Xem mẫu
- TRƯỜNG ĐẠI HỌC SÀI GÒN SAIGON UNIVERSITY TẠP CHÍ KHOA HỌC SCIENTIFIC JOURNAL ĐẠI HỌC SÀI GÒN OF SAIGON UNIVERSITY Số 76 (04/2021) No. 76 (04/2021) Email: tcdhsg@sgu.edu.vn ; Website: http://sj.sgu.edu.vn/ TRUYỆN NGẮN CÁC NHÀ VĂN NỮ TRONG BỐI CẢNH VĂN HỌC VIỆT NAM ĐƯƠNG ĐẠI Female writers’ short stories in the context of Vietnamese contemporary literature ThS.NCS. Trần Thị Hồng Nhung Trường Đại học Sài Gòn TÓM TẮT Bài viết tập trung làm rõ sự vận động, phát triển, vai trò và những đóng góp quan trọng của các tác giả truyện ngắn nữ trong bối cảnh văn học Việt Nam từ sau năm 1975. Những yếu tố nội sinh và ngoại sinh vận động mau lẹ, quyết liệt đã góp phần tạo nên thực thể văn học nữ mà trọng tâm là truyện ngắn của các tác giả nữ mang những đặc trưng nổi bật của quá trình đổi mới nền văn học dân tộc. Nhận diện quá trình đổi mới của truyện ngắn các nhà văn nữ sẽ cho thấy một trong những mạch nguồn quan trọng của đời sống văn chương, văn hóa đương đại. Từ khoá: truyện ngắn các nhà văn nữ, văn học đương đại, văn học Việt Nam ABSTRACT The article focuses on clarifying the movement, the development, the role and important contributions of female short story writer in the literary context of Vietnam after 1975. The rapid and drastic movement of endogenous and exogenous factors contributed to the creation of female literary entities, with the focus on short stories by female writers with outstanding features of the national literary renewal process. Identifying the renewal process of female writers’ short stories will reveal one of the important sources of contemporary literary and cultural life. Keywords: female writers’ short stories, contemporary literature, Vietnamese literature 1. Mở đầu học đương đại Việt Nam. Trong những Sau năm 1975, đất nước hòa bình, bước chuyển bộn bề của đổi mới, truyện thống nhất, văn học bước sang thời kỳ phát ngắn các nhà văn nữ đã nổi lên như một triển mới theo quy luật thời bình, nối tiếp hiện tượng văn hóa, xã hội và thẩm mĩ độc dòng mạch đổi mới đầu thế kỷ, từng bước đáo. Với sự lớn mạnh về lực lượng, sự hòa chung vào dòng chảy của văn học hiện quyết liệt, bản lĩnh trong sáng tạo, các cây đại thế giới. Trong hành trình đổi mới bút truyện ngắn nữ đã khẳng định được mạnh mẽ về ý thức văn hóa và hệ hình tư tiếng nói và vị thế quan trọng, không thể duy, truyện ngắn với ưu thế đặc biệt của thay thế trong văn học đương đại. Sự độc thể loại đã đóng vai trò then chốt, cùng với đáo và đóng góp của truyện ngắn các nhà tiểu thuyết tạo dựng trụ cột của nền văn văn nữ đương đại không chỉ thể hiện ở số Email: nhungsgu@gmail.com 110
- TRẦN THỊ HỒNG NHUNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN lượng tác giả, tác phẩm và sự chú ý, đón sự tiếp xúc mạnh mẽ, tương đối toàn diện đợi nồng nhiệt của độc giả mà chiều sâu với phương Tây, nền văn học dân tộc bước còn thể hiện ở sự trỗi dậy của một thực thể vào quá trình hiện đại hóa. Cùng với quá văn hóa nữ. Trong bài viết này, chúng tôi trình đấu tranh và giải phóng nữ giới trong tập trung xác định vị trí của truyện ngắn cuộc sống khỏi những trói buộc hàng trăm các nhà văn nữ trong đời sống văn học Việt năm của tư tưởng Khổng Mạnh, ở địa hạt Nam đương đại. văn học, vị thế của các tác giả nữ đã có 2. Nội dung những thay đổi nhất định cả về lượng và 2.1. Sự lớn mạnh về lực lượng và vai chất. Dù chưa hội tụ đủ các yếu tố cần thiết trò của các nhà văn nữ trong văn học Việt cho một cuộc cách mạng triệt để trong văn Nam đương đại học của giới nữ, nhưng rõ ràng, sự xuất Trước tiên cần khẳng định, sự trở lại hiện của Tương Phố, Thụy An, Anh Thơ, ấn tượng của truyện ngắn các nhà văn nữ Đạm Phương, Phan Thị Nga, Nguyễn Thị Việt Nam đương đại là hành trình đầy trắc Kiêm… với phổ rộng khắp từ thơ, truyện trở cùng những khúc quanh của lịch sử, ngắn, tiểu thuyết, phê bình văn học, với đồng thời là hiện tượng phù hợp quy luật. tâm thế của loại hình tác giả khác biệt so Thời trung đại, trong không gian văn hóa với truyền thống là bước tiến đáng kể trong phương Đông, các tác giả nữ hoàn toàn lép hành trình khẳng định mình của các tác giả vế trước nam giới. Không chỉ biểu hiện ở nữ. Tiếng nói nữ giới trong văn học giai sự áp đảo gần như tuyệt đối của lực lượng đoạn này tuy chưa trở thành tư trào đánh các tác giả nam giới mà điều quan trọng dấu và khẳng định nhân vị giới trong công hơn, số lượng ít ỏi các tác giả nữ cũng cuộc khởi đầu của tiến trình hiện đại hóa không có được tiếng nói mang bản sắc của nhưng đã có những đổi mới tự thân quan giới mình. Chúng tôi đồng tình với Trần trọng so với truyền thống. Những vấn đề Thiện Khanh khi nhận định: “Sự mất tiếng con người cá nhân mang bản sắc giới nữ nói của người nữ trong văn học không phải cũng đã bắt đầu được khai thác, hướng tới chỉ ở chỗ: không được cất lời mà còn là khát vọng giải phóng con người khỏi không có ngôn ngữ thế giới quan riêng, những ràng buộc của lễ giáo phong kiến. cách định nghĩa, giải thích riêng, lời nói Đó là những nền móng đầu tiên quan trọng không có giá trị”(Trần Thiện Khanh, 2016, cho sự vận động, phát triển và khẳng định tr.172). Bởi vậy, hầu hết các tác giả nữ vai trò của văn học nữ trong tiến trình hiện trong văn học trung đại như Lý Ngọc Kiều, đại hóa nền văn học Việt Nam. Từ năm Ỷ Lan, Ngô Chi Lan, Đoàn Thị Điểm, 1945 đến năm 1975, văn học đồng hành Phạm Lam Anh, Lê Ngọc Hân, Trương Thị cùng dân tộc trong cuộc trường chinh lịch Trong, Nguyễn Trinh Thận, Bà Huyện sử, đấu tranh giải phóng dân tộc. Quá trình Thanh Quan, Nguyễn Tĩnh Hòa, Nguyễn hiện đại hóa văn học được tiếp tục với sự Thị Nhược Bích đều nói bằng ngôn ngữ hợp lưu của các khuynh hướng trong giai của giới nam, trong khuôn khổ vận hành đoạn trước đó. Các nhà văn nữ đã bước của diễn ngôn văn học trung đại. Đó là lý tiếp con đường của các bậc tiền bối trong do mà Phan Khôi đã khẳng định 10 thế kỷ giai đoạn trước, vươn lên trưởng thành và văn học trung đại, vị thế của các tác giả nữ có những đóng góp tích cực cho đời sống là “rỗng” và “lép”. Đến đầu thế kỷ XX, với văn học dân tộc. Những cây bút trưởng 111
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021) thành cùng cuộc chiến như Vũ Thị Thiếu Mai, Ngọc Trai, Đặng Anh Đào, Thường, Nguyễn Thị Ngọc Tú, Dương Thị Vân Thanh, Lê Thị Đức Hạnh, Lộc Phương Xuân Quý, Nguyễn Thị Như Trang, Lê Thủy, Mai Hương, Nguyễn Bích Thu, Tôn Minh Khuê… đã khẳng định được tên tuổi, Phương Lan, Tôn Thảo Miên, Trần Thị phong cách và có những đóng góp đáng Hồng Vân, Nguyễn Thị Huế, Lê Phong trân trọng cho nền văn học. Tuy nhiên, Tuyết, Lê Dục Tú, Trần Thị An, Đặng Thị trong bối cảnh “bầu khí quyển sử thi” bao Hảo, Nguyễn Thị Bình, Phạm Thị Tú trùm đời sống văn học, dễ hiểu khi đội ngũ Châu, Trần Thị Băng Thanh, Phan Diễm tác giả nữ vừa “lép vế” về số lượng so với Phương, Trần Huyền Sâm, Bùi Thị Thiên đội ngũ tác giả nam, đồng thời cũng không Thai, Đỗ Hải Ninh, Lê Thị Hương Thủy, thể trực diện cất tiếng nói và phát huy hết Cao Kim Lan, Hồ Khánh Vân, Tái Phan sở trường mang đặc trưng giới nữ. Dòng Vàng Anh, Trần Lê Hoa Tranh, Đoàn Thị chảy mới khai thông của nỗ lực khẳng định Thu Vân, Nguyễn Thị Ngọc Minh, Hoàng nhân vị giới trong giai đoạn trước, ở một Cẩm Giang, Nguyễn Thị Như Trang.v.v. khía cạnh nào đó, đã không được thúc đẩy Trong sáng tác, ở tất cả các thể loại, các trong giai đoạn này. Những quan niệm và nhà văn nữ đều lưu lại những tiếng nói thể nghiệm nghệ thuật vốn là đặc trưng và quan trọng, đột phá trên hành trình đổi ưu thế của giới nữ đã tạm gác lại để hòa mới. Trong thơ, các nhà thơ nữ đã thể chung vào dòng chảy văn học trực tiếp nghiệm những cách tân quan trọng theo tham gia đấu tranh giải phóng dân tộc, nhiều khuynh hướng, tạo được bản sắc thống nhất đất nước. Như vậy, việc từng riêng với các tên tuổi như Phan Thị Thanh bước khẳng định đóng góp của những cây Nhàn, Ý Nhi, Lâm Thị Mỹ Dạ, Lê Thị bút nữ từ đầu thế kỷ XX đến năm 1975 Mây, Dư Thị Hoàn, Đinh Thị Thu Vân, song hành cùng quá trình hiện đại hóa nền Đoàn Thị Lam Luyến, Bùi Kim Anh, Thảo văn học, trong bối cảnh lịch sử đặc biệt. Dù Phương, Thúy Nga, Phạm Thị Ngọc Liên, chưa có những bứt phá thực sự mạnh mẽ Anh Hồng, Ly Hoàng Ly, Vi Thùy Linh, để khẳng định vị thế nhưng đây là những Phan Huyền Thư, Đinh Thị Như Thúy, tiền đề quan trọng cho sự phát triển ở giai Bình Nguyên Trang, Đoàn Ngọc Thu, đoạn sau. Khương Hà, Nguyễn Thị Đạo Tỉnh, Từ sau năm 1975, đặc biệt là sau năm Nguyệt Phạm, Thanh Xuân, Ngô Thị Hạnh, 1986, trong bối cảnh lịch sử, văn hóa mới, Nguyễn Ngọc Minh Châu, Đào Phong Lan, lực lượng sáng tác của các cây bút nữ có Lê Thùy Vân, Phạm Phong Lan, Đinh Thu bước phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và Thủy, v.v. Tuy nhiên, những dấu ấn đậm chất lượng với sự bổ sung, nối tiếp của các nét nhất của các nhà văn nữ được khẳng thế hệ. Ở hầu hết các lĩnh vực, từ sáng tác định ở địa hạt văn xuôi mà tiêu biểu là tiểu đến lý luận, phê bình, dịch thuật, các nhà thuyết và truyện ngắn. Có nhiều tác giả thử văn nữ đều có những đóng góp quan trọng, sức mình ở cả hai thể loại và đều đạt được trực tiếp tạo nên diện mạo của văn học Việt những thành tựu quan trọng như Đoàn Lê, Nam thời kỳ đổi mới. Trong lĩnh vực lý Lý Lan, Phạm Thị Hoài, Y Ban, Trần Thùy luận, phê bình, dịch thuật, các cây bút nữ Mai, Võ Thị Hảo, Võ Thị Xuân Hà, v.v. đã nhanh chóng chiếm lĩnh và khẳng định Và trong tương quan tổng thể, truyện ngắn vị trí của mình với lực lượng đông đảo như chính là địa hạt phát huy được tối đa sở 112
- TRẦN THỊ HỒNG NHUNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN trường, sức mạnh và những đóng góp của trong nghiên cứu trường hợp của tác giả các tác giả nữ. Đây có thể xem là sự gặp gỡ Bùi Việt Thắng, khi khảo sát hơn 100 cây đầy cơ duyên giữa những yếu tố khách bút truyện ngắn trẻ trong 100 số báo Văn quan và sự vận động nội tại của văn học nữ nghệ Trẻ, đã cho ra kết luận thú vị: “Đã Việt Nam đương đại. hình thành một tỉ lệ giữa “phái yếu” và Ở thể loại truyện ngắn, những cây bút “phái mày râu” là 2/3 - một tỉ lệ đáng gờm đã thành danh trong giai đoạn trước đã bởi nhìn vào đó sẽ thấy truyện ngắn trẻ mạnh dạn đổi mới tư duy và lối viết, trở hôm nay và văn chương nói chung” mang thành những người mở đường của đổi mới, gương mặt nữ” (Bùi Việt Thắng, 1999, như Nguyễn Thị Ngọc Tú, Nguyễn Thị tr.206). Sự hợp thành của đông đảo, nhiều Như Trang, Lê Minh Khuê, v.v. Ngay sau thế hệ nối tiếp đã tạo thành lực lượng hùng giải phóng, ở “đêm trước” của đổi mới, hậu các cây bút truyện ngắn nữ, làm nên một số cây bút truyện ngắn nữ đã xuất hiện diện mạo chưa từng có trong lịch sử, là cơ và ghi dấu ấn, trở thành một trong những sở trực tiếp tạo nên tư trào văn học nữ mũi nhọn xung kích đổi mới như Phạm Thị trong văn học Việt Nam đương đại. Minh Thư, Dương Thu Hương, Ngô Thị 2.2. Vị thế của truyện ngắn các nhà Kim Cúc, Dạ Ngân, v.v. Những dấu hiệu văn nữ trong văn học Việt Nam đương tích cực và dự báo về một giai đoạn đổi đại mới sôi động, quyết liệt của các nhà văn nữ Cùng với sự lớn mạnh về lực lượng, đã sớm trở thành hiện thực với sự tiếp sức các cây bút truyện ngắn nữ giai đoạn này của các thế hệ tiếp nối. đã từng bước xác lập được tư duy nghệ Từ sau năm 1986 đến những năm cuối thuật và lối viết riêng, hoàn toàn chủ động thế kỷ XX, hàng loạt các cây bút truyện và độc lập. Đây là một bước tiến dài, là sự ngắn nữ đã ghi dấu ấn đậm nét với những khẳng định lần đầu tiên trong lịch sử văn tiếng nói mang âm sắc độc đáo. Các nhà học nữ Việt Nam nói chung, truyện ngắn văn Phạm Thị Minh Thư, Dạ Ngân, Phạm nữ nói riêng. Hầu hết các cây bút truyện Thị Hoài, Trần Thị Trường, Ngô Thị Kim ngắn nữ đều thể hiện tuyên ngôn nghệ Cúc, Nguyễn Thị Ấm, Đoàn Lê, Y Ban, thuật của mình, cho thấy sự tiếp cận và nỗ Nguyễn Thị Thu Huệ, Phan Thị Vàng Anh, lực xóa bỏ hoàn toàn ranh giới, rào cản để Lý Lan, Võ Thị Xuân Hà, Trần Thùy khẳng định vị thế tương xứng trên văn đàn. Mai… đã mang đến những đóng góp quan Dù mỗi người có quan niệm riêng, nhưng trọng, không hề kém so với các nhà văn điểm chung giữa họ là tinh thần khẳng định nam trong hành trình đổi mới thể loại nhân vị giới, ý thức đầy đủ về sở trường và truyện ngắn. Từ đầu thế kỷ XXI đến nay, những đóng góp của giới nữ cho cách tân các cây bút truyện ngắn nữ đã kịp thời truyện ngắn. Họ hiểu rõ sứ mệnh và thế được bổ sung bởi lực lượng hùng hậu của mạnh của mình khi cầm bút, quyết liệt, các cây bút trẻ sinh ra và lớn lên sau chiến kiên trì sáng tạo bằng cái nhìn nội cảm tranh như Đỗ Hoàng Diệu, Nguyễn Ngọc bằng những trải nghiệm sống riêng có, đặc Tư, Đỗ Bích Thúy, Di Li, Phan Hồn Nhiên, sắc so với các đồng nghiệp nam. Điều đó Dương Thụy, Lynh Bacardi, Nguyễn Thúy cho thấy tinh thần chủ động, sẵn sàng nhập Hằng, Ngọc Cầm Dương, Nguyễn Quỳnh cuộc, chấp nhận thử thách đồng thời cũng Trang, v.v. Chỉ xét riêng về mặt số lượng, là sự tự ý thức đầy đủ về điểm mạnh, giới 113
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021) hạn của các tác giả truyện ngắn nữ. Đây là thành “phần tinh túy làm nên bản lai diện tiền đề quan trọng để những nỗ lực cách mục” của văn học Việt Nam đương đại nói tân, khẳng định vị thế của các cây bút chung, thể loại truyện ngắn nói riêng. Mặc truyện ngắn nữ trong dòng chảy của nền dù các tác giả nữ thời kỳ này ít nhiều đã văn học Việt Nam đương đại. mang đến làn gió mới với cách nhìn mang Với sự lớn mạnh về lực lượng sáng tác, đặc trưng giới nhưng một số tác phẩm nổi truyện ngắn các nhà văn nữ đương đại đã bật như Hoa rừng của Dương Thị Xuân dần từng bước khẳng định được vị trí, vai Quý, Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh trò quan trọng, không thể thay thế, trực tiếp Khuê, Bám biển của Nguyễn Thị Cẩm kiến tạo diện mạo thể loại truyện ngắn nói Thạch, Cái hom giỏ của Vũ Thị Thường... riêng, văn học Việt Nam đương đại nói vẫn nằm hoàn toàn trong tư duy sử thi, chung. Từ những tác động nhiều chiều của chưa tạo được những cách tân tư duy và lối bối cảnh lịch sử, văn hóa, thẩm mĩ, truyện viết. Để rồi khi bước sang thời kỳ mới, khi ngắn trở thành xu hướng lựa chọn của cả những điều kiện hội tụ đủ, truyện ngắn các nền văn học. Và trong sự phát triển bề bộn, nhà văn nữ đã bứt phá ngoạn mục, ghi dấu với những bước chuyển phức tạp, đan xen vị thế quan trọng của mình. Bên cạnh số ấy, truyện ngắn các nhà văn nữ đã nhanh lượng tác phẩm đồ sộ, vị thế đặc biệt của chóng phát huy, cụ thể hóa những ưu thế truyện ngắn các nhà văn nữ Việt Nam của mình. Thực tiễn đã chứng minh, từ đương đại thể hiện ở những tác phẩm nổi trong những đặc trưng về giới trong sáng bật, quan trọng ở những bước chuyển động tạo, truyện ngắn chính là thể loại phù hợp, đổi mới thể loại. Trong giai đoạn 1975- là sở trường của các cây bút nữ. Ở đó, họ 1985, Dương Thu Hương với Những bông phát huy được ưu thế của sự nhạy cảm khi bần ly (1981), Lê Minh Khuê với Đoạn kết nắm bắt những cái “lỉnh kỉnh, dở dang” của (1983), Phạm Thị Minh Thư với Có một đời sống cũng như đặc trưng vốn có của thể đêm như thế (1981)... đã trở thành những loại truyện ngắn. Bùi Việt Thắng đã nhận hiện tượng đột khởi, là sự bung ra trong định: “Với đặc tính của cách nhìn, cách cảm bầu không khí bị trì níu bởi dòng mạch thụ đời sống cũng như cách kiến tạo tác thẩm mĩ của giai đoạn văn học trước đó. phẩm, phụ nữ có lẽ hợp hơn với những sự Rõ ràng, với sự nhạy cảm thiên phú, trong vật vừa tầm, nhỏ nhắn, xinh đẹp. Tất cả giai đoạn này, truyện ngắn của các tác giả những phẩm tính đó phù hợp với thể loại nữ đã có bước chuyển mạnh mẽ, trở thành “nhỏ” (Bùi Việt Thắng, 2000, tr.218). “hiện tượng” trong những nỗ lực cách tân Những ưu thế từ phẩm tính sáng tạo của khó nhọc của cả văn giới. Những tác phẩm giới nữ đã có sự cộng hưởng đặc biệt với này được nhắc đến với vị trí quan trọng hoàn cảnh lịch sử, văn hóa của thời đại và không chỉ trong tương quan với tác phẩm đặc trưng riêng có của thể loại truyện ngắn, của nam giới cùng thời mà còn trong cả tạo ra cuộc bứt phá ngoạn mục của truyện hành trình chuyển hướng và đổi mới của ngắn nữ trong văn học Việt Nam đương đại. văn học Việt Nam giai đoạn sau năm 1975. Trên cơ sở những động lực mạnh mẽ, Bước sang thời kỳ đổi mới, sự bền bỉ với lực lượng đông đảo về số lượng và sáng tạo đã mang đến những đột khởi mới những đặc sắc về phong cách, truyện ngắn cho truyện ngắn các nhà văn nữ. Những các nhà văn nữ từ sau năm 1975 đã trở hiện tượng phá cách trong sáng tạo, trở 114
- TRẦN THỊ HỒNG NHUNG TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐẠI HỌC SÀI GÒN thành những hiện tượng tiêu biểu trong bạn đọc thì một cuộc tranh luận sôi nổi, dòng chảy văn học Việt Nam đương đại quyết liệt đã nổ ra, giữa một bên đánh giá đều có sự góp mặt của các tác giả truyện cao cả về nội dung tư tưởng và sự tìm tòi ngắn nữ. Nhìn lại những sự kiện thu hút sự hình thức biểu hiện với một bên hết lời phê quan tâm đặc biệt của giới phê bình và độc phán, cho rằng đó là sự dung tục hóa của giả từ sau năm 1986 đến nay, chúng ta thấy văn chương rẻ tiền, thậm chí còn cả những các nhà văn nữ chiếm vị trí quan trọng. tiếng nói ngoài văn chương mang tính thóa Những hiện tượng văn chương như Phạm mạ, mạt sát, v.v. Điểm qua những hiện Thị Hoài, Dương Thu Hương, Y Ban, Võ tượng truyện ngắn nữ tiêu biểu thu hút sự Thị Hảo, Đỗ Hoàng Diệu, Nguyễn Thị quan tâm đặc biệt của tiếp nhận, bao gồm Ngọc Tư… đã tạo ra sự va chạm quyết liệt cả công chúng phổ thông và các nhà phê giữa các xu hướng thẩm mĩ trong công bình, có thể khẳng định truyện ngắn nữ chúng tiếp nhận, tạo ra sự phân hóa sâu sắc thực sự đóng vai trò quan trọng trong hành trong các quan điểm phê bình, qua đó thúc trình cách tân thể loại truyện ngắn. Sở dĩ đẩy sự vận động và phát triển của đời sống truyện ngắn của tác giả này trở thành “hiện văn học nói chung, thể loại truyện ngắn nói tượng” gây hấn là bởi nó trực tiếp thách riêng. Chẳng hạn, đối với Phạm Thị Hoài, thức các mô hình tiếp nhận thẩm mĩ truyền sau khi tác giả xuất bản tiểu thuyết ngắn thống vốn đã định hình vững chắc từ lâu. Thiên sứ tạo sự đồng thuận đánh giá cao Suy cho cùng, mọi sự cách tân, sáng tạo trong cả giới phê bình và độc giả, xem như nghiêm túc đều là sự lạ hóa, vượt trước đầy là một luồng gió mới lạ với nhãn quan trẻ khó khăn đối với thói quen và tầm đón trung, lối viết hiện đại. Tuy nhiên, khi tập nhận của số đông công chúng. Sẵn sàng truyện ngắn Mê lộ (1989) và Man nương dấn thân và khẳng định vị thế bằng sự tìm (1993) xuất hiện thì sự phân hóa tiếp nhận tòi và sáng tạo không mệt mỏi, các cây Phạm Thị Hoài trở nên gay gắt. Sự tranh bút truyện ngắn nữ đã trực tiếp tạo nên cãi kịch liệt giữa xu hướng cho rằng đây là diện mạo đổi mới của văn học Việt Nam những tìm tòi độc đáo, giá trị và xu hướng đương đại. cho rằng đó là sự dung tục hóa văn Với số lượng tác phẩm đồ sộ, góp mặt chương. Trong trường hợp của Nguyễn ở tâm điểm của đời sống văn học, các cây Ngọc Tư, khi Ngọn đèn không tắt trình bút truyện ngắn nữ đã có những đóng góp làng, ý kiến tiếp nhận tương đối thống nhất quan trọng trong hành trình đổi mới tư duy khi đánh giá và ghi nhận một tiếng nói giàu và lối viết, dần định hình vị thế vững chắc, bản sắc văn hóa Nam Bộ. Thế nhưng khi không thể thay thế ở thể loại truyện ngắn Cánh đồng bất tận đăng trên báo Văn nghệ Việt Nam đương đại. Có thể thấy rõ điều (2005), dư luận và giới phê bình lập tức có này qua hệ thống các giải thưởng dành cho sự phân hóa gay gắt, với một bên là luồng hạng mục truyện ngắn cả ở trong và ngoài ý kiến khẳng định sự sắc sảo, chân thực nước. Có thể kể đến giải nhất của báo Văn đến trần trụi nhưng đầy tinh thần nhân văn nghệ Quân đội dành cho Y Ban với hai và một bên là luồng ý kiến phê phán, cho truyện Bức thư gửi mẹ Âu Cơ và Chuyện rằng nhà văn đã thể hiện cái nhìn u ám về một người đàn bà (năm 1989-1990); cuộc đời, bi quan về con người. Còn đối Nguyễn Thị Thu Huệ với hai truyện Hậu với Đỗ Hoàng Diệu, khi Bóng đè đến tay thiên đường và Mùa đông ấm áp (năm 115
- SCIENTIFIC JOURNAL OF SAIGON UNIVERSITY No. 76 (04/2021) 1992-1994); Trần Thanh Hà với ba truyện mạnh mang đặc trưng giới, bằng ý thức chủ Miền cỏ hoang, Bà Thỏn và Sông có dài động và sự lao động nghề nghiệp nghiêm (năm 1996); Đỗ Bích Thúy với giải nhất túc, các cây bút truyện ngắn nữ đã có bước cuộc thi sáng tác “Hướng tới giao thừa vươn mình mạnh mẽ để thực sự chiếm lĩnh thiên niên kỷ” với ba truyện Đêm cá nổi, văn đàn, cất lên những tiếng nói quan Ngải đắng ở trên núi và Sau những mùa trọng, giàu bản sắc trong đời sống văn học trăng (năm 1999); Thùy Linh với truyện đương đại. Trong suốt lịch sử phát triển ngắn Gió mưa gửi lại (năm 2001-2002); của văn học nữ Việt Nam, chưa bao giờ Nguyễn Thị Kim Hòa với ba truyện Hương các tác giả nữ lại khẳng định được vị thế và thôn dã, Đỉnh khói và Thôi mùa cỏ cháy những đóng góp lớn như vậy. Đây là sự (năm 2013-2014), v.v. Bên cạnh đó, các vận động, phát triển và thay đổi về chất giải thưởng quốc tế về văn học, giải thưởng mang tính đột phá. Đặt sự phát triển của thường niên của Hội Nhà văn Việt Nam, lực lượng các tác giả nữ mấy chục năm qua của các các tờ báo ngành uy tín; tần xuất trong dòng chảy của lịch sử văn học dân hiện diện trong hệ thống diễn ngôn nghiên tộc, chúng ta càng thấy những thành tựu cứu, phê bình và đặc biệt là sự đón đợi của mà họ đạt được là hết sức to lớn và quan độc giả đã cho thấy vị thế và những đóng trọng. Đây là cơ sở để chúng ta chờ đợi và góp lớn của các cây bút truyện ngắn nữ hi vọng vào những bước đột phá tiếp theo trong văn học Việt Nam đương đại. của những “người đàn bà viết” trên hành 3. Kết luận trình đưa nền văn học nước nhà vươn mình Như vậy, có thể khẳng định, với thế ra biển lớn trong thời gian tới. TÀI LIỆU THAM KHẢO Nguyễn Đăng Điệp (2016). Vấn đề phái tính và âm hưởng nữ quyền trong văn học Việt Nam đương đại. Văn học và nữ giới (một số vấn đề lý luận và lịch sử). Hà Nội: NXB Thế giới. Trần Đình Hượu (1995). Nho giáo và văn học Việt Nam trung cận đại. Hà Nội: NXB Văn hóa Thông tin. Trần Thiện Khanh (2016). Kháng cự tình trạng mất tiếng nói: Tiếng nói như một thân phận và như một hành động. Văn học và giới nữ (một số vấn đề lý luận và lịch sử). Hà Nội: NXB Thế giới. Bùi Việt Thắng (1999). Bình luận truyện ngắn. Hà Nội: NXB Văn học. Bùi Việt Thắng (2000). Truyện ngắn, những vấn đề lý luận và thực tiễn thể loại. Hà Nội: NXB Đại học Quốc gia Hà Nội. Ngày nhận bài: 22/01/2021 Biên tập xong: 15/4/2021 Duyệt đăng: 20/4/2021 116
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học