñ gi÷a c¸c giai cÊp? ViÖc g× mµ vÞ bé tr−ëng niÖm cò b»ng nh÷ng quan niÖm míi. Nh−ng hiÖn nay, nh÷ng
®ã l¹i kh«ng ®Ých th©n tham gia chóc mõng Nga hoµng, kÎ mµ tiÕng h« "tù do phª b×nh mu«n n¨m!" lµm cho ng−êi ta nhí
nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Ph¸p ®· kh«ng gäi b»ng c¸i tªn nhiÒu ®Õn c©u chuyÖn ngô ng«n vÒ c¸i thïng rçng1).
nµo kh¸c, mµ gäi lµ tªn treo cæ ng−êi, tªn ®¸nh ng−êi b»ng roi Lµ mét nhãm cè kÕt, chóng ta n¾m chÆt tay nhau ®i theo
da vµ tªn b¾t ng−êi ®i ®µy (knou-teur, pendeur et
mét con ®−êng hiÓm trë khã kh¨n. Tø phÝa quanh chóng ta ®Òu
dÐportateur)? Vµ ®Ó ®Òn bï l¹i c¸i viÖc lµm cho chñ nghÜa x·
cã kÎ thï, vµ chóng ta hÇu nh− lu«n lu«n ph¶i ®i d−íi lµn ®¹n
héi bÞ nhôc nh· vµ tù thãa m¹ ®Õn cïng cùc nh− thÕ tr−íc
cña chóng. Chóng ta ®oµn kÕt víi nhau do mét quyÕt ®Þnh tù
toµn thÕ giíi, ®Ó chuéc l¹i viÖc lµm b¹i ho¹i ý thøc x· héi chñ
nguyÖn, chÝnh lµ ®Ó ®¸nh b¹i kÎ thï vµ kh«ng sa vµo vòng lÇy
nghÜa cña quÇn chóng c«ng nh©n, - c¬ së duy nhÊt cã thÓ ®¶m
bªn c¹nh, mµ nh÷ng ng−êi ®ang ë trong ®ã, ngay tõ lóc ®Çu, l¹i
b¶o th¾ng lîi cho chóng ta, - ng−êi ta ®· cung cÊp cho chóng
tr¸ch chóng ta lµ ®· lËp nhãm riªng vµ ®· chän con ®−êng
ta nh÷ng dù ¸n rÊt kªu vÒ nh÷ng c¶i c¸ch nhá nhÆt, nhá ®Õn
®Êu tranh chø kh«ng ph¶i lµ con ®−êng hßa gi¶i. ThÕ mµ mét
nçi ng−êi ta ®· tõng buéc ®−îc nh÷ng chÝnh phñ t− s¶n ph¶i
sè trong chóng ta ®· bçng gµo lªn: ta h·y vµo vòng lÇy Êy ®i! -
lµm nhiÒu h¬n thÕ n÷a!
råi khi ng−êi ta cè lµm cho hä xÊu hæ vÒ viÖc ®ã, th× hä tr¶ lêi:
Ai kh«ng cè ý nh¾m m¾t l¹i th× kh«ng thÓ kh«ng thÊy
r»ng khuynh h−íng "phª b×nh" míi trong chñ nghÜa x· héi c¸c ng−êi thËt lµ l¹c hËu! c¸c ng−êi kh«ng cho chóng t«i cã
ch¼ng qua chØ lµ mét h×nh lo¹i míi cña chñ nghÜa c¬ héi quyÒn tù do mêi c¸c ng−êi ®i vµo con ®−êng tèt ®Ñp h¬n,
mµ th«i. Vµ nÕu xÐt ng−êi, kh«ng c¨n cø vµo bé ¸o hµo thÕ mµ kh«ng biÕt xÊu hæ µ! - V©ng, th−a c¸c ngµi, c¸c ngµi cã
nho¸ng hä tù kho¸c cho hä hoÆc vµo c¸i tªn kh¸ kªu hä tù
1) Ngô ng«n cña I. A. Cr−-lèp.
®Æt cho hä, mµ c¨n cø vµo c¸ch hä hµnh ®éng, vµo nh÷ng
- 12 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 13
quyÒn tù do kh«ng nh÷ng mêi chóng t«i mµ cßn cã quyÒn tù do "§èi víi chóng ta, nãi chung, viÖc nãi ®Õn ph¸i Nói vµ ph¸i Gi-
muèn ®i ®©u th× ®i, dÇu lµ nh¶y vµo vòng lÇy; chóng t«i còng r«ng-®anh trong hµng ngò d©n chñ - x· héi - chñ bót tê "Sù nghiÖp
thÊy chÝnh vòng lÇy Êy lµ chç ë chÝnh ®¸ng cña c¸c ngµi, vµ c«ng nh©n" lµ B. Cri-tsÐp-xki viÕt - lµ mét sù lo¹i suy lÞch sö n«ng c¹n,
trong ph¹m vi kh¶ n¨ng cña chóng t«i, chóng t«i s½n sµng gióp l¹ lïng d−íi ngßi bót cña mét ng−êi m¸c-xÝt: ph¸i Nói vµ ph¸i Gi-
r«ng-®anh tr−íc kia kh«ng tiªu biÓu cho nh÷ng tÝnh khÝ kh¸c nhau
c¸c ngµi dän nhµ ®Õn ë ®Êy. Nh−ng c¸c ngµi h·y bu«ng tay
hoÆc nh÷ng trµo l−u trÝ thøc kh¸c nhau, nh− nh÷ng sö gia - t− t−ëng
chóng t«i ra, ®õng b¸m lÊy chóng t«i vµ ®õng lµm nh¬ bÈn c¸i
cã thÓ t−ëng, mµ tiªu biÓu cho nh÷ng giai cÊp hoÆc nh÷ng tÇng líp
danh tõ vÜ ®¹i lµ tù do, v× chóng t«i còng thÕ, chóng t«i cã
kh¸c nhau - mét bªn lµ giai cÊp t− s¶n bËc trung, cßn mét bªn lµ giai
"quyÒn tù do" muèn ®i ®©u th× ®i, tù do ®Êu tranh chèng vòng cÊp tiÓu thÞ d©n vµ giai cÊp v« s¶n. Nh−ng trong phong trµo x· héi chñ
lÇy còng nh− chèng nh÷ng kÎ nhÈy vµo vòng lÇy! nghÜa hiÖn nay, kh«ng cã sù xung ®ét quyÒn lîi giai cÊp; tÊt c¶ (do B.
b) Nh÷ng ng−êi biÖn hé míi cho Cri-tsÐp-xki viÕt ng¶) c¸c phe ph¸i trong phong trµo ®ã, kÓ c¶ ph¸i BÐc-
stanh quyÕt liÖt nhÊt, ®Òu hoµn toµn ®øng trªn lËp tr−êng quyÒn lîi
"Tù do phª b×nh"
giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n, lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp
Vµ chÝnh khÈu hiÖu nµy ("tù do phª b×nh") lµ khÈu hiÖu míi v« s¶n ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ (tr. 32-33).
®©y ®· ®−îc tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" (sè 10), c¬ quan cña "Héi
ThËt lµ mét lêi kh¼ng ®Þnh t¸o b¹o! B. Cri-tsÐp-xki h¸ kh«ng
liªn hiÖp nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga" ë n−íc ngoµi13
biÕt c¸i viÖc mµ tõ l©u mäi ng−êi ®· thÊy lµ: viÖc tÇng líp "c¸c
trÞnh träng nªu lªn, kh«ng ph¶i nh− mét ®Þnh lý lý luËn, mµ
viÖn sÜ" tham gia ®«ng ®¶o vµo phong trµo x· héi chñ nghÜa
nh− mét yªu s¸ch chÝnh trÞ, nh− mét lêi gi¶i ®¸p vÊn ®Ò: "cã thÓ
trong mÊy n¨m gÇn ®©y ®· ®¶m b¶o cho chñ nghÜa BÐc-stanh
®oµn kÕt c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi ho¹t ®éng ë ngoµi n−íc
®−îc phæ biÕn nhanh chãng, ®ã sao? Vµ ®iÒu chñ yÕu lµ t¸c gi¶
®−îc kh«ng?" - "Muèn ®oµn kÕt ®−îc v÷ng ch¾c th× cÇn ph¶i cã
cña chóng ta ®· c¨n cø vµo ®©u mµ tuyªn bè r»ng chÝnh "ph¸i
tù do phª b×nh" (tr. 36).
BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt" còng ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh
Tõ lêi tuyªn bè ®ã, cã thÓ rót ra hai kÕt luËn rÊt râ rµng: 1.
giai cÊp ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ? C¸i
Tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®¶m nhiÖm viÖc bªnh vùc khuynh
®ã ta kh«ng biÕt. Cri-tsÐp-xki ®ang kiªn quyÕt biÖn hé cho ph¸i
h−íng c¬ héi chñ nghÜa trong phong trµo d©n chñ - x· héi quèc
BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt nh−ng kh«ng cã mét lý lÏ nµo, mét lý
tÕ nãi chung; 2. tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®ßi tù do cho chñ
do nµo ®Ó lµm chøng cí c¶. Râ rµng lµ t¸c gi¶ cho r»ng khi «ng ta
nghÜa c¬ héi trong ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga. Ta h·y xÐt c¸c
kÕt luËn Êy. m¹ng vµ khuynh h−íng c¬ héi chñ nghÜa) víi hai khuynh h−íng cña giai
cÊp t− s¶n c¸ch m¹ng håi thÕ kû XVIII (khuynh h−íng Gia-c«-banh - "ph¸i
Tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" "®Æc biÖt" kh«ng hµi lßng v× "b¸o
Nói" - vµ khuynh h−íng Gi-r«ng-®anh). T¸c gi¶ bµi Êy lµ Plª-kha-nèp.
"Tia löa" vµ t¹p chÝ "B×nh minh"14 ®· cã xu h−íng tiªn ®o¸n sù Ngµy nay c¶ ba ph¸i: ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ph¸i "V« ®Ò"16 vµ ph¸i men-
®o¹n tuyÖt gi÷a ph¸i Nói vµ ph¸i Gi-r«ng-®anh15 trong phong sª-vÝch ®Òu vÉn cßn rÊt thÝch nãi ®Õn "ph¸i Gia-c«-banh" trong ®¶ng d©n
trµo d©n chñ - x· héi quèc tÕ"∗. chñ - x· héi Nga. Nh−ng khi Plª-kha-nèp ®· dïng kh¸i niÖm Êy lÇn ®Çu
tiªn ®Ó chèng c¸nh h÷u trong ®¶ng d©n chñ - x· héi, th× ®iÒu ®ã ngµy nay
__________ ng−êi ta l¹i thÝch lê ®i hoÆc... quªn ®i. 1)
* Bµi x· luËn b¸o "Tia löa", sè 2 (th¸ng Hai 1901), ®em so s¸nh
hai khuynh h−íng cña giai cÊp v« s¶n c¸ch m¹ng (khuynh h−íng c¸ch 1) Chó thÝch cña t¸c gi¶ trong b¶n in n¨m 1907.
- 14 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 15
lÆp l¹i ®iÒu mµ ph¸i BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt nãi vÒ b¶n th©n x· héi chñ nghÜa - gi¶ng ®−êng 21), mµ chèng c¶ nh÷ng sai lÇm
hä th× lêi kh¼ng ®Þnh cña «ng ta kh«ng cÇn cã chøng cí g× c¶. vÒ s¸ch l−îc n÷a (L¸t-xan) v. v. vµ v. v.. Lµm nh− thÕ còng b»ng
Nh−ng cßn g× "n«ng c¹n" b»ng c¨n cø vµo lêi nh÷ng ng−êi ®¹i thõa th«i! Nh÷ng ng−êi Ph¸p c·i nhau v× hä cè chÊp; nh÷ng
diÖn cho mét khuynh h−íng nãi vÒ b¶n th©n hä mµ xÐt ®o¸n vÒ ng−êi §øc ®oµn kÕt v× hä lµ nh÷ng ®øa trÎ rÊt ngoan.
toµn bé khuynh h−íng Êy? Cßn g× n«ng c¹n h¬n c¸i "triÕt lý" ®· Vµ xin h·y chó ý ®iÒu nµy lµ ng−êi ta dïng c¸i t− t−ëng s©u
®−îc rót ra sau ®ã vÒ hai kiÓu kh¸c nhau hoÆc hai con ®−êng s¾c kh«ng g× b× kÞp Êy lµ nh»m ®Ó "kh−íc tõ" mét sù viÖc ®·
kh¸c nhau, thËm chÝ hoµn toµn ®èi lËp nhau, cña sù ph¸t triÓn ®¸nh ®æ hoµn toµn nh÷ng lêi biÖn hé cho ph¸i BÐc-stanh. Ph¸i
cña ®¶ng ("Sù nghiÖp c«ng nh©n", tr. 34-35)? Nh÷ng ng−êi d©n BÐc-stanh cã ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai
chñ - x· héi §øc, c¸c b¹n thÊy kh«ng, hä thõa nhËn sù hoµn cÊp v« s¶n kh«ng, - vÊn ®Ò ®ã chØ cã thÓ gi¶i quyÕt mét c¸ch
toµn tù do phª b×nh, - nh÷ng ng−êi Ph¸p l¹i kh«ng thõa nhËn vÜnh viÔn vµ døt kho¸t b»ng kinh nghiÖm lÞch sö mµ th«i. Cho
®iÒu ®ã, vµ chÝnh tÊm g−¬ng cña hä ®· chØ ra tÊt c¶ "sù tai h¹i nªn, c¸i cã ý nghÜa quan träng nhÊt ë ®©y chÝnh lµ tÊm g−¬ng
cña tÝnh cè chÊp". n−íc Ph¸p, n−íc duy nhÊt trong ®ã ph¸i BÐc-stanh ®· thö t×m
Chóng ta sÏ tr¶ lêi: chÝnh tÊm g−¬ng cña B. Cri-tsÐp-xki
c¸ch tù lùc hµnh ®éng, víi sù hoan nghªnh nhiÖt liÖt cña nh÷ng
chøng tá r»ng ®«i khi còng cã nh÷ng ng−êi tù x−ng lµ m¸c-xÝt
ng−êi §øc cïng ph¸i víi hä (vµ mét phÇn cña nh÷ng ng−êi c¬
mµ l¹i xem xÐt lÞch sö theo ®óng nh− "kiÓu cña I-l«-vai-xki"17.
héi chñ nghÜa Nga: xem "Sù nghiÖp c«ng nh©n", sè 2 - 3, tr. 83 -
§Ó gi¶i thÝch sù thèng nhÊt cña ®¶ng §øc vµ sù ph©n t¸n cña
84). §em sù "cè chÊp" cña nh÷ng ng−êi Ph¸p ra mµ dÉn chøng,
®¶ng x· héi chñ nghÜa Ph¸p th× ch¼ng cÇn ph¶i t×m ra nh÷ng
th× ngoµi gi¸ trÞ "lÞch sö" (theo kiÓu N«-d¬-®rÐp22) cña nã ra, ®ã
®Æc ®iÓm cña lÞch sö n−íc nµy hay n−íc kia, ch¼ng cÇn ph¶i ®èi
chØ lµ t×m c¸ch lÊp liÕm nh÷ng viÖc hÕt søc khã chÞu b»ng
chiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é nöa chuyªn chÕ qu©n sù víi
nh÷ng lêi lÏ gay g¾t mµ th«i.
nh÷ng ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é ®¹i nghÞ céng hßa, ch¼ng cÇn ph¶i
V¶ ch¨ng, chóng ta kh«ng hÒ cã ý ®Þnh bá mÆc nh÷ng
xem xÐt hËu qu¶ cña C«ng x· Pa-ri vµ cña ®¹o luËt ngo¹i lÖ
chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa18, ch¼ng cÇn ph¶i so s¸nh ng−êi §øc cho B. Cri-tsÐp-xki vµ nhiÒu nhµ biÖn hé kh¸c
t×nh h×nh vµ sù ph¸t triÓn kinh tÕ, ch¼ng cÇn ph¶i nhí ®Õn sù cña "tù do phª b×nh". NÕu "ph¸i BÐc-stanh quyÕt liÖt nhÊt"
viÖc lµ "sù ph¸t triÓn ch−a tõng thÊy cña ®¶ng d©n chñ - x· héi
héi n¨m 187719) kh«ng ®¨ng nh÷ng bµi cña ¡ng-ghen trªn b¸o
§øc" ®· ®i ®«i víi mét cuéc ®Êu tranh kiªn quyÕt ch−a tõng
"Vorwärts"20, cho lµ "kh«ng cã lîi cho ®¹i ®a sè b¹n ®äc"; Van-tÕch
cã trong lÞch sö cña chñ nghÜa x· héi, kh«ng nh÷ng chèng (Vahlteich) th× tuyªn bè r»ng viÖc ®¨ng nh÷ng bµi Êy ®· lµm h¹i lín cho
nh÷ng sai lÇm vÒ lý luËn (Muyn-bÐc-g¬, §uy-rinh*, nh÷ng ng−êi ®¶ng, r»ng §uy-rinh còng ®· gióp Ých cho ®¶ng d©n chñ - x· héi: "chóng ta
nªn sö dông tÊt c¶ mäi ng−êi cho lîi Ých cña ®¶ng, vµ nÕu c¸c gi¸o s− tranh
* Khi ¡ng-ghen c«ng kÝch §uy-rinh, kÎ ®−îc mét sè kh¸ lín nh÷ng luËn víi nhau th× tê "Vorwärts" kh«ng ph¶i dïng ®Ó lµm diÔn ®µn cho hä"
ng−êi ®¹i diÖn ®¶ng d©n chñ - x· héi §øc ®ång t×nh, th× cã nh÷ng ("Vorwärts", sè 65, ngµy 6 th¸ng S¸u 1877). Nh− ai nÊy ®Òu thÊy, ®©y lµ
ng−êi ®· b¾t lçi ¡ng-ghen lµ gay g¾t, cè chÊp, thiÕu t×nh ®ång chÝ mét vÝ dô n÷a vÒ viÖc biÖn hé cho "tù do phª b×nh", c¸c nhµ phª b×nh hîp
ph¸p vµ nh÷ng ng−êi c¬ héi chñ nghÜa bÊt hîp ph¸p cña chóng ta vÉn
trong lóc tranh luËn, v. v., thËm chÝ b¾t lçi mét c¸ch c«ng khai, t¹i ®¹i
th−êng hay ®em ng−êi §øc ra chøng dÉn, cÇn ph¶i lÊy vÝ dô ®ã ra mµ suy
héi ®¶ng. M«-xt¬, cïng víi c¸c ®ång chÝ cña «ng ta, ®· ®Ò nghÞ (víi §¹i
nghÜ th× tèt h¬n!
- 16 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 17
cßn ®−îc dung tóng trong ®¶ng §øc th× ®ã chØ lµ trong chõng H¬n thÕ n÷a. Nh− chóng t«i ®· v¹ch râ, tê "Sù nghiÖp c«ng
mùc hä cßn phôc tïng nghÞ quyÕt Han-n«-v¬ lµ nghÞ quyÕt kiªn nh©n" ph¸t biÓu tr−íc ®¶ng d©n chñ - x· héi Nga ®Ó ®ßi "tù do
quyÕt b¸c bá nh÷ng "®iÓm söa ®æi" cña BÐc-stanh23, vµ nghÞ phª b×nh" vµ bªnh vùc chñ nghÜa BÐc-stanh. Râ rµng lµ t¹p chÝ
quyÕt Lu-bÕch lµ nghÞ quyÕt (mÆc dÇu tÊt c¶ tÝnh chÊt ngo¹i Êy ®· x¸c nhËn r»ng chóng ta ®· xóc ph¹m mét c¸ch kh«ng
giao cña nã) vÉn chøa ®ùng mét lêi c¶nh c¸o thùc sù ®èi víi chÝnh ®¸ng ®Õn c¸c "nhµ phª b×nh" vµ ph¸i BÐc-stanh cña chóng
BÐc-stanh 24. §øng vÒ ph−¬ng diÖn lîi Ých cña ®¶ng §øc, ng−êi ta. Nh−ng nh÷ng ai bÞ xóc ph¹m? bÞ ai xóc ph¹m? ë ®©u? vµ khi
ta cã thÓ kh«ng thõa nhËn tÝnh chÊt ngo¹i giao Êy lµ hîp thêi, nµo? t¹i sao l¹i kh«ng chÝnh ®¸ng? VÒ nh÷ng ®iÓm nµy, tê "Sù
ng−êi ta cã thÓ tù hái trong hoµn c¶nh Êy, ph¶i ch¨ng mét sù nghiÖp c«ng nh©n" lµm thinh; kh«ng lÇn nµo t¹p chÝ Êy nãi ®Õn
hßa gi¶i xÊu cßn h¬n lµ mét cuéc tranh chÊp tèt; tãm l¹i, ng−êi tªn mét nhµ phª b×nh nµo ng−êi Nga, hoÆc tªn mét ng−êi Nga
ta cã thÓ cã ý kiÕn kh¸c nhau khi ®¸nh gi¸ ph−¬ng ph¸p nµy theo BÐc-stanh! Chóng ta chØ cßn cã viÖc lùa chän mét trong hai
hay ph−¬ng ph¸p kh¸c ®Ó b¸c bá chñ nghÜa BÐc-stanh, nh−ng gi¶ thuyÕt cã thÓ cã ®−îc. HoÆc lµ bªn bÞ xóc ph¹m mét c¸ch
ng−êi ta kh«ng thÓ nµo kh«ng thÊy r»ng ®¶ng §øc ®· hai lÇn kh«ng chÝnh ®¸ng kh«ng ph¶i ai kh¸c mµ chØ lµ b¶n th©n tê "Sù
b¸c bá chñ nghÜa BÐc-stanh. Cho nªn tin r»ng c¸i thÝ dô vÒ nghiÖp c«ng nh©n" (®iÒu nµy ®· ®−îc x¸c nhËn b»ng sù viÖc lµ
ng−êi §øc x¸c nhËn c¸i thuyÕt cho r»ng "ph¸i BÐc-stanh quyÕt hai bµi b¸o ®¨ng trong sè 10 chØ ®éc nãi ®Õn nh÷ng ®iÒu mµ t¹p
liÖt nhÊt ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« chÝ "B×nh minh" vµ b¸o "Tia löa" c«ng kÝch tê "Sù nghiÖp c«ng
s¶n ®Ó gi¶i phãng giai cÊp v« s¶n vÒ kinh tÕ vµ vÒ chÝnh trÞ", th× nh©n" th«i). Mµ nh− thÕ th× lµm sao gi¶i thÝch ®−îc ®iÒu kú l¹
nh− thÕ lµ hoµn toµn kh«ng hiÓu g× nh÷ng ®iÒu ®ang diÔn ra nµy lµ: tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· lu«n lu«n kiªn quyÕt tõ
tr−íc m¾t tÊt c¶ mäi ng−êi*. chèi mäi sù ®oµn kÕt víi chñ nghÜa BÐc-stanh, mµ l¹i chØ cã thÓ
tù biÖn hé cho m×nh b»ng c¸ch nãi tèt cho "ph¸i BÐc-stanh
* CÇn chó ý r»ng vÒ chñ nghÜa BÐc-stanh trong ®¶ng §øc, tê "Sù nghiÖp quyÕt liÖt nhÊt" vµ ñng hé tù do phª b×nh? HoÆc lµ nh÷ng ng−êi
c«ng nh©n" lu«n lu«n chØ thuËt l¹i mét c¸ch ®¬n thuÇn nh÷ng sù viÖc, mµ
bÞ xóc ph¹m mét c¸ch kh«ng chÝnh ®¸ng l¹i lµ nh÷ng ng−êi
hoµn toµn "kh«ng ®−a ra" mét nhËn xÐt nµo cña m×nh vÒ nh÷ng sù viÖc ®ã
c¶. VÝ dô, xem sè 2 - 3, tr. 66, nãi vÒ §¹i héi Stót-ga25: tÊt c¶ mäi sù bÊt ®ång
ngoµi cuéc. ThÕ th× v× cí g× mµ kh«ng nªu tªn hä ra?
ý kiÕn ®Òu quy vÒ vÊn ®Ò "s¸ch l−îc", vµ ng−êi ta chØ x¸c nhËn r»ng tèi ®¹i Nh− vËy, chóng ta thÊy tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" vÉn
®a sè vÉn trung thµnh víi s¸ch l−îc c¸ch m¹ng ®· ®Ò ra tr−íc kia. HoÆc sè tiÕp tôc ch¬i c¸i trß hó tim mµ t¹p chÝ Êy vÉn ch¬i tõ khi
4 - 5, tr. 25 vµ c¸c trang tiÕp theo, chØ thuËt l¹i mét c¸ch ®¬n gi¶n nh÷ng míi ra ®êi (chóng t«i sÏ chØ râ ë ®o¹n sau). Vµ sau n÷a,
diÔn v¨n ®äc t¹i §¹i héi Han-n«-v¬, vµ ®¨ng l¹i nghÞ quyÕt cña Bª-ben; cßn
xin chó ý ®Õn viÖc ¸p dông thùc tiÔn lÇn ®Çu tiªn c¸i "tù
tr×nh bµy vµ phª b×nh BÐc-stanh th× l¹i ho·n l¹i (nh− trong sè 2 - 3), hÑn sÏ nãi
trong mét "bµi b¸o ®Æc biÖt". §iÒu kú l¹ lµ ë trang 33, trong sè 4 - 5, chóng ta do phª b×nh" næi tiÕng Êy! ThËt ra th× sù tù do Êy ®· ®−a ®Õn
l¹i ®äc thÊy: "...nh÷ng quan ®iÓm, do Bª-ben tr×nh bµy, ®−îc ®¹i ®a sè
trong ®¹i héi ñng hé", vµ sau ®ã mét chót: "...§a-vÝt ®· bªnh vùc nh÷ng giai cÊp...". Nh÷ng dßng ®ã viÕt vµo th¸ng Ch¹p 1899 vµ ®Õn th¸ng ChÝn
quan ®iÓm cña BÐc-stanh... Tr−íc hÕt, §a-vÝt ®· cè g¾ng chøng tá r»ng... 1901, tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" cã lÏ ®· kh«ng tin t−ëng r»ng nh÷ng lêi nãi
BÐc-stanh vµ c¸c b¹n h÷u, tuy thÕ (sic! 1)), vÉn ®øng trªn lËp tr−êng ®Êu tranh cña Bª-ben lµ ®óng n÷a, nªn ®· lÆp l¹i quan ®iÓm cña §a-vÝt coi nh− cña
b¶n th©n m×nh !
1) — ®óng thÕ!
- 18 V. I. L ª - n i n Lµm g×? 19
chç kh«ng nh÷ng hoµn toµn kh«ng cã phª b×nh g× c¶, mµ cßn c) Ph¸i phª b×nh ë Nga
hoµn toµn kh«ng cã c¶ sù nhËn xÐt ®éc lËp n÷a. Còng tê "Sù
nghiÖp c«ng nh©n" Êy ®· lµm thinh, nh− giÊu mét bÖnh kÝn §Æc ®iÓm c¨n b¶n cña n−íc Nga vÒ vÊn ®Ò trªn lµ ë chç
(theo lêi nãi rÊt chÝnh x¸c cña Xta-r«-ve26), kh«ng nãi g× ®Õn chÝnh ngay b−íc ®Çu, mét mÆt cña phong trµo tù ph¸t cña c«ng
viÖc cã mét chñ nghÜa BÐc-stanh Nga, l¹i ®Ò nghÞ trÞ bÖnh Êy nh©n, vµ mét mÆt kh¸c cña sù chuyÓn biÕn cña d− luËn c«ng
b»ng c¸ch chÐp l¹i tõng ch÷ c¸i ®¬n thuèc §øc míi nhÊt dµnh chóng tiªn tiÕn h−íng theo chñ nghÜa M¸c, ®· ®−îc ®¸nh dÊu
riªng ®Ó ®iÒu trÞ c¸i lo¹i bÖnh Êy ë §øc! §¸ng lÏ lµ tù do phª b»ng sù tËp hîp cña nh÷ng phÇn tö râ rµng lµ kh«ng thuÇn
b×nh, th× l¹i b¾t ch−íc mét c¸ch n« lÖ,... tÖ h¬n n÷a: b¾t ch−íc nhÊt d−íi cïng mét ngän cê ®Ó ®Êu tranh chèng kÎ thï chung
nh− khØ! Nh÷ng biÓu hiÖn cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ hiÖn (mét thÕ giíi quan ®· lçi thêi vÒ chÝnh trÞ vµ x· héi). Chóng
®¹i thay ®æi tïy theo ®Æc ®iÓm d©n téc, nh−ng chñ nghÜa c¬ t«i muèn nãi ®Õn thêi kú tr¨ng mËt cña "chñ nghÜa M¸c hîp
héi th× bÊt cø ë ®©u, còng gièng hÖt nh− nhau vÒ néi dung x· ph¸p". §ã nãi chung lµ mét hiÖn t−îng hÕt søc kú l¹ mµ trong
héi vµ chÝnh trÞ. ë n−íc nµy, nh÷ng ng−êi c¬ héi chñ nghÜa nh÷ng n¨m 80, hoÆc trong kho¶ng ®Çu nh÷ng n¨m 90, thËm
tËp hîp nhau l¹i tõ l©u d−íi ngän cê riªng biÖt; ë n−íc kia, hä chÝ kh«ng ai tin lµ sÏ cã ®−îc. Trong mét n−íc qu©n chñ
l¹i coi th−êng lý luËn, vµ trªn thùc tiÔn, tiÕn hµnh chÝnh s¸ch chuyªn chÕ, n¬i mµ b¸o chÝ hoµn toµn bÞ n« dÞch, vµ trong mét
cña ph¸i x· héi cÊp tiÕn; ë n−íc thø ba, mét sè ®¶ng viªn ®¶ng thêi ®¹i ph¶n ®éng chÝnh trÞ ®iªn cuång mµ bÊt cø mét sù bÊt
c¸ch m¹ng nh¶y sang hµng ngò c¬ héi chñ nghÜa vµ cè g¾ng b×nh hoÆc ph¶n kh¸ng chÝnh trÞ hÕt søc nhá nµo nhó lªn còng
®¹t môc ®Ých cña hä, kh«ng ph¶i b»ng c¸ch ®Êu tranh c«ng ®Òu bÞ ®µn ¸p, thÕ mµ ®ét nhiªn lý luËn cña chñ nghÜa M¸c
khai cho nh÷ng nguyªn t¾c vµ cho mét s¸ch l−îc míi, mµ c¸ch m¹ng l¹i lÎn ®−îc vµo s¸ch b¸o bÞ kiÓm duyÖt, vµ lý luËn
b»ng c¸ch lµm cho ®¶ng hä dÇn dÇn bÞ ®åi b¹i mét c¸ch tuÇn Êy, tuy lµ tr×nh bµy b»ng nh÷ng lêi lÏ cña £-dèp1), nh−ng "tÊt
tù, kh«ng thÓ c¶m thÊy ®−îc vµ kh«ng thÓ trõng ph¹t ®−îc, c¶ nh÷ng ai quan t©m ®Õn" ®Òu hiÓu ®−îc c¶. ChÝnh phñ ®·
nÕu cã thÓ nãi nh− thÕ; sau hÕt, ë n−íc thø t−, nh÷ng kÎ ®µo quen chØ coi lý luËn cña ph¸i D©n ý (c¸ch m¹ng) lµ nguy hiÓm
ngò Êy dïng còng nh÷ng ph−¬ng ph¸p nh− thÕ trong c¶nh mµ kh«ng chó ý - ®iÒu nµy th−êng x¶y ra - ®Õn sù ph¸t triÓn néi
®en tèi cña sù n« dÞch chÝnh trÞ, vµ víi nh÷ng mèi quan hÖ t¹i cña lý luËn Êy, vµ l¹i vui mõng vÒ bÊt cø sù phª b×nh nµo
hoµn toµn ®éc ®¸o gi÷a ho¹t ®éng "hîp ph¸p" vµ ho¹t ®éng chèng l¹i lý luËn Êy. Cho ®Õn khi chÝnh phñ tØnh ngé, cho ®Õn
"bÊt hîp ph¸p" v. v.. LÊy tù do phª b×nh vµ chñ nghÜa BÐc-stanh khi c¸i ®¹o qu©n nÆng nÒ nh÷ng nh©n viªn kiÓm duyÖt vµ c¶nh
lµm ®iÒu kiÖn ®oµn kÕt nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga mµ binh kh¸m ph¸ ra kÎ thï míi vµ lao th¼ng vµo nã mµ ®¸nh, th×
kh«ng ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®Æc thêi gian ®· tr«i qua nhiÒu råi (nhiÒu ®èi víi ng−êi Nga
biÖt cña chñ nghÜa BÐc-stanh Nga, nh− thÕ lµ nãi ®Ó kh«ng nãi chóng ta). Trong thêi gian Êy, c¸c s¸ch m¸c-xÝt ®−îc xuÊt b¶n,
g× c¶. cuèn nä tiÕp cuèn kia, c¸c t¹p chÝ vµ b¸o m¸c-xÝt còng ®−îc
VËy vÒ phÇn chóng ta, chóng ta h·y thö nãi lªn, dï chØ mét thµnh lËp; hÇu hÕt mäi ng−êi ®Òu trë thµnh m¸c-xÝt; ng−êi ta t¸n
vµi lêi th«i, ®iÒu mµ tê "Sù nghiÖp c«ng nh©n" ®· kh«ng muèn
1) £-dèp - nhµ th¬ ngô ng«n cña Hy-l¹p cæ ®¹i
nãi (hoÆc cã lÏ ®· kh«ng hiÓu ®−îc còng nªn).
nguon tai.lieu . vn