Xem mẫu
- [ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY-HỌC MÔN ĐỊA LÍ THPT] April 7, 2009
ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG hạn chế, đặc biệt là các bộ môn khoa
TIN GÓP PHẦN ĐỔI MỚI PHƯƠNG học xã hội, trong đó có ĐỊA LÍ.
PHÁP DẠY-HỌC Ở BỘ MÔN ĐỊA LÍ
II. Vài nét về thực trạng ứng dụng
I. Đặt vấn đề CNTT vào dạy và học ở bộ môn
ĐỊA LÍ
Ngày nay sự bùng nổ của Công nghệ
thông tin (CNTT) nói riêng và khoa Từ trước đến nay, các môn khoa học
học công nghệ nói chung đang tác xã hội, nhất là môn ĐỊA LÍ rất ít sử
động mạnh mẽ đến sự phát triển của dụng phương tiện dạy học, chủ yếu
tất cả các ngành và lĩnh vực của đời là sách giáo khoa, phấn trắng, bảng
sống xã hội. Để đáp ứng yêu cầu của đen… việc sử dụng băng hình, đĩa CD,
sự nghiệp phát triển công nghiệp hóa, máy chiếu Overhead, Projector, máy vi
hiện đại hóa đất nước, bắt kịp những tính và các phương tiện dạy học hiện
thay đổi lớn của thời đại, đòi hỏi phải đại khác nhìn chung vẫn còn hạn chế,
có nguồn nhân lực phát triển cao, phải thậm chí là còn xa lạ với nhiều giáo
có những con người năng động, sáng viên.
tạo, tự lực, tự cường… Điều đó cho Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình
thấy giáo dục và đào tạo đóng vai trò trạng trên:
hết sức quan trọng, là nền tảng cho - Trước hết ĐỊA LÍ là môn khoa học
việc hoàn thiện con người và tăng xã hội, nội dung thiên về lý luận và
trưởng kinh tế của đất nước. Đầu tư mang tính trừu tượng cao, nên việc
vào chất xám sẽ là cách đầu tư hiệu đầu tư thiết bị dạy học của môn học
quả nhất cho sự hưng thịnh của một này còn rất hạn chế, dường như
quốc gia. Vì vậy giáo dục và đào tạo không có gì và thực tế cũng chưa có
được xem là quốc sách hàng đầu trong công trình nào nghiên cứu đầy đủ và
chủ trương, đường lối của Đảng ta. toàn diện về sử dụng thiết bị dạy học
Đổi mới giáo dục, đổi mới cách dạy, ở môn học này.
cách học đã và đang được xã hội hết - Một số giáo viên vẫn chưa nhận
sức quan tâm. thức được vai trò và tác dụng của
Trên thực tế, sự phát triển của khoa phương tiện dạy học, chưa đầu tư suy
học công nghệ đã và đang mở ra nghĩ về cách thức sử dụng phương
những khả năng và điều kiện thuận tiện dạy học một cách có hiệu quả.
lợi cho việc sử dụng phương tiện Một số giáo viên vẫn còn quen với
CNTT vào quá trình dạy học. Việc sử cách dạy cũ, hoặc ngại sử dụng CNTT
dụng có tính sư phạm những thành do tốn thời gian, công sức.
quả khoa học công nghệ sẽ làm thay - Cơ sở vật chất, trang thiết bị, máy
đổi lớn đến hiệu quả của quá trình móc, phòng bộ môn, phòng đa chức
dạy học, hiệu quả của việc sử dụng năng, máy tính, máy chiếu… ở một số
các phương tiện dạy học. Tuy nhiên trường chưa được trang bị đầy đủ,
việc sử dụng phương tiện CNTT vào đặc biệt là các trường ở nông thôn,
quá trình dạy và học hiện nay vẫn còn vùng sâu, vùng xa.
G.V: BÙI VĂN TIẾN-MÔN ĐỊA LÍ-THPT BUÔN MA THUỘT Page 1
- [ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY-HỌC MÔN ĐỊA LÍ THPT] Apri l 7, 2009
- Hầu hết giáo viên chưa có kỹ năng tin, phim ảnh không phù hợp làm giảm
sử dụng các thiết bị dạy học hiện đại, hiệu quả giờ dạy.
chưa sử dụng thành thạo một số phần Từ thực tế trên cho thấy sự cần thiết
mềm vi tính, chưa đầu tư nghiên cứu phải triển khai rộng rãi việc ứng dụng
và xây dựng những phương tiện dạy CNTT vào dạy học có tính đồng bộ,
học mới, chưa chịu khó học hỏi, khám đúng hướng và có hiệu quả hơn.
phá.
Thực tế những năm gần đây, việc đổi III. Ứng dụng CNTT đổi mới
mới chương trình và nội dung sách phương pháp dạy học ở môn ĐỊA
giáo khoa đã được triển khai đồng bộ: LÍ
từ nội dung, phương pháp, phương
tiện đến kiểm tra, đánh giá. Vì vậy, Cho đến nay, phải nói rằng không một
việc sử dụng thiết bị dạy học trong ai nghi ngờ về vai trò to lớn và những
các bộ môn khoa học tự nhiên và xã tác dụng kỳ diệu của CNTT trong các
hội cũng như bộ môn ĐỊA LÍ có lĩnh vực của đời sống. Trong giáo dục,
nhiều chuyển biến khá tích cực. việc ứng dụng CNTT trên thực tế
Nhiều giáo viên đã ứng dụng CNTT cũng đã đem lại kết quả đáng kể và
vào dạy học một cách tích cực và có những chuyển biến lớn trong dạy học,
hiệu quả. Với sự hỗ trợ của máy tính, nhất là về PPDH.
Projector, những sơ đồ minh họa, tranh Những năm qua việc đổi mới nội
ảnh, băng hình… đã phục vụ thiết dung, chương trình sách giáo khoa
thực cho tiết dạy, không chỉ giúp giáo được thực hiện khá đồng bộ. Việc đổi
viên tiết kiệm thời gian và công sức mới nội dung, chương trình yêu cầu
mà còn tăng hiệu quả đáng kể cho quá phải đổi mới phương pháp dạy học.
trình dạy học. Tuy nhiên, việc dùng Đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi
giáo án điện tử, sử dụng máy tính, phải sử dụng phương tiện dạy học
Projector, truy cập mạng Internet phục phù hợp và CNTT là một trong những
vụ cho nghiên cứu và giảng dạy đối phương tiện quan trọng góp phần đổi
với bộ môn ĐỊA LÍ là chưa nhiều, đôi mới PPDH bằng việc cung cấp cho
lúc chỉ dừng lại ở những tiết dạy thao giáo viên những phương tiện làm việc
giảng hay có người dự giờ… Phần hiện đại. Từ những phương tiện này
lớn giáo viên lên lớp vẫn dùng các giáo viên có thể khai thác, sử dụng,
phương pháp dạy học (PPDH) truyền cập nhật và trao đổi thông tin. Ví dụ,
thống, chủ yếu là phương pháp thuyết giáo viên có thể khai thác mạng
trình và trình bày bài giảng bằng phấn Internet với các công cụ tìm kiếm như
trắng, bảng đen. Nhiều giáo viên cũng Google.com hoặc Vinaseek.com. Việc
đã mạnh dạn ứng dụng CNTT đổi khai thác mạng giúp giáo viên tránh
mới phương pháp giảng dạy, song khi được tình trạng “dạy chay” một cách
soạn giáo án điện tử vẫn chưa nắm thiết thực đồng thời giúp giáo viên có
được những tiêu chí cơ bản của một thể cập nhật thông tin nhanh chóng và
bài giảng điện tử. Vì vậy vẫn còn tình hiệu quả. Đây là một trong những yêu
trạng lạm dụng màu sắc, hiệu ứng, cầu đặc biệt cần thiết đối với giáo
âm thanh hoặc đưa quá nhiều thông viên giảng dạy bộ môn ĐỊA LÍ, bởi
G.V: BÙI VĂN TIẾN-MÔN ĐỊA LÍ-THPT BUÔN MA THUỘT Page 2
- [ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY-HỌC MÔN ĐỊA LÍ THPT] Apri l 7, 2009
ĐỊA LÍ là một môn học rất nhạy bén trong việc sử dụng. Điều đó đòi hỏi
đối với những vấn đề xã hội, việc khi thiết kế giáo án điện tử giáo viên
cung cấp thông tin, liên hệ thực tế là cần nắm bắt tính hệ thống và kết cấu
một trong những yêu cầu quan trọng của một bài giảng điện tử, những
xuất phát từ đặc trưng của bộ môn. thông tin, hình ảnh, đoạn phim phải
Ứng dụng CNTT còn giúp giáo viên được chọn lọc, phải thiết thực và phù
soạn thảo và ứng dụng các phần mềm hợp với nội dung bài giảng. Việc sử
dạy học có hiệu quả. Ví dụ, giáo viên dụng font màu, font chữ phải hài hòa,
có thể sử dụng phần mềm PowerPoint hợp lý rõ ràng. Có thể sử dụng các
để thiết kế bài giảng điện tử, giáo hiệu ứng để bài giảng sinh động hơn
viên có thể cài đặt thêm tư liệu, hình nhưng nếu lạm dụng sẽ làm học sinh
ảnh, băng hình, trình bày đề cương bài mất tập trung. Đồng thời lượng chữ
giảng gọn, đẹp, sinh động và thuận và thông tin trên một slide cụ thể phải
tiện. Khi sử dụng bài giảng điện tử sẽ được trình bày một cách lôgic, hợp lý
giúp giáo viên tiết kiệm được nhiều và bảo đảm tính sư phạm.
thời gian trong việc ghi bảng, thay vào Trên thực tế, bài giảng điện tử có thể
đó, giáo viên có điều kiện tốt hơn để được viết dưới nhiều ngôn ngữ lập
tổ chức cho học sinh trao đổi, thảo trình tùy theo khả năng của người lập
luận, phát huy tính năng động tích cực trình hoặc có thể dựa vào các phần
và sự say mê, hứng thú của học sinh mềm trình diễn sẵn có như
trong học tập. Đồng thời trong một PowerPoint, đây là phần mềm thiết kế
thời gian ngắn của một tiết học, giáo bài giảng điện tử đơn giản nhất, phù
viên có thể hướng dẫn cho học sinh hợp với các giáo viên, giảng viên
tiếp cận một lượng kiến thức lớn, giảng dạy các bộ môn không chuyên
phong phú đa dạng và sinh động. về CNTT như môn ĐỊA LÍ. Chương
“Một hình ảnh, một đoạn phim có thể trình này dễ sử dụng, giáo viên có thể
thay thế cho rất nhiều lời giảng”, vì tự nghiên cứu để thực hiện.
vậy đối với bài giảng có phim, hình * Quy trình thiết kế bài giảng ĐỊA
ảnh thực tế mô phỏng hợp lý, sinh LÍ bằng phần mềm PowerPoint:
động sẽ thu hút được sự thích thú say - Xác định những nội dung chính của
mê học tập của học sinh, lớp học sôi bài giảng cần chuyển vào các slide.
nổi, học sinh tiếp thu bài nhanh hơn, Nội dung phải ngắn gọn, rõ ràng.
giờ dạy có hiệu quả cao hơn. - Xác định nội dung thông tin, phim,
Tuy nhiên trong quá trình ứng dụng ảnh phục vụ bài giảng.
CNTT đổi mới PPDH điều cần lưu ý + Thông tin: Lựa chọn những thông tin
là việc ứng dụng CNTT vào dạy học nào? Lấy ở đâu? Nhằm mục đích gì?
cần kết hợp một cách hài hòa giữa ý + Hình ảnh, đoạn phim: Sử dụng hình
tưởng thiết kế nội dung bài giảng và ảnh nào, đoạn phim nào, nhằm mục
kĩ thuật vi tính. Một mặt phải bảo đích gì? Bố trí ở đâu, cho xuất hiện
đảm đặc trưng bộ môn, chuyển tải lúc nào trong tiến trình bài giảng.
được các đơn vị kiến thức cơ bản cần + Âm thanh: Cần sử dụng loại âm
thiết, mặt khác phải bảo đảm tính thanh nào? Mục đích là gì? Cho xuất
thẩm mỹ, khoa học và thuận tiện hiện khi nào?
G.V: BÙI VĂN TIẾN-MÔN ĐỊA LÍ-THPT BUÔN MA THUỘT Page 3
- [ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY-HỌC MÔN ĐỊA LÍ THPT] Apri l 7, 2009
- Thiết kế đề cương bài giảng: kỹ năng tìm kiếm thông tin trên mạng,
+ Chọn trang trình chiếu, màu sắc và kỹ năng tra cứu, lưu giữ, xử lý thông
biểu tượng cho nền slide. tin… Các kỹ năng tạo ra các sản phẩm
+ Chọn kiểu chữ và cỡ chữ. tích hợp dạng multimedia bao gồm
+ Thiết kế nội dung từng slide trình nhiều dạng tài liệu như văn bản,
chiếu. video, hình ảnh, âm thanh và tích hợp
+ Cài đặt hình ảnh, âm thanh vào các nó trong một sản phẩm trình diễn…
slide trình chiếu. Tất cả điều đó đòi hỏi giáo viên phải
+ Tạo hiệu ứng cho từng trang trình luôn tự nghiên cứu, học tập nâng cao
chiếu. trình độ chuyên môn và kiến thức, kỹ
- Trình chiếu bài giảng: năng sử dụng máy tính… để ứng dụng
+ Chạy thử. CNTT đổi mới PPDH có hiệu quả.
+ Sửa chữa. Để phát huy năng lực tự học, tự sáng
+ Trình chiếu trên lớp. tạo của học sinh trước hết người thầy
IV. Những yêu cầu về kiến thức và phải là tấm gương sáng về tự học, tự
kỹ năng đối với giáo viên và học đào tạo, tự nâng cao trình độ hiểu
sinh biết. Mặt khác giáo viên phải biết
cách thức tổ chức hoạt động học tập
Trong quá trình ứng dụng CNTT đổi cho học sinh trong môi trường CNTT.
mới phương pháp giảng dạy, điều cần Phải nói rằng, những năm gần đây,
lưu ý CNTT chỉ là phương tiện hỗ trợ việc ứng dụng CNTT rộng rãi trên tất
đắc lực cho đổi mới phương pháp dạy cả các lĩnh vực đã tác động rất lớn
và học chứ không phải là tất cả. Tuy đến khả năng ứng dụng CNTT của
nhiên cho đến nay không ai phủ nhận học sinh. Nhiều em học sinh tiếp cận
tính ưu việt và hiệu quả của việc ứng rất nhanh, sử dụng thành thạo nhiều
dụng CNTT vào các lĩnh vực mà đặc phần mềm vi tính. Đặc điểm nổi bật
biệt là trong công tác giảng dạy. ở đa số các em học sinh hiện nay là
Muốn ứng dụng CNTT để phục vụ tính năng động, sáng tạo và yêu thích
tốt công tác giảng dạy của mình, khám phá cái mới. Do vậy việc hướng
trước hết người giáo viên cần phải dẫn học sinh ứng dụng CNTT phục
nắm được công cụ đó, nghĩa là giáo vụ cho công tác học tập là điều nên
viên phải có những kiến thức cơ bản làm để góp phần đổi mới phương
về tin học, các kỹ năng sử dụng máy pháp học tập của học sinh hiện nay.
tính và một số thiết bị CNTT thông Điều đó đòi hỏi phải trang bị những
dụng nhất. Đồng thời hiện nay mạng kiến thức, kỹ năng vi tính cơ bản cho
Internet đã trở thành một công cụ học sinh thông qua bộ môn tin học ở
không thể thiếu trong công tác giảng trường phổ thông. Ngoài ra giáo viên
dạy của giáo viên, sử dụng Internet bộ môn cũng có thể hướng dẫn cho
giúp giáo viên tìm kiếm thông tin các em, giúp các em rèn luyện những
nhanh và có hiệu quả. Tuy nhiên điều kỹ năng ứng dụng CNTT phục vụ
đó đòi hỏi giáo viên phải thu thập công tác học tập. Bước đầu giáo viên
những địa chỉ web hay trong từng lĩnh có thể cung cấp cho học sinh những
vực cụ thể, phải trang bị cho mình các địa chỉ trang web cần thiết và yêu cầu
G.V: BÙI VĂN TIẾN-MÔN ĐỊA LÍ-THPT BUÔN MA THUỘT Page 4
- [ ỨNG DỤNG CNTT TRONG DẠY-HỌC MÔN ĐỊA LÍ THPT] Apri l 7, 2009
học sinh tìm kiếm tư liệu, thông tin và đặc biệt là cơ sở vật chất, thiết bị,
trên mạng Internet phục vụ cho bài phương tiện dạy học hiện đại.
học. Sự ra đời của phương pháp mới bao
Trên thực tế, việc dạy học bộ môn giờ cũng gặp những khó khăn, đòi hỏi
ĐỊA LÍ phải gắn bó chặt chẽ với thực phải có ý thức và quyết tâm tìm tòi,
tiễn cuộc sống như đặc trưng vốn có thử nghiệm với những bước đi vững
của nó, do vậy giáo viên không chỉ chắc mới có thể đạt hiệu quả cao.
tăng cường tìm kiếm và sử dụng các Áp dụng phương pháp giảng dạy mới,
tình huống, các câu chuyện, hiện đòi hỏi giáo viên phải dành thời gian
tượng thực tế, các vấn đề bức xúc đầu tư vào mỗi bài dạy. Từng bước áp
của xã hội để phân tích, đối chiếu, dụng các phương tiện hiện đại như
minh họa cho bài giảng mà quan trọng máy chiếu đa năng, máy chiếu đa vật
hơn là giáo viên cần phải hướng dẫn thể, Projector..., băng hình, tranh ảnh
cho học sinh tự liên hệ, điều tra, tìm trong giảng dạy bộ môn ĐỊA LÍ là con
hiểu, phân tích, đánh giá các sự kiện đường hữu hiệu, có tác dụng tăng
trong đời sống xã hội... Giáo viên và hiệu quả tiết học lên gấp bội.
học sinh sẽ thực hiện tốt nhiệm vụ
này với sự hỗ trợ đắc lực của CNTT,
đặc biệt là mạng Internet.
Giáo viên có thể phân công việc cho
từng nhóm học sinh thực hiện một bài
tập hay một dự án cụ thể liên quan
đến nội dung bài học. Ví dụ như thực
hiện một bài thuyết trình, một trang
web hay ấn phẩm tuyên truyền… Tất
nhiên để làm được những bài tập đó
đòi hỏi học sinh phải có những kỹ
năng sử dụng các phần mềm vi tính cơ Xin chân thành cám ơn
bản.
Buôn Ma Thuột, ngày 30.03.2009
V.Kết luận:
Chúng ta đang bước vào thế kỷ XXI -
thế kỷ của khoa học và công nghệ. Sự
chuẩn bị nguồn nhân lực cho thời kỳ
mới của đất nước là một trong những
nhiệm vụ trọng đại của toàn xã hội và
của ngành giáo dục đào tạo nói riêng.
Muốn theo kịp với các nước tiên tiến,
đón đầu sự phát triển đòi hỏi phải đổi
mới giáo dục một cách đồng bộ:
chương trình, SGK, kiểm tra đánh giá
G.V: BÙI VĂN TIẾN-MÔN ĐỊA LÍ-THPT BUÔN MA THUỘT Page 5
nguon tai.lieu . vn