Xem mẫu
- ts. phạm huy thành 147
TRIẾT LÝ TRONG VĂN HÓA PHƯƠNG ĐÔNG
VỚI VIỆC XÂY DỰNG TRIẾT LÝ KINH DOANH
Ở NƯỚC TA HIỆN NAY
TS. Phạm Huy Thành
Trường Đại học Kinh tế, Đại học Đà Nẵng
TÓM TẮT
Văn hóa Phương Đông tồn tại và phát triển trong lòng các dân tộc, trở thành
những chuẩn mực để mỗi con người ở mỗi thời đại khác nhau luôn hướng về, chiêm
nghiệm và vận dụng vào cuộc sống. Trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, vận dụng các triết lý cuộc sống của văn hóa phương
Đông vào xây dựng triết lý kinh doanh cho các doanh nghiệp là một vấn đề luôn
được đặt ra và cần được nghiên cứu một cách sâu sắc. Bài viết mới chỉ dừng lại ở
một vài luận điểm mang tính triết lý trong cuộc sống và khơi gợi nó trong xây dựng
triết lý kinh doanh ở Việt Nam hiện nay.
Từ khóa: Văn hóa, triết lý, kinh doanh, doanh nghiệp, ý tưởng
1. Đặt vấn đề Để làm được điều đó, phải tạo ra được môi
Trong lịch sử văn hóa phương Đông, vấn trường văn hóa đặc sắc, cùng với sự kế thừa
các giá trị văn hóa dân tộc, văn hóa các khu
đề văn hóa doanh nghiệp và văn hóa doanh
vực.
nhân vẫn chưa được thể hiện rõ nét, chỉ bểu
hiện qua các câu nói cơ bản trong chiến lược 2. Triết lý kinh doanh và một số vấn đề
đấu tranh dựng nước và giữ nước, trong giao triết lý trong văn hóa phương Đông
thương giữa các nước và vùng miền khác Triết lý trong lĩnh vực kinh doanh là
nhau. Bởi vì, ở các nước phương Đông đều những triết lý được các chủ thể kinh doanh
có một tính chất chung của xã hội là “trọng phân tích, nhận xét, đánh giá, tổng kết, khái
nông, ức thương”. quát lại từ thực tiễn kinh doanh của mình
Ở thời đại hiện nay, xây dựng văn hóa hoặc của người khác thành kim chỉ nam cho
hoạt động kinh doanh. Như vậy triết lý trong
doanh nghiệp, trong đó trung tâm là triết lý
kinh doanh có thể gọi tắt lại là triết lý kinh
kinh doanh với ý tưởng xây dựng dựa trên
doanh, từ đó có thể định nghĩa triết lý kinh
cơ sở văn hóa dân tộc, phục vụ lợi ích dân
doanh như sau:
tộc. Các doanh nghiệp ở các nước và nước ta
luôn cố gắng tạo ra văn hóa kinh doanh gắn Triết lý kinh doanh là phương châm kinh
với lợi ích quốc gia, dân tộc, đồng thời thể doanh được các chủ thể kinh doanh tổng kết
hiện trách nhiệm của bản thân doanh nghiệp từ thực tiễn kinh doanh thành nguyên tắc ứng
trước vận mệnh của đất nước. Mục tiêu của xử và hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh.
các doanh nghiệp là vì dân giàu, nước mạnh, Ở Việt Nam hiện nay triết lý kinh doanh
vì lợi ích của cá nhân, cộng đồng, dân tộc. đang đặt ra rất nhiều vấn đề, đây là vấn đề
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
148 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
tiếp mới của các doanh nghiệpViệt Nam trên còn phụ thuộc vào vốn đầu tư sản xuất và nhu
con đường hội nhập. Có thể nói, qua các công cầu của thị trường, do đó các doanh nghiệp
trình nghiên cứu về văn hóa kinh doanh, cốt phải “liệu cơm gắp mắm”. Người quản lý và
lõi là triết lý kinh doanh ở các doanh nghiệp người lao động “ít” cũng gây ra những khó
Việt Nam hiện nay đang trên bước đầu hình khăn nhất định trong hoạt động sản xuất kinh
thành và đưa lại những kết quả tốt đẹp. Điều doanh. Nhưng trong điều kiện “ít” buộc các
đó, có thể được thể hiện thông qua: Sứ mệnh nhà quản lý và người lao động chủ động và
(mision) lý lẽ tồn tại của công ty. Ví dụ: Như tích cực hơn, sử dụng thời gian tiết kiệm, hợp
sứ mạng của công ty Mai Linh là: “Mang sự lý, tránh được sự lãng phí.
hài lòng đến cho mỗi người, vì cuộc sống tốt “Đủ” cũng phải được nhận thức rõ khi
đẹp hơn”. Của VNPT “VNPT luôn nỗ lực triển khi các kế hoạch kinh doanh , dù ở bất
trong việc ứng dụng có hiệu quả công nghệ kỳ hoàn cảnh nào cũng phải được thực hiện
BC-VT-CNTT tiên tiến để mang đến cho tốt, đảm bảo lợi nhuận nhanh chóng. “Đủ”
người tiêu dùng, nhân dân Việt Nam những cũng giúp các doanh nghiệp nhận thức được
giá trị tốt đẹp cho cuộc sống”. Tầm nhìn luôn phải thay đổi mục đích cho phù hợp với
“vision” là các mục tiêu của doanh nghiệp từng giai đoạn phát triển, từng thị trường. Có
đặt ra. Ví dụ tầm nhìn của công ty Mai Linh: như vậy, doanh nghiệp mới đứng vững được
“Trở thành nhà cung cấp dịch vụ tốt nhất trong môi trường cạnh tranh khắc nghiệt.
nơi chúng tôi có mặt”, tầm nhìn của VNPT:
“VNPT luôn là tập đoàn giữ vị trí số 1 tại Việt “Đủ” là một thuật nhữ rất rộng và được
Nam về phát triển Bưu chính Viễn thông. Có hiểu theo nhiều nghĩa tương đối khác nhau.
khả năng vươn ra thị trường thế giới, đủ sức Tùy vào từng chủ thể doanh nghiệp mà người
cạnh tranh với các Tập đoàn Viễn thông lớn”. ta có thể biến thiên từ thấp đến cao. Nhưng
Phương phâm hành động hoặc giá trị cốt lõi trong mọi điều kiện, “đủ” vẫn là một sức
để toàn doanh nghiệp phấn đấu vươn tới, đó mạnh lớn cho các doanh nghiệp cạnh tranh
là những biểu hiện của triết lý kinh doanh của và thực hiện các mục tiêu mang tính khả thi,
các doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay. đồng thời chủ động nắm bắt thị trường.
Để xây dựng triết lý kinh doanh ở Việt “Thừa” là khoảng ở đó doanh nghiệp
Nam hiện nay, cần phải phát huy nền tảng văn thấy không cần thiết cho việc kinh doanh, sản
hóa dân tộc, trong đó có những câu nói mang xuất, nó vượt quá quy luật cung cầu. Trong
tầm triết lý trong cuộc sống hàng ngày để đưa hoạt động sản xuất, kinh doanh, “thừa” là
vào chiến lược kinh doanh, tạo ra hiệu quả và biểu hiện ở số vốn lưu động thừa, áp dụng
thương hiệu hàng hóa Việt. khoa học công nghệ không cần thiết: công cụ
sản xuất quá lạc hậu, hoặc là áp dụng khoa
Thứ nhất, “ít thì tốt, đủ thì hay, thừa học kỹ thuật hiện đại; nó còn diễn ra trong
không tốt” trường hợp sự dao động của thị trường giá
Trong hoạt động sản xuất, kinh doanh thành sản phẩm quá cao vượt qua mức độ
một vấn đề luôn đặt ra trong chiến lược phát trung bình của thị trường, người tiêu dùng
triển là phải khảo sát, nghiên cứu và vận dụng không thể chấp nhận được.
quy luật cung cầu. Điều đó giúp các doanh “Thừa” là khoảng biến động lớn, tùy theo
nghiệp nhận thức được cần phải tiến hành sản mức độ và quy mô của doanh nghiệp mà hiểu
xuất như thế nào và đạt đến mức độ nào là thuật ngữ “thừa” này khác nhau. Thừa nó
phù hợp với thị trường. được biểu hiện ở nhiều khâu trong quá trình
Trong thực tiễn hoạt động kinh doanh “ít” sản xuất, kinh doanh, thừa nhân công lao
- ts. phạm huy thành 149
động, thừa nguyên vật liệu, thừa hàng hóa… nghiệp giữ được bí mật kinh doanh của mình,
Chính trong những cuộc khủng hoảng kinh không chịu trao đổi để học hỏi thì sẽ khó có
tế thế giới đều bất nguồn từ thừa, C.Mác đã cơ hội để áp dụng những thành tựu của khoa
chứng minh các cuộc khủng hoảng kinh tế học công nghệ, các giá trị mang tính xã hội
đều bắt đầu từ quá trình đẩy nhanh tốc độ sản và vì con người. Trong hội nhập quốc tế với
xuất, dẫn tới cung vượt quá cầu, điều đó tất sức ép của thị trường, sự phân tích của các
yếu dẫn tới khủng hoảng thừa. công nghệ hiện đại, buộc các doanh nghiệp
cũng phải thay đổi những bí mật kinh doanh
Do vậy, trong giai đoạn hiện nay, để phát
cho phù hợp với đòi hỏi của nền kinh tế. Sự
huy được “ít thì tốt, đủ thì hay, thừa không
thay đổi các quyết định kinh doanh sẽ tạo nên
tốt”, các doanh nghiệp Việt Nam cần chủ động
sức cạnh tranh mới trên thị trường, đặc biệt là
chiếm lĩnh những kiến thức quản lý hiện đại,
những quan điểm kinh doanh đề cao lợi ích
làm chủ được những thành tựu của cuộc cách
của xã hội.
mạng khoa học – công nghệ, tạo ra những sản
phẩm và dịch vụ ngang tầm với thế giới, chủ Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, để
động tâm và thế để hội nhập thế giới. thực hiện tốt “cái ta có người không, cái ta
không họ có”, các doanh nghiệp Việt Nam
Thứ hai, “cái ta có người không, cái ta
cần nắm vững luật bản quyền và luật sở hữu
không họ có” trí tuệ, thể hiện tinh thần thực hiện các luật
Trong thời đại hiện nay vấn đề bí mật này một cách nghiêm túc. Mỗi doanh nghiệp
kinh doanh luôn tạo ra sự khác biệt cho các cần thực hiện đăng ký hình thức và chất lượng
nhà sản xuất và kinh doanh. Ở điều kiện của sản phẩm ở các cơ quan có thẩm quyền
thương trường như chiến trường, thắng lợi để bảo vệ sở hữu trí tuệ, thương hiệu hàng
hay thất bại của các doanh nghiệp có thể tính hóa của mình. Trong mấy năm gần đây, khi
bằng phút và bằng giây. Bí quyết kinh doanh nước ta mở rộng quan hệ hợp tác về kinh tế đã
là những bí mật được các doanh nghiệp sử xảy ra những vụ án liên quan đến bản quyền,
dụng tạo nên nhưng sản phẩm, thương hiệu thương hiệu của các tỉnh, các doanh nghiệp,
riêng cho mình để tạo ra lợi thế cạnh tranh, làm tổn hại cho các doanh nghiệp không ít về
chiếm lĩnh thị trường. mặt kinh tế.
Các doanh nghiệp Việt Nam đang trong Thứ ba, “rủi ro khó tránh – phúc họa khó
quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề bí lường”
mật kinh doanh luôn là vấn đề mới mang tính Sự vận động và phát triển của xã hội luôn
thời cần phải được nghiên cứu để đảm bảo có tính chất chung là sự vận động phát triển
cho sự phát triển doanh nghiệp ở tầm dài hạn. đi lên, những cũng tạo ra những bước thăng
Tránh được những rủi ro do tình báo “công trầm, thậm chí là sự thụt lùi so với lịch sử
nghiệp”, rủi ro do bị đánh mất đi thông tin, trước đó. Do vậy, rủi ro là một vấn đề luôn đặt
bí quyết về sản phẩm của mình. Các doanh ra cho các doanh nghiệp, luôn chi phối sự vận
nghiệp phải bảo mật cái riêng có của mình, động phát triển của xã hội loài người.
ngay cả trong nội bộ của công ty, tránh những
Trong nền kinh tế thị trường rủi ro trong
rủi ro đáng tiếc.
kinh doanh diễn ra rất đa dạng và phức tạp,
Trong điều kiện nền kinh tế thị trường tùy thuộc vào cách nắm bắt thị trường, giải
giữ bí mật kinh doanh là một vấn đề rất khó, quyết các yêu cầu của thị trường như thế nào.
nhưng nếu quá giữ bí mật kinh doanh thì cũng Theo quan điểm toàn diện, rủi ro trong kinh
tạo ra những trì trệ và lạc hậu. Các doanh doanh thường diễn ra ở các yếu tố ngẫu nhiên
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
150 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
tác động vào quá trình hoạt động sản xuất động trên thị trường để đưa ra những biện
kinh doanh, gây nên những thiệt hại cho con pháp kịp thời để khắc phục tránh được những
người và tài sản. sai lầm đáng tiếc; tuân thủ các biện pháp yêu
cầu kỹ thuật để đảm bảo an toàn lao động,
Hoạt động sản xuất kinh doanh là hoạt
phòng chống cháy nổ.
động diễn ra vừa mang tính tất nhiên nhưng
đồng thời cũng xuất hiện những yếu tố ngẫu Thứ tư, “thất bại là mẹ của thành công”
nhiên. Yếu tố tất nhiên trong hoạt động kinh Thành công và thất bại là hai mặt mâu
doanh của các doanh nghiệp chính là những thuẫn với nhau nhưng luôn song song tồn tại
mục tiêu, kế hoạch, các yếu tố khác: nguồn trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong
lực tài chính, nhân công lao động, nguyên vật quá trình phát triển của các doanh nghiệp luôn
liệu, thị trường đầu ra..Nắm bắt được các yếu có những nấc thang phát triển thăng trầm. Khi
tố tất yếu của quá trình sản xuất kinh doanh trên đà thắng lợi làm cho các doanh nghiệp
làm cho các doanh nghiệp có khả năng dự báo luôn tự tin, quyết đoán và có những động cơ
được quá trình cung cầu, khả năng cạnh tranh, thúc đẩy sự phát triển cả chất và lượng. Trong
từ đó, các doanh nghiệp có thể điều chỉnh các thành công đó luôn tiềm ẩn những mầm họa
mục tiêu, kế hoạch mang tính khả thi. dẫn tới sự thất bại trong tương lai, đó là sự
Bên cạnh những yếu tố tất nhiên, trong chủ quan, tư mãn. Đối với các doanh nghiệp
hoạt động sản xuất kinh doanh cũng xuất hiện là rơi vào tình trạng vượt quá tầm kiểm soát
những yếu tố ngẫu nhiên, là những yếu tố mà dẫn tới đổ vỡ, phá sản.
các doanh nghiệp khó nắm bắt được. Các Sự thành công của các doanh nghiệp là
yếu tố ngẫu nhiên thường tác động theo hai mục tiêu mà bất cứ doanh nhân nào cũng
hướng: tích cực và tiêu cực. Có những ngẫu hướng tới, nhưng trong điều kiện kinh tế thị
nhiên xuất hiện lại là yếu tố thuận lợi cho trường thì thất bại luôn xuất hiện dù các doanh
các doanh nghiệp và họ phải chủ động nắm nghiệp không mong muốn. “Thất bại là mẹ
bắt ngay. Nhưng cũng có những yếu tố ngẫu của thành công” đây là một câu triết lý luôn
nhiên xuất hiện làm gia tăng các yếu tố bất lợi mang tính thời sự cho các doanh nghiệp, để
cho các doanh nghiệp, họ phải đối diện với họ thức tỉnh trong hân hoan của chiến thắng,
những rủi ro, gây nên những thiệt hại. Yếu tố đồng thời phải biết nắm bắt được những bước
ngẫu nhiên xuất hiện trong những điều kiện tiếp theo bao gồm những thất bại.
nhất định,cho nên các doanh nghiệp phải chủ
Để thực hiện được những vấn đề đó, các
động đưa ra những giải pháp bổ sung kịp thời
doanh nghiệp cần phải nắm bắt và kiểm soát
để khắc phục nhanh những hậu quả nó gây
được thị trường, làm chủ quá trình sản xuất
ra. Chính vì vậy, rủi ro là những yêu tố ngẫu
kinh doanh. Khi thất bại diễn ra với các doanh
nhiên gây nên những thiệt hại cho các doanh
nghiệp, họ cần bình tĩnh để đưa ra những biện
nghiệp.
pháp, kế hoạch để từng bước vượt qua những
Trong giai đoạn hiện nay, để phát huy khủng hoảng, tạo tiền đề cho những bước
tốt “rủi ro khó tránh – phúc họa khó lường”, phát triển tiếp theo. Đây chính là “tương kế
các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay cần chủ tựu kế” “gậy ông đập lưng ông”, biến cái thất
động về các kịch bản kinh doanh của mình, bại trở thành cái thành công. Thất bại chỉ là
đưa ra những dự báo có tầm chiến lược để tạm thời, các doanh nghiệp phải chủ động với
hạn chế đi những yếu tố rủi ro. Mặt khác, phải tinh thần “thắng không kiêu, bại không nản”,
thường xuyên nắm bắt kịp thời những diễn kiên trì thực hiện mục tiêu đề ra. Bằng các
biến trong quá trình sản xuất và những biến biện pháp khắc phục là xem xét các yếu tố và
- ts. phạm huy thành 151
có tầm nhìn dự báo chiến lược để bổ sung kịp nghiệp đã chung tay vì cuộc sống công đồng
thời theo yêu cầu và đòi hỏi của thị trường. như: Chương trình hỗ trợ cho 61 huyện nghèo
Trong bối cảnh toàn cầu hóavà hội nhập nhất đất nước, trái tim cho em, áo ấm mùa
kinh tế quốc tế, các doanh nghiệp cần phải đông… đã tạo nên hình ảnh tốt đẹp về doanh
nhận thức đúng “thất bại là mẹ của thành nghiệp Việt Nam năng động sáng tạo, có
công”, thành công và thất bại luôn đi cùng trách nhiệm với cộng đồng. Mặt khác, không
với doanh nghiệp nói chung, doanh nghiệp ít doanh nghiệp ở nước ta đặt lợi ích doanh
Việt Nam nói riêng, đặc biệt trong nền kinh nghiệp cao hơn lợi ích người tiêu dùng, nên
tế thị trường ‘thương trường là chiến trường” hiện tượng hàng giả, hàng kém chất lượng
những yếu tố rủi ro, cạnh trạnh không lành đang tồn tại phổ biến, sản xuất xả thải ra môi
mạnh. Các doanh nghiệp phải chủ động đối trường gây ô nhiễm trầm trọng, thủ đoạn tinh
diện với nó, từ đó, các doanh nghiệp đưa ra vi hơn là dùng công nghệ cao để chiếm đoạt
đối sách, chiến lược và tầm nhìn để vượt qua, tài sản của khách hàng và trốn thuế của nhà
tồn tại, phát triển đáp ứng với yêu cầu của nước (mua bán trực tuyến 24 các đối tượng đã
nền kinh tế đất nước trong quá trình hội nhập lừa đảo, rút ruột hàng trăm tỷ đồng)1.
quốc tế. Tục ngữ có câu “hại nhân, nhân hại”
Thứ năm, “lưới trời lồng lộng, thưa những việc làm bất chấp tất cả chỉ vì lợi ích
nhưng khó thoát” trước mắt của các doanh nghiệp, dù được che
đậy dưới nhiều vỏ bọc khác nhau thì không
Hoạt động sản xuất kinh doanh là một thể tránh “lưới trời”, đó là pháp luật, lương
hoạt động có mục đích, được định hướng một tâm của con người. Việt Nam là một quốc gia
cách cụ thể, rõ ràng. Sự phát triển của các có nền văn hóa “thống nhất trong đa dạng”
doanh nghiệp luôn đồng hành với sự phát triển nhưng đang bị tác động mạnh mẽ của kinh
xã hội, tạo ra những thương hiệu, sản phẩm tế thị trường, hội nhập quốc tế, đặc biệt là
gắn với cộng đồng và có trách nhiệm vì cộng lối sống thực dụng, hưởng thụ làm biến đổi
đồng. Trong điều kiện kinh tế thị trường, bên nhân cách con người một cách mạnh mẽ,
cạnh những yếu tố tích cực thúc đẩy nền kinh trong đó có nhân cách của các doanh nhân.
tế phát triển, nhưng cũng chính nền kinh tế Trong những năm gần đây chúng ta đã chứng
thị trường vì lợi ích trước mắt mà các doanh kiến những việc làm phi pháp của các doanh
nghiệp đã làm ăn phi pháp dẫn đến sự tổn hại nghiệp đã được các cơ quan thực thi pháp luật
cho nền kinh tế, hủy hoại môi trường sống. đưa ra ánh sáng, có những bản án nghiêm
Việc làm ăn phi pháp, ảnh hưởng tới sự khắc đã được thực thi.
phát triển chung của cả xã hội, có nguy cơ Trong điều kiện nền kinh tế thị trường
đánh mất đi “ chữ tín, trách nhiệm” của những và hội nhập quốc tế, Việt Nam cần phải xây
doanh nghiệp làm ăn chân chính. Trong những dựng đội ngũ doanh nhân trong các thành
lời răn dạy học trò, Khổng Tử đã cảnh báo: phần kinh tế có trí tuệ, bản lĩnh và năng lực
“Giàu và sang là cái người muốn…nghèo và để nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh trong
hèn là cái người ghét”, nhưng “phong vu lợi sản xuất và dịch vụ. Đội ngũ doanh nhân đề
nhi hàn đa đoan” nghĩa là hành vi của mỗi cao đạo đức kinh doanh, tôn trọng pháp luật,
người nếu theo đuổi lợi ích riêng thì dẫn đến giữ chữ tín trong kinh doanh, có ý thức trách
oán giận. nhiệm với cộng đồng để tạo ra những sản
Thực tế hiện nay, sau gần 30 năm đổi 1
http:/www.cand.com.vn/vi-vn/kinhtế/2012/8/
mới, chúng ta đã chứng kiến nhiều doanh 177694.cand.
- Hội thảo Văn hóa kinh doanh trong điều kiện kinh tế thị trường
152 định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam
phẩm, những thương hiệu nâng tầm vị thế của hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp,
Việt Nam. các doanh nhân trong các thành phần kinh tế
nhằm thúc đẩy sự phát triển đất nước, xây
3. Kết luận:
dựng một xã hội dân chủ, công bằng, văn
Triết lý trong văn hóa phương Đông minh. Họ thể hiện là những con người yêu
luôn đồng hành với các doanh nghiệp Việt nước, yêu tổ quốc Việt Nam, sẵn sàng gánh
Nam, trở thành những triết lý hành động để vác trách nhiệm xây dựng một nước Việt
các doanh nghiệp, doanh nhân phát triển lên Nam sánh vai, ngang tầm với các quốc gia
một tầm cao mới. Nó được thể hiện trong các trên thế giới.
nguon tai.lieu . vn
