Xem mẫu
- V ng c
V ng c , hay v ng c B c Liêu, là m t đi u nh c r t th nh
hành các t nh mi n Tây Nam B , Vi t Nam. Nó đư c b t ngu n t
bài "D C Hoài Lang" (nghe ti ng tr ng đêm, nh ch ng) c a ngh
sĩ Cao Văn L u (t c Sáu L u). B n v ng c là m t trong nh ng đi u
nh c căn b n c a sân kh u c i lương.
Sơ lư c ngu n g c và nh c pháp
Bài "D c hoài lang" có 20 câu, hai nhóm đ u m i nhóm 6 câu,
hai nhóm sau m i nhóm 4 câu. M i câu trong bài có 2 nh p, g i là
nh p đôi.
Ngay t th i ch m i có nh p đôi, b n "D c hoài lang" đã
đư c đ t l i khác. Vi c đ t (ngôn ng nh c Vi t g i là "so n") l i
các b n c nh c không gi ng như đ t l i tân nh c. M t bài tân nh c
khi đ t l i thì theo sát câu nh c c a l i trư c, t c là theo đúng hay
r t sát n t nh c trong m i stanza. Đ t l i m t b n c nh c gi ng như
làm bài thơ h a: Theo đúng n t nh c (ngôn ng nh c Vi t g i
là ch nh c) cu i câu (ch d t nh c) và theo gi ng bình - tr c
nh ng ch đó.
Câu 2 nh p, tuy nhiên, không th a mãn đư c nhu c u c a các
nhà so n nh c. B n nh c (b n v ng c luôn g i là "b n", không g i là
- "bài") đư c tăng lên 4 nh p, t c nh p tư, trong kho ng th i gian 1927-
1935. Sau đó tăng lên nh p tám năm 1936-1945, và cũng kho ng th i
gian này đư c mang tên b n "V ng c ". T nh p tám lên nh p 16, 32,
64, 128, ... B n thông d ng nh t hi n nay là b n nh p 32.
B n v ng c nh p đôi, nh p tư ch theo sát ch nh c ch d t
câu. Nhưng khi b n nh c có nhi u nh p, ph i theo đúng ch nh c
m t s nh p nh t đ nh.
Thí d , câu 1 c a b n nh p đôi ch c n d t ch c ng, theo
chu n c a b n D c hoài lang.
Nhưng câu 1 c a b n nh p 32 ph i có ch hò nh p 16, hò
20, xê 24, xang 28, c ng 32. b n 32 nh p, t t c các câu đ u
có x (g i là "xu ng" x ) nh p 4. (Trên th c t , b n 32 nh p thư ng
câu 1 và 4 ng n, ch có 16 nh p sau, còn 16 nh p đ u nói thơ ho c nói
l i ho c xen tân nh c.
Khi câu nh c còn ng n, b n nh c ch gieo v n cu i câu. Lên
t i nh p 32, 64, các so n gi b t đ u gieo v n liên k t bên trong m i
câu.
Các b n v ng c nh p 2, 4 …
Cùng v i vi c tăng s nh p trong m i câu, b n v ng c ngày
càng đa d ng thêm nh s sáng t o c a các so n gi , các ngh sĩ
làm b n v ng c ngày nay r t phong phú.
- V ng c nh p đôi
B n V ng c nh p đôi t c là b n D c hoài lang nguyên th y.
Sáu câu đ u trong b n này như sau, v n gieo m i câu m t l n
(trong đó có câu v n lưng t c yên v n):
1. T là t phu tư ng,
2. B o ki m s c phán (phong) lên đàng.(phán : sai
b o; không ph i là phong)
3. Vào ra lu ng trông tin chàng.
4. Năm canh mơ màng.
5. Em lu ng trông tin chàng,
6. Ôi gan vàng thêm (qu n) đau.(thêm :đã đau nhi u
r i; qu n : đau l n đ u. Có l "thêm" phù h p hơn)
Sáu câu này có sáu ch d t câu như sau:
1. .......... c ng
2. .......... xang
3. .......... hò
4. .......... hò
5. .......... x
- 6. .......... liu
Nh ng ch nh c này đư c dùng trong tu ng "Tham phú ph
b n" như sau:
1. (Đào:) Vì đâu nên xui khi n (c ng)
2. Cha n r thúy chia uyên (xang)
3. Làm cho đôi ta đeo phi n (hò)
4. Mang n ng l i nguy n (hò)
5. (Kép:) Đành cam đ t câu nghĩa tình (x )
6. Trên Thiên Hoàng xin ch g minh (liu)
...
T i h t 20 câu thì h t b n.
V ng c nh p tư
Nh p tư b t đ u có t năm 1927. T b n này, v ng c bư c
m t bư c thay đ i quan tr ng: Ch nh c trong bài không theo hơi
B c (t c B c chánh) n a mà đ i sang hơi B c Oán. Dư i đây là sáu
câu đ u b n "Khúc oan vô lư ng" c a so n gi Huỳnh Th Trung t c
Tư Chơi.
1. Đêm nào ng n đèn khuya, m đây chong tr ng đĩa
- 2. Chàng ôi, n u có g p nhau h a ch trong gi c m ng
huỳnh lương
3. Tr i đ t ôi! V ch ng tôi đang vui câu đ m m nơi
c nh gia đư ng
4. Vì ai gieo oan mà đ cho thi p ph i cam d n d p
nơi kh n c nh đo n trư ng
5. Hơn b n năm trư ng t a nơi canh c a thi p trông
ch
6. Đã bi t r ng tuy t vô hy v ng mà lòng mong thi p
nh ng hoài mong
...
V ng c nh p tám
B n nh p tám, t năm 1936, b t đ u ngân nga hơn b n nh p tư.
Ngư i góp công làm b n nh p tám đư c công chúng ưa chu ng ph i
k đ n ngh sĩ Lưu Hoài Nghĩa t c Năm Nghĩa. Nhi u b n tu ng
nh p tám t i nay v n còn n i ti ng, như b n "Tô Ánh Nguy t" c a
so n gi Tr n H u Trang:
1. Sau khi tôi có ch t đi r i, xin C u ch ng ki n cho
t c lòng tôi mà t h t khúc nói cho ai kia đư c rõ n i kh tâm
c a tôi trư c gi tôi nh m m t
- 2. Dư i n m m xanh, thân ngư i m ng b c, ngàn
muôn năm linh h n tôi h a chăng đư c tiêu tan kh i h n ch n
tuy n đài
3. Mư i tám năm dư l m lúc tôi mu n v ch m t phơi
gan mà than th v i đ t tr i
4. Nhưng mà m i h n tình nó n u nung trong tim ph i,
nghĩ bao nhiêu t i l i, g p m t ai tôi nói ch ng nên l i
5. Ngày hôm nay, tôi s p lìa xa bao nhiêu k thân yêu
quý m n mà t giã cõi đ i
6. C u ôi, tôi nh c u nói l i v i má th ng Tâm r ng
tôi mong giũ s ch n tr n ai đ ng thoát ra kh i vòng tình thiên
h n h i, v y tôi xin có m t đôi l i nh n nh cùng v i ai.
...
V ng c nh p mư i sáu
T i b n mư i sáu, t năm 1946, m i câu b t đ u dài, như sáu
câu sau đây trong "Tôn T n gi điên", n i ti ng v i gi ng ca Út Trà
Ôn:
1. Úy tr i đ t ôi! N i đo n trư ng, cũng vì tôi đây quá
tin th ng Bàn Quyên là b n thi t cho nên ngày hôm nay thân
c a tôi ph i ra nông n i
- 2. Còn như công cu c ngày hôm nay đây, b i tôi
không c n th n cho nên b n tôi nó m i đành nh n tâm ch t l y
m t bàn chơn tôi
3. Khi tôi còn trên non thì tôi quy t n thân tu tâm
dư ng tánh, luy n thu c trư ng sanh mong thành chánh qu
đ ng có t a hư ng B Đoàn
4. Nào hay đâu th ng Bàn Quyên nó lên năn n ôi,
l i ngon ti ng ng t, nó nói r ng chúa c a nó là m t đ ng minh
quân chơn m ng. B i v y cho nên nó b o tôi m t m t, hai hai
cũng ph i xu ng mà đ u hàng.
5. Cho nên khi y tôi m i h san, thì th y c a tôi có
cho tôi m t b c c m nang l i d n tôi r ng: H khi nào lâm n n
thì d ra xem r i liêu> chư c bi n quy n
6. V y thì tôi đây v ng nguy n v i Tôn sư, khai thơ
c u m ng. a sao tôi ch ng th y đi u chi l , ch th y trong thơ
có m t ch "Cu ng". , , ph i r i, đây th y tôi b o tôi gi điên
đ ng có thoát thân.
Th i kỳ v ng c nh p mư i sáu cũng là lúc câu v ng c có tr n
vô nh ng câu nói thơ (t c ngâm thơ, theo đi u Tao Đàn ho c Vân
Tiên) và nh ng câu hò. Đây là sáng ki n c a ngh sĩ Út Trà Ôn nh
hư ng cho t i nay. Trong b n "Tôn T n gi điên", Út Trà Ôn nói thơ
trong câu 11-12 và hò trong câu 13 như sau:
- 11. Bây gi bu n quá, đ nói thơ cho bà con cô bác nghe
chơi: Bu n cư i vua Tr đa đoan, mê nàng Đ c K r i gi t oan
h t c trào. Nói qua t i l p vua U mà yêu p má đào
12. m ôm nàng Bao T gi c vào cũng không hay. Còn
vua Ki t có tánh r i hay say, nghe l i c a Mu i H mà l i gi t
ngay tôi Long Phùng.
13. Hò hơ... ch t tôi, tôi ch u xin đ ng b n b u b đi u
chung tình. Hò hơ... con nh n bay cao r i khó b n, hò hơ... con
cá ao quỳnh cũng khó câu...
T khi có b n v ng c mư i sáu nh p, câu nh c đã
b t đ u đa d ng phong phú.
V ng c 32 nh p
B n v ng c 32 nh p, t năm 1955, là b n v ng c
đư c coi là tiêu chu n hi n nay, m c dù cũng đã xu t
hi n b n 64 nh p và 128 nh p.
T b n 32 nh p, m i câu b t đ u có v n gieo ngay
trong câu, vì 32 nh p là m t quãng quá xa đ ch có m t
v n. Câu dư i đây trong b n "N ng chi u quê ngo i" c a
so n gi Vi n Châu là m t thí d :
1. M y n p nhà tranh n mình sau hàng
tre r bóng đang vươn lên ng n khói lam chi u.
C nh hoàng hôn sao nhu m v tiêu đi u. Khóm lau
- thưa xào x c trên l i đư ng mòn v ng l ng cô liêu;
nhà Ngo i tôi khu t sau m y lũy d a xanh soi bóng
d u hi n, bên c nh mái đình làng đìu hiu c ph .
B n v ng c 32 nh p đ y đ có 6 câu. T c là ng n
hơn các b n nh p tám thư ng có 20 câu. Tuy nhiên, ngay
c 6 câu cũng có khi không s d ng h t. B n v ng c khi
ghi ra gi y, do đó, thư ng có đánh s câu đ ngư i ngh
sĩ bi t b n nh c s d ng câu nào. Hai câu 1 và 4 thư ng
ch có 16 nh p cu i câu.
Khi b n v ng c đã t i 32 nh p, nhi u so n gi
chêm vô nh ng câu nói gi m. Đ ngh sĩ vô ca v ng c
cho êm, so n gi cũng thư ng g i đ u b ng m t khúc nói
l i văn xuôi, nh ng câu nói l i văn v n (l c bát, song th t
l c bát, t tuy t, ho c c thơ m i), ho c m t b n ng n c
đi n như Lưu th y, Hành vân, Sương chi u, ho c tiêu
bi u là Lý con sáo.
nguon tai.lieu . vn
