Xem mẫu
- CÔNG NGHỆ SINH HỌC
CHO NÔNG DÂN
CHĂN NUÔI SẠCH
- Héi ®ång chØ ®¹o xuÊt b¶n
Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn ThÕ Kû
Phã Chñ tÞch Héi ®ång
TS. NguyÔn Duy Hïng
Thμnh viªn
TS. NguyÔn An Tiªm
TS. KhuÊt Duy Kim H¶i
NguyÔn Vò Thanh H¶o
2
- KS. Trần Thị Thanh Thuyết - KS. Nguyễn Thị Xuân
CÔNG NGHỆ SINH HỌC
CHO NÔNG DÂN
CHĂN NUÔI SẠCH
NHÀ XUẤT BẢN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA SỰ THẬT
HÀ NỘI 2012
- nhãm biªn so¹n néi dung
lª thanh b×nh
lª xu©n tμi
nguyÔn thÞ xu©n
hiÖu ®Ýnh
gs. ts. nguyÔn thiÖn, Héi ch¨n nu«i ViÖt Nam
ban biªn tËp néi dung
Chñ tÞch Héi ®ång: TS. Lª Xu©n Rao,
Gi¸m ®èc Së Khoa häc C«ng nghÖ Hμ Néi
ThS. Vò Nh− H¹nh, Gi¸m ®èc Trung t©m Tin häc
vμ Th«ng tin khoa häc c«ng nghÖ
NguyÔn Thu T©m, Th− ký Tßa so¹n T¹p chÝ
Th¨ng Long Khoa häc vμ C«ng nghÖ
Mai ThÞ Xu©n, Biªn tËp viªn RPC
- chó dÉn cña nhμ xuÊt b¶n
Thùc hiÖn §Ò ¸n trang bÞ s¸ch cho c¬ së x·,
ph−êng, thÞ trÊn cña Ban Tuyªn gi¸o Trung −¬ng vμ
nh»m triÓn khai Ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm ph¸t triÓn
vμ øng dông c«ng nghÖ sinh häc trong lÜnh vùc n«ng
nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2020 ®· ®−îc
Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu t¹o ra c¸c
gièng c©y trång, vËt nu«i, chñng vi sinh vËt, c¸c chÕ
phÈm c«ng nghÖ sinh häc n«ng nghiÖp míi cã n¨ng
suÊt, chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, phôc vô tèt
nhu cÇu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong lÜnh vùc n«ng
nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n, Nhμ xuÊt b¶n ChÝnh
trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp cïng Nhμ xuÊt b¶n Hμ
Néi xuÊt b¶n cuèn s¸ch C«ng nghÖ sinh häc cho n«ng
d©n. Ch¨n nu«i s¹ch.
Cuèn s¸ch gåm ba ch−¬ng: Ch−¬ng I. Më ®Çu;
Ch−¬ng II. Ch¨n nu«i lîn s¹ch; Ch−¬ng III. Ch¨n nu«i
gμ s¹ch.
§©y lμ cuèn s¸ch n»m trong bé s¸ch C«ng nghÖ
sinh häc cho n«ng d©n, ®−îc coi lμ cÈm nang cña bμ con
n«ng d©n trong viÖc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sö dông c«ng
nghÖ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Xin giíi thiÖu cuèn s¸ch víi b¹n ®äc.
Th¸ng 11 n¨m 2012
NHμ XUÊT B¶N CHÝNH TRÞ QUèC GIA - sù thËt
5
- 6
- Lêi nãi ®Çu
C«ng nghÖ sinh häc lμ mét b−íc tiÕn míi nhÊt
trong nç lùc l©u dμi chinh phôc tù nhiªn ®Ó n©ng
cao ®êi sèng vμ søc kháe con ng−êi.
Môc tiªu cña c«ng nghÖ sinh häc lμ n©ng cao
n¨ng suÊt vμ nh÷ng ®Æc tÝnh tèt cña c¸c s¶n phÈm
l−¬ng thùc cã nguån gèc ®éng vËt vμ thùc vËt, gãp
phÇn gi¶m n¹n ®ãi, ®¸p øng nhu cÇu l−¬ng thùc
cña mét hμnh tinh víi d©n sè ®ang gia t¨ng vÒ sè
l−îng vμ n©ng tuæi thä trong khi vÉn gi¶m ®−îc
nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi m«i tr−êng.
§Õn n¨m 2007, cã 23 quèc gia canh t¸c c©y
trång c«ng nghÖ sinh häc bao gåm 12 n−íc ®ang
ph¸t triÓn vμ 11 n−íc c«ng nghiÖp. Hoa Kú,
¸chentina, Braxin, Cana®a, Ên §é vμ Trung Quèc
lμ nh÷ng quèc gia ®−a c©y trång c«ng nghÖ sinh
häc vμo canh t¸c nhiÒu nhÊt. Tæng diÖn tÝch ®Êt
trång c©y c«ng nghÖ sinh häc tõ n¨m 1996 ®Õn
2007 ®¹t 690 triÖu ha (1,7 tØ mÉu) t¨ng 67 lÇn so
víi n¨m 1996 víi gi¸ trÞ thÞ tr−êng c©y trång c«ng
nghÖ sinh häc theo −íc tÝnh cña H·ng ph©n tÝch
thÞ tr−êng Cropnosis lμ 6,9 tØ ®«la, ®−a c«ng nghÖ
7
- sinh häc trë thμnh thμnh tùu ®−îc øng dông
nhanh nhÊt trong n«ng nghiÖp. ViÖc n«ng d©n ®−a
c©y trång c«ng nghÖ sinh häc vμo canh t¸c víi tèc
®é rÊt cao ®· cho thÊy c©y trång c«ng nghÖ sinh
häc ®ang ph¸t triÓn rÊt tèt, mang l¹i lîi Ých vÒ
kinh tÕ, m«i tr−êng, søc khoÎ vμ x· héi cho n«ng
d©n ë c¸c n−íc ph¸t triÓn vμ ®ang ph¸t triÓn.
Ch−¬ng tr×nh träng ®iÓm ph¸t triÓn vμ øng
dông c«ng nghÖ sinh häc trong lÜnh vùc n«ng
nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng th«n ®Õn n¨m 2020
®−îc Thñ t−íng ChÝnh phñ phª duyÖt víi môc tiªu
t¹o ra c¸c gièng c©y trång, vËt nu«i, chñng vi sinh
vËt, c¸c chÕ phÈm c«ng nghÖ sinh häc n«ng nghiÖp
míi cã n¨ng suÊt, chÊt l−îng vμ hiÖu qu¶ kinh tÕ
cao, phôc vô tèt nhu cÇu chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ
trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp vμ ph¸t triÓn n«ng
th«n. Giai ®o¹n 2006-2010, Ch−¬ng tr×nh ®· t¹o
ra hoÆc tiÕp nhËn vμ lμm chñ ®−îc mét sè c«ng
nghÖ sinh häc hiÖn ®¹i vμ øng dông cã hiÖu qu¶
vμo s¶n xuÊt, chän t¹o ®−îc mét sè gièng c©y
trång, vËt nu«i b»ng kü thuËt sinh häc ph©n tö vμ
¸p dông vμo s¶n xuÊt; chän t¹o ®−îc mét sè dßng
c©y trång biÕn ®æi gen trong ph¹m vi phßng thÝ
nghiÖm vμ thö nghiÖm trªn ®ång ruéng.
Nh»m gãp phÇn ®Èy nhanh qu¸ tr×nh sö dông
c«ng nghÖ sinh häc trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp
Trung t©m Tin häc vμ Th«ng tin khoa häc c«ng
8
- nghÖ phèi hîp víi Trung t©m Nghiªn cøu hç trî
xuÊt b¶n tæ chøc biªn so¹n vμ xuÊt b¶n bé s¸ch
“C«ng nghÖ sinh häc cho n«ng d©n”.
§©y lμ lÇn xuÊt b¶n ®Çu tiªn cho tñ s¸ch x·,
ph−êng, thÞ trÊn nªn khã tr¸nh khái cã nh÷ng
thiÕu sãt, mong b¹n ®äc gãp ý, chØnh söa ®Ó lÇn
xuÊt b¶n sau ®−îc hoμn thiÖn h¬n. Xin c¶m ¬n!
Ban Biªn tËp néi dung
9
- 10
- Ch−¬ng I
Më §ÇU
I. øng dông c«ng nghÖ sinh häc
trong n«ng nghiÖp
Trong n«ng nghiÖp, øng dông c«ng nghÖ sinh
häc tËp trung vμo nh÷ng lÜnh vùc chÝnh nh−
chuyÓn gen mang nh÷ng tÝnh tr¹ng tèt vμo gièng
c©y trång, vËt nu«i t¹o ra nh÷ng gièng cã n¨ng
suÊt cao, thÝch nghi h¹n h¸n, dÞch bÖnh hoÆc t¹o
ra c¸c chÕ phÈm sinh häc b¶o vÖ c©y trång, vËt
nu«i... ë ViÖt Nam, nhiÒu n«ng d©n ®· øng dông
c«ng nghÖ sinh häc trong trång trät, ch¨n nu«i
®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ kh¸ cao. §a sè n«ng d©n
®Òu øng dông c«ng nghÖ sinh häc cho ®μn lîn, bß
b»ng c¸ch thô tinh nh©n t¹o, t¹o ra nh÷ng ®μn
lîn, bß cã tØ lÖ thÞt ë bß vμ n¹c ë lîn cao. TiÕn sÜ
NguyÔn V¨n B¾c, Trung t©m KhuyÕn n«ng -
khuyÕn ng− quèc gia, cho biÕt: "HiÖn nay, tØ lÖ bß
thô tinh nh©n t¹o cña c¶ n−íc lμ 55%, viÖc sö
dông tinh nh©n t¹o ®· gióp bß tr−ëng thμnh cã
träng l−îng ®ang tõ 180 kg/con ®· t¨ng lªn
250-280 kg/con vμ tØ lÖ thÞt xÎ t¨ng 1,5 lÇn". Bªn
c¹nh ®ã, n«ng d©n cßn øng dông c«ng nghÖ sinh
11
- häc vμo trong ñ, chÕ biÕn thøc ¨n ch¨n nu«i cho
gia sóc, gia cÇm ®Ó tËn dông c¸c phÕ phÈm n«ng
nghiÖp, gi¶m ®−îc chi phÝ ®Çu vμo t¨ng lîi nhuËn.
II. An toμn sinh häc trong ch¨n nu«i
1. Qu¶n lý vËt nu«i míi nhËp tr¹i - ng¨n
ngõa sù x©m nhËp cña bÖnh dÞch
BÖnh truyÒn nhiÔm th−êng lan truyÒn trùc
tiÕp tõ con vËt mang mÇm bÖnh sang con vËt ch−a
m¾c bÖnh. Cã ba chØ dÉn chung ®Ó ng¨n ngõa dÞch
bÖnh x©m nhËp vμo tr¹i khi cã løa vËt nu«i míi:
1.1. §ãng kÝn ®μn vËt nu«i
Tr¹i nu«i nªn ¸p dông c¸c nguyªn t¾c chung sau:
- Sö dông vËt nu«i sinh tr−ëng trong tr¹i cña
m×nh ®Ó duy tr× vμ ph¸t triÓn quy m« ch¨n nu«i.
- Kh«ng cho vËt nu«i tiÕp xóc "qua hμng rμo"
víi ®éng vËt bªn ngoμi.
- Kh«ng cho con ®ùc tõ ngoμi vμo ®Ó giao phèi.
- Kh«ng ®−a vËt nu«i ra ngoμi tr¹i råi l¹i ®−a
vμo tr¹i.
- Kh«ng nu«i hçn ®én nhiÒu løa, nhiÒu gièng
vμ vËt nu«i cã nhiÒu ®é tuæi kh¸c nhau trong cïng
chuång, d·y.
- Trong cïng mét ng¨n, mét d·y nªn thùc hiÖn
nguyªn t¾c "cïng nhËp, cïng xuÊt", kh«ng nu«i
gèi ®Çu, lu©n chuyÓn trong mét khu chuång.
12
- 1.2. C¸ch ly vËt nu«i míi nhËp tr¹i
ViÖc nu«i c¸ch ly løa vËt nu«i míi nhËp tr¹i lμ
®iÒu b¾t buéc, cÇn thùc hiÖn c¸c viÖc sau:
- Sö dông chuång nu«i, hÖ thèng cÊp thøc ¨n
vμ b·i ch¨n (nÕu cã) riªng biÖt ®Ó nu«i løa míi.
- Kh«ng cho vËt nu«i cò vμ míi tiÕp xóc nhau.
- ChÊt th¶i ®μn vËt nu«i míi nhËp kh«ng ®−îc
®−a qua khu vùc nu«i chung.
- Nu«i c¸ch ly ®ñ thêi gian cÇn thiÕt (tuú thuéc
vμo lo¹i vËt nu«i) vμ theo dâi mäi biÓu hiÖn cña
bÖnh dÞch.
KiÓm tra bÖnh dÞch tr−íc khi th¶ løa míi vμo
chuång nu«i chung.
1.3. BiÕt râ nguån gèc løa míi vμ qua
kiÓm tra thó y
CÇn biÕt râ lai lÞch cña løa míi, t×nh tr¹ng
bÖnh dÞch cña n¬i b¸n vμ c¸c lo¹i v¾cxin ®· ®−îc
tiªm vμo vËt nu«i.
2. H¹n chÕ sù dÞch chuyÓn trong tr¹i cña
c¸c vËt chñ mang bÖnh - ng¨n ngõa bÖnh
dÞch ph¸t t¸n
MÇm mèng bÖnh dÞch nh− vi khuÈn, virus,
nÊm... cã thÓ ®−îc mang theo tõ ng−êi vμ c¸c lo¹i
®éng vËt kh¸c vμo tr¹i vμ trong ®iÒu kiÖn thuËn
lîi sÏ ph¸t triÓn vμ ph¸t t¸n trong kh¾p tr¹i. CÇn
thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p sau:
13
- 2.1. KiÓm so¸t chim
Chim chãc bay quanh tr¹i cã thÓ mang mÇm
bÖnh trong ch©n vμ hÖ tiªu hãa. §Ó h¹n chÕ chim
trong tr¹i:
- Lo¹i bá tÊt c¶ c¸c lç, hèc nhá chim cã thÓ lμm
tæ trong c¸c m¸i nhμ, bøc t−êng, bôi c©y trong tr¹i.
- C¸c lç th«ng h¬i vμ qu¹t giã cÇn cã l−íi ch¾n.
Kh«ng cho chim ®Ëu vμo khu vùc chÕ biÕn
thøc ¨n ch¨n nu«i cña tr¹i.
- Lo¹i bá nh÷ng vËt gÇn chuång nu«i mμ chim
cã thÓ ®Ëu.
2.2. KiÓm so¸t loμi gÆm nhÊm, chuét vμ
chã, mÌo
Chuét vμ c¸c lo¹i gÆm nhÊm rÊt dÔ mang
mÇm bÖnh vμo thøc ¨n cña vËt nu«i v× b¶n th©n
chóng lμ nh÷ng æ bÖnh tiÒm tμng. §Ó h¹n chÕ
chuét vμ c¸c loμi gÆm nhÊm:
- C¸c chuång nu«i ®−îc thiÕt kÕ chèng sù x©m
nhËp cña c¸c loμi gÆm nhÊm.
- Lo¹i bá c¸c tæ chuét, n¬i tró Èn cña loμi gÆm
nhÊm trong tr¹i nu«i.
- Kho chøa thøc ¨n vμ bÓ n−íc c¸ch xa
chuång nu«i.
- Th−êng xuyªn tæ chøc diÖt chuét vμ c¸c loμi
gÆm nhÊm trong vμ xung quanh tr¹i nu«i.
- KiÓm tra sù di chuyÓn cña chã vμ mÌo
trong tr¹i.
14
- - H¹n chÕ chã, mÌo tiÕp xóc trùc tiÕp víi vËt
nu«i hoÆc vμo khu vùc cho vËt nu«i ¨n.
- Chã vμ mÌo nu«i trong trang tr¹i ph¶i tiªm
v¾cxin.
2.3. KiÓm so¸t ng−êi
Ng−êi cã thÓ mang mÇm bÖnh trªn giμy, quÇn
¸o vμ trªn tay. CÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p:
+ KiÓm so¸t kh¸ch th¨m:
- Th«ng b¸o cho mäi nh©n viªn, kh¸ch th¨m
hoÆc l¸i xe vμo tr¹i vÒ c¸c biÖn ph¸p phßng dÞch
vμ ®Ò nghÞ hä hîp t¸c thùc hiÖn.
- Kh«ng khuyÕn khÝch kh¸ch th¨m vμo chuång
nu«i vμ n¬i vËt nu«i ¨n.
- H¹n chÕ tèi ®a kh¸ch ®· ®i th¨m tr¹i ch¨n
nu«i kh¸c 1-5 ngμy tr−íc khi ®Õn tr¹i m×nh.
- Ngoμi cæng tr¹i nu«i treo biÓn "CÊm vμo" vμ
kh«ng cho ng−êi l¹ tù do vμo tr¹i.
- Kh«ng cho kh¸ch th¨m tiÕp xóc trùc tiÕp víi
vËt nu«i.
- Cho kh¸ch chØ ®−îc vμo nh÷ng khu vùc nhÊt
®Þnh trong tr¹i.
- B¾t buéc kh¸ch th¨m röa giμy khi vμo vμ ra
tr¹i b»ng c¸ch nhóng ch©n vμo hè chøa dung dÞch
s¸t trïng.
- CÊp ñng cao su hoÆc tói bã giμy b»ng chÊt
dÎo, ¸o kho¸c s¹ch cho kh¸ch.
15
- + KiÓm so¸t nh©n viªn:
- C«ng nh©n sau khi tiÕp xóc víi vËt nu«i b»ng
tay ph¶i röa tay.
- C«ng nh©n lμm viÖc trong chuång nu«i ph¶i
mÆc trang phôc vμ ®éi mò b¶o hiÓm lao ®éng.
QuÇn ¸o lao ®éng trong tr¹i cÇn ®−îc khö trïng
tr−íc khi giÆt.
- H¹n chÕ tèi ®a c«ng nh©n ®i tõ khu vùc ch¨n
nu«i nμy sang khu vùc ch¨n nu«i kh¸c trong tr¹i
hay tiÕp xóc víi qu¸ nhiÒu nhãm vËt nu«i trong
mét ngμy.
- Kh«ng mang c¸c lo¹i thùc phÈm sèng vμo khu
vùc quanh chuång nu«i ®Ó nÊu ¨n. Kh«ng mang
thøc ¨n cã nguån gèc s¶n phÈm thÞt vμo tr¹i nu«i.
2.4. KiÓm so¸t ph−¬ng tiÖn chuyªn chë
trong tr¹i
- Tæ chøc ®−êng vËn chuyÓn thøc ¨n kh«ng
qua khu vùc bÞ nhiÔm ph©n.
- Kh«ng chung ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn ph©n
víi tr¹i nu«i bªn c¹nh.
- Kh«ng dïng ph−¬ng tiÖn chë ph©n ®Ó chë
thøc ¨n, trong tr−êng hîp cÇn ph¶i dïng th× cÇn
röa rÊt s¹ch tr−íc khi chë thøc ¨n.
- Bè trÝ kho thøc ¨n c¸ch xa hè chøa ph©n,
tr¸nh lμm ®−êng ®i chung ®Õn hai n¬i.
16
- 2.5. KiÓm so¸t thøc ¨n vμ ®å dïng cho vËt
nu«i ¨n
- Mua thøc ¨n cã chÊt l−îng b¶o ®¶m vμ ®·
®−îc kiÓm tra.
- Tr¸nh ®Ó thøc ¨n bÞ nhiÔm hãa chÊt, chÊt
b¶o vÖ thùc vËt vμ thuèc ch÷a bÖnh trong qu¸
tr×nh b¶o qu¶n.
- Kh«ng ®Ó thøc ¨n bÞ nhiÔm ph©n.
- S¾p xÕp c¸c lo¹i thøc ¨n cÈn thËn ®Ó kh«ng
cho vËt nu«i ¨n nhÇm thøc ¨n.
- B¶o qu¶n thøc ¨n ®óng quy c¸ch.
- Cho vËt nu«i uèng n−íc cã chÊt l−îng b¶o
®¶m, ®· ®−îc khö trïng vμ lu«n lμm s¹ch hÖ
thèng cÊp n−íc.
2.6. Lμm s¹ch dông cô ch¨n nu«i
- Mçi khu chuång nªn cã dông cô ch¨n nu«i
riªng. NÕu cÇn lu©n chuyÓn trong tr¹i th× ph¶i röa
s¹ch vμ khö trïng khi ®−a tõ khu chuång nμy
sang khu chuång kh¸c.
- Dông cô ch¨n nu«i mang vμo hoÆc mang ra
khái tr¹i cÇn ®−îc röa s¹ch vμ khö trïng bªn
trong, bªn ngoμi vμ sau thêi gian khö trïng cÇn
thiÕt míi dïng.
3. Qu¶n lý vÖ sinh vμ khö trïng - ng¨n
chÆn sù ph¸t sinh cña dÞch bÖnh
Sù ph¸t sinh cña dÞch bÖnh tõ bªn trong tr¹i
nu«i gi¶m khi c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh phßng bÖnh
®−îc thùc hiÖn:
17
- 3.1. Xö lý x¸c sóc vËt
VËt dông chuyªn chë x¸c sóc vËt cã thÓ g©y
nguy hiÓm cho ng−êi vμ c¸c lo¹i ®éng vËt kh¸c.
ThËm chÝ ®Êt, n−íc, kh«ng khÝ ë trong khu vùc ®ã
còng ph¶i ®−îc chó ý mét c¸ch ®Æc biÖt. Nh»m
gi¶m thiÓu møc ®é l©y nhiÔm nguy hiÓm cÇn ph¶i:
- §−a ra ngoμi tr¹i x¸c ®éng vËt chÕt trong vßng
48 tiÕng (sau khi ®éng vËt chÕt). Gäi ®éi chuyªn xö
lý x¸c ®éng vËt chÕt ®Õn ®Ó mang x¸c ®i.
- NÕu ph¶i ch«n trong tr¹i th× cÇn ch«n x¸c
vËt nu«i tèi thiÓu ë ®é s©u 0,6 m.
- VÖ sinh vμ khö trïng toμn bé khu vùc ngay
sau khi ®· ®−a x¸c vËt nu«i ®i.
- MÆc quÇn ¸o b¶o hé khi vÖ sinh vμ khö trïng
chuång tr¹i l−u gi÷ x¸c vËt nu«i.
- Gi÷ x¸c vËt nu«i nhá trong nh÷ng thïng
chøa cho ®Õn khi ®em vøt bá.
3.2. Qu¶n lý ph©n vμ chèng ruåi nhÆng
Sù l©y lan dÞch bÖnh th«ng th−êng tõ ph©n,
n−íc tiÓu vμ tõ x¸c chÕt cña vËt nu«i. T¸c nh©n
trung gian cã thÓ g©y bÖnh lμ tõ thøc ¨n, n−íc
uèng vμ chuång tr¹i. C¸c biÖn ph¸p sau lμm gi¶m
bít sù l©y lan dÞch bÖnh qua ph©n vËt nu«i:
- X©y dùng vμ l¾p ®Æt hÖ thèng chøa ph©n
nh»m ng¨n chÆn sù « nhiÔm m«i tr−êng phï hîp
víi c¸c tiªu chuÈn vÒ vÖ sinh ch¨n nu«i.
18
nguon tai.lieu . vn
