Xem mẫu
- tr−êng chinh - nhµ ho¹t ®éng v¨n hãa, ng−êi thiÕt kÕ ®−êng lèi v¨n häc - nghÖ thuËt cña §¶ng Phong Lª(*) Kh«ng chØ lµ nhµ chÝnh trÞ cã tÇm trªn nhiÒu mÆt ho¹t ®éng chÝnh trÞ-x· héi, l·nh tô Tr−êng Chinh cßn cã nh÷ng ho¹t ®éng phong phó trªn c¸c lÜnh vùc v¨n hãa, v¨n häc, nghÖ thuËt; VÒ ph−¬ng diÖn nµy, «ng lµ mét nhµ th¬ næi tiÕng trong trµo l−u v¨n häc c¸ch m¹ng tr−íc 1945, ng−êi thiÕt kÕ vµ chØ ®¹o c¸c ho¹t ®éng v¨n hãa-nghÖ thuËt. Tõ §Ò c−¬ng vÒ v¨n hãa ViÖt Nam cña §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng n¨m 1943 mµ «ng cã tr¸ch nhiÖm khëi th¶o, qua c¸c §¹i héi cña c¸c giíi v¨n hãa, v¨n häc, nghÖ thuËt mµ «ng cã tr¸ch nhiÖm ®¹i diÖn cho §¶ng ph¸t biÓu, c¸c bµi viÕt, bµi nãi cña Tr−êng Chinh tõ sau 1945 ®Òu h−íng tíi môc tiªu thiÕt kÕ mét §−êng lèi v¨n häc-nghÖ thuËt cña §¶ng, nh»m h−íng dÉn, chØ ®¹o ®êi sèng v¨n häc- nghÖ thuËt ViÖt Nam ®i vµo quü ®¹o phôc vô nh©n d©n, phôc vô c¸ch m¹ng. Mét §−êng lèi v¨n häc-nghÖ thuËt nh− thÕ ®· ®−îc x¸c ®Þnh trong bµi ph¸t biÓu t¹i §¹i héi v¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø Ba - 1968, gåm 8 môc - ®−îc hiÓu lµ "8 quan ®iÓm c¬ b¶n", trong ®ã cã nh÷ng môc ®Õn b©y giê vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ. ® óng vµo dÞp Xu©n §inh Hîi 2007 nµy, Tr−êng Chinh, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ lín cña §¶ng, mét cuéc gi¶i phãng ®Êt n−íc theo con ®−êng cña chñ nghÜa Marx-Lenin kÐo dµi suèt h¬n nöa thÕ kû, kÓ tõ ngµy ra trong sè Ýt häc trß gÇn gòi cña Chñ ®êi §¶ng Céng s¶n §«ng D−¬ng vµ tÞch Hå ChÝ Minh, ch½n 100 n¨m sinh. nh÷ng chuÈn bÞ khÈn tr−¬ng cho C¸ch Cã thÓ nãi ho¹t ®éng nhiÒu mÆt cña m¹ng th¸ng(∗)T¸m ®Õn kÕt thóc hai Tr−êng Chinh g¾n bã kh¨ng khÝt víi cuéc kh¸ng chiÕn vÜ ®¹i. ë vÞ trÝ lµ lÞch sö c¸ch m¹ng ViÖt Nam, trong ®ã næi lªn yªu cÇu sè mét lµ gi¶i phãng GS, ViÖn V¨n häc, ViÖn KHXH ViÖt (∗) ®Êt n−íc ra khái ¸ch ngo¹i x©m. C«ng Nam.
- 4 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2007 Tæng bÝ th− cña §¶ng tõ n¨m 1941 cho 8 môc, ®−îc hiÓu lµ “8 quan ®iÓm c¬ ®Õn tr−íc §¹i héi lÇn thø III cña §¶ng b¶n” ®ã lµ: n¨m 1960, vµ ë c¸c c−¬ng vÞ cao nhÊt “1. V¨n nghÖ lµ vò khÝ s¾c bÐn cña cña chÝnh quyÒn Nhµ n−íc cho ®Õn giai cÊp c«ng nh©n, cña §¶ng trong cuéc ngµy qua ®êi, ®ång chÝ Tr−êng Chinh ®Êu tranh ®Ó hoµn thµnh nhiÖm vô c¸ch ®· cã nh÷ng ®ãng gãp to lín cho §¶ng m¹ng do §¶ng ®Ò ra. vµ d©n téc ë t− c¸ch nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ. 2. V¨n nghÖ ta ph¶i thùc sù lµ nÒn v¨n nghÖ cña nh©n d©n. Nh−ng lµ mét nhµ chÝnh trÞ cã tÇm 3. V¨n nghÖ ta ph¶i cã tÝnh d©n téc. bao qu¸t nhiÒu mÆt ho¹t ®éng x· héi, V¨n nghÖ ta ph¶i lµ v¨n nghÖ cña nhiÒu Tr−êng Chinh cßn cã nh÷ng ho¹t ®éng d©n téc ë n−íc ta. phong phó trªn c¸c lÜnh vùc v¨n hãa, 4. V¨n nghÖ ph¶n ¸nh hiÖn thùc v¨n häc-nghÖ thuËt; kh«ng kÓ ®ång thêi kh¸ch quan mét c¸ch cao ®Ñp, gãp phÇn «ng cßn lµ mét nhµ th¬ trong trµo l−u c¶i t¹o hiÖn thùc ®ã theo mét lý t−ëng v¨n häc c¸ch m¹ng tr−íc 1945, víi tËp nhÊt ®Þnh. Th¬ Sãng Hång, Ên hµnh n¨m 1967. Cã thÓ nãi ë phÇn gi÷a thÕ kû XX nµy, 5. Môc ®Ých cña v¨n nghÖ ta lµ gi¸o Tr−êng Chinh võa lµ nhµ lý luËn, l¹i dôc con ng−êi míi. võa lµ nhµ thiÕt kÕ mét ®−êng lèi v¨n 6. TiÕp thu cã phª ph¸n nh÷ng tinh hãa, v¨n nghÖ c¸ch m¹ng t−¬ng øng vµ hoa cña v¨n nghÖ d©n téc vµ nh÷ng phôc vô cho c«ng cuéc c¸ch m¹ng d©n thµnh tùu tèt ®Ñp cña v¨n nghÖ thÕ giíi téc d©n chñ nh©n d©n tõ sau C¸ch m¹ng x−a vµ nay. th¸ng T¸m; cho ®−êng lèi tiÕn lªn chñ 7. N¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p hiÖn nghÜa x· héi trªn miÒn B¾c tõ sau 1954, thùc x· héi chñ nghÜa ®Ó s¸ng t¸c vµ vµ trªn ph¹m vi c¶ n−íc tõ sau 1975, phª b×nh. cho ®Õn cuèi n¨m 1986, n¨m tiÕn hµnh 8. Víi chñ nghÜa x· héi vµ chñ nghÜa §¹i héi lÇn thø VI cña §¶ng. §−êng lèi céng s¶n, chóng ta x©y dùng mét nÒn ®ã, n»m trong §−êng lèi c¸ch m¹ng ViÖt v¨n hãa, v¨n nghÖ cao ®Ñp nhÊt cña loµi Nam nãi chung, cã khëi ®Çu tõ §Ò c−¬ng ng−êi”. vÒ v¨n hãa ViÖt Nam n¨m 1943 mµ Tr−êng Chinh lµ ng−êi cã tr¸ch nhiÖm VËy lµ ë ®©y, qua 8 môc, b¶n b¸o khëi th¶o cho ®Õn bµi ph¸t biÓu t¹i §¹i c¸o ®· bao qu¸t gÇn nh− ®Çy ®ñ nh÷ng héi v¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø IV, ph¹m vi cÇn quan t©m cña lý luËn v¨n th¸ng 12-1968: V¨n nghÖ ph¶i gãp phÇn nghÖ (macxÝt-lªninnit): chøc n¨ng vµ vai gi¶i phãng miÒn Nam, b¶o vÖ miÒn B¾c trß, ®Æc tr−ng vµ tÝnh chÊt, môc ®Ých vµ x· héi chñ nghÜa, x©y dùng chñ nghÜa nhiÖm vô, ph−¬ng ph¸p s¸ng t¸c vµ môc x· héi, tiÕn tíi thèng nhÊt n−íc nhµ, tiªu xa cña v¨n nghÖ c¸ch m¹ng. trong ®ã «ng tæng kÕt vµ nªu lªn 8 môc, ®−îc xem lµ “8 quan ®iÓm c¬ b¶n” - (Nh×n vµo 8 môc nµy, ®−îc nªu ë “nh÷ng quan ®iÓm lµm c¬ së cho ®−êng thêi ®iÓm 1968, trªn sù ph¸t triÓn cña lèi v¨n nghÖ cña §¶ng ta” chiÕm trän v¨n häc- nghÖ thuËt h«m nay, sau toµn bé phÇn I cña bµi ph¸t biÓu, cã tªn: kho¶ng lïi ngãt 40 n¨m, ta dÔ thÊy cã VÒ ®−êng lèi v¨n häc, nghÖ thuËt cña môc vÉn cßn nguyªn gi¸ trÞ, bªn c¹nh §¶ng ta. nh÷ng môc do chØ thÝch hîp víi hoµn
- Tr−êng Chinh – nhµ ho¹t ®éng v¨n hãa,… 5 c¶nh c¸ch m¹ng mét thêi nªn kh«ng thÓ nhiÕp ¶nh, ®iÖn ¶nh, ©m nh¹c, b¸o chÝ, vËn dông trong hoµn c¶nh míi; l¹i cã ng©m th¬,... D−êng nh−, theo quan ®iÓm môc ®i qu¸ xa, hoÆc kh«ng phï hîp víi cña Tr−êng Chinh vµ còng lµ theo tiÕp nhËn cña ng−êi ®äc, mét tæng kÕt gåm 8 môc tiªu ®Ých thùc cña v¨n ch−¬ng- môc nh− trong bµi ph¸t biÓu n¨m 1968 nghÖ thuËt). lµ ®· ®ñ vµ kh«ng cÇn nãi g× thªm. Mét §iÒu cÇn l−u ý lµ trong mét thêi gian tæng kÕt nh− lµ mét sù hoµn thiÖn c¶ kh¸ dµi, “8 quan ®iÓm c¬ b¶n” nµy ®−îc mét qu¸ tr×nh nhËn thøc, theo ®uæi vÒ xem nh− lµ nh÷ng chØ dÉn bao qu¸t vµ c¸c vÊn ®Ò v¨n hãa, v¨n nghÖ c¸ch m¹ng theo quan ®iÓm cña §¶ng, ë mét s¸t sao cho ®êi sèng v¨n hãa- v¨n nghÖ ng−êi, trong nhiÒu chôc n¨m cïng víi nãi chung vµ cho ho¹t ®éng lý luËn-phª Tè H÷u, cã tr¸ch nhiÖm thay mÆt §¶ng b×nh-gi¶ng d¹y v¨n häc nghÖ thuËt nãi trùc tiÕp l·nh ®¹o vµ chØ ®¹o v¨n häc- riªng... Bëi, ®ã chÝnh lµ sù cô thÓ hãa vµ nghÖ thuËt. CÇn ghi vµo lÞch sö lý luËn hÖ thèng hãa nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n vÒ v¨n nghÖ c¸ch m¹ng ViÖt Nam nh÷ng v¨n hãa-v¨n nghÖ cña §¶ng, ®ßi hái mäi bµi nãi, bµi viÕt cña Tr−êng Chinh xuÊt ng−êi ph¶i häc tËp, vËn dông vµ “qu¸n hiÖn kh¸ liªn tôc trong thêi gian ngãt 30 triÖt”. Còng lµ sù ph¸t triÓn t− t−ëng n¨m Êy, sau nµy ®−îc Nhµ xuÊt b¶n v¨n nghÖ cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh V¨n häc tËp hîp vµ in ®Çy ®ñ trong 2 trong suèt mét thêi gian dµi, khi d©n téc tËp VÒ v¨n hãa vµ nghÖ thuËt vµo c¸c cßn ®øng tr−íc nhiÖm vô sè 1 lµ gi¶i n¨m 1985 vµ 1986; vµ ®· ®−îc t¸i b¶n phãng d©n téc, kÓ tõ: vµo ®Çu n¨m 2007 nµy. Nay ë trong th¬ nªn cã thÐp §ã lµ c¸c bµi: MÊy nguyªn t¾c lín cña cuéc vËn ®éng v¨n hãa míi ViÖt Nhµ th¬ còng ph¶i biÕt xung phong Nam lóc nµy (1945) nh»m ph¸t triÓn vµ (NhËt ký trong tï - 1943) cô thÓ hãa §Ò c−¬ng vÒ v¨n hãa ViÖt Nam (1943); Chñ nghÜa M¸c vµ v¨n hãa ®Õn: “V¨n hãa nghÖ thuËt còng lµ ViÖt Nam trong §¹i héi v¨n hãa toµn mét mÆt trËn. Anh chÞ em (v¨n nghÖ sÜ) quèc lÇn thø II (1948); PhÊn ®Êu cho lµ chiÕn sÜ trªn mÆt trËn Êy” trong Th− mét nÒn v¨n häc- nghÖ thuËt phong phó göi c¸c ho¹ sÜ nh©n TriÓn l·m héi ho¹ - d−íi ngän cê cña chñ nghÜa yªu n−íc vµ 1951; vµ: “D©n téc bÞ ¸p bøc th× v¨n chñ nghÜa x· héi trong §¹i héi v¨n nghÖ còng mÊt tù do. V¨n nghÖ muèn nghÖ toµn quèc lÇn thø II (1957); T¨ng ®−îc tù do th× ph¶i tham gia c¸ch c−êng tÝnh §¶ng, ®i s©u vµo cuéc sèng m¹ng” trong Bµi nãi chuyÖn t¹i §¹i héi ®Ó phôc vô nh©n d©n, phôc vô c¸ch v¨n nghÖ toµn quèc lÇn thø Ba - 1963... m¹ng tèt h¬n n÷a trong §¹i héi v¨n TÝnh tõ §Ò c−¬ng vÒ v¨n hãa ViÖt nghÖ toµn quèc lÇn thø III (1963); vµ bµi Nam n¨m 1943 ®Õn bµi ph¸t biÓu n¨m ph¸t biÓu trong §¹i héi v¨n nghÖ toµn 1968 nµy th× lÞch sö h×nh thµnh, ph¸t quèc lÇn thø IV - n¨m 1968, nh− ®· triÓn vµ hoµn thiÖn vÒ ph−¬ng diÖn lý tr×nh bµy ë trªn. luËn cña nÒn v¨n nghÖ míi - v¨n nghÖ TÊt c¶ nh÷ng bµi viÕt, bµi nãi trong c¸ch m¹ng theo ®−êng lèi x· héi chñ c¸c dÞp quan träng, vµ cã gi¸ trÞ v¨n nghÜa ë Tr−êng Chinh cã lÞch sö ch½n kiÖn nh− trªn, cïng víi Th− cña Ban 25 n¨m. Nãi ch½n 25 n¨m v× sau thêi ®iÓm 1968, cho ®Õn khi qua ®êi, n¨m chÊp hµnh Trung −¬ng §¶ng göi c¸c 1988, nh÷ng bµi nãi vµ viÕt cña Tr−êng §¹i héi v¨n nghÖ, qua c¸c nhiÖm kú, Chinh kh«ng cßn mang tÝnh chÊt tæng ®Òu ®−îc c¸c giíi v¨n hãa, v¨n häc, nghÖ kÕt vµ v¹ch ®−êng lèi cho v¨n nghÖ míi thuËt häc tËp, nghiªn cøu, th¶o luËn ®Ó nãi chung, mµ chØ lµ nh÷ng ý kiÕn trªn thÊm nhuÇn vµ thùc thi trong ho¹t ®éng nhiÒu lÜnh vùc cô thÓ cña v¨n nghÖ nh− nghÒ nghiÖp cña m×nh, trong suèt mét
- 6 Th«ng tin Khoa häc x· héi, sè 2.2007 thêi gian dµi. §ã còng lµ c¨n cø, lµ tiªu thÓ nãi nh÷ng mÆt hÑp hßi vµ h¹n chÕ chÝ ®Ó xem xÐt vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh ®ã, ë hoµn c¶nh h«m nay, trong thµnh tùu vµ nh÷ng non yÕu, h¹n chÕ cña v¨n tùu cña c«ng cuéc §æi míi, qu¶ kh«ng häc- nghÖ thuËt qua tõng chÆng ph¸t ph¶i lµ khã thÊy, trong ®ã cã c¸c vÊn ®Ò triÓn cña nã cho ®Õn tr−íc §¹i héi VI vÒ v¨n nghÖ phôc vô chÝnh trÞ; vÒ ®Æc cña §¶ng... tr−ng vµ chøc n¨ng cña v¨n häc- nghÖ thuËt; vÒ tÝnh §¶ng vµ chñ nghÜa hiÖn Chän mèc 1968 ®Ó chóng ta thÊy sù thùc x· héi chñ nghÜa; vÒ viÖc ®¸nh gi¸ tæng kÕt trªn 8 môc nh− mét cÊu thµnh v¨n häc l·ng m¹n tr−íc n¨m 1945, vµ hoµn chØnh ®−êng lèi v¨n nghÖ cña viÖc nh×n nhËn c¸c trµo l−u vµ khuynh §¶ng mµ Tr−êng Chinh cã tr¸ch nhiÖm h−íng nghÖ thuËt trong thÕ giíi hiÖn khëi th¶o vµ ph¸t biÓu. Thêi ®iÓm 1968 ®¹i ph−¬ng T©y; cïng víi mét sè vÊn ®Ò víi sù kiÖn TÕt MËu Th©n, lµ thêi ®iÓm cô thÓ trong lý luËn v¨n hãa, v¨n häc, quyÕt liÖt trong sù nghiÖp ®Êu tranh ë nghÖ thuËt. miÒn Nam; ph¶i 7 n¨m sau míi cã §¹i th¾ng mïa Xu©n - 1975. Thêi ®iÓm T− t−ëng lý luËn vµ hÖ thèng lý 1968, tÝnh theo sù ph¸t triÓn ®Êt n−íc, luËn bao giê còng chÞu sù chi phèi cña cßn ph¶i chê ngãt hai chôc n¨m sau míi c¸c hoµn c¶nh lÞch sö. Cã yªu cÇu cña ®Õn ®−îc b−íc ngoÆt lµ c«ng cuéc §æi lÞch sö vµ còng cã quy ®Þnh (hoÆc ¸p lùc) míi. Cã nghÜa lµ cuéc sèng cßn ®ang cña lÞch sö. Cã c¸i ®óng vµ cÇn thiÕt cho diÔn biÕn trong c¶ mét thêi gian dµi víi mét thêi l¹i kh«ng cßn thÝch hîp víi c¸c biÕt bao thö nghiÖm vµ thö th¸ch ®èi hoµn c¶nh ®· biÕn ®æi. Sù Ýt hoÆc chËm víi toµn bé sù nghiÖp c¸ch m¹ng nãi thay ®æi trªn mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung, trong ®ã cã sù nghiÖp v¨n hãa, quan träng cña v¨n hãa, v¨n nghÖ sau v¨n nghÖ. Cã thÓ nghÜ, ng−êi cã ®ãng khi ®Êt n−íc ®−îc hoµn toµn gi¶i phãng gãp tÝch cùc cho thµnh c«ng cña §¹i héi - n¨m 1975, qu¶ cã g©y nªn nh÷ng h¹n VI - 1986 trªn khÈu hiÖu lín: “LÊy d©n chÕ hoÆc tæn th−¬ng khã tr¸nh ®èi víi lµm gèc” ë t− c¸ch Tæng bÝ th−, h¼n ch¾c tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chung; vµ ®ã còng sÏ s¸ng suèt trong viÖc nhËn ra chÝnh lµ tr¸ch nhiÖm lÞch sö ®−îc trao nh÷ng mÆt cßn hÑp hßi, cßn h¹n chÕ cho c«ng cuéc §æi míi, víi kh«ng Ýt c¸c trong c¸c vÊn ®Ò lý luËn ®−îc xem lµ cèt vÊn ®Ò ®· ®−îc nhËn thøc l¹i ®Ó söa lâi, lµ nÒn t¶ng cho sù nghiÖp x©y dùng ®æi, cïng mét sè vô, viÖc cò ®· dÇn mét nÒn v¨n nghÖ míi - v¨n nghÖ c¸ch dÇn ®−îc gi¶i to¶, sau ngµy ®ång chÝ m¹ng. Sù hÑp hßi vµ h¹n chÕ ®ã cã mÆt Tr−êng Chinh qua ®êi. do c¸c nguyªn nh©n lÞch sö kh¸ch quan qu¶ lµ khã tr¸nh, ®Õn tõ c¸c hoµn c¶nh Tµi liÖu tham kh¶o hÑp vµ réng, riªng vµ chung, cña ®Êt n−íc vµ cña toµn hÖ thèng x· héi chñ 1. Hå ChÝ Minh, Lª DuÈn, Tr−êng nghÜa mµ ViÖt Nam lµ mét bé phËn. Cã Chinh, Ph¹m V¨n §ång... VÒ V¨n mÆt do chÝnh nh÷ng h¹n chÕ chñ quan hãa-v¨n nghÖ. H.: V¨n hãa, 1976. cña chóng ta - cã lóc, cã n¬i cßn thiÕu 2. Tr−êng Chinh. C¸ch m¹ng d©n téc mét c¸i nh×n réng r·i, cëi më trªn c¸c d©n chñ nh©n d©n ViÖt Nam, tËp I ®Æc thï riªng cña v¨n ch−¬ng, nghÖ vµ tËp II. H.: 1976.3. Tr−êng Chinh. thuËt; cã lóc, cã n¬i cßn ph¹m nh÷ng VÒ v¨n hãa - nghÖ thuËt, tËp I vµ thiÕu sãt trong viÖc thùc thi c¸c chñ tËp II. H.: 1967. tr−¬ng, chÝnh s¸ch trong thùc tiÔn. Cã 4. Sãng Hång. Th¬. H.: V¨n häc, 1967.
Chính trị học
Báo chí - Truyền thông
Xã hội học
Giáo dục học
Tâm lý học
Lịch sử - Văn hoá
Triết học
Ngôn ngữ học
Thư viện thông tin
Văn học nước ngoài
Ngư nghiệp
Hành chính - Pháp luật
Địa lý - Địa danh
Văn học Việt nam
Lịch sử Đảng
CNXH - KH
Tư Tưởng HCM
Ngụ ngôn - Cổ tích
Ca dao - Tục ngữ
Hoá học
Sinh học
Y khoa - Dược
Kinh tế học