Xem mẫu
- LONG NƯƠNG1 Long Nương là con gái của một nhà gia thế ở đất Thái Bình, quận Long Hưng. Tổ tiên họ Khổng người nước Lỗ Trung Quốc, được Tập ấm sang làm quan ở nước ta lấy vợ người bản quán đất Thái Bình, Long Hưng, sinh được một người con gái, vì thế đặt tên là Long Nương. Long Nương tuy là gái, ngoài việc trau dồi công dung, may vá thêu thùa, vốn thông minh hiếu học nên làu thông kinh sử, chư tử bách gia. Ít lâu sau, bố mẹ không may qua đời. Long Nương làm nghề dạy học sinh sống. Nàng trú lại ở trang Ma Khám, huyện Tiên Du, phủ Từ Sơn, đạo Kinh Bắc, trang này gần sông Tiêu Tương. Tại đây nàng sinh con trai đặt tên tự là Bí, tên hiệu là Lũy. Bà dạy dỗ con trai trưởng thành là người có học vấn giỏi cả văn chương lẫn võ nghệ. Ông Bí đánh đuổi thứ sử nhà Hán Tiêu Tư dựng nước Vạn ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Bắc Ninh tỉnh, Vũ Giàng huyện, Khắc Niệm tổng, Vân Khám xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , Nguyễn Hiền sao năm Vĩnh Hựu 3 1737 , ký hiệu a7 AE , tr. 8a‐12b. 29 117
- Xuân, rồi xưng đế. Sau ông Bí mất ở động Khuất Lão. Ông Bí làm nên nghiệp đế là do công dạy dỗ của Long Nương. Sau khi bà mất được tôn phong là Khổng Thánh Hoàng hậu khang dân phù tộ đại vương. 118
- LÝ BÀ CÔNG CHÚA1 Vào đời An Dương Vương, ở xã Phù Viên, huyện Kim Bảng, phủ Lý Nhân, đạo Sơn Nam có vợ chồng ông bà Trần Thức và Nguyễn Thị Phả là người hiền lành phúc đức, lấy nghiệp nông thương làm kế sinh nhai. Ông bà sinh được một người con gái nhan sắc tuyệt trần, đặt tên là Quang Nương. Năm Quang Nương 14 tuổi cha mẹ đều mất cả, nàng sống với người cô ruột là Trần Thị Bốn, hằng ngày nàng theo cô xuôi ngược buôn tảo bán tần, thường thường hai cô cháu hay đi qua thành Cổ Loa, nhân dân ở đây quen gọi nàng là Cô Lý. Năm ấy, vào tiết xuân, nơi nơi mở hội tưng bừng. Quang Nương cùng người cô đi chơi xuân, gặp lúc nhà vua xa giá du xuân, Quang Nương cùng mọi người đứng xem. Vua trông thấy nàng lấy làm đẹp ý bèn vời về cung phong làm đệ bát cung phi. ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Hà Nam tỉnh, Kim Bảng huyện, Phương Viên xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , Nguyễn Hiền a13 sao năm Vĩnh Hựu 3 1737 , ký hiệu AE , tr. 8a‐9b. 20 119
- Sống trong cung 10 năm mà cung phi không có con. Nhà vua bèn lập một cung ở Phù Viên cho cung phi về ở tại bản quán. Ở quê, cung phi thường xuất tiền của cứu giúp người nghèo và khuyến khích nhân dân phát triển nghề buôn bán, chỉ sau mấy năm khắp vùng trở nên giàu có sung túc, phong tục thuần hòa. Khắp nơi nhân dân hoan hỉ, ca ngợi công đức của bà. Năm 37 tuổi bà lâm bệnh qua đời. Nhà vua truyền lập miếu thờ bà tại xã Phù Viên, sắc phong là Lý Bà công chúa Trung đẳng thần. Bà luôn phù hộ cho nhân dân nơi đây làm ăn sung túc. Tương truyền, khi Trưng Vương khởi binh đánh Tô Định, bà đã âm phù cho Trưng Vương thắng trận. 120
- LỰ NƯƠNG HÙNG 1 Hùng Lự Nương con ông Hùng Hiên và bà Mai Thị Thiết quê ở thôn Diệp, xã Đa Lộc, tổng Đa Lộc, phủ Yên Lãng, tỉnh Phúc Yên. Lự Nương còn có tên hiệu là Ả Nương, con cả trong một gia đình không giàu có nhưng chăm làm điều nhân nghĩa. Cả Lự Nương và em trai là Hùng Trạch Công đều giỏi võ nghệ. Khi quân Tô Định kéo sang, Trạch Công đầu quân tiến cử chị với Nữ Vương. Trong trận cuối, hai chị em mỗi người một mũi quân phối hợp với các mũi quân khác làm nên chiến thắng. Trưng Nữ Vương tôn nàng là Phó quốc công được phép đóng đồn ở Tráng Việt. Về sau nàng cùng em về quê hương vừa hướng dẫn cho dân làm ăn canh tác, phát triển nghiệp nông tang, vừa tranh thủ luyện tập dân binh, phòng khi có biến. ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Phúc Yên tỉnh, Yên Lãng phủ, Đa Lộc tổng, Điệp thôn thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , Nguyễn Hiền sao a9 năm Vĩnh Hựu 4 1738 , ký hiệu AE , tr. 7a‐14b. 7 121
- Một lần có chiếu của Trưng Vương, hai chị em hồi triều. Trên đường đi, nàng bị bệnh và mất ở núi Tráng Linh xưa là núi Mai Linh châu Bố Chính. Đó là ngày 12 tháng 9, Trưng Vương nghe tin thương xót rồi tặng phong Minh Vương, chuẩn cho dân ở trang Tráng Việt lập miếu thờ bà, truy phong là Quốc vương thiên sứ Lự Nương minh vương, tặng mỹ tự là: Từ thuận, Đoan trang, Trinh khiết thượng đẳng thần; chuẩn cho trang Tráng Việt thờ chính, còn trại Điệp phụ thờ. 122
- MAN HOÀNG HẬU ĐẠI VƯƠNG1 Vào thời nội thuộc nhà Hán, thái thú Tô Định cai trị rất tham tàn, bạo ngược, nhân dân sống lầm than, cực khổ. Bấy giờ có bà Man hoàng hậu là cháu ngoại vua Hùng, là vợ của một vị Hùng tướng quân ở Giao Châu. Bà sinh được hai con gái. Cô gái lớn tên là Trắc đã gả cho Thi Sách. Sách bị Tô Định giết hại, bà Trưng Trắc thù nhà nợ nước, cùng em gái chiêu tập hào kiệt binh mã được hơn 6 vạn người, hội cùng với mẹ là Man hoàng hậu đóng đồn ở bến Nam Nguyễn, dẹp tan Tô Định, khôi phục 65 thành trì. Bà Trưng tự xưng làm vua, phong cho mẹ là Tôn mẫu Man hoàng hậu, phong cho em gái là Bình Khôi công chúa. Ba năm sau, nhà Hán sai Mã Viện sang đánh báo thù, bà Trưng thế yếu, tự vẫn. Bà Man hoàng hậu chạy về Bất Bạt, Thanh Xuyên, bị quân Hán truy kích gấp, ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Sơn Tây tỉnh, Tùng Thiện huyện, Cam Thượng tổng, Nam An xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , a10 Nguyễn Hiền sao năm Vĩnh Hựu 3 1737 , ký hiệu AE , tr. 14 1a‐5b. 123
- cũng nhảy xuống sông tự vẫn để giữ trọn khí tiết. Nhân dân thương xót, lập miếu thờ, rất linh ứng. Thời vua Lý Anh Tông, bà hiển ứng giúp vua cầu đảo được mưa, giải hạn cho dân, và được vua phong là Linh trinh phu nhân, Man hoàng hậu đại vương. 124
- MINH BẢO PHU NHÂN VÀ Ả NUÔI1 Đời Lý Thái Tông, ở xã Phương Quan, huyện Thanh Miện, phủ Hạ Hồng, đạo Hải Dương có ông Lê Công Văn làm chức Tham tụng, vợ là Phạm Thị Nghiêm người Bảo Trung, tuổi cao mà chưa có con. Khi ấy ở Phí Xá có ông Trần Mỹ, vợ là Phan Thị Thiên sinh được một người con gái tên là Ả Nuôi. Ả Nuôi lên 3 tuổi thì cha mẹ đều mất, được Văn Công đem về nuôi. Bốn năm sau, bà Phạm sinh hai con gái đặt tên là Bảo và Châu. Lớn lên hai người giỏi thi họa đàn hát. Ả Nuôi giỏi võ nghệ. Ba người đều đẹp nên được vua vời vào triều. Bảo Nương lấy thái tử, Châu Nương lấy Hoàng đế Đức Quang, Ả Nuôi lấy hoàng tôn Đức Minh. Sau khi Thái Tông mất, thái tử tức vị, hiệu là Thánh Tông. Bảo Nương được phong là đệ tứ cung phi hiệu là Minh Bảo phu nhân. Ba chị em xin vua miễn thuế và ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Thái Bình tỉnh, Hưng Nhân huyện, Quan Bế tổng, Cầu Công xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , Nguyễn a5 Hiền sao năm Vĩnh Hựu 3 1737 , ký hiệu AE , tr. 1a‐10b. 27 125
- các việc phu dịch cho dân Phương Quan, Bảo Trung, Phí Xá. Hai xã Bảo Trung và Phương Quan dựng sinh từ thờ Bảo Nương và Châu Nương. Dân Phí Xá dựng sinh từ thờ Ả Nuôi. 126
- MỤC PHẬT THÁNH MẪU CÔNG CHÚA1 Vào thời Hùng Nghị Vương, nhà vua có một bà phi thứ 9 tên là Cẩn quê xã Vân Thủy, là người hiếu thuận. Năm 41 tuổi, bà mới sinh được một người con gái, đặt tên là Mị Châu Thụy Hoa công chúa, là người khí chất từ hòa, thuần khiết, nhưng lắm bệnh. Năm nàng 20 tuổi, bà mẹ chết. Ba năm cư tang xong, nhà vua muốn gả chồng, nhưng nàng lấy cớ lắm bệnh, từ chối và xin quy y đầu Phật. Nhà vua bằng lòng. Nàng thụ giới ở chùa Thiên Bản, xã Viên Châu, lấy hiệu là Tuệ Mục thiền sư nương. Một hôm nàng về kinh thành, đi tới bãi cát, bị một con rắn dài 10 thước, đầu có mào ngũ sắc quấn vào người. Từ đó nàng có mang. Sợ vua quở trách, nàng bỏ trốn tới châu Sùng An, mãn kỳ sinh được hai người con trai, đặt tên là Lân và Lý. Sau đó nàng giao con cho ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Sơn Tây tỉnh, Tiên Phong huyện, Kiều Mộc tổng, Viên Châu xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , Nguyễn a10 Hiền sao năm Vĩnh Hựu 3 1737 , ký hiệu AE , tr. 1a‐10b. 9 127
- người bản xã nuôi, còn mình trốn đến một ngôi chùa ở xã Thanh Cầu, huyện Thanh Ba, một lòng thờ Phật. Nhà vua nghe tin, cho gọi nàng về triều để tìm hiểu sự tình. Đi tới giữa đường thì nàng hóa. Sau đó, hai ông Lân và Lý được vua đưa về thành Phong Châu nuôi dưỡng, lớn lên giúp vua Duệ Vương cai quản long chu, tuần tra sông nước. Sau khi hóa, hai ông rất linh ứng, nhiều lần phù hộ khiến mưa thuận gió hòa, giải hạn cho thiên hạ. Vua phong cho bà là: ‐ Mục Phật Thánh mẫu công chúa. ‐ Các con là: Thông Hà đại vương và Thủy Giang đại vương. 128
- NAM HẢI VƯƠNG CUNG PHI ĐẠI VƯƠNG1 Thời Thục An Dương Vương 257 TCN ‐ 208 TCN ở sách Học Nham, huyện Lôi Dương, phủ Thuận Thiên, thuộc Ái Châu có ông Nguyễn Dung góa vợ, di cư đến giáp Quảng Phúc, phủ Tân Hưng, làm nghề dạy học. Ông lấy bà Phạm Đoan Nương người bản địa, sinh được cô con gái càng lớn càng xinh đẹp, được vua tuyển chọn làm cung phi thứ 5 là Nam Hải Vương cung phi, về sau được phong làm hoàng hậu. Khi ấy, Triệu Úy Đà đem quân đến đánh Thục Vương, Nam Hải Vương cung phi cùng năm em gái cải trang làm nam giới đi chiêu tập binh sĩ đánh Triệu Vương, thắng nhiều trận. Sau bà thua trận, chạy về quê ngoại, gieo mình xuống giếng tự tử. Bà được dân trong giáp dựng đền thờ. ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Thái Bình tỉnh, Hưng Nhân huyện, Khánh Mỹ xã, Hương Xá thôn thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , ký a5 hiệu AE , tr. 1a‐10b. 28 129
- NÀNG DIÊN1 Nàng Diên con nhà nghèo, cha mẹ mất sớm, làm con nuôi ông bà Đặng Tiến và Tạ Thị Đức ở đất Long Biên. Ông bà Tiến trước đã sinh đôi hai trai, đặt tên là Quang và Tĩnh. Khi trưởng thành, nghe tin Hai Bà Trưng dựng cờ khởi nghĩa ở Hát Môn, ba anh em rủ nhau đến Hát Môn đứng dưới cờ nghĩa của Hai Bà. Nàng Diên được Trưng Trắc giao nhiệm vụ giả làm thường dân buôn bán vào trại quân Tô Định để dò xét tình hình, cung cấp tin tức giúp Hai Bà Trưng đánh thắng Tô Định. Khi Mã Viện kéo quân sang, nàng Diên cùng hai anh sát cánh với Hai Bà Trưng chống Mã Viện. Trong một trận chiến không cân sức, nàng Diên cùng hai anh lui quân về bến Đông Lâm. Ở đây ba anh em bị quân Mã Viện vây chặt. Không để bị giặc bắt, nàng Diên cùng hai anh nhảy xuống sông tự vẫn. ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Bắc Giang tỉnh, Hiệp Hòa huyện, Đông Lâm a14 xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 1572 , ký hiệu AE , tr. 1a‐ 5 4b. 130
- Dân Đông Lâm lập miếu thờ. Các triều đại sau này đều ban tặng sắc phong. Nàng Diên được truy phong Diên Bình và Trinh Thục phu nhân, ngày giỗ là 12‐8 hằng năm. 131
- NÀNG NĂM1 Nàng là con út, thứ năm nên cha mẹ đặt tên là nàng Năm. Cha là Trần Thành, mẹ là Trần Thị Chiêu quê ở xã Đại Toán, huyện Quế Dương, phủ Từ Sơn, Bắc Ninh. Năm 15 tuổi cha mẹ mất, nàng cùng bốn anh trai vào chùa nương náu học đạo. Gặp khi cả vùng bị hạn cỏ cây khô héo, dân quê đói khát, nàng cùng bốn anh trai lập đàn cầu đảo, sau nhiều ngày kiên trì quả nhiên mưa xuống như trút. Trong cơn mưa gió mịt mù ấy, nàng mất. Dân vùng ấy biết ơn tôn thờ, các triều về sau phong làm Lý Nương công chúa. ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Bắc Ninh tỉnh, Từ Sơn phủ, Quế Dương huyện, Đại Toán tổng, Đại Toán xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 a7 1572 , ký hiệu AE , tr. 1‐5. 21 132
- NGA NƯƠNG1 Nga Nương là con gái gia đình họ Nguyễn ở trang Vạn Điểm, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, xứ Sơn Nam, sinh ngày mồng 9 tháng Giêng, nổi tiếng là có nhan sắc, lại thông minh tài giỏi, quả là trang nữ nhi hào kiệt. Lúc đó Hoàng Đệ Minh Công tuần du qua trang Vạn Điểm, thấy bà có nhan sắc, liền xin cưới làm vợ và đưa về triều bái kiến vua lúc đó là anh trai của Minh Công . Vua phong cho bà làm Thái phi nhân, ban cho trang Vạn Điểm làm đất Hộ nhi hương. Sau khi cha mẹ bà qua đời được 1 năm thì có giặc Ma Lân ở Nam Hải nổi loạn. Vua nhiều lần cho quân đi đánh dẹp nhưng đều thất bại. Lúc đó Hoàng Đệ Minh Công xin được mang quân đi đánh giặc, qua trang Vạn Điểm có ghé vào thăm Thái phi. Được tin Đại vương mang quân đi đánh giặc, Thái phi mộ các thị nữ gia thần được hơn 300 người gia nhập đoàn quân. Đại ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Hà Đông tỉnh, Thường Tín phủ, Thượng Phúc huyện, Vạn Điểm xã, Vạn Điểm thôn thần tích, năm Hồng Phúc a2 1 1572 , ký hiệu AE , tr. 1‐17b. 101 133
- vương thấy Thái phi là phận nữ nhi mà có tấm lòng trung quân ái quốc, lấy làm mừng rỡ, đồng ý để bà và đoàn quân cùng ra trận. Quả nhiên trận ấy giặc đại bại. Thắng trận trở về vua phong cho Minh Công là Nam Hải quận vương, phong cho phu nhân là Thái phi phu nhân. Sau khi Minh Công mất, bà trở lại trang Vạn Điểm, tu sửa miếu từ và mất ở đó. Vua vô cùng thương xót, lệnh cho đình thần làm lễ mai táng, tôn cả hai người là Thượng đẳng phúc thần, cho phép trang Vạn Điểm phụng thờ mãi mãi. 134
- NGA NƯƠNG CÔNG CHÚA1 Vào thời thuộc Hán, vua Quang Vũ sai Tô Định sang làm thái thú, thi hành nhiều chính sách tàn ác. Bấy giờ ở Hà Trung, Thạch Hà, phủ Thiệu Thiên, trấn Thanh Hoa có người họ Đào húy Trung, vợ là Tạ Thị Phương, là người hiền lành tử tế, 50 tuổi vẫn chưa có con. Một hôm bà mơ thấy thần nhân cho một bọc hai quả trứng. Sau đó bà có mang, sinh ra một bọc, nở ra hai người con trai, khôi ngô tuấn tú, đặt tên là Chàng Lang và Chàng Nghiêm, sau đó lại sinh được một người con gái yểu điệu xinh tươi, đặt tên là Nga Nương. Lớn lên, cả ba đều là bậc văn võ kiêm toàn, giỏi cả thiên văn địa lý. Tô Định nghe tiếng, cho vời ra, nhưng các ông không chịu, bị Định vu cáo làm phản và giết hại bố mẹ. Ba anh em trốn thoát nương náu vào một ngôi chùa, giả xuất gia đầu Phật, nhưng bên trong chiêu dụ hào kiệt phục thù. Nghe tin Hai Bà Trưng khởi nghĩa, ba ______________________________ 1. Nguyễn Bính: Bắc Ninh tỉnh, Lương Tài huyện, Trường Xá tổng, Thuận Trai xã thần tích, năm Hồng Phúc 1 a7 1572 , ký hiệu AE , tr. 1a‐11a. 14 135
- anh em đi theo, trên đường kết nạp cả Dương Công cùng đi. Khi thắng giặc, Hai Bà Trưng khao thưởng quân sĩ, thưởng cho bốn ngươi 100 lạng bạc. Sau khi các ông bà mất, đều được vua phong. Nga Nương được phong là Đương cảnh thành hoàng Nga Triêu tôn linh công chúa. Thời Lý Thánh Tông, các ông bà hiển ứng giúp vua đánh thắng giặc Chiêm, được vua phong Linh chương Thượng đẳng tối linh thần. 136
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học