Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 73 (01/2021) No. 73 (01/2021) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: http://sj.sgu.edu.vn/ TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ GIÁO DỤC VÀ SỰ VẬN DỤNG TRONG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY Ho Chi Minh’s thought on education and its application to education innovation in Vietnam today TS. Nguyễn Minh Trí Trường Đại học Công nghệ TP.HCM TÓM TẮT Giáo dục có vị trí quan trọng, không chỉ đào tạo những con người có tri thức và trình độ chuyên môn giỏi, mà còn rèn luyện họ thành những con người có tinh thần, ý thức, phẩm chất đạo đức và thể chất tốt, phục vụ hiệu quả cho sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Do đó, hầu hết các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam đều coi đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho sự phát triển, là quốc sách hàng đầu. Hồ Chí Minh đã để lại cho Đảng ta và nhân dân ta một di sản lý luận vô cùng quý giá, trong đó có tư tưởng về giáo dục đã được Đảng ta kế thừa, phát huy trong tiến trình đổi mới và hội nhập quốc tế. Từ khóa: giáo dục, hướng dẫn, nội dung, tư tưởng Hồ Chí Minh, ý nghĩa ABSTRACT Education has an important position, not only to train people with good knowledge and expertise, but also to train people with moral, conscious, and virtuous qualities, good moral and physical, effectively serving the socio-economic development of each nation. Therefore, most countries in the world, including Vietnam, consider investment in education as investment in development, as the top national policy. Ho Chi Minh has left our Party and our people an extremely valuable theoretical legacy, including the thought on education inherited and promoted by our Party in the process of innovation and international integration. Keywords: education, guidelines, content, Ho Chi Minh’s thought, meanings 1. Mở đầu dục của Hồ Chí Minh có ý nghĩa lý luận và Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thực tiễn sâu sắc đối với sự nghiệp cách vừa là sự kết tinh tinh hoa văn hóa của dân mạng do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh tộc và nhân loại, vừa là sự thể hiện năng đạo, đặc biệt là đối với công cuộc đổi mới động thực tiễn cách mạng Việt Nam cũng căn bản, toàn diện giáo dục ở nước ta hiện như đặc điểm của thời đại, trên cơ sở kế nay. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục thừa, vận dụng và phát triển sáng tạo quan không chỉ là cơ sở lý luận, kim chỉ nam cho điểm phát triển về giáo dục và đào tạo của việc xây dựng mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục, chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể mà còn là cơ sở phương pháp luận cho việc của Việt Nam. Vì thế, quan điểm về giáo xây dựng nội dung, phương pháp, phương Email: nm.tri@hutech.edu.vn 44
- NGUYỄN MINH TRÍ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN châm giáo dục nhằm phát triển một nền đích đi học là cốt được mảnh bằng làm ông giáo dục toàn diện ở Việt Nam hiện nay. thông, ông phán; rằng mục đích giáo dục 2. Những nội dung cơ bản của tư nô dịch của thực dân phong kiến chỉ để đào tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục tạo ra những tri thức nô lệ để hầu hạ Khi đề cập đến vai trò của giáo dục đối chúng…” (Hồ Chí Minh, 2011b, tr.32). Từ với sự phát triển xã hội nói chung, đối với đó, Người hướng đến một nền giáo dục sự phát triển con người nói riêng, các nhà phát triển toàn diện năng lực của người sáng lập chủ nghĩa Mác đều thừa nhận học, Người nhấn mạnh: “Phải ra sức tẩy rằng, giáo dục có vai trò quan trọng trong sạch ảnh hưởng của giáo dục nô dịch của việc hình thành và phát triển nhân cách, thực dân còn sót lại, như thái độ thờ ơ đối thông qua đó góp phần phát triển xã hội. với xã hội, xa rời đời sống lao động và đấu Các ông cho rằng tri thức là vũ khí kỳ diệu tranh của nhân dân; học để lấy bằng cấp, để quần chúng tự giải phóng và phát triển dạy theo lối nhồi sọ. Và cần xây dựng tư toàn diện mọi khả năng của mình. Hơn thế tưởng dạy và học để phục vụ Tổ quốc, nữa, tương lai của loài người hoàn toàn phục vụ nhân dân” (Hồ Chí Minh, 2011d, phụ thuộc vào nền giáo dục thế hệ công tr.80). Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục dân đang lớn lên: “Công tác giáo dục sẽ được thể hiện sâu sắc và khái quát ở các làm cho những người trẻ tuổi có khả năng nội dung chủ yếu sau: nắm vững nhanh chóng toàn bộ hệ thống Một là, quan điểm Hồ Chí Minh về sản xuất trong thực tiễn, làm cho họ có thể mục tiêu của giáo dục đối với sự phát triển lần lượt chuyển từ ngành sản xuất này sang con người và xã hội ngành sản xuất nọ tùy theo nhu cầu của xã Trong tư tưởng của mình, Hồ Chí hội hoặc tùy theo sở thích của bản thân họ. Minh luôn đánh giá cao vai trò của giáo Do đó, công tác giáo dục sẽ làm cho họ dục đối với dân tộc, rằng “Một dân tộc dốt thoát khỏi tình trạng một chiều mà sự phân là một dân tộc yếu” (Hồ Chí Minh, 2011a, công lao động hiện nay đang buộc mỗi một tr.7). Với tầm nhìn mang tính thời đại, Hồ người phải theo” (C. Mác và Ph. Ăng-ghen, Chí Minh đã chỉ ra những mục tiêu cơ bản 1995, tr.475). nhất của nền giáo dục dưới chế độ mới, đó Với sự hiểu biết sâu sắc về con người là đào tạo nên những con người Việt Nam và về vai trò của giáo dục đối với sự phát mới, phát triển toàn diện, trung với nước, triển của xã hội, bằng sự đúc kết kinh hiếu với dân; yêu thương con người; cần nghiệm thực tiễn cách mạng phong phú và kiệm liêm chính, chí công vô tư; có tinh sinh động của một người luôn vì lợi ích của thần quốc tế trong sáng, phục vụ Tổ quốc, nhân dân, của dân tộc và đất nước, Hồ Chí phục vụ nhân dân. Với Người, “Học để Minh đã chỉ ra những hạn chế của nền giáo làm việc, làm người, làm cán bộ. Học để dục thực dân phong kiến, vạch ra chủ phụng sự đoàn thể, giai cấp và nhân dân, trương ngu dân dễ trị của nó, khi “dạy cho Tổ quốc và nhân loại” (Hồ Chí Minh, thanh niên yêu một Tổ quốc không phải là 2011c, tr.208). Hồ Chí Minh còn khẳng Tổ quốc của mình và đang bị áp bức” (Hồ định mục tiêu trọng tâm và xuyên suốt của Chí Minh, 2011a, tr.399). Người lên án nền giáo dục mới là vì con người, cho con chính sách giáo dục của thực dân rằng, người và hướng tới việc xây dựng con “dưới chế độ thực dân phong kiến, mục người mới - con người xã hội chủ nghĩa. 45
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 73 (01/2021) Theo Người, con đường ngắn nhất thoát khi coi mục tiêu của giáo dục trong xã hội khỏi tình trạng hèn yếu và kém phát triển hiện đại là “học để biết, để làm việc, để chỉ có thể thông qua giáo dục, rằng: “Non chung sống và để làm người”. Điều đó, sông Việt Nam có trở nên tươi đẹp hay một lần nữa cho thấy tầm nhìn xa và sự không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vượt trước thời đại trong tư tưởng của Hồ vinh quang để sánh vai với các cường quốc Chí Minh về mục đích của công tác giáo năm châu được hay không, chính là nhờ dục. một phần lớn ở công học tập của các em” Thứ hai, quan điểm Hồ Chí Minh về (Hồ Chí Minh, 2011b, tr.35). Từ đó, Người nội dung của giáo dục. yêu cầu giáo dục phải nhằm mục tiêu: tất Giáo dục trong quan niệm của Hồ Chí cả vì con người, cho con người, do con Minh như đã nói trên, hướng tới những người. Đây chính là triết lý nhân bản với tư mục tiêu cao cả. Muốn đạt được những tưởng cốt lõi: sự nghiệp giáo dục phải phục mục tiêu đó thì nội dung giáo dục phải toàn vụ nhân dân, vì sự tiến bộ và phát triển của diện, phù hợp với tính chất của trường học nhân dân, do nhân dân thực hiện. Người dưới chế độ mới, phù hợp với đặc điểm nhấn mạnh, thông qua giáo dục: “Tất cả Việt Nam trong bối cảnh chung của thế mọi người đều được phát triển hết khả giới. Nội dung đó bao gồm cả giáo dục văn năng của mình” (Hồ Chí Minh, 2011b, hóa, chuyên môn nghề nghiệp, các ngành tr.315). nghề liên quan trực tiếp tới công nghiệp, Bên cạnh đó, theo Hồ Chí Minh giáo nông nghiệp, nông thôn.v.v. dục thực hiện các chức năng của văn hóa là Về lĩnh vực tri thức cũng phải có sự bồi dưỡng lý tưởng đúng đắn và tình cảm giáo dục toàn diện, bao gồm giáo dục văn cao đẹp, mở mang dân trí, bồi dưỡng hóa, giáo dục khoa học - kỹ thuật, chuyên những phẩm chất và phong cách tốt đẹp môn nghiệp vụ và giáo dục tri thức chính cho con người. Nói cách khác, giáo dục là trị. Bởi lẽ, các tri thức này có mối quan hệ con đường, là phương thức để đào tạo con mật thiết với nhau. Người nhắc nhở: “Phải người có ích cho xã hội. Dưới chế độ xã cố gắng học hỏi để không ngừng nâng cao hội mới do nhân dân là chủ và làm chủ, trình độ chính trị, văn hóa và kỹ thuật để giáo dục nhằm đào tạo những lớp người kế phục vụ Tổ quốc, phục vụ nhân dân” (Hồ tục sự nghiệp cách mạng, xây dựng chủ Chí Minh, 2011g, tr.530). Tuy nhiên, còn nghĩa xã hội, chứ không phải để làm quan cần phải chú ý học cả lý luận chính trị, vì như trong xã hội cũ và cũng “không nên nếu chỉ học văn hóa, kỹ thuật mà không đào tạo ra những con người thuộc sách làu học chính trị thì sẽ như người nhắm mắt làu, cụ Mác nói thế này, cụ Lênin nói thế mà đi. Học chính trị chính là học chủ nghĩa kia, nhưng được giao nhiệm vụ quét nhà lại Mác-Lênin và đường lối của Đảng. Đối với để cho nhà đầy rác!” (Hồ Chí Minh, 2011h, việc học tập chủ nghĩa Mác-Lênin, Hồ Chí tr.668). Minh nhấn mạnh điều cốt lõi là phải “học Có thể khẳng định rằng, quan niệm tập cái tinh thần xử trí mọi việc, đối với của Hồ Chí Minh từ những năm 50 của thế mọi người và đối với bản thân mình; là học kỷ XX về mục tiêu của giáo dục (học để tập những chân lý phổ biến của chủ nghĩa làm việc, làm người, làm cán bộ) thống Mác-Lênin để áp dụng một cách sáng tạo nhất với quan niệm của UNESCO (1997) vào hoàn cảnh thực tế của nước ta” (Hồ 46
- NGUYỄN MINH TRÍ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN Chí Minh, 2011f, tr.611). Học tập chủ hợp với mỗi lứa tuổi, mỗi cấp học, mỗi bậc nghĩa Mác-Lênin, theo Người, là học tập học. Trong bức thư gửi giáo viên, học sinh, cái phương pháp biện chứng, bởi cách cán bộ và thanh niên ngày 31/10/1955, Hồ mạng là sáng tạo. Có lý luận của chủ nghĩa Chí Minh còn cụ thể hóa nội dung giáo dục Mác-Lênin soi đường sẽ giúp quần chúng cho phù hợp với từng bậc học: “Đại học thì nhân dân có thể nhận thức và hành động cần kết hợp lý luận khoa học với thực đúng đắn, giải quyết tốt mọi vấn đề mà hành, ra sức học tập lý luận và khoa học thực tiễn của đất nước đặt ra. tiên tiến của các nước bạn, kết hợp với Tính toàn diện về nội dung giáo dục thực tiễn của nước ta, để thiết thực giúp ích trong tư tưởng Hồ Chí Minh thể hiện ở chỗ cho công cuộc xây dựng nước nhà. Trung nền giáo dục phải hướng tới giáo dục con học thì cần đảm bảo cho học trò những tri người cả về đức, trí, thể, mỹ. Trong đó, thức phổ thông chắc chắn, thiết thực, thích giáo dục đạo đức cách mạng phải được đặt hợp với nhu cầu và tiền đồ xây dựng nước lên hàng đầu. Trong Thư gửi các em học nhà, bỏ những phần nào không cần thiết sinh nhân ngày mở trường (24/10/1955), cho đời sống thực tế. Tiểu học thì cần giáo Người nhắn nhủ việc giáo dục gồm có: dục cho các cháu thiếu nhi: yêu Tổ quốc, “- Thể dục: Để làm thân thể mạnh yêu nhân dân, yêu lao động, yêu khoa học, khoẻ, đồng thời cần giữ vệ sinh riêng và vệ trọng của công” (Hồ Chí Minh, 2011f, sinh chung. tr.81). - Trí dục: Ôn lại những điều đã học, Thứ ba, quan điểm Hồ Chí Minh về học thêm những tri thức mới. phương châm và phương pháp của giáo dục. - Mỹ dục: Để phân biệt cái gì là đẹp, Để việc giáo dục đạt được chất lượng cái gì là không đẹp. và hiệu quả cao, cần phải có phương châm - Đức dục: Là yêu Tổ quốc, yêu nhân đúng đắn, khoa học. Điều này là hết sức dân, yêu lao động, yêu khoa học, yêu trọng quan trọng, bởi nó giúp tạo ra sự khác biệt của công” (Hồ Chí Minh, 2011f, tr.175). theo hướng tích cực, tiến bộ về chất của Tính toàn diện về nội dung giáo dục thể nền giáo dục mới của chế độ dân chủ nhân hiện ở chỗ, nền giáo dục phải hướng tới dân so với nền giáo dục cũ của chế độ thực giáo dục con người cả về đức, trí, thể mỹ; dân nửa phong kiến vốn xa rời thực tế, ngu trong đó, giáo dục đạo đức cách mạng, lối dân và xảo trá. sống xã hội chủ nghĩa phải được đặt lên Phương châm giáo dục đúng đắn, khoa hàng đầu. Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “người học có thể giúp người học lĩnh hội sâu sắc cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm tri thức, vận dụng sáng tạo vào thực tế, như nền tảng, mới hoàn thành được nhiệm vụ Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: nội dung giáo dục cách mạng vẻ vang, đặc biệt Người chú phải gắn với thực tiễn Việt Nam, học phải trọng giáo dục những phẩm chất đạo đức đi đôi với hành, lý luận phải liên hệ với như “cần, kiệm, liêm, chính là nền tảng của thực tế, học tập phải kết hợp với lao động đời sống mới, nền tảng của Thi đua ái quốc” sản xuất, phải biến những điều đã học (Hồ Chí Minh, 2011c, tr.117), nền tảng cho thành hành động cách mạng. Hồ Chí Minh việc xây dựng con người mới toàn diện. yêu cầu phương pháp giảng dạy phải: “Cốt Ở khía cạnh khác, nội dung của giáo thiết thực, chu đáo hơn tham nhiều” (Hồ dục theo tư tưởng Hồ Chí Minh cần phù Chí Minh, 2011c, tr.357) và “Phải gắn liền 47
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 73 (01/2021) lý luận với công tác thực tế” (Hồ Chí học. Nhà trường chỉ có thể trang bị cho Minh, 2011c, tr.358) đạt tới mục đích “cải người học phương pháp học tập, nghiên tạo tư tưởng” và “nhằm đúng nhu cầu” (Hồ cứu và những kiến thức cơ bản nhất. Để Chí Minh, 2011c, tr.357) của xã hội. Trong lĩnh hội và làm chủ được kho tàng tri thức bài Nói về công tác huấn luyện và học tập, phong phú về các lĩnh vực của đời sống xã Hồ Chí Minh chỉ ra công tác giáo dục phải hội mà nhân loại đã tạo ra, điều cốt yếu làm cho người học có kiến thức, năng lực nhất là người học phải tự mình học tập để phục vụ sản xuất, công tác, nên việc cốt bằng những phương pháp, hình thức phù yếu là phải làm cho người học hiểu thấu hợp và hiệu quả. Học qua thực tiễn (học vấn đề. Vì vậy, trong giáo dục và đào tạo lẫn nhau, và học ở dân) là cách học trực không nên tham nhiều, dàn trải không hiệu tiếp, nhanh và sát với điều kiện mỗi người. quả. Phải xuất phát từ tình hình cụ thể của Cùng với đó còn phải học qua sách vở, học đất nước, của địa phương; phải căn cứ vào qua bạn bè.v.v. từng đối tượng cán bộ công tác ở cơ quan, Một yêu cầu quan trọng mà Hồ Chí ban ngành cấp tỉnh, cấp huyện… xem nhu Minh đặt ra là người học phải có tinh thần cầu của công việc mà họ đảm nhận, năng vượt khó để tự học. Tự học, tự đào tạo là lực của họ đang yếu và thiếu cái gì để trang một tư tưởng lớn của Hồ Chí Minh. Con bị những tri thức, phương pháp và kỹ năng đường dẫn Người trở thành danh nhân văn cần thiết để người học có thể thực hành hóa kiệt xuất, nhà sáng lập nền giáo dục công việc được ngay. Theo Hồ Chí Minh: cách mạng chủ yếu là nhờ quá trình tự học, “Các ngành công tác như là người tiêu thụ tự đào tạo và sự khổ công rèn luyện. Từ hàng. Ban huấn luyện như là người làm ra thuở thiếu thời học tập trong các nhà hàng. Làm ra hàng phải đúng với nhu cầu trường hay trong quá trình bôn ba khắp của người tiêu thụ. Nếu người ta cần nhiều năm châu tìm đường cứu nước cũng như xe mà mình làm ra nhiều bình tích thì hàng khi đã trở thành người đứng đầu Đảng và ế” (Hồ Chí Minh, 2011c, tr.359). Nhà nước Việt Nam, bao giờ Hồ Chí Minh Với tầm nhìn sâu rộng, trong phương cũng tranh thủ tự học và không ngừng tự châm giáo dục, Hồ Chí Minh còn khẳng học. Người đã thực sự nêu một tấm gương định: “Giáo dục là sự nghiệp của quần sáng ngời về tinh thần và thái độ tự học. chúng nhân dân. Cần phát huy dân chủ xã Như chúng ta đã biết, kho tàng tri thức hội chủ nghĩa, xây dựng quan hệ thật tốt, mà nhân loại tạo ra qua các thế hệ, qua các đoàn kết chặt chẽ giữa thầy và thầy, giữa thời đại là vô cùng lớn, những điều mà con trò và thầy… giữa nhà trường với nhân dân người cần tìm hiểu, khám phá là không có để hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ đó” (Hồ điểm dừng. Do đó, theo Hồ Chí Minh, để Chí Minh, 2011g, tr.403). không bị tụt hậu, không bị thực tiễn vượt Thực tế cho thấy sự học là vô bờ. Học qua thì mỗi người cần phải học suốt đời. ở nhà trường là cách học hệ thống nhưng Người khẳng định rằng, “học hỏi là một không phải ai cũng có điều kiện để đến việc phải tiếp tục suốt đời (...). Không ai có trường; hơn nữa, khi khối lượng tri thức thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi” mà nhân loại tạo ra quá lớn và ngày càng (Hồ Chí Minh, 2011g, tr.215). Đó thực sự tăng nhanh thì không có một nhà trường là những quan điểm rất hiện đại về giáo nào có thể cung cấp hết tri thức cho người dục mà Hồ Chí Minh, với thiên tài cũng 48
- NGUYỄN MINH TRÍ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN như từ chính sự nhận thức và những trải 2. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh nghiệm thực tiễn của bản thân mình trong trong phát triển giáo dục ở Việt Nam suốt cuộc đời hoạt động cách mạng, đã hiện nay vạch ra từ rất sớm. Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục là Phương pháp giáo dục, theo Hồ Chí hệ thống quan điểm phong phú, sâu sắc và Minh, phải xuất phát và bám chắc vào mục toàn diện; là nền tảng quan trọng để Đảng tiêu, đối tượng giáo dục. Cụ thể là cách dạy và Nhà nước ta hoạch định chiến lược giáo phải phù hợp với lứa tuổi, sát với đối tượng dục Việt Nam trong những năm qua và thời giáo dục, kết hợp học tập với hoạt động vui gian tới. Nhận thức được vị trí, vai trò của chơi có ích. Để giáo dục đạt hiệu quả cao, giáo dục đối với cách mạng Việt Nam, kế cần phải dùng phương pháp nêu gương qua thừa tư tưởng giáo dục của Hồ Chí Minh, các điển hình người tốt - việc tốt. Hồ Chí Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định Minh chỉ rõ: “Cần lấy ngay những gương nhiệm vụ, mục tiêu cơ bản của giáo dục tốt đó của các cháu và những gương người Việt Nam là “nhằm xây dựng những con tốt, việc tốt trong nhân dân để giáo dục các người và thế hệ thiết tha gắn bó với lý cháu. Không nên nói lý luận suông” (Hồ tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, Chí Minh, 2011h, tr.670). Đặc biệt, Hồ Chí có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường Minh nhấn mạnh giáo dục phải gắn liền với xây dựng và bảo vệ tổ quốc; công nghiệp thi đua để phát huy cao nhất tính tích cực hoá, hiện đại hoá đất nước; giữ gìn và phát vốn có của từng cá nhân. Người luôn quan huy các giá trị vǎn hoá của dân tộc, có tâm chỉ đạo cụ thể, sát sao các phong trào nǎng lực tiếp thu tinh hoa vǎn hoá nhân thi đua, như phong trào “Người tốt, việc loại; phát huy tiềm nǎng của dân tộc và con tốt” trong toàn quốc; phong trào “Dạy tốt - người Việt Nam, có ý thức cộng đồng và học tốt” trong nhà trường; đề xuất phong phát huy tính tích cực của cá nhân, làm chủ trào “Kế hoạch nhỏ” cho học sinh nhằm tri thức khoa học và công nghệ hiện đại, có tạo môi trường xã hội rộng lớn và thuận lợi tư duy sáng tạo, có kỹ nǎng thực hành giỏi, cho công tác giáo dục. có tác phong công nghiệp, có tính tổ chức Có thể nói, tư tưởng Hồ Chí Minh về kỷ luật; có sức khoẻ, là những người thừa giáo dục là cơ sở lý luận cho sự đổi mới kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vừa “hồng” căn bản, toàn diện nền giáo dục và đào tạo vừa “chuyên” như lời dặn của Bác Hồ” Việt Nam. Bằng sự trải nghiệm và khái (Đảng Cộng sản Việt Nam, 2001, tr.28-29). quát từ thực tiễn cũng như kế thừa, phát Cương lĩnh xây dựng và phát triển đất triển những giá trị truyền thống giáo dục nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã của dân tộc, những tinh hoa của nhân loại, hội (bổ sung, phát triển năm 2011) một lần đặc biệt là quan điểm của chủ nghĩa Mác- nữa khẳng định lại quan điểm xuyên suốt Lênin, Hồ Chí Minh đã đúc kết những tư của Đảng ta: “Giáo dục - đào tạo có sứ tưởng mang tầm triết lý sâu sắc về giáo dục mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn và vượt qua thời gian, những tư tưởng đó nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị, cả từ quan trọng phát triển đất nước, xây dựng phương diện lý luận lẫn phương diện chỉ nền văn hóa và con người Việt Nam. Phát đạo thực tiễn, góp phần vào sự phát triển triển giáo dục - đào tạo cùng với phát triển của nền giáo dục Việt Nam. khoa học và công nghệ là quốc sách hàng 49
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 73 (01/2021) đầu; đầu tư cho giáo dục - đào tạo là đầu tư lực, bồi dưỡng nhân tài; (4) phát triển giáo phát triển” (Đảng Cộng Sản Việt Nam, dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu phát 2011, tr.77). triển kinh tế - xã hội và bảo vệ Tổ quốc; với Trong quá trình phát triển giáo dục và tiến bộ khoa học và công nghệ; phù hợp đào tạo, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 quy luật khách quan; (5) đổi mới hệ thống khóa XI “Về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục theo hướng mở, linh hoạt, liên giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công thông giữa các bậc học, trình độ và giữa các nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện phương thức giáo dục, đào tạo; (6) chủ kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ động phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt nghĩa và hội nhập quốc tế”, đã khẳng định: tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo đảm “Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng định hướng xã hội chủ nghĩa trong phát đầu, là nhân tố quyết định để thực hiện triển giáo dục và đào tạo; (7) chủ động, tích thành công sự nghiệp xây dựng và bảo vệ cực hội nhập quốc tế để phát triển giáo dục Tổ quốc; là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn và đào tạo, đồng thời giáo dục và đào tạo dân” (Ban Chấp hành Trung ương, 2013). phải đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế để Nghị quyết xác định mục tiêu của đổi mới phát triển đất nước. lần này là: tạo chuyển biến căn bản, mạnh Tiếp nối quan điểm này, Đại hội XII mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào của Đảng tiếp tục khẳng định: “Giáo dục là tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc quốc sách hàng đầu. Phát triển giáo dục và xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt mạnh quá trình giáo dục chủ yếu từ trang nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu lực và phẩm chất người học; học đi đôi với đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. hành, lý luận gắn với thực tiễn. Phát triển Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực giáo dục và đào tạo phải gắn với nhu cầu nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn vệ Tổ quốc, với tiến bộ khoa học - công với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các nghệ, yêu cầu phát triển nguồn nhân lực và điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, thị trường lao động” (Đảng Cộng sản Việt hiện đại hóa, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội Nam, 2016, tr.114-115). Đây là quan điểm nhập hệ thống giáo dục và đào tạo quốc tế; định hướng cho phát triển giáo dục và đào giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và tạo ở nước ta trong những năm tới. Quan bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, điểm chỉ đạo này là kết quả của thành tựu nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến nghiên cứu lý luận, tổng kết thực tiễn 30 trong khu vực; xác định các quan điểm phát năm đổi mới lĩnh vực giáo dục trong công triển giáo dục và đào tạo giai đoạn tới là: cuộc đổi mới đất nước. Nội dung quan (1) giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng điểm thể hiện sự nhận thức đúng đắn và đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và nhất quán của Đảng ta trong quá trình đổi của toàn dân; (2) đổi mới căn bản, toàn diện mới về vai trò quốc sách hàng đầu của giáo giáo dục và đào tạo; (3) phát triển giáo dục dục và đào tạo. và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân Thể chế hóa các quan điểm của Đảng, 50
- NGUYỄN MINH TRÍ TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN Nhà nước ta đã ban hành nhiều cơ chế, luật 2019 bổ sung thêm những tiêu chí như chính sách nhằm tạo hành lang pháp lý đầy “có văn hoá”, được "phát huy tiềm năng, đủ thúc đẩy giáo dục phát triển. Điển hình khả năng sáng tạo cá nhân”, nền giáo dục là ban hành Hiến pháp năm 2013, Luật có thêm trọng trách “nâng cao dân trí, phát Giáo dục năm 2005, Luật Dạy nghề năm triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân 2006, Luật Giáo dục nghề nghiệp năm tài” và đáp ứng thêm yêu cầu “hội nhập 2014, Luật Giáo dục đại học năm 2012; quốc tế” của Việt Nam hiện nay. Ngoài ra, ban hành các cơ chế, chính sách về đẩy Luật số 43 đã làm rõ tính liên thông, phân mạnh xã hội hóa giáo dục; về phổ cập giáo luồng, hướng nghiệp trong giáo dục; chủ dục tiểu học và trung học cơ sở; về cơ hội trương đổi mới chương trình, sách giáo tiếp cận giáo dục cho đồng bào dân tộc khoa giáo dục phổ thông; quy định trình độ thiểu số và các đối tượng chính sách; về chuẩn được đào tạo của giáo viên mầm đảm bảo bình đẳng giới trong giáo dục và non, tiểu học, trung học cơ sở và giảng đào tạo.v.v. Đặt biệt, Luật Giáo dục năm viên đại học, sau đại học đều được nâng 2019 (Luật số 43) được Quốc hội thông lên so với các quy định trước đây; quy định qua ngày 14/6/2019 thay thế Luật Giáo dục chính sách hỗ trợ học phí và chi phí sinh năm 2005 và Luật sửa đổi, bổ sung một số hoạt đối với học sinh, sinh viên sư phạm; điều của Luật Giáo dục năm 2009, được quy định chính sách về học phí đối với học đánh giá là đã có những thay đổi tiến bộ sinh diện phổ cập; và quy định về chính đối với mục tiêu, nội dung và phương pháp sách tiền lương đối với nhà giáo.v.v. giáo dục, thể hiện quan điểm đổi mới giáo Đây là văn bản có giá trị pháp lý cao dục theo hướng phát triển năng lực và nhất để hiện thực hóa chủ trương đổi mới phẩm chất người học. Những quy định căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo nền trong luật đã thể hiện sự kế thừa ưu điểm giáo dục Việt Nam, đáp ứng yêu cầu công giáo dục của Việt Nam và thế giới. Điều 2, nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc Luật Giáo dục năm 2019 đã xác định mục tế. Tuy nhiên, để luật đi vào thực tế sinh tiêu giáo dục: “Mục tiêu giáo dục nhằm động của nền giáo dục nước nhà, cần phải có phát triển toàn diện con người Việt Nam có những văn bản dưới luật cụ thể hóa, chi tiết đạo đức, tri thức, văn hóa, sức khỏe, thẩm hơn mới thực sự phát huy tác dụng, thúc đẩy mỹ và nghề nghiệp; có phẩm chất, năng lực sự nghiệp đổi mới giáo dục trong thời gian và ý thức công dân; có lòng yêu nước, tinh tới. thần dân tộc, trung thành với lý tưởng độc Như vậy, vấn đề phát triển giáo dục đã lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; phát huy trở thành một hệ thống quan điểm luôn tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá được Đảng ta đặc biệt quan tâm, xây dựng nhân; nâng cao dân trí, phát triển nguồn và hoàn thiện qua các kỳ Đại hội. Những nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu vấn đề này cần được quan tâm nghiên cứu, cầu của sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quán triệt và tổ chức thực hiện nhằm quốc và hội nhập quốc tế” (Quốc hội, đưa Nghị quyết Đại hội vào cuộc sống. 2019). Kết luận So với mục tiêu giáo dục trong bộ luật Tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục năm 2005, tiêu chuẩn về “con người Việt chứa đựng những nội dung cơ bản và toàn Nam” mà giáo dục cần hình thành được bộ diện, thể hiện tầm nhìn chiến lược về vai 51
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 73 (01/2021) trò của giáo dục đối với sự phát triển của Minh chính là sự kết nối giữa truyền thống con người và toàn xã hội. Trong đó, có và hiện đại, giữa Việt Nam và thế giới, những tư tưởng trở thành chân lý được giữa định hướng xã hội chủ nghĩa của dân thừa nhận và tiếp tục phát triển. Tư tưởng tộc và những giá trị phổ quát của nhân loại. của Người về giáo dục toát lên triết lý sâu Với tính chất khoa học và cách mạng, tư sắc, được hình thành và phát triển trên cơ tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục tiếp tục là sở kế thừa và vận dụng sáng tạo những giá cơ sở lý luận, kim chỉ nam soi sáng cho trị tinh hoa, cốt lõi của nền văn hóa dân tộc Đảng và Nhà nước ta trong việc đề ra chủ cùng với những tri thức tiến bộ của văn trương, đường lối, chính sách đổi mới nền minh nhân loại, đồng thời xuất phát từ giáo dục và đào tạo Việt Nam trong điều chính thực tiễn đất nước và trở lại chỉ đạo, kiện mới, nhằm đào tạo con người phát dẫn dắt nền giáo dục nước nhà. Giáo sư triển toàn diện; vừa có “tài” vừa có “đức”; Song Thành đã từng đưa ra nhận xét rất vừa “hồng” vừa “chuyên”; biết phụng sự xác đáng rằng, triết lý giáo dục Hồ Chí Tổ quốc, phục vụ nhân dân. TÀI LIỆU THAM KHẢO Ban Chấp hành Trung ương. (2013). Nghị quyết Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Hà Nội. C.Mác và Ph. Ăngghen. (1995). Toàn tập. Tập 4. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Đảng Cộng sản Việt Nam. (2001). Văn kiện Hội nghị lần thứ hai Ban Chấp hành Trung ương khóa VIII. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Đảng Cộng sản Việt Nam. (2016). Văn Kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII. Hà Nội: Văn phòng Trung ương Đảng. Hồ Chí Minh. (2011a). Toàn tập. Tập 1. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011b). Toàn tập. Tập 4. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011c). Toàn tập. Tập 6. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011d). Toàn tập. Tập 8. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011e). Toàn tập. Tập 10. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011f). Toàn tập. Tập 11. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. (2011g). Toàn tập. Tập 12. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Hồ Chí Minh. (2011h). Toàn tập. Tập 15. Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia. Quốc hội. (2019). Luật giáo dục. Hà Nội. Truy cập https://luatvietnam.vn/giao-duc/luat- giao-duc-2019-175003-d1.html Ngày nhận bài: 24/4/2019 Biên tập xong: 15/01/2021 Duyệt đăng: 20/01/2021 52
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học