Xem mẫu
- BẢN TIN KHOA HỌC, CAO ĐẲNG THƯƠNG MẠI – SỐ 02 (Q.I/2008) TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VAI TRÒ CỦA VĂN HÓA VÀ VẤN ĐỀ XÂY DỰNG LỐI SỐNG VĂN HÓA CHO SINH VIÊN HIỆN NAY Nguyễn Văn Đức Bộ môn Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh Trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh, tăng trưởng kinh tế là mục tiêu duy nhất thì chẳng những môi trường văn hóa – xã hội bị hủy hoại tư tưởng về văn hóa chiếm một vị trí quan mà mục tiêu kinh tế cũng không đạt được. trọng. Nó là sự chắt lọc, tổng hợp và kết tinh Trong tư tưởng Hồ Chí Minh văn hóa là linh những giá trị văn hóa của Việt Nam, của hồn, bản sắc dân tộc. Hồ Chí Minh cho rằng, văn Phương Đông và Phương Tây, của truyền thống hóa không thể tách rời với quốc gia dân tộc, văn và hiện đại, của dân tộc và quốc tế mà cốt lõi là hóa trước hết là văn hóa của một dân tộc, nó sự kết hợp chủ nghĩa Mác – Lênin với tinh hoa, mang tâm hồn, diện mạo dân tộc, đó chính là bản bản sắc văn hóa dân tộc. sắc dân tộc của văn hóa. Rất nhiều lần Người 1/ Văn hóa, theo Hồ Chí Minh có vai trò to thường nhắc nhở phải “chăm lo đặc tính dân tộc”, lớn trong đời sống của mỗi quốc gia dân tộc. “phát huy cốt cách dân tộc”, “lột cho hết tinh thần Trước hết: văn hóa là mục tiêu, động lực của dân tộc” trong xây dựng văn hóa, trong sáng tác cách mạng. Văn hóa là kiến trúc thượng tầng nghệ thuật. Với văn hóa Việt Nam, Người tự hào: của xã hội, vì vậy việc lật đổ chế độ xã hội cũ, “nghệ thuật của cha ông ta hay lắm”(4), “âm nhạc xã hội thực dân phong kiến và xây dựng xã hội dân tộc của ta rất độc đáo”(5) và “tiếng nói là thứ mới – xã hội xã hội chủ nghĩa (XHCN) tốt đẹp của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của là mục tiêu của văn hóa. Cách mạng XHCN ở dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, nước ta, theo Hồ Chí Minh là phải “thay đổi triệt làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp”(6). Từ để những nếp sống, thói quen, ý nghĩ và thành đó, Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Lấy kinh nghiệm kiến có gốc rễ sâu xa hàng ngàn năm… Chúng ta tốt của văn hóa xưa và văn hóa nay trau dồi cho phải biến một nước dốt nát, cực khổ thành một văn hóa Việt Nam thật có tinh thần thuần túy Việt nước văn hóa cao và đời sống tươi vui hạnh Nam”(7), “cần phải mở rộng kiến thức của mình phúc”(1). Khi chỉ rõ “văn hóa phải soi đường cho về văn hóa thế giới”(8), “Phương Đông hay quốc dân đi”(2), Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh vai Phương Tây có cái gì hay, cái gì tốt ta phải học trò động lực của văn hóa. Theo Người: tiến lên lấy”(9); song điều cốt yếu là “đừng biến ta thành CNXH phải có cả vật chất lẫn tinh thần, song kẻ bắt chước”(10), và “đừng chịu vay mà không con người là quyết định; để đưa đất nước đi lên, trả”(11) – “cái gốc của văn hóa mới là dân tộc” (12). không thể không đặt trọng tâm vào kinh tế, Học tập văn hóa hiện đại của các nước phải phù nhưng chủ thể của hoạt động kinh tế lại chính hợp với điều kiện Việt Nam, kết hợp với văn hóa là con người và thước đo trình độ con người lại Việt Nam tạo ra những giá trị mới đóng góp vào chính là văn hóa. việc phát triển văn hóa nhân loại. Với một cảm quan văn hóa trên bình diện 2/ Ngày nay, toàn cầu hóa không còn là hiện rộng, Hồ Chí Minh coi Văn hóa là một mặt hợp tượng mới mẽ; nó là một xu thế khách quan mà thành toàn bộ đời sống xã hội. Người nhấn mọi dân tộc, dù muốn hay không cũng đều chịu sự mạnh: “trong công cuộc kiến thiết nước nhà có tác động của nó. Toàn cầu hóa đang đưa lối sống bốn vấn đề chú ý đến; cùng phải coi trọng Phương Tây vào nước ta. Lối sống ấy, một mặt, ngang nhau: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội”(3). tác động tích cực đến việc làm thay đổi lối sống Vì thế, văn hóa không thể đứng ngoài “mà phải khép kín, cam chịu, phụ thuộc, ỷ lại vốn có của ở trong kinh tế và chính trị” và ngược lại kinh người Việt Nam sang một lối sống cởi mở, năng tế, chính trị cũng nằm “trong văn hóa”. Tăng động, tự lập, dám chịu trách nhiệm, phù hợp với trưởng kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa xu thế thời đại. và giải quyết những vấn đề xã hội; nếu chỉ coi 1
- BẢN TIN KHOA HỌC, CAO ĐẲNG THƯƠNG MẠI – SỐ 02 (Q.I/2008) Tuy nhiên, cũng chính việc tiếp thu lối sống Muốn làm tốt công tác giáo dục chính trị tư đó một cách thiếu định hướng mà dẫn đến việc tưởng trong sinh viên, phải có sự phối hợp chặt xa rời lối sống theo chuẩn mực đạo đức dân tộc. chẽ đồng bộ giữa các cấp ủy Đảng, đoàn thể và Các công nghệ thông tin hiện đại đang truyền bá các phòng ban liên quan. Phải nâng cao chất lượng khắp thế giới lối sống sùng bái vật chất, cá giảng dạy bộ môn Mác – Lênin và tư tưởng Hồ nhân, vị kỷ, thực dụng, đua đòi, ăn chơi xa hoa, Chí Minh; tổ chức các cuộc thi tìm hiểu về Đảng lãng phí, sống trụy lạc, thác loạn, ưa dùng bạo và Bác Hồ, đồng thời phải có hình thức tuyên lực… Lối sống đó đang tác động mạnh mẽ đến truyền sâu rộng làm cho sinh viên hiểu rõ việc một bộ phận nhân dân, thanh thiếu niên mà đặc sinh hoạt chính trị vừa là quyền lợi vừa là nghĩa biệt là sinh viên. Nhiều sinh viên bỏ học, ký nợ vụ của bản thân. để “sống chung” với games, net; 30,9% sinh viên Đẩy mạnh công tác giáo dục truyền thống. đã vào các trang websex, và hiện tượng “sống Các loại hình tổ chức giáo dục truyền thống cho thử” cũng đang tồn tại khá phổ biến trong đời sinh viên phải đa dạng, phù hợp với tâm lý tuổi sống sinh viên. Đáng lo ngại hơn, nhiều sinh trẻ như: sinh hoạt văn hóa, văn nghệ, đêm thơ, các viên cho rằng đó là chuyện bình thường, họ tự buổi tọa đàm, gặp mặt giữa các thế hệ… vào các nguyện đến với nhau như một kiểu “góp gạo dịp lễ lớn của dân tộc, ngày truyền thống học sinh thổi cơm chung”, trong khi hậu quả là nhiều sự sinh viên, ngày thành lập Đoàn thanh niên, ngày việc đáng tiếc, thậm chí là những kết cục bi thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam. Đẩy mạnh thảm đã xảy ra. Đó chính là biểu hiện của sự các hoạt động hướng về cội nguồn bằng hình xuống cấp về lối sống của một bộ phận sinh thức cho sinh viên tham quan các di tích lịch sử, viên, thanh niên Việt Nam, là biểu hiện của quan nhà bảo tàng, đặc biệt là những địa danh gắn liền niệm “lệch chuẩn”, đối lập với quan niệm văn với quá trình hoạt động cứu nước của Hồ Chí hóa truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam. Minh; để sinh viên hiểu thêm về truyền thống vẻ 3/ Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa từ vang của dân tộc, phát huy truyền thống đó trong lâu đã trở thành kim chỉ nam của Đảng trong sự điều kiện mới; để sống, chiến đấu, lao động và nghiệp xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại. bản sắc dân tộc. Trong tình trạng “báo động đỏ” - Giáo dục lối sống văn hóa cho sinh viên về lối sống của thanh niên, sinh viên hiện nay; thông qua việc xây dựng đời sống văn hóa tinh toàn xã hội mà đặc biệt là nhà trường, Đoàn thần phong phú lành mạnh. Trước hết, phải bài thanh niên, Hội sinh viên cấp thiết cần phải trở trừ các tệ nạn xã hội, làm trong sạch học đường. về với tư tưởng Hồ Chí Minh; để vận dụng và Tổ chức các buổi hội thảo, tuyên truyền về phòng đưa ra các giải pháp nhằm xây dựng lối sống chống các tệ nạn xã hội. Tổ chức cho sinh viên văn hóa cho sinh viên. đăng ký, cam kết không mua bán, tàng trữ sử dụng Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin chất ma túy và sa vào các tệ nạn xã hội. đưa ra một số giải pháp cụ thể sau: Tích cực đấu tranh chống các hình thức mê tín - Đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư dị đoan, sử dụng văn hóa phẩm độc hại trong sinh tưởng trong sinh viên. Thông qua việc tổ chức viên. Bằng cách tổ chức, cổ vũ sinh viên tham gia các đợt sinh hoạt chính trị đầu khóa, với các nội thực hiện cuộc vận động “Tuổi trẻ sống đẹp”, dung: quán triệt các Nghị quyết của Trung ương “Sống và làm việc theo pháp luật”; xây dựng chế Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, quy độ tự quản trong sinh viên, đăng ký thực hiện các chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo và nhà trường, quy chế về nếp sống văn hóa trong nhà trường, giới thiệu về tổ chức và các hoạt động của trong ký túc xá, trên địa bàn mà sinh viên đang cư Đoàn, hội. Nhằm nâng cao nhận thức chính trị, trú. hiểu biết xã hội của sinh viên; giúp họ tin tưởng Đẩy mạnh các hoạt động giao lưu thể thao, vào công cuộc đổi mới hiện nay, vào con đường văn hóa văn nghệ, kết nghĩa với các đơn vị bên đi lên CNXH ở Việt Nam; tránh được âm mưu ngoài như bộ đội, đoàn thanh niên địa phương và lôi kéo của kẻ thù; hình thành nhân cách, hoài các trường bạn. Mở rộng các loại hình văn hóa bão tốt đẹp. văn nghệ mang tính quần chúng, thành lập các câu 2
- BẢN TIN KHOA HỌC, CAO ĐẲNG THƯƠNG MẠI – SỐ 02 (Q.I/2008) lạc bộ theo sở thích: câu lạc bộ thơ, câu lạc bộ Để hoạt động này trở thành phong trào sâu âm nhạc… rộng, có hiệu quả cần đẩy mạnh công tác tuyên Do đặc điểm lứa tuổi sinh viên có nhu cầu truyền, tổ chức vào thời điểm phù hợp. Hình thức về sinh hoạt văn hóa tinh thần cao, trình độ nhận tổ chức là phối hợp chặt chẽ giữa các ngành hữu thức thẩm mỹ tốt, nên cần phải tăng thêm số quan để tổ chức chiến dịch “Ánh sáng văn hóa”, đầu báo, tạp chí để làm tăng hiệu quả giáo dục “Xóa nạn mù chữ”, “Mùa hè xanh”, các đợt lao văn hóa. Các chi đoàn cần tiến hành sinh hoạt động tình nguyện làm đường, cầu, cống, nhà đọc báo, sinh hoạt lớp thường xuyên, báo của trẻ… ở các địa phương, nhất là vùng sâu, vùng xa, chi đoàn cần được đóng thành tập lưu trữ năm nơi căn cứ cách mạng. này sang năm khác. Tóm lại: Lối sống là tiêu chí đầu tiên, tiêu chí - Giáo dục lối sống văn hóa cho sinh viên tổng hợp nhất, thể hiện chất lượng văn hoá và trí thông qua việc đẩy mạnh chương trình học tập, tuệ của một con người. Thực hiện tốt hệ giải nghiên cứu khoa học và phát triển tài năng trẻ. pháp trên, chắc chắn sẽ tạo được cho sinh viên Quá trình học tập, nghiên cứu khoa học nghiêm một lối sống lành mạnh, xây dựng được môi túc đòi hỏi nhiều mặt ở sinh viên như: trí tuệ, trường văn hóa tiến bộ; góp phần vào sự phát phương pháp tư duy sáng tạo, ý chí, nghị lực triển chung của đất nước. Trong xu thế đối thoại vượt khó, trung thực khiêm tốn, ý thức trách giữa các nền văn hóa trên thế giới hiện nay, tư nhiệm cá nhân, hoài bão, ước mơ, bản lĩnh cá tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa mãi mãi là ánh nhân. Qua đó, rèn luyện cho sinh viên một tác sáng soi đường cho dân tộc ta trong quá trình xây phong làm việc khoa học, một phong cách hiện dựng “nền tảng tinh thần của xã hội”. đại và một lối sống lành mạnh. Nhà trường phải tạo môi trường và điều kiện cho sinh viên học tập: phát huy các phong trào vượt khó học tốt, phát triển mạnh mẽ các loại hình hoạt động hỗ trợ học tập; câu lạc bộ ngành học, môn học. Tổ chức các kỳ thi Olimpic môn học để chọn các tài năng trẻ trong nghiên cứu khoa học. Kêu gọi, vận động các tổ chức kinh tế - xã hội, các nhà tài trợ hỗ trợ cho sinh viên học tập thông qua việc xây dựng “Quỹ học bổng vì bạn nghèo”. Tổ chức, vận động sinh viên tham gia các hội nghị khoa học mang tính chất chuyên ngành; tạo môi trường thuận lợi cho sinh viên bộc lộ tài năng thông qua hình thức nội san, đặc san, chuyên san, câu lạc bộ nghiên cứu trẻ. - Xây dựng lối sống văn hóa cho sinh viên thông qua các hoạt động xã hội từ thiện. Hoạt động từ thiện xã hội của sinh viên cần tập trung vào việc giúp đỡ gia đình thương binh liệt sĩ, những người tàn tật khó khăn, ủng hộ đồng bào lũ lụt và tham gia các hoạt động kinh tế - xã hội góp phần phát triển kinh tế văn hóa vùng sâu, vùng xa, qua đó giáo dục truyền thống cách mạng, lòng nhân ái, thương yêu đùm bọc lẫn nhau, ý thức chung sống trong cộng đồng của người sinh viên. 3
- ----------------------- (1), (6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, H.2000, t8 - 493, t10 - 615 (2) Hồ Chí Minh: Về công tác văn hóa văn nghệ, Nxb Sự thật, H.1997, tr64 (3), (8), (10) Hồ Chí Minh: Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận, Nxb Văn học. 1981, tr34, 517, 516 (4), (5) Hồ Chí Minh với văn nghệ sĩ, Nxb Tác phẩm mới, H.1985, tr176 (7), (9) Hồ Chí Minh về văn hóa, Bảo tàng Hồ Chí Minh xuất bản, H.1997, tr350 (11), (12) Có một nền văn hóa Việt Nam, Hội văn hóa cứu quốc 1946, tr25
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học