Xem mẫu
- Chöông VI: SÖÏ TÍCH ÑAÀM NHAÁT DAÏ SÖÏ HÌNH THAØNH TÍN NGÖÔÕNG VAØ Y PHUÏC CUÛA NGÖÔØI LAÏC VIEÄT T Vaán ñeà noäi dung truyeàn thuyeát “ Ñaàm Nhaát Daï“ ruyeàn thuyeát Ñaàm Nhaát Daï noùi veà moät trong boán vò thaàn hoä quoác vaøo haøng baát töû trong thaàn thoaïi Vieät Nam. Boán vò thaàn ñoù laø: Phuø Ñoång Thieân Vöông, Chöû Ñoàng Töû, Taûn Vieân Sôn Thaùnh vaø Coâng chuùa Lieãu Haïnh. Tröø Coâng chuùa Lieãu Haïnh thì ba vò thaàn baát töû ñeàu laø nam thaàn vaø coù nguoàn goác töø thôøi Huøng Vöông. Do ñoù truyeàn thuyeát veà Chöû Ñoàng Töû, moät trong nhöõng truyeàn thuyeát phoå bieán trong daân gian, chaéc chaén khoâng phaûi chæ ñeå giaûi thích veà nguyeân nhaân caùi ñaàm naèm ôû Haûi Döông baây giôø. Vì vaäy, muoán coù moät söï phaân tích chu ñaùo veà truyeàn thuyeát naøy cuõng phaûi löôïc laïi nhöõng yeáu toá do ñôøi sau theâm vaøo, ñeå tìm ñeán noäi dung ban ñaàu ñích thöïc cuûa noù. Tröôùc heát, xin ñoäc giaû xem laïi toaøn boä truyeàn thuyeát cuûa truyeän “Nhaát Daï Traïch” trong Lónh Nam chích quaùi (saùch ñaõ daãn): TRUYEÄN NHAÁT DAÏ TRAÏCH Huøng Vöông truyeàn tôùi ñôøi thöù III (Truyeàn thuyeát Huøng Vöông – thaàn thoaïi Vónh Phuù, saùch ñaõ daãn vaø truyeàn thuyeát coøn löu truyeàn trong daân gian noùi: Vaøo ñôøi Huøng Vöông thöù XVIII) thì haï sinh ñöôïc con gaùi teân laø Tieân Dung – Mî Nöông ñeán tuoåi 18 dung maïo ñeïp ñeõ, khoâng muoán laáy choàng, chæ maûi vui chôi chu du khaép thieân haï. Vua cuõng khoâng caám. Moãi naêm vaøo khoaûng thaùng hai, thaùng ba laïi saém söûa thuyeàn beø cheøo chôi ôû ngoaøi beå vui queân trôû veà. Hoài ñoù, ôû laøng Chöû Xaù caïnh soâng lôùn coù ngöôøi daân teân laø Chöû Vi Vaân sinh haï ñöôïc Chöû Ñoàng Töû (coù nghóa laø ngöôøi con trai ôû beán soâng), cha töø con hieáu. Nhaø gaëp hoûa hoaïn, cuûa caûi saïch khoâng, coøn moät khoá vaûi cha con ra vaøo thay nhau maø maëc. Kòp tôùi luùc cha giaø oám, baûo con raèng: “Cha cheát cöù ñeå traàn maø choân, giöõ khoá laïi cho con”. Con khoâng nôõ laøm theo, duøng khoá maø lieäm boá. 161
- Ñoàng Töû thaân theå traàn truoàng ñoùi reùt khoå sôû, ñöùng ôû beân soâng, heã nhìn thaáy thuyeàn buoân qua laïi thì ñöùng döôùi nöôùc maø aên xin, roài laïi caâu caù ñoä thaân. Khoâng ngôø thuyeàn Tieân Dung tôùi, chieâng troáng ñaøn saùo, keû haàu ngöôøi haï raát ñoâng. Ñoàng Töû raát kinh sôï. Treân baõi caùt coù khoùm lau saäy, löa thöa daêm ba caây. Ñoàng Töû beøn naáp trong ñoù, bôùi caùt thaønh loã naèm xuoáng maø phuû caùt leân mình. Thoaét sau, Tieân Dung caém thuyeàn daïo chôi treân baõi caùt, ra leänh vaây maøn tröôùng ôû khoùm lau maø taém. Tieân Dung vaøo maøn côûi aùo doäi nöôùc, caùt troâi maát, troâng thaáy Ñoàng Töû. Tieân Dung kinh sôï hoài laâu, thaáy con trai beøn noùi: “Ta voán khoâng muoán laáy choàng, nay laïi gaëp ngöôøi naøy, cuøng ôû traàn vôùi nhau trong moät hoá, ñoù chính laø trôøi xui neân vaäy. Ngöôøi haõy ñöùng daäy taém röûa, ta ban cho quaàn aùo maëc roài cuøng ta xuoáng thuyeàn môû tieäc aên möøng”. Ngöôøi trong thuyeàn ñeàu cho ñoù laø cuoäc giai ngoä xöa nay chöa töøng coù. Ñoàng Töû noùi laø taïi sao maø laïi naáp ôû ñaáy. Tieân Dung ta thaùn roài eùp laøm vôï choàng. Ñoàng Töû coá töø, Tieân Dung noùi: “Ñaây laø do trôøi chaép noái, sao cöù choái töø?”. Ngöôøi theo haàu voäi veà taâu laïi vôùi vua. Huøng Vöông noùi: “Tieân Dung khoâng thieát danh tieát, khoâng maøng cuûa caûi cuûa ta, ngao du beân ngoaøi, haï mình laáy keû baàn nhaân, coøn maët muõi naøo troâng thaáy ta nöõa”. Tieân Dung nghe thaáy, sôï khoâng daùm veà, beøn cuøng Ñoàng Töû môû beán chôï, laäp phoá xaù, cuøng daân buoân baùn, daàn daàn trôû thaønh caùi chôï lôùn (nay laø chôï Thaùm, coøn goïi laø chôï Haø Löông). Phuù thöông ngoaïi quoác tôùi buoân baùn, thôø Tieân Dung, Ñoàng Töû laøm chuùa. Coù ngöôøi laùi buoân giaøu noùi raèng: “Quí nhaân boû moät daät vaøng ra ngoaøi bieån mua vaät quí, sang naêm coù theå thaønh möôøi daät”. Tieân Dung caû möøng baûo Ñoàng Töû: “Vôï choàng chuùng ta do trôøi taùc thaønh, ñoà aên thöùc maëc do trôøi phuù cho, haõy ñem vaøng cuøng phuù thöông ra haûi ngoaïi buoân baùn”. Coù nuùi Quyønh Vieân, treân nuùi coù am nhoû, boïn laùi buoân thöôøng gheù thuyeàn ôû ñoù laáy nöôùc ngoït. Ñoàng Töû leân am chôi, coù tieåu taêng teân goïi laø 162
- Ngöôõng Quang truyeàn pheùp cho Ñoàng Töû. Ñoàng Töû löu hoïc ôû ñoù, giao haøng cho laùi buoân mua haøng. Sau laùi buoân quay laïi am chôû Ñoàng Töû veà. Sö taëng Ñoàng Töû moät caây tröôïng vaø moät chieác noùn (Theo truyeàn thuyeát daân gian Vieät Nam thì laø “caây gaäy vaø chieác noùn” - ngöôøi vieát.) maø noùi raèng: “Linh thieâng ôû nhöõng vaät naøy ñaây”. Ñoàng Töû trôû veà, giaûng laïi ñaïo Phaät, Tieân Dung giaùc ngoä, boû phoá phöôøng, cô nghieäp, roài caû hai tìm thaày hoïc ñaïo. Treân ñöôøng vieãn haønh, trôøi toái maø chöa thaáy thoân xaù, hai ngöôøi taïm nghæ ôû giöõa ñöôøng, caém tröôïng, che noùn maø truù thaân. Ñeán canh ba thaáy hieän ra thaønh quaùch, laàu ngoïc, ñieän vaøng, ñeàn ñaøi dinh thöï, phuû kho mieáu xaõ, vaøng baïc chaâu baùu, giöôøng chieáu chaên maøn, tieân ñoàng ngoïc nöõ, töôùng só thò veä la lieät tröôùc maét. Saùng hoâm sau ai troâng cuõng kinh laï, ñem höông hoa, thöùc aên quyù tôùi maø xin laøm baày toâi. Coù vaên voõ baù quan chia tuùc quaân veä, laäp thaønh nöôùc rieâng. Huøng Vöông nghe tin cho raèng con gaùi laøm loaïn, beøn sai quaân tôùi ñaùnh. Quaàn thaàn xin ñem quaân ra phaân nhau choáng giöõ. Tieân Dung cöôøi maø baûo: “Ñieàu ñoù ta khoâng muoán laøm, do trôøi ñònh ñoù thoâi, sinh töû taïi trôøi, haù ñaâu daùm choáng laïi cha, chæ xin nhaän theo leõ chính, maëc cho ñao kieám cheùm gieát”. Luùc ñoù daân môùi ñeán ñeàu kinh sôï taûn ñi, chæ coù daân cuõ ôû laïi. Quan quaân tôùi, ñoùng traïi ôû chaâu Töï Nhieân, coøn caùch soâng lôùn thì trôøi toái khoâng kòp tieán quaân. Nöûa ñeâm gioù thoåi bay caùt nhoå caây, quan quaân hoãn loaïn. Tieân Dung cuøng thuû haï, thaønh quaùch phuùt choác bay taûn leân trôøi, choã ñaát ñoù tuoät xuoáng thaønh caùi chaèm lôùn. Daân beøn laäp mieáu thôø, boán muøa cuùng teá, goïi chaèm laø chaèm Nhaát Daï Traïch (nghóa laø chaèm moät ñeâm), goïi baõi laø baõi Maïn Truø (baõi Maøn Tröôùng), goïi chôï laø chôï Thaùm coøn goïi laø chôï Haø Löông. Sau vua Haäu Löông laø Dieãn sai Traàn Baù Tieân ñem quaân sang xaâm löôïc phöông Nam. Lyù Nam Ñeá sai Trieäu Quang Phuïc laøm töôùng cöï ñòch. Quang Phuïc sai quaân naáp ôû chaèm. Chaèm saâu maø roäng, laày loäi, tieán binh raát khoù, Quang Phuïc duøng thuyeàn ñoäc moäc ñoät xuaát ra ñaùnh cöôùp löông thöïc, caàm cöï laâu ngaøy laøm cho quaân giaëc meät moûi, trong ba boán naêm khoâng heà ñoái dieän chieán ñaáu. Baù Tieân than raèng: “Ngaøy xöa ñaây laø chaèm moät ñeâm bay veà trôøi, nay laïi laø chaèm moät ñeâm cöôùp moät ngöôøi”. Nhaân gaëp loaïn Haàu Caûnh vua nhaø Löông beøn goïi Baù Tieân veà, uûy cho tuøy töôùng laø Döông Saèn thoáng lónh só toát. Quang Phuïc aên chay laäp ñaøn ôû giöõa ñaàm, ñoát höông maø caàu ñaûo, boãng thaáy thaàn nhaân cöôõi roàng bay vaøo trong ñaøn maø baûo Quang Phuïc raèng: “Hieån linh coøn ñoù, ngöôøi coù theå caàu tôùi cöùu trôï ñeå deïp baèng hoïa loaïn”. Döùt lôøi, thaùo vuoát roàng cho Quang Phuïc, baûo: “Ñem vaät naøy ñeo leân muõ ñaâu maâu coù theå khieán giaëc bò dieät”. Ñoaïn bay leân trôøi maø ñi. 163
- Quang Phuïc ñöôïc vaät ñoù, reo möøng vang ñoäng, xoâng ra ñoät chieán, quaân Löông thua to. Cheùm Döông Saèn tröôùc traän, giaëc Löông phaûi luøi. Quang Phuïc nghe tin Nam Ñeá maát, beøn töï laäp laøm Vieät Vöông, xaây thaønh ôû Traâu Sôn, huyeän Vuõ Ninh. (Coù choã vieát laø Chaâu Quyønh Vieân Sôn töùc Kim Moäc Sôn ôû cöûa Nam Giôùi, huyeän Thaïch Haø). Nhö vaán ñeà söï tam sao thaát baûn ñaõ trình baøy ôû treân, qua “Söï tích Ñaàm Nhaát Daï”, baïn ñoïc coù theå nhaän ngay nhöõng yeáu toá do ñôøi sau theâm vaøo, ñoù laø: @ Toaøn boä ñoaïn noùi veà cuoäc chieán do ngaøi Trieäu Quang Phuïc laõnh ñaïo vôùi quaân nhaø Löông. @ Chöû Ñoàng Töû ñi hoïc ñaïo Phaät ôû nuùi Quyøng Vieân. Ñöôïc sö thaày taëng baûo boái laø caây tröôïng vaø chieác noùn. Sau ñoù veà giaûng laïi ñaïo Phaät cho Tieân Dung. Tieân Dung giaùc ngoä ñaïo Phaät. Ñaây laø moät yeáu toá do ñôøi sau theâm vaøo. Bôûi vì lòch söû Phaät giaùo ñaõ ghi nhaän: Phaät giaùo truyeàn vaøo Giao Chæ ôû ñaàu theá kyû thöù II sau CN, töùc laø sau khi keát thuùc thôøi Huøng Vöông hôn 400 naêm. Do ñoù, khoâng theå Tieân Dung vaø Chöû Ñoàng Töû ñi hoïc ñaïo Phaät ñöôïc, cho duø ñoù laø cuoái thôøi Huøng Vöông thöù XVIII. Hôn nöõa, giaùo lyù cuûa ñaïo Phaät nhaèm höôùng daãn con ngöôøi trôû veà vôùi baûn tính – coøn goïi laø Nhö Lai taïng tính – ñeå ñi ñeán moät söï hoøa nhaäp vôùi baûn nguyeân chaân nhö, töùc laø ñaït ñeán söï giaûi thoaùt hoaøn toaøn (coõi Nieát Baøn), khoâng theå coù vieäc söû duïng baûo boái, buøa pheùp thaàn thoâng bieán hoùa nhö ñaïo Giaùo. Vì vaäy, coù theå khaúng ñònh raèng vieäc ñöa ñaïo Phaät vaøo noäi dung “Söï Tích Ñaàm Nhaát Daï” hoaøn toaøn do ñôøi sau theâm vaøo. Trong ñeàn thôø ngaøi Chöû Ñoàng Töû cuõng coù bieåu töôïng caây gaäy vaø chieác noùn, chöù khoâng phaûi caây thieàn tröôïng cuûa Phaät giaùo. Moät yeáu toá nöõa theå hieän quan ñieåm cuûa Haùn Nho, ñaëc bieät laø Toáng Nho cuõng ñöôïc gaùn vaøo trong caâu chuyeän naøy. Ñoù laø khi nghe tin Tieân Dung laáy Chöû Ñoàng Töû, vua Huøng Vöông noùi: “Tieân Dung khoâng thieát danh tieát...”. YÙ nieäm veà danh tieát chæ baét ñaàu töø yù thöùc heä trong xaõ hoäi phong kieán Trung Hoa keå töø khi Nho hoïc coù aûnh höôûng maïnh, ñaëc bieät laø Toáng Nho. Tröôùc ñoù, vaøo thôøi Xuaân Thu Chieán quoác, yù nieäm naøy khoâng ñöôïc toân troïng (thôøi ñieåm ra ñôøi cuûa cuoán Lónh Nam chích quaùi laø luùc Nho giaùo ñöôïc xieån döông döôùi trieàu Hoàng Ñöùc vaø aûnh höôûng cuûa Phaät giaùo tröôùc ñoù laø quoác giaùo vaãn coøn raát maïnh). 164
- Sau khi loaïi tröø yeáu toá Haùn Nho vaø Phaät hoïc noùi treân, thì coát truyeän naøy ñöôïc toùm löôïc ñeå tìm ñeán yù töôûng cuûa taùc giaû nhö sau: @ Chöû Ñoàng Töû raát coù hieáu vaø nhaø ngheøo, chæ coù moät caùi khoá duy nhaát. @ Coâng chuùa ñi du ngoaïn, taém ôû meù soâng, gaëp Chöû Ñoàng Töû trong moät tình traïng khoù xöû. Hai ngöôøi laáy nhau. @ Hoï ra rieâng vaø taïo döïng ñöôïc cô nghieäp, ñem laïi söï truø phuù cho caû moät vuøng. @ Chöû Ñoàng Töû ñi hoïc ñaïo, ñaéc ñaïo vaø truyeàn laïi cho Tieân Dung. @ Hai vôï choàng boû cô nghieäp ñi hoïc ñaïo tieáp tuïc. Do thaàn thoâng, taïo döïng neân moät quoác gia rieâng. @ Vua Huøng ñem quaân tôùi. Toaøn boä nhaø cöûa thaønh quaùch bieán maát chæ trong moät ñeâm. Hai vôï choàng bay leân trôøi. Vôùi noäi dung nhö treân thì yeáu toá ñaàu tieân deã nhaän thaáy laø: söï phuø hoa chæ laø hö aûo. Chöû Ñoàng Töû raát ngheøo “caùi khoá khoâng coù maø maëc”. Laáy ñöôïc coâng chuùa, töï taïo neân söï phuù tuùc cho mình. Boû ñi hoïc ñaïo. Taïo neân söï phuù quyù toät ñænh (laøm vua). Roài laïi boû ñi heát ñeå vaøo coõi baát töû. Coù leõ noäi dung caâu chuyeän ñaày tính huyeàn thoaïi naøy coù moät soá yeáu toá raát gaàn vôùi quan nieäm Phaät giaùo. Do ñoù, ñaõ coù söï thay theá giöõa vò ñaïo só (nhö “Truyeàn thuyeát Traàu Cau” – Ñaïo só hoï Löu) baèng vò Phaät hoaëc sö theo ñaïo Phaät. Nhöng neáu laø ñaïo só taát nhieân khoâng phaûi laø tín ñoà Laõo – Trang maø laø chæ noùi tôùi con ngöôøi uyeân baùc (só) vaø caùi hoïc höôùng tôùi moät ñænh cao naøo ñoù (ñaïo). Veà sau töø ñaïo só ñeå chæ nhöõng ngöôøi tu tieân. Nhö vaäy, vôùi noäi dung gaàn guõi thì “Truyeàn thuyeát Ñaàm Nhaát Daï” noùi veà söï voâ thöôøng cuûa cuoäc ñôøi vaø ñeà cao giaù trò taâm linh. Caâu chuyeän naøy veà maët ngheä thuaät coøn coù nhöõng hình töôïng vaø keát caáu raát huyeàn aûo, ñoäc ñaùo. Hình aûnh ngöôøi ngheøo ñeán noãi khoâng coù caùi khoá ñeå maëc, laáy moät coâ coâng chuùa kieàu dieãm trong moät hoaøn caûnh ñaëc bieät. Ñaây laø moät söï tuyeät ñænh cuûa tính hö caáu hôïp lyù, haàu nhö khoâng coù khaûo dò cho nhöõng tröôøng hôïp töông töï ôû baát cöù moät truyeän coå 165
- tích naøo treân theá giôùi. Trong nhöõng truyeän coå tích phoå bieán cuûa theá giôùi, chuùng ta hay gaëp nhöõng hình aûnh: moät chaøng trai ngheøo khoå naøo ñoù, tình côø gaëp baày tieân taém beân suoái, roài giaáu quaàn aùo, caùnh... ñeå laáy laøm vôï thì nhieàu voâ keå. Nhöng ñeå ñaït ñeán quan heä vôï choàng vôùi loái keát caáu ñoù laïi naëng tính cöôõng cheá, thoaû maõn duïc voïng. Hoaëc cuõng coù nhieàu chuyeän coå tích mieâu taû nhöõng chaøng trai con nhaø ngheøo, gaëp may maén, hay nhôø söï hoã trôï cuûa thaàn thaùnh, laäp chieán coâng roài laáy coâng chuùa… Coøn ôû hoaøn caûnh cuûa Chöû Ñoàng Töû vaø Tieân Dung thì laïi coù söï haøi hoøa cuûa baûn tính töï nhieân cuûa con ngöôøi vôùi nhöõng giaù trò ñaïo lyù giaøu chaát nhaân baûn. Maëc duø tröôùc ñoù, Chöû Ñoàng Töû ngheøo ñeán möùc khoù coù theå laáy vôï; coâng chuùa Tieân Dung thì laïi khoâng muoán laáy choàng. Ñoù cuõng laø moät caùch giaûi quyeát taøi tình, coù haäu cho moät ngöôøi con chí hieáu. Nhö vaäy, qua ñoaïn môû ñaàu vôùi nhöõng hình aûnh ñoái laäp ñaày aán töôïng giöõa söï phuù quyù toät ñænh cuûa coâng chuùa Tieân Dung vaø caùi ngheøo naøn ñoùi khoù ñeán cuøng cöïc cuûa Chöû Ñoàng Töû; dieãn bieán söï kieän ñaày kòch tính vaø söï hö caáu cao ñoä, nhöng hoaøn toaøn hôïp lyù vaø giaàu chaát nhaân baûn; ñaõ cho thaáy trí töôûng tuôïng raát phong phuù, giaàu chaát laõng maïn cuûa nhöõng taùc gia thôøi Huøng Vöông. Coù theå noùi, nhöõng taùc gia ñôøi Huøng ñaõ ñaït ñeán trình ñoä baäc thaày veà tuyeät kyõ trong vaên hoïc (raát tieác traûi qua hôn 2000 naêm thaêng traàm cuûa lòch söû, caâu chuyeän chæ coøn laïi coát loõi cuûa noù; neáu khoâng, chaéc chaén seõ voâ cuøng haáp daãn). Nhöõng vaán ñeà caàn phaûi minh chöùng lieân quan ñeán thöïc traïng xaõ hoäi Vaên Lang trong truyeän naøy, baét ñaàu töø hình aûnh gaây aán töôïng maïnh meõ nhaát, ñoù chính laø söï chí hieáu cuûa Chöû Ñoàng Töû: nhöôøng caùi khoá cuoái cuøng cho cha ñeå chaáp nhaän “Ngheøo ñeán khoâng coù khoá maø mang”. Caâu thaønh ngöõ vaãn coøn ñöôïc phoå bieán trong daân gian Vieät Nam cho ñeán nöûa ñaàu theá kyû 20 naøy, phaûi chaêng coù xuaát xöù töø “Söï tích Ñaàm Nhaát Daï” .ø Töø ñoù ñaët ra moät vaán ñeà: ngöôøi giaøu maëc caùi gì? 166
- 167 CHÖÛ ÑOÁNG TÖÛ VAØ TIEÂN DUNG Tranh luïa maøu cuûa hoïa só Nguyeãn Phan Chaùnh
- Y PHUÏC DAÂN TOÄC THÔØI HUØNG VÖÔNG Y phuïc daân toäc laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng theå hieän baûn saéc vaên hoùa cuûa daân toäc ñoù. Neáu nhö khoâng coù moät baûn saéc vaên hoùa thì khoù coù theå coi ñoù laø moät daân toäc. Do ñoù, neáu nhö ôû thôøi Huøng Vöông oâng cha ta chæ “ôû traàn ñoùng khoá“ thì khoâng theå coi ñoù laø moät baûn saéc vaên hoùa. Vì vaäy, khoù coù theå noùi veà moät neàn vaên hieán baét ñaàu töø thôøi Huøng Vöông, maø chæ coù theå coi laø moät giai ñoaïn trong söï tieán hoaù töï nhieân cuûa lòch söû. Cho neân, vaán ñeà y phuïc thôøi Huøng Vöông ñaëc bieät quan troïng vaø laø moät trong nhöõng yeáu toá caàn nhaèm chöùng toû neàn vaên hieán cuûa Vieät Nam, baét ñaàu töø thôøi ñaïi cuûa caùc vua Huøng. Nhö nhöõng phaàn treân ñaõ chöùng minh, neàn vaên minh Vaên Lang laø moät neàn vaên minh röïc rôõ phaùt trieån ñeàu khaép veà moïi maët thì khoâng theå nhöõng ngöôøi daân cuûa thôøi ñaïi ñoù laïi chæ coù theå “ôû traàn ñoùng khoá”. Söï khaúng ñònh baûn saéc vaên hoùa qua y phuïc daân toäc, khoâng phaûi chæ ñôn giaûn theå hieän neàn vaên minh maø coøn laø khaúng ñònh tính ñoäc laäp cuûa daân toäc ñoù. Trieàu ñaïi Maõn Thanh khi xaâm chieám Trung Hoa, moät trong nhöõng vieäc laøm ñaàu tieân cuûa hoï laø buoäc taát caû ngöôøi Haùn phaûi aên maëc theo y phuïc daân toäc cuûa hoï. Lòch söû Vieät Nam cuõng ghi nhaän: Chuùa Nguyeãn – ñeå taïo ra moät baûn saéc vaên hoùa rieâng cho Ñaøng Trong – ñaõ buoäc daân chuùng maëc y phuïc phoûng theo quaàn aùo Trung Quoác. Ñoaïn sau ñaây ñöôïc trích laïi töø: Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam (saùch ñaõ daãn) chöùng toû ñieàu naøy. Bôûi vaäy maø vaøo naêm 1665, vua Leâ Huyeàn Toâng ñaõ phaûi ra chieáu chæ caám phuï nöõ khoâng ñöôïc maëc quaàn ñeå baûo toaøn quoác tuïc maëc vaùy coå truyeàn. Trong khi ñoù ñeán cuoái theá kyû XVII, ñeå taïo neân söï ñoái laäp vôùi Ñaøng Ngoaøi, chuùa Nguyeãn ôû trong Nam ñaõ ra leänh cho trai gaùi Ñaøng Trong “duøng quaàn aùo Baéc quoác” (Trung Hoa) ñeå toû söï bieán ñoåi. Qua söï kieän xaûy ra vaøo theá kyû XVII ñaõ chöùng toû raèng: y phuïc daân toäc heát söùc quan troïng, bôûi yeáu toá khaúng ñònh baûn saéc vaên hoùa vaø tính ñoäc laäp cuûa daân toäc ñoù. Söï kieän naøy cuõng chöùng toû ít nhaát laø 700 naêm sau khi nöôùc Vieät höng quoác, ngöôøi Vieät ñaõ coù y phuïc theå hieän tính vaên hoùa ñaëc thuø. Tính vaên hoùa ñaëc thuø naøy theå hieän ôû y phuïc daân toäc (taát nhieân khoâng phaûi chæ coù ôû y phuïc phuï nöõ) ñaõ coù töø bao giôø? Neáu 168
- nhö ñaøn oâng ôû thôøi Huøng Vöông chæ ôû traàn ñoùng khoá – theo quan nieäm môùi – thì ngöôøi Vieät theå hieän baûn saéc vaên hoùa treân y phuïc noùi rieâng töø thôøi ñieåm naøo trong lòch söû? Neáu nhö ôû thôøi Huøng Vöông, ñaøn oâng chæ ôû traàn ñoùng khoá thì Chöû Ñoàng Töû khoâng theå goïi laø ngheøo. Chaéc chaén caâu chuyeän seõ khoâng toàn taïi ngay trong thôøi ñaïi ñaõ khai sinh ra noù, chöa noùi ñeán tính vöôït thôøi gian cuûa caâu chuyeän. Vôùi caùch ñaët vaán ñeà nhö treân thì töï noù chæ ñaët ra moät giaû thuyeát treân caùi chung nhaát laø: nhöõng con ngöôøi ôû moät xaõ hoäi ñaõ taïo ra moät heä tö töôûng vuõ truï quan hoaøn chænh laø thuyeát AÂm Döông Nguõ haønh vaø söï öùng duïng toaøn dieän treân haàu heát moïi vaán ñeà maø con ngöôøi quan taâm; xaõ hoäi aáy coù moät toå chöùc hoaøn chænh vôùi ñaày ñuû nhöõng hình thaùi yù thöùc cuûa noù trong moät neàn vaên hieán nhaân baûn. Ñaëc bieät xaõ hoäi ñoù ñaõ chöùng toû nhöõng hình thaùi yù thöùc trong quan heä xaõ hoäi vôùi nhöõng giaù trò ñaïo lyù, ñöôïc theå hieän qua nhöõng nghi leã mang bieåu töôïng ñaày tình ngöôøi nhö trong truyeàn thuyeát Traàu Cau. Vôùi moät xaõ hoäi ñöôïc giôùi thieäu nhö vaäy maø khoâng phaûi laø Vaên Lang, lieäu chuùng ta coù theå cho raèng: nhöõng con ngöôøi trong xaõ hoäi ñoù sinh hoaït raát thoâ sô “Taát caû ñeàu ôû traàn, nam ñoùng khoá, nöõ maëc vaùy” hay khoâng? Do ñoù, y phuïc chính thöùc vaø phoå bieán trong xaõ hoäi Vaên Lang, chaéc chaén phaûi phuø hôïp vôùi nhöõng caùi maø xaõ hoäi ñoù ñaõ coù. Töùc laø phaûi coù y phuïc ñaày ñuû trong sinh hoaït xaõ hoäi, vaø ôû taàng lôùp laõnh ñaïo phaûi coù nhöõng trang phuïc ñuû ñeå chöùng toû söï trang troïng trong nhöõng nghi leã quoác gia. Ñeå chöùng minh cho nhaän ñònh treân, xin baïn ñoïc so saùnh nhöõng böùc veõ vaø phaàn trình baøy sau ñaây. 169
- Hình treân ñaõ ñöôïc trình baøy moät laàn ngay caïnh phaàn trích laïi trong Lónh Nam chích quaùi veà söï tích Ñaàm Nhaát Daï, chaéc chaén coù theå minh hoïa cho sinh hoaït cuûa Chöû Ñoàng Töû khi chöa moà coâi cha trong caâu chuyeän töø thôøi Huøng Vöông naøy. Nhöng noù laïi ñöôïc cheùp laïi töø cuoán Kyù hoïa Vieät Nam ñaàu theá kyû 20 (Nxb Treû 1989 - Nguyeãn Maïnh Huøng giôùi thieäu). Ñaây laø coâng trình söu taàm cuûa moät hoïc giaû ngöôøi Phaùp coù teân laø Henri Joseph Oger (saùch ñaõ daãn). Noùi moät caùch khaùc, ngay ôû theá kyû 20 naøy ngöôøi ta vaãn ôû traàn ñoùng khoá , nhöng ñoù khoâng phaûi laø y phuïc phoå bieán trong sinh hoaït xaõ hoäi ôû thôøi gian naøy. 170
- Hình lôùn trong trang naøy maø baïn ñang xem laø böùc tranh daân gian noåi tieáng: “Ñaùnh ghen”, thuoäc doøng tranh daân gian cuûa laøng Ñoâng Hoà, moät laøng tranh coù lòch söû toàn taïi khoaûng 400 naêm. Ñoù laø böùc tranh giaøu tính nhaân baûn, theå hieän ôû hình ngöôøi con chaép tay laïy cha meï. Hình aûnh hai ngöôøi phuï nöõ trong tranh tuy khoâng thuoäc thôøi Huøng Vöông, nhöng baïn ñoïc coù theå so saùnh vôùi böùc tranh minh hoïa veà y phuïc 171
- thôøi Huøng Vöông ôû goùc treân beân traùi, ñöôïc in laïi trong cuoán Lòch söû Vieät Nam baèng tranh (Nxb Treû 1996, taäp 3). Chaéc chaén baïn seõ ngaïc nhieân veà söï töông töï cuûa ngöôøi phuï nöõ trong hai tranh. Ñöông nhieân böùc tranh minh hoïa trong cuoán Lòch söû Vieät Nam baèng tranh khoâng phaûn aùnh söï thaät veà y phuïc phoå bieán trong sinh hoaït cuûa thôøi Huøng Vöông. Hình beân traùi maø caùc baïn ñang xem laø moät hình gheùp goàm: moät cuïm hình mieâu taû chieác caùn dao baèng ñoàng cuûa thôøi Huøng Vöông, coù nieân ñaïi ñöôïc xaùc ñònh laø 300 naêm tr.CN, ñöôïc tìm thaáy ôû Laõ n g Ngaâ m – Haø Baé c treân coù taïc ngöôøi phuï nöõ vôù i y phuï c thôø i Huø n g Vöông (Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam, saùch ñaõ daãn) vaø hình veõ mieâu taû y phuïc cuûa moät phuï nöõ mieàn Baé c do ngöôø i vieá t theå hieän, ñöôïc gheùp beân caïnh cuïm hình naøy ñeå baïn ñoïc tieän so saùnh. Kieåu y phuïc cuûa hình veõ naøy tuy khoâng coøn phoå bieán, nhöng baïn vaãn coù theå gaëp ôû moät baø giaø cao tuoåi soáng trong moät vuøng noâng thoân xa thaønh thò naøo ñoù ôû mieàn Baéc Vieät Nam, ngay trong naêm 2002 naøy. Ñoù laø theá heä cuoái cuøng naèm treân voõng ru con, baèng caùch keå laïi nhöõng caâu chuyeän coå tích töø thôøi xa xöa vaø truyeàn thuyeát veà moät nöôùc Vaên Lang – nôi coäi nguoàn cuûa ngöôøi Vieät – tröôùc khi nhöôøng laïi cho nhöõng phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng vaø nhöõng nhaø thoâng thaùi noùi laïi veà nhöõng caâu chuyeän cuûa hoï. Qua nhöõng hình aûnh minh hoïa ñaõ trình baøy vôùi baïn ñoïc phaàn treân, nhaèm theå hieän moät yù nieäm laø: töø 2300 naêm qua trôû laïi ñaây – veà 172
- caên baûn – hình thöùc y phuïc phoå bieán trong daân gian khoâng coù söï thay ñoåi ñaùng keå. Ñaëc bieät laø thôøi gian soâi ñoäng vaø u toái nhaát trong lòch söû Vieät Nam, ñoù laø 1000 naêm bò ñoâ hoä vôùi aâm möu ñoàng hoùa khoác lieät döôùi thôøi Baéc thuoäc. Do ñoù, hoaøn toaøn coù cô sôû ñeå cho raèng: keå töø luùc xuaát hieän chieác caùn dao baèng ñoàng – theå hieän y phuïc töø thôøi Huøng Vöông 300 naêm tr.CN – trôû veà tröôùc, cuõng khoâng coù thay ñoåi laø bao nhieâu. Nhö vaäy, coù theå khaúng ñònh: döôùi thôøi Huøng Vöông, oâng cha ta ñaõ coù nhöõng y phuïc töông töï nhö y phuïc phoå bieán cuûa ngöôøi Vieät tröôùc thôøi Trònh – Nguyeãn phaân tranh. Xin baïn ñoïc tieáp tuïc so saùnh nhöõng hình döôùi ñaây ñeå minh hoïa y phuïc cuûa taàng lôùp treân trong xaõ hoäi Vaên Lang vaø tìm veà nguoàn goác y phuïc cuûa ngöôøi Laïc Vieät: Hình treân maø baïn ñoïc ñang coi ñöôïc cheùp laïi töø boä truyeän tranh Tam quoác dieãn nghóa do caùc hoïa só Trung Quoác thöïc hieän, nhaø xuaát baûn Muõi Caø Mau in laïi vaøo naêm 1995, troïn boä 30 taäp. Ñaây laø hình thöù 3795 trong taäp 16. Hình ngöôøi noåi baät trong tranh beân chính laø Taøo Thaùo (155 – 220 sau CN). 173
- Hình ngöôøi beân traùi cuïm tranh treân cuõng ñöôïc sao laïi töø boä truyeän tranh “Tam Quoác dieãn nghóa” noùi treân (tranh thöù 2967, taäp 12). Ñoù chính laø Toân Quyeàn (182 – 252 sau CN). Hình ngöôøi phuï nöõ ôû giöõa cuïm tranh naøy chính laø Toân Phu Nhaân, em gaùi Toân Quyeàn, vôï Löu Bò cuõng ñöôïc cheùp laïi töø boä truyeän tranh treân. Baïn haõy so saùnh y phuïc cuûa taát caû nhöõng nhaân vaät Tam Quoác trong caùc tranh treân vôùi hình ngöôøi treân caùn dao baèng ñoàng cuûa thôøi Huøng Vöông (tö lieäu trong saùch Thôøi ñaïi Huøng Vöông, Nxb Khoa hoïc Xaõ hoäi Haø Noäi 1995). Baïn seõ thaáy moät söï töông töï trong y phuïc. Chæ coù khaùc chaêng laø tay aùo thuïng cuûa caùc nhaân vaät Tam Quoác vaø tay aùo boù cuûa hình ngöôøi treân caùn dao ñoàng; coøn phaàn y phuïc gaàn nhö hoaøn toaøn gioáng nhau. Neáu nhö y phuïc cuûa caùc baäc vöông giaû thôøi Tam Quoác khoâng phaûi laø baét chöôùc y phuïc thôøi Huøng Vöông; thì chaéc chaén y phuïc cuûa coâ gaùi ôû treân caùn dao ñoàng thôøi Huøng Vöông khoâng theå baét chöôùc caùc nhaân vaät Tam Quoác. Bôûi vì, chieác caùn dao naøy coù nieân ñaïi tröôùc thôøi Tam Quoác ít nhaát 500 naêm. Veà y phuïc cuûa taàng lôùp treân trong xaõ hoäi Vaên Lang, ngöôøi vieát xin ñöôïc trình baøy moät ñoaïn trích daãn trong kinh Thö. Kinh Thö laø moät tröôùc taùc töø tröôùc ñeán nay vaãn ñöôïc coi laø saûn phaåm cuûa neàn vaên minh Trung Hoa, nhöng laïi coù raát nhieàu daáu aán chöùng toû thuoäc veà neàn vaên minh Vaên Lang. Daáu aán ñaàu tieân cuûa ngöôøi Laïc Vieät trong kinh Thö ñöôïc chöùng minh trong saùch naøy chính laø Hoàng phaïm cöûu truø, baûn hieán phaùp ñaàu tieân cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Ñoaïn trích daãn sau ñaây – lieân quan ñeán y phuïc daân toäc thôøi Huøng Vöông – ñöôïc trích trong cuoán 174
- “Thöôïng Thö – saùch ghi cheùp thôøi thöôïng coå” (baûn dòch Voõ Ngoïc Lieân, Traàn Kieát Huøng. Nxb Ñoàng Nai 1996, trang 156). Ba loaïi nhö maët trôøi, maët traêng, caùc vì tinh tuù thì laøm tinh kyø, roàng chæ y phuïc cuûa vua, hoå chæ y phuïc cuûa ñaïi thaàn theo söï phaân bieät ba loaïi y phuïc khaùc nhau: coån mieän (cuûa vua), teä mieän, tuyeät mòch. Teân cuûa ba loaïi quaàn aùo laø döïa vaøo hình veõ treân y phuïc maø goïi, nhö “coån” thì coù long coån, coån mieän coù chín baäc trong ñoù coù long coån ñöùng ñaàu. Teä töùc laø chim tró, teä trieàu coù baûy loaïi trong ñoù coù hoå ñöùng ñaàu. Qua ñoaïn vaên treân thì baïn ñoïc nhaän thaáy raèng “coån mieän” (töùc laø muõ cuûa vua) coù chín baäc. trong ñoù long coån ñöùng ñaàu; teä mieän töùc laø caùi muõ coù hình chim tró cuûa caùc quan ñoäi. Veà hình aûnh muõ coù hình töôïng roàng cuûa vua vaø muõ coù hình chim tró cuûa caùc quan – oaùi oaêm thay – laïi ñöôïc chöùng toû treân troáng ñoàng cuûa neàn vaên minh Vaên Lang. Xin baïn ñoïc xem laïi hình veõ sau ñaây. Hình treân ñaõ ñöôïc daãn chöùng trong phaàn “Moät heä thoáng chöõ vieát chính thöùc cuûa neàn vaên minh Vaên Lang” vôùi hình aûnh ngöôøi ñang ñoïc vaên baûn. Baïn ñoïc deã daøng nhaän thaáy, treân muõ cuûa nhöõng hình ngöôøi treân troáng ñoàng naøy theå hieän chieác ñaàu roàng vaø ñaàu chim phöôïng ñaõ ñöôïc caùch ñieäu (raát lôùn, raát roõ neùt, raát deã nhìn) ñeå chöùng toû ñòa vò cuûa ngöôøi ñoù. Neáu nhö hình veõ treân troáng ñoàng vaø nhöõng vaán ñeà y phuïc cuûa vöông trieàu noùi treân trong kinh Thö chæ laø moät laàn truøng hôïp duy nhaát, thì coù theå coi ñoù laø moät hieän töôïng ngaãu nhieân. Nhöng vaán ñeà laïi khoâng phaûi ñôn giaûn nhö vaäy! Khi maø moät thieân ñöôïc coi laø quan troïng nhaát cuûa kinh Thö: thieân Hoàng phaïm, laïi hoaøn toaøn mang noäi dung cuûa ngöôøi Laïc Vieät vaø cuõng khoâng chæ döøng laïi ôû ñaáy. Ngöôøi vieát xin ñöôïc ñaët vaán ñeà ñeå caùc baäc trí giaû minh xeùt vôùi ñoaïn trích daãn sau ñaây (Vieät Lyù Toá Nguyeân, Kim Ñònh 1971): 175
- Trong maáy thieân ñaàu kinh Thö chöõ “Vieát” cuõng ñoïc vaø vieát laø “Vieät”. “Vieát nhöôïc keâ coå” cuõng laø “Vieät nhöôïc keâ coå” [ = ]. Caùc nhaø chuù giaûi laâu ñôøi nhaát nhö Maõ Dung vaø Khoång An Quoác cuõng chæ giaûi nghóa raèng ñoù laø caâu noùi giaùo ñaàu (phaùt ngöõ töø) nhöng khoâng ñöa ra lyù do taïi sao laïi duøng caâu ñoù, taïi sao chöõ vieát vôùi Vieät laïi duøng laãn loän... Vì theá maø coù caâu laäp lôø môû ñaàu “Vieät nhöôïc keâ coå”. Caû Maõ Dung laãn Khoång An Quoác ñeàu cho chöõ “nhöôïc” laø thuaän, chöõ “keâ” laø khaûo. Vì theá caâu treân coù nghóa raèng: “Ngöôøi Vieät thuaän theo yù vua xin keâ cöùu vieäc coå xöa”. Neáu noùi “Vieát nhöôïc keâ coå” thì ra caâu vaên thieáu chuû töø. Coøn khi thay vaøo baèng chöõ Vieät thì coù chuû töø laø ngöôøi Vieät, nhöng phaûi caùi phieàn laø ghi coâng ngöôøi Vieät vaøo ñaàu kinh Thö khoâng tieän, neân cho raèng chöõ “Vieät” vôùi “Vieát” nhö nhau...” Qua phaàn trích daãn cuûa oâng Kim Ñònh, ngöôøi vieát khoâng nghó raèng: “Vieät nhöôïc keâ coå” töùc laø “Ngöôøi Vieät thuaän theo yù vua xin keâ cöùu vieäc coå xöa” vaø “ngöôøi Vieät coù coâng cheùp laïi kinh Thö cho neàn vaên minh Trung Hoa”. Töø nhöõng söï phaân tích trong saùch naøy veà neàn vaên minh Vaên Lang qua nhöõng coå thö Trung Hoa, hoaøn toaøn coù cô sôû ñeå ñaët moät daáu hoûi hoaøi nghi veà nguoàn goác ñích thöïc cuûa kinh Thö. Phaûi chaêng boä saùch noåi tieáng naøy coù nguoàn goác töø neàn vaên minh Vaên Lang? Nhö vaäy, vôùi nhöõng daáu chöùng cuûa vaên minh Vaên Lang trong kinh Thö, hoaøn toaøn khoâng theå cho raèng: y phuïc cuûa caùc vò vua thôøi Nghieâu, Thuaán truøng hôïp moät caùch ngaãu nhieân vôùi nhöõng hình aûnh treân troáng ñoàng. Hieän töôïng naøy chæ coù theå nhaän xeùt moät caùch hôïp lyù raèng: y phuïc cuûa vöông trieàu ñöôïc nhaéc tôùi trong kinh Thö, chính laø y phuïc cuûa vöông trieàu Vaên Lang. Vieäc gaùn gheùp cho vua Nghieâu, Thuaán cheá taùc ra y phuïc cuõng gioáng nhö söï gaùn gheùp nhöõng hoïc thuaät cuûa vaên minh Vaên Lang cho caùc vò vua coå ñaïi Trung Hoa, khi nhöõng hình aûnh cuûa y phuïc vöông trieàu laïi ñöôïc theå hieän treân troáng ñoàng Laïc Vieät. Neáu theo quan nieäm môùi cho raèng: thôøi Huøng Vöông chæ toàn taïi khoaûng vaøi traêm naêm (theá kyû thöù VII tr.CN) vaø ñòa baøn nöôùc Vaên Lang chæ voûn veïn ôû mieàn Baéc Vieät Nam, thì seõ khoâng theå lieân heä vaø coù söï minh chöùng moät caùch chaët cheõ veà söï lieân quan giöõa y phuïc treân troáng ñoàng Laïc Vieät vôùi vöông trieàu cuûa vua Nghieâu (khoaûng 2000 tr.CN) theå hieän trong kinh Thö; bôûi moät khoaûng caùch haøng vaïn daëm veà ñòa lyù vaø haøng thieân nieân kyû veà thôøi gian. Trôû laïi vaán ñeà y phuïc, qua söï so saùnh treân cho thaáy: söï coù maët cuûa vua Nghieâu (2253 tr.CN) trong vieäc quy ñònh y phuïc vöông trieàu, gaén vôùi hình aûnh treân troáng ñoàng Laïc Vieät (laø moät di vaät khaûo coå), ñaõ 176
- chöùng toû moät caùch saéc xaûo raèng: neàn vaên minh Vaên Lang khoâng nhöõng ñaõ cheá taùc ra y phuïc phoå bieán cho con ngöôøi trong xaõ hoäi, maø ôû taàng lôùp treân ñaõ coù nhöõng y phuïc theå hieän söï trang troïng trong nghi leã quoác gia vaø söï phaân bieät ngoâi thöù. Ñieàu naøy minh chöùng boå xung cho nhöõng vaán ñeà ñöôïc ñaët ra ôû nhöõng phaàn treân vaø coù söï lieân heä tieáp noái nhö sau: @ Hình ngöôøi treân troáng ñoàng maø giaùo sö Nguyeãn Khaéc Thuaàn cho raèng: “hình ngöôøi ñang muùa” thöïc ra ñaây laø hình aûnh theå hieän nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Vaên Lang ñang thöïc hieän nhöõng nghi leã quoác gia. Ñieàu naøy ñöôïc minh chöùng qua hình aûnh ñaàu roàng vaø ñaàu chim phöôïng treân nhöõng chieác muõ cuûa caùc ngaøi ñang ñoäi. @ Töø ñoù ñaët vaán ñeà: Hình chöõ nhaät ñöôïc caùch ñieäu treân tay caùc ngaøi chính laø nhöõng vaên baûn ñöôïc ñoïc trong khi høaønh leã. Tính vaên baûn ñöôïc chöùng toû baèng neáp gaáp phía treân goùc hình chöõ nhaät. Giaû thuyeát naøy boå sung vieäc minh chöùng cho söï toàn taïi moät heä thoáng chöõ vieát cuûa ngöôøi Laïc Vieät. @ Söï toàn taïi hình aûnh nhöõng ngöôøi ñöùng ñaàu nhaø nöôùc Vaên Lang treân troáng ñoàng laø: Vua = ñoäi muõ coù hình ñaàu roàng; ñaïi thaàn = ñoäi muõ gaén hình chim phöôïng, ñaõ khaúng ñònh söï toàn taïi moät nhaø nöôùc coù toå chöùc chaët cheõ ôû thôøi coå ñaïi, töông töï nhö caùc quoác gia coå ñaïi huøng maïnh khaùc vaøo thôøi baáy giôø. Chính nhöõng y phuïc ñaõ toàn taïi haøng thieân nieân kyû tröôùc Coâng nguyeân trong neàn vaên minh Vaên Lang, ñaõ trôû thaønh caên nguyeân cho baûn saéc vaên hoùa theå hieän trong y phuïc truyeàn thoáng cuûa ngöôøi Vieät Nam hieän nay. Nhöõng laäp luaän vaø hình aûnh minh hoïa veà y phuïc thôøi Huøng Vöông ôû treân ñöôïc boå trôï baèng moät phaùt hieän cuûa ngaønh khaûo coå nhö sau: 19.2.1.1 Tröôùc heát, ñoù laø tô taèm. Cuøng vôùi ngheà troàng luùa, ngheà taèm tang coù töø raát sôùm. Trong nhöõng di chæ khaûo coå thuoäc haäu kyø ñaù môùi caùch ñaây khoaûng 5000 naêm (nhö di chæ Baàu Troù), ñaõ thaáy coù daáu veát cuûa vaûi, coù doïi xe chæ baèng ñaát nung. Ñeán giai ñoaïn Ñoâng Sôn (caùch nay khoaûng 3000 - 2500 naêm), hình ngöôøi treân troáng ñoàng ñeàu maëc aùo, vaùy vaø ñoùng khoá. Caáy luùa vaø troàng daâu, noâng vaø tang - ñoù laø hai coâng vieäc chuû yeáu luoân gaén lieàn nhau cuûa neàn noâng nghieäp Vieät Nam. Ngöôøi Haùn töø xöa cuõng luoân xem ñoù laø hai ñaëc ñieåm tieâu bieåu nhaát cuûa vaên hoùa phöông Nam: ñoù chính laø hai ñaëc ñieåm ñaàu tieân maø Töø Tuøng Thaïch keå ñeán trong cuoán Vieät giang 177
- löu vöïc nhaân daân (Kim Ñònh 1971a: 108); trong chöõ “Man” maø ngöôøi Haùn duøng ñeå chæ ngöôøi phöông Nam coù chöùa boä truøng chæ con taèm. (Tìm veà baûn saéc vaên hoùa Vieät Nam - saùch ñaõ daãn) Qua söï trình baøy ôû treân ñi ñeán moät söï nhaän xeùt raèng: nhöõng hình aûnh con ngöôøi ôû traàn ñoùng khoá, neáu nhö coù ñöôïc nhaéc tôùi trong caùc di vaät coù töø thôøi Huøng Vöông thì ñoù chæ laø theå hieän hình aûnh cuûa leã hoäi, hoaëc mieâu taû caûnh ñang laøm vieäc. Böùc tranh sau ñaây theå hieän leã hoäi daân gian coù töïa ñeà “Ñaùnh vaät” thuoäc doøng tranh Ñoâng Hoà, mieâu taû trang phuïc ngöôøi tham gia leã hoäi ôû traàn ñoùng khoá. nhöng chaéc chaén baïn ñoïc seõ khoâng nghó raèng y phuïc phoå bieán trong sinh hoaït xaõ hoäi ôû thôøi ñieåm xuaát hieän böùc tranh naøy ñeàu ôû traàn ñoùng khoá. Töông töï nhö voõ só Sumoâ cuûa Nhaät Baûn hieän ñaïi, nhöng ñieàu chaéc chaén laø y phuïc cuûa ngöôøi Nhaät Baûn hieän ñaïi khoâng phaûi laø y phuïc cuûa voõ só Sumoâ thöôïng ñaøi, töùc laø cuõng “ôû traàn ñoùng khoá”. Moät thôøi ñaïi ñaõ ñi vaøo huyeàn söû, chòu söï taøn phaù cuûa thôøi gian lòch söû haøng ngaøn naêm vôùi ñoäi quaân chinh phuïc cuûa caùc trieàu ñaïi phong kieán Baéc phöông. Nhöõng di vaät khaûo coå tìm ñöôïc thuoäc veà thôøi ñaïi naøy, khoâng coøn ñuû ñeå chöùng minh moät caùch saéc xaûo cho y phuïc phoå bieán cuûa con ngöôøi trong neàn vaên minh Vaên Lang. Nhöõng giaù trò vaên hoùa trong trang phuïc chæ coøn duy nhaát chieác caùn dao ñoàng theå hieän moät maãu y phuïc cuûa thôøi Huøng Vöông. Laøm sao coù theå tìm thaáy nhöõng boä 178
- quaàn aùo trong nhöõng ngoâi coå moä coù nieân ñaïi caùch ñaây vaøi thieân nieân kyû? Nhöng may maén thay! Söï chu ñaùo cuûa toå tieân ñaõ ñeå cho con chaùu coù nhöõng cô hoäi tìm veà coäi nguoàn cuûa neàn vaên hieán Vieät Nam. Ñoù laø nhöõng di saûn vaên hoaù coøn löu truyeàn trong daân gian vaø nhöõng tia saùng mong manh, môø aûo coøn soùt laïi trong nhöõng coå thö vaãn löu truyeàn haøng thieân nieân kyû. Do moät söï may maén, trong thôøi gian döï gioã Toå caùc vua Huøng 10 – 3 – Canh Thìn, ngöôøi vieát ñaõ tình côø phaùt hieän söï truøng khôùp nhöõng hình aûnh giöõa coå vaät thôøi caùc vua Huøng vôùi nhöõng di saûn vaên hoùa daân gian coøn laïi. Söï phaùt trieån minh chöùng tieáp noái vôùi tính hôïp lyù giöõa nhöõng hieän töôïng lieân quan, laø moät ñieàu kieän caàn yeáu chöùng toû khaû naêng phaûn aùnh thöïc teá cuûa giaû thuyeát veà y phuïc thôøi Huøng Vöông. Trong laàn xuaát baûn naøy, ngöôøi vieát xin ñöôïc tieáp tuïc trình baøy vôùi baïn ñoïc nhöõng söï phaùt hieän môùi veà y phuïc thôøi Huøng Vöông nhö sau: Trong saùch Luaän ngöõ, thieân Hieán vaán, khi nhaän xeùt veà vai troø cuûa Quaûn Troïng ñoái vôùi nöôùc Teà vaø aûnh höôûng cuûa noù tôùi xaõ hoäi Trung Hoa, chính ngaøi Khoång töû ñaõ noùi: “Neáu khoâng coù Quaûn Troïng thì chuùng ta phaûi buùi toùc vaø vaét vaït aùo beân taû nhö ngöôøi Man Di” (Baïn ñoïc coù theå tìm thaáy caâu noùi ñaõ daãn cuûa Khoång töû ôû treân trong haàu heát caùc saùch dòch ra Vieät ngöõ lieân quan ñeán Luaän Ngöõ, nhö: Luaän Ngöõ – thaùnh kinh cuûa ngöôøi Trung Hoa; Nxb Ñoàng Nai 1996, Hoà Só Hieäp bieân soaïn, Traàn Kieát Huøng hieäu ñính, trang 208; hoaëc ngay trong cuoán Lòch söû vaên minh Trung Hoa taùc giaû Witt Durant, do Nguyeãn Hieán Leâ dòch. Nxb Vaên Hoaù Thoâng Tin – 1997. trang 32 ...) Quaûn Troïng – töôùng quoác nöôùc Teà thôøi Xuaân Thu – soáng vaøo giai ñoaïn ñaàu theá kyû thöù 7 tröôùc Coâng nguyeân, khoâng roõ naêm sinh, maát naêm 654 tr.CN, ngöôøi ñöa nöôùc Teà trôû thaønh moät cöôøng quoác, baù chuû caùc chö haàu nhaø Chu. Ñaây laø thôøi ñieåm töông ñöông vôùi thôøi kyø maø haàu heát caùc nhaø nghieân cöùu caên cöù vaøo Vieät söû löôïc, cho raèng: Ñoù laø giai ñoaïn khôûi ñaàu cuûa thôøi Huøng Vöông. Vieät söû löôïc vieát: Vaøo thôøi Trang Vöông nhaø Chu (698 – 682 tr.CN), ôû boä Gia Ninh coù ngöôøi laï duøng aûo thuaät khuaát phuïc caùc boä laïc, töï xöng laø Huøng Vöông” 179
- Nhö vaäy, qua söï trích daãn ôû treân baïn ñoïc cuõng nhaän thaáy söï töông ñöông saùt sao veà nieân ñaïi cuûa thôøi Quaûn Troïng (maát naêm 654 tr.CN vaø thôøi Trang Vöông nhaø Chu: 698 – 682 tr.CN) vaø thôøi ñieåm laäp quoác cuûa caùc Vua Huøng theo caùi nhìn môùi. Thaät laø moät söï voâ lyù, khi chính Khoång töû giaùn tieáp thöøa nhaän moät neàn vaên minh phaùt trieån ôû ngay beân caïnh ñòa baøn cö truù cuûa ngöôøi Hoa Haï, coù khaû naêng aûnh höôûng ñeán söï phaùt trieån vaên hoùa cuûa neàn vaên minh naøy. Ñaõ coù nhaø nghieân cöùu cho raèng: ngöôøi Man di ôû phía Baéc Trung Quoác(?). Treân thöïc teá, trong caùc thö tòch coå chöõ Haùn chöa laàn naøo duøng töø “Man di” ñeå chæ gioáng ngöôøi phöông Baéc Trung Hoa. Ngöôïc laïi, trong caùc thö tòch coå chöõ Haùn, “Man di” laø töø ñöôïc duøng nhieàu laàn ñeå chæ ngöôøi Vieät. Töø “ngöôøi Man” trong caâu noùi cuûa Khoång töû khoâng phaûi laø moät danh töø chung ñeå chæ nhöõng toäc ngöôøi coù trình doä phaùt trieån khaùc nhau, cö nguï ôû mieàn Nam soâng Döông Töû. ÔÛ ñaây, Khoång töû ñaõ noùi ñeán neàn vaên minh Laïc Vieät. Ñeå chöùng toû ñieàu naøy, xin baïn ñoïc xem nhöõng hình di saûn vaên hoùa daân gian Vieät Nam sau ñaây: Hình aûnh maø ngöôøi vieát trình baøy vôùi baïn ñoïc ôû trang beân ñöôïc cheùp laïi töø taïp chí Heritagf soá thaùng 9/ 10 naêm 1996 cuûa Cuïc Haøng khoâng Vieät Nam. Hoaøn toaøn khoâng coù söû duïng kyõ thuaät vi tính ñeå laät ngöôïc laïi böùc tranh. Baïn ñoïc coù theå kieåm chöùng ñieàu naøy qua tay phaûi cuûa moät soá nhaân vaät cuøng ñöùng trong tranh. Chaéc chaén baïn ñoïc nhaän ra ngay: ñaây chính laø hình nhaân vaät trong caùc troø muùa roái nöôùc, moät ngheä thuaät daân gian ñoäc ñaùo cuûa ngöôøi Laïc Vieät. Baïn ñoïc cuõng thaáy vaït aùo cuûa nhaân vaät roái nöôùc naøy ôû phía beân “taû”(traùi). Ñeán ñaây, vaán ñeà ñöôïc ñaët ra tieáp tuïc laø: caên cöù vaøo ñaâu ñeå nhöõng ngheä nhaân roái nöôùc truyeàn thoáng taïc hình nhaân vaät coù vaït aùo beân “taû” naøy? Hieän töôïng caùc con roái nöôùc coùvaït aùo beân traùi laø moät söï ngaãu nhieân hay xuaát phaùt töø moät thöïc teá ñaõ toàn taïi töø coäi nguoàn vaên hoùa ñaõ saûn sinh ra noù? Khi ñaõ haøng ngaøn naêm troâi qua, chuùng ta quen nhìn vaït aùo caøi beân “höõu”, thì vaït aùo beân “taû” cuûa hình roái nöôùc lieân heä gì vôùi caâu cuûa Khoång töû trong saùch Luaän ngöõ: “Neáu khoâng coù Quaûn Troïng thì chuùng ta phaûi caøi vaït aùo beân taû vaø buùi toùc nhö ngöôøi Man di”. Nhöõng nhaân vaät roái nöôùc löu truyeàn trong daân gian, phaûi chaêng ñaõ phaûn aùnh thöïc teá y phuïc sinh hoaït cuûa thôøi kyø Huøng Vöông. Töø giaû thuyeát qua söï lieân heä treân ñöôïc minh chöùng tieáp noái qua nhöõng hình aûnh sau ñaây. 180
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học