Tư tưởng Hồ Chí Minh về tôn giáo đôi điều góp bàn thêm

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑  ± 



BÙI HӲU DѬӦC(*)

TѬ TѬӢNG HӖ CHÍ MINH Vӄ TÔN GIÁO
ĈÔI ĈIӄU GÓP BÀN THÊM
Tóm t̷t: Bài vi͇t này góp bàn thêm v͉ t˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh ÿ͙i
vͣi tôn giáo và công tác tôn giáo, trong ÿó nh̭n m̩nh ÿ͇n m͡t s͙
n͡i dung tiêu bi͋u còn nguyên giá tr͓ trong giai ÿo̩n hi͏n nay nh˱:
th͹c s͹ tôn tr͕ng quy͉n t͹ do tín ng˱ͩng tôn giáo cͯa nhân dân, t͹
do tín ng˱ͩng tôn giáo g̷n li͉n vͣi ÿ͡c l̵p dân t͡c, cͯng c͙ kh͙i
ÿ̩i ÿoàn k͇t toàn dân và ÿoàn k͇t tôn giáo, gi̫i quy͇t hͫp tình hͫp
lý các v̭n ÿ͉ tôn giáo, nh̭n m̩nh s͹ t˱˯ng ÿ͛ng giͷa các tôn giáo
và giͷa tôn giáo vͣi chͯ nghƭa xã h͡i, coi tr͕ng công tác v̵n ÿ͡ng
chͱc s̷c và tín ÿ͛ tôn giáo, quan tâm chăm lo ÿͥi s͙ng v̵t ch̭t và
ÿͥi s͙ng tinh th̯n cͯa ÿ͛ng bào tôn giáo, v.v…
Tͳ khóa: T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh, tôn giáo, công tác tôn giáo, ÿoàn
k͇t tôn giáo.
Tѭ tѭӣng Hӗ Chí Minh vӅ tín ngѭӥng, tôn giáo là sӵ vұn dөng sáng
tҥo quan ÿiӇm mácxít vӅ tín ngѭӥng, tôn giáo trong hoàn cҧnh xã hӝi
ViӋt Nam nhҵm thӵc hiӋn thҳng lӧi mөc tiêu ÿҩt nѭӟc ÿӝc lұp, tôn giáo
tӵ do, dân giàu, nѭӟc mҥnh, xã hӝi công bҵng, dân chӫ, văn minh. Tѭ
tѭӣng này ÿѭӧc xây dӵng trên cѫ sӣ nhұn thӭc rõ ÿһc ÿiӇm cӫa ViӋt
Nam, mӝt quӕc gia ÿa dân tӝc, ÿa tôn giáo, các loҥi hình tín ngѭӥng tôn
giáo tӗn tҥi hòa ÿӗng, ÿan xen, ҧnh hѭӣng lүn nhau. Theo Chӫ tӏch Hӗ
Chí Minh, trong ÿҩu tranh dӵng nѭӟc và giӳ nѭӟc, dân tӝc ViӋt Nam ÿã
tҥo nên hӋ giá trӏ truyӅn thӕng vô cùng quý báu, trong ÿó yêu nѭӟc là
giá trӏ hàng ÿҫu. Nhұn thӭc sâu sҳc và thҩm nhuҫn truyӅn thӕng ҩy, Chӫ
tӏch Hӗ Chí Minh ÿã nhҩn mҥnh và luôn nhҩt quán vӅ lұp trѭӡng ÿӕi
vӟi tôn giáo:
Thͱ nh̭t, tín ngѭӥng tôn giáo là quyӅn căn bҧn cӫa con ngѭӡi. Ngay
sau ngày giành ÿӝc lұp, trong phiên hӑp ÿҫu tiên cӫa Chính phӫ, Hӗ Chӫ
tӏch ÿã nói “tín ngѭӥng tӵ do, lѭѫng - giáo ÿoàn kӃt”.(1) Ngѭӡi khҷng
ÿӏnh, lòng yêu nѭӟc và ÿӭc tin tôn giáo không có gì mâu thuүn, trái lҥi
*

. ThS., Vө Phұt giáo, Ban Tôn giáo Chính phӫ.

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   



còn gҳn bó chһt chӁ vӟi nhau. Trong mӝt bӭc thѭ gӱi ÿӗng bào Công
giáo nhân LӉ Giáng sinh, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã viӃt: “Thѭӧng ÿӃ và
Tә quӕc muôn năm”.(2) Mӝt ngѭӡi dù theo tôn giáo nào thì trѭӟc hӃt vүn
phҧi là mӝt công dân có nghƭa vө vӟi dân tӝc, vӟi ÿҩt nѭӟc.
Nhѭ vұy, ÿһc ÿiӇm văn hóa dân tӝc nói chung, truyӅn thӕng yêu nѭӟc
nói riêng và sӵ tôn trӑng ÿӕi vӟi niӅm tin tôn giáo là cѫ sӣ cӫa tѭ tѭӣng
Hӗ Chí Minh vӅ tôn giáo. Tѭ tѭӣng ҩy ÿã thu phөc chӭc sҳc và tín ÿӗ các
tôn giáo tin tѭӣng Hӗ Chӫ tӏch và mӝt lòng theo Ĉҧng. Ngay cҧ mӝt
chính trӏ gia không cùng quan ÿiӇm nhѭ Jean Sainteny cNJng phҧi khâm
phөc vӅ Ngѭӡi: “VӅ phҫn tôi, phҧi nói rҵng, chѭa bao giӡ tôi có cӟ ÿӇ
nhұn thҩy nѫi các chѭѫng trình cӫa Cө Hӗ Chí Minh mӝt dҩu vӃt nào, dù
rҩt nhӓ, cӫa sӵ công kích, ÿa nghi, hoһc chӃ giӉu ÿӕi vӟi mӝt tôn giáo
nào bҩt kǤ”(3).
Thͱ hai, tӵ do tín ngѭӥng tôn giáo phҧi gҳn liӅn vӟi ÿӝc lұp dân tӝc.
Tӵ do tín ngѭӥng tôn giáo và ÿӝc lұp dân tӝc thӇ hiӋn rҩt rõ trong tѭ
tѭӣng cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh. Ngay tӯ thӡi kǤ ÿҫu chӕng thӵc dân
Pháp, Ngѭӡi ÿã nhұn ra nӃu ÿҩt nѭӟc không ÿѭӧc ÿӝc lұp thì nhân dân
không ÿѭӧc tӵ do, trong ÿó có tӵ do tôn giáo. Vì thӃ, ÿӝc lұp dân tӝc và
tӵ do cӫa Tә quӕc là nguyӋn vӑng thiӃt tha cӫa mӑi ngѭӡi dân ViӋt Nam,
trong ÿó có ÿӗng bào các tôn giáo. Tháng 1/1946, khi thӵc dân Pháp lăm
le quay lҥi xâm chiӃm nѭӟc ta, mӝt lҫn nӳa, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh khҷng
ÿӏnh: “Nѭӟc không ÿѭӧc ÿӝc lұp, thì tôn giáo không ÿѭӧc tӵ do, nên
chúng ta phҧi làm cho nѭӟc ÿӝc lұp ÿã”(4). Ĉһc biӋt là, trong cuӝc kháng
chiӃn chӕng thӵc dân Pháp, Hӗ Chӫ tӏch còn tin tѭӣng Chúa sӁ phù hӝ
nhân dân ViӋt Nam kháng chiӃn thҳng lӧi. Cө thӇ, Ngѭӡi viӃt: “Chúng ta
toàn dân, giáo cNJng nhѭ lѭѫng, ÿoàn kӃt kháng chiӃn ÿӇ Tә quӕc ÿѭӧc
ÿӝc lұp, tôn giáo ÿѭӧc tӵ do. Ĉӭc Chúa phù hӝ chúng ta, chúng ta chҳc
thҳng lӧi”(5).
Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn nhҩt quán tôn trӑng quyӅn tӵ do tín
ngѭӥng tôn giáo cӫa ÿӗng bào, nhҩt là nhӳng ngѭӡi có ÿҥo. Khi MiӅn
Bҳc giành ÿѭӧc ÿӝc lұp tiӃn lên xây dӵng chӫ nghƭa xã hӝi, ngày
10/5/1958, trѭӟc câu hӓi cӫa cӱ tri thӫ ÿô Hà Nӝi “TiӃn lên chӫ nghƭa xã
hӝi, tôn giáo có bӏ hҥn chӃ không?”, Ngѭӡi ÿã trҧ lӡi rõ: “Không, ӣ các
nѭӟc xã hӝi chӫ nghƭa, tín ngѭӥng hoàn toàn tӵ do, ӣ ViӋt Nam ta cNJng
vұy”(6). Nhѭ vұy, ÿӝc lұp dân tӝc là mөc tiêu, là mong muӕn cӫa mӑi
ngѭӡi dân ViӋt Nam, trong ÿó có ÿӗng bào các tôn giáo. Nѭӟc nhà ÿӝc
lұp mӟi có tӵ do tôn giáo.

26

%L +ͯX 'ɉͣF 7ɉ Wɉ͟QJ +͓ &Kt 0LQK Yɾ W{Q JLiR«



Thͱ ba, xây dӵng, cӫng cӕ khӕi ÿҥi ÿoàn kӃt toàn dân, vì mөc tiêu dân
giàu, nѭӟc mҥnh, ÿӝc lұp dân tӝc và chӫ nghƭa xã hӝi. Tѭ tѭӣng Hӗ Chӫ
tӏch vӅ chính sách tôn giáo thӇ hiӋn tính nhҩt quán và lâu dài thӵc sӵ tôn
trӑng tín ngѭӥng, tôn giáo; thái ÿӝ mӅm dҿo, khéo léo trong viӋc giҧi
quyӃt các vҩn ÿӅ tôn giáo. Nӝi dung Tám ÿi͉u m͏nh l͏nh cӫa Chính phӫ
ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa ghi rõ: Chính phӫ, quân ÿӝi và ÿoàn thӇ
phҧi tôn trӑng tӵ do tín ngѭӥng, phong tөc tұp quán cӫa ÿӗng bào. Ngày
5/4/1948, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã nêu 6 ÿiӅu nên làm và không nên
làm, trong ÿó có mӝt ÿiӅu “Không nên xúc phҥm ÿӃn tín ngѭӥng, phong
tөc cӫa dân”. ĈiӇm 1, ĈiӅu 7, Chính c˱˯ng cӫa Mһt trұn Liên ViӋt ghi
rõ: “Tôn trӑng quyӅn tӵ do tín ngѭӥng, tӵ do thӡ cúng cho mӑi ngѭӡi”.
Sҳc lӋnh 234/SL do Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ký ngày 14/6/1955 ÿã thӇ hiӋn
rõ tính nhҩt quán lâu dài cӫa chính sách tôn trӑng tӵ do tín ngѭӥng tôn
giáo cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc ta.
KӃ thӯa quan ÿiӇm mácxít, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn có thái ÿӝ
mӅm dҿo, biӋn pháp khôn khéo, hӧp tình hӧp lý trong viӋc giҧi quyӃt các
vҩn ÿӅ tôn giáo ӣ nѭӟc ta. VӅ nguyên tҳc, Ngѭӡi chӍ rõ các tә chӭc tôn
giáo phҧi hoҥt ÿӝng trong khuôn khә pháp luұt, theo quy ÿӏnh tҥi ĈiӅu 14
(Chѭѫng IV) S̷c l͏nh s͙ 234 do Ngѭӡi ký: “Các tә chӭc tôn giáo phҧi
tuân thӫ theo pháp luұt cӫa nѭӟc ViӋt Nam Dân chӫ Cӝng hòa, nhѭ mӑi
tә chӭc khác cӫa nhân dân”. Trên cѫ sӣ nguyên tҳc ҩy, vҩn ÿӅ nҧy sinh
trong quan hӋ giӳa các tôn giáo, giӳa ngѭӡi theo tôn giáo, giӳa tôn giáo
vӟi chính quyӅn,... ÿã ÿѭӧc Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh xӱ lý thành công.
Ngѭӡi phân ÿӏnh rҥch ròi thái ÿӝ, cách thӭc ӭng xӱ theo các mӭc ÿӝ khác
nhau, nhѭ ÿӕi vӟi chӫ nghƭa thӵc dân và các thӃ lӵc tôn giáo phҧn ÿӝng
câu kӃt vӟi nhau là ÿҩu tranh chӕng kҿ ÿӏch; còn ÿӕi vӟi ÿӗng bào tôn
giáo làm sai chính sách tôn giáo cӫa Ĉҧng và Nhà nѭӟc là ÿҩu tranh
trong nӝi bӝ nhân dân.
Trên cѫ sӣ tѭ tѭӣng vӅ chính sách tôn giáo, Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh ÿã
ÿӅ ra nhӳng quan ÿiӇm, giҧi pháp ÿúng ÿҳn ÿӇ thӵc hiӋn thành công vҩn
ÿӅ ÿoàn kӃt các tôn giáo mà trӑng tâm là ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo. Ĉoàn kӃt
là mӝt nӝi dung cѫ bҧn, bao trùm, có ý nghƭa quyӃt ÿӏnh thành công cӫa
sӵ nghiӋp cách mҥng ViӋt Nam. Ĉӕi vӟi tôn giáo, sӵ chân tình và bӅn
vӳng nhѭ là mӝt ÿiӅu kiӋn tiên quyӃt ÿӇ thӵc hiӋn ÿoàn kӃt. Ngѭӡi nhҩn
mҥnh, ÿoàn kӃt không nhӳng rӝng rãi mà còn lâu dài; ÿoàn kӃt là mӝt
chính sách dân tӝc, không phҧi là mӝt thӫ ÿoҥn chính trӏ; ÿoàn kӃt ÿӇ ÿҩu

27

1JKLrQ FͩX 7{Q JLiR 6͑   



tranh cho thӕng nhҩt, ÿӝc lұp cӫa Tә quӕc và xây dӵng nѭӟc nhà; ÿoàn
kӃt tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi có ÿӭc, có sӭc, có lòng phөng sӵ Tә quӕc và
phөng sӵ nhân dân. Ĉoàn kӃt tôn giáo là mӝt nӝi dung quan trӑng trong
chiӃn lѭӧc ÿҥi ÿoàn kӃt toàn dân cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh. Ngѭӡi ÿã
tìm ra cѫ sӣ khoa hӑc cӫa sӵ ÿoàn kӃt tôn giáo. Ĉó là sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa
các tôn giáo, thӇ hiӋn ӣ hai ÿiӇm:
M͡t là, các tôn giáo chân chính xét ÿӃn cùng ÿӅu mong muӕn con
ngѭӡi ÿѭӧc sung sѭӟng tӵ do, hҥnh phúc: “Phұt sinh ra ÿӇ lӧi lҥc quҫn
sinh, vô ngã vӏ tha; Ĉӭc Giêsu hy sinh là vì muӕn loài ngѭӡi ÿѭӧc tӵ do,
hҥnh phúc; Khәng Tӱ sinh ra cNJng là ÿӇ giúp con ngѭӡi sӕng nhân nghƭa
vì mӝt thӃ giӟi ÿҥi ÿӗng”(7).
Hai là, tín ÿӗ các tôn giáo căn bҧn là nhӳng ngѭӡi lao ÿӝng bӏ chӃ ÿӝ
cNJ áp bӭc bóc lӝt. Hӑ ÿӅu là nhӳng ngѭӡi yêu nѭӟc thӵc sӵ. Do vұy, hӑ
là lӵc lѭӧng cӫa cách mҥng, là bӝ phұn quan trӑng trong khӕi ÿҥi ÿoàn
kӃt toàn dân vӟi tѭ cách là chӫ thӇ cӫa cách mҥng.
Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh không chӍ nhҩn mҥnh sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa các
tôn giáo mà còn tìm ra sӵ tѭѫng ÿӗng giӳa các tôn giáo vӟi chӫ nghƭa
Mác - Lênin, chӫ nghƭa xã hӝi. Ngѭӡi coi tôn giáo là nѫi gӱi gҳm nguyӋn
vӑng thiӃt tha cӫa mӝt bӝ phұn quҫn chúng lao ÿӝng mong chӡ sӵ giҧi
thoát khӓi áp bӭc, bҩt công, nghèo khә, tӯ ÿó cә vNJ hӑ tham gia kháng
chiӃn, kiӃn quӕc. Ĉӕi vӟi chӭc sҳc các tôn giáo, Ngѭӡi luôn ÿӝng viên,
khѫi dұy lòng yêu nѭӟc thѭѫng nòi, gìn giӳ, phát huy truyӅn thӕng tӕt
ÿҽp cӫa dân tӝc.
Trӑng tâm tѭ tѭӣng vӅ tôn giáo cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh là vҩn ÿӅ
ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo. Cѫ sӣ cӫa ÿoàn kӃt lѭѫng - giáo theo tѭ tѭӣng Hӗ
Chí Minh là sӵ “ÿӗng nhҩt” vì mөc tiêu ÿӝc lұp cӫa dân tӝc, tӵ do cӫa
con ngѭӡi. Ngѭӡi cho rҵng, ÿӗng bào lѭѫng và ÿӗng bào giáo ÿӅu là
ngѭӡi ViӋt Nam, ÿӅu là ngѭӡi lao ÿӝng và sӵ nghiӋp cách mҥng là sӵ
nghiӋp to lӟn và lâu dài. Vì thӃ, lѭѫng - giáo phҧi ÿoàn kӃt, toàn dân phҧi
ÿoàn kӃt thì sӵ nghiӋp to lӟn cӫa dân tӝc mӟi giành ÿѭӧc thành công, tӵ
do cӫa con ngѭӡi mӟi ÿѭӧc thӵc hiӋn. Qua các bӭc thѭ gӱi cho tín ÿӗ và
các chӭc sҳc tôn giáo, Hӗ Chí Minh luôn ÿӅ cao cái chung, không kӇ
lѭѫng hay giáo căn bҧn nhҩt là lòng yêu nѭӟc. Còn cái riêng, cái dӏ biӋt
vӅ ÿӭc tin, lӕi sӕng cӫa ÿӗng bào theo hoһc không theo các tôn giáo chӍ
là sӵ khác biӋt nhӓ, không căn bҧn. Do ÿó, ÿӗng bào cҫn phҧi bӓ qua cái
dӏ biӋt nhӓ, giӳ lҥi cái tѭѫng ÿӗng lӟn.

28

%L +ͯX 'ɉͣF 7ɉ Wɉ͟QJ +͓ &Kt 0LQK Yɾ W{Q JLiR«



Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn coi công tác vұn ÿӝng ÿӕi vӟi chӭc sҳc và
tín ÿӗ các tôn giáo. Ngѭӡi luôn biӇu lӝ sӵ tôn trӑng, quan tâm ÿӕi vӟi
chӭc sҳc các tôn giáo và tìm cách tӕt nhҩt ÿӇ tranh thӫ hӑ; song cNJng phҧi
có thái ÿӝ dӭt khoát, kiên quyӃt trӯng trӏ nhӳng kҿ mѭӧn ÿҥo làm hҥi
ÿҥo, làm hҥi dân. Ngѭӡi chӍ rõ, Chính phӫ sӁ nghiêm trӏ nhӳng kҿ lӯa
bӏp, cѭӥng bӭc ÿӗng bào phҧi lìa bӓ quê hѭѫng, sa vào mӝt ÿӡi sӕng tӕi
tăm cӵc khә vӅ phҫn xác cNJng nhѭ phҫn hӗn.
Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh luôn chăm lo ÿӃn ÿӡi sӕng cӫa ÿӗng bào tôn
giáo, cҧ phҫn xác lүn phҫn hӗn, bӣi phҫn xác có no ҩm thì phҫn hӗn mӟi
thong dong. Tӯ ÿó, Ngѭӡi chӍ ÿҥo Chính phӫ cҫn có chính sách cө thӇ ÿӇ
cҧi thiӋn, nâng cao cuӝc sӕng cho ÿӗng bào. Ngѭӡi nói, phҧi ra sӭc cӫng
cӕ hӧp tác xã, phát triӇn sҧn xuҩt, tăng thu nhұp cho xã viên; ÿӗng thӡi
phҧi ÿҧm bҧo tín ngѭӥng tӵ do. Nhӳng hoҥt ÿӝng tôn giáo không ÿѭӧc
cҧn trӣ sҧn xuҩt cӫa nhân dân, không ÿѭӧc trái vӟi chính sách và pháp
luұt cӫa Nhà nѭӟc.
Ĉӕi vӟi phҫn hӗn cӫa ÿӗng bào tôn giáo, Hӗ Chӫ tӏch không chӍ ÿánh
giá cao giá trӏ cӫa văn hóa tôn giáo, mà còn trӵc tiӃp quan tâm tӟi sinh
hoҥt tôn giáo. Ngѭӡi ÿã nhiӅu lҫn ÿӃn cѫ sӣ thӡ tӵ vӟi tҩm lòng thành
kính dӵ các lӉ nghi tôn giáo nhѭ LӉ Phұt ÿҧn, LӉ Giáng sinh,... Ngѭӡi
luôn ÿӝng viên, khích lӋ chӭc sҳc và tín ÿӗ các tôn giáo phát huy giá trӏ
tôn giáo tӕt ÿҽp ÿӇ thӵc hiӋn cuӝc sӕng tӕt ÿӡi, ÿҽp ÿҥo.
Tѭ tѭӣng cӫa Chӫ tӏch Hӗ Chí Minh vӟi tôn giáo thӇ hiӋn sӵ hiӇu biӃt
sâu sҳc, tôn trӑng nhӳng giá trӏ cӫa tôn giáo vӟi ÿӡi sӕng xã hӝi, là ÿӍnh
cao trong vұn dөng sáng tҥo chӫ nghƭa Mác - Lênin vӅ tôn giáo ÿӇ giҧi
quyӃt vҩn ÿӅ tín ngѭӥng tôn giáo phù hӧp vӟi hoàn cҧnh lӏch sӱ, văn hóa
và ÿáp ӭng yêu cҫu thӵc tiӉn cách mҥng ViӋt Nam. Tѭ tѭӣng ҩy còn
nguyên giá trӏ trong ӭng xӱ và giҧi quyӃt vҩn ÿӅ tôn giáo ӣ ViӋt Nam
trong giai ÿoҥn hiӋn nay./.
CHÚ THÍCH
1. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),
v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, Nxb. Tôn giáo: 16.
2. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),
v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 25.
3. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),
v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 27.
4. Lê Hӳu Nghƭa, NguyӉn Ĉӭc Lӳ (ÿӗng chӫ biên, (2003),
v͉ tôn giáo và công tác tôn giáo, sách ÿã dүn: 172.

29

T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh
T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh
T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh
T˱ t˱ͧng H͛ Chí Minh