1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 5 phần 5

[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 5 phần 5

Tham khảo tài liệu '[triết học] triết học lenin - học thuyết marx tập 5 phần 5', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c 262 263 kÕt luËn chung cho r»ng sù tËp trung trong n«ng nghiÖp nh÷ng sè liÖu vÒ trång thuèc l¸, th× c¶ trong c¸c ngµnh t− b¶n chñ nghÜa trªn thùc tÕ m¹nh h¬n lµ ng−êi ta cã trång thuèc l¸ ®ã chóng ta còng thÊy sù tËp trung t− b¶n chñ thÓ nghÜ ®Õn khi chØ

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 35

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:48 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Mar... (.pdf)

Xem mẫu

  1. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 262 263 kÕt luËn chung cho r»ng sù tËp trung trong n«ng nghiÖp nh÷ng sè liÖu vÒ trång thuèc l¸, th× c¶ trong c¸c ngµnh t− b¶n chñ nghÜa trªn thùc tÕ m¹nh h¬n lµ ng−êi ta cã trång thuèc l¸ ®ã chóng ta còng thÊy sù tËp trung t− b¶n chñ thÓ nghÜ ®Õn khi chØ dùa vµo nh÷ng sè liÖu thèng kª vÒ nghÜa. Tû dô nh− trong toµn n−íc §øc, n¨m 1898 cã 139 ngh×n diÖn tÝch. Thèng kª nµy nhËp chung nh÷ng doanh nghiÖp nghiÖp chñ trång thuèc l¸ víi 17,6 ngh×n hÐc-ta trång thuèc, nhá bÐ vÒ diÖn tÝch vµ vÒ quy m« s¶n xuÊt lóa m× víi nh÷ng nh−ng trong sè 139 ngh×n Êy th× 88 ngh×n, tøc lµ doanh nghiÖp lín vÒ quy m« ch¨n nu«i ®Ó lÊy s÷a hoÆc thÞt, 63%, cã tÊt c¶ kh«ng qu¸ 3,3 ngh×n hÐc-ta, tøc lµ vÎn vÑn trång nho, trång thuèc l¸ vµ lµm v−ên v. v.. TÊt nhiªn lµ so chØ cã mét phÇn n¨m tæng sè ruéng ®Êt trång thuèc l¸; bèn víi viÖc s¶n xuÊt lóa m×, th× tÊt c¶ nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt phÇn n¨m cßn l¹i th× ë trong tay 37% nghiÖp chñ*. Êy cßn ®øng rÊt xa ë ®»ng sau vµo hµng thø hai; vµ nÕu Trong ngµnh trång nho còng thÕ. Nãi chung, diÖn tÝch xÐt theo c¸c sè liÖu vÒ diÖn tÝch th× nh÷ng kÕt luËn chung cña mét v−ên nho "trung b×nh" ë §øc ch¼ng h¹n, rÊt nhá: mµ chóng ta ®· biÕt, vÉn gi÷ nguyªn hoµn toµn gi¸ trÞ. 0,36 hÐc-ta (344.850 nghiÖp chñ víi 126.109 hÐc-ta trång Nh−ng mét lµ, mét sè ngµnh cña nÒn n«ng nghiÖp th−¬ng nho). Nh−ng viÖc ph©n phèi c¸c nhµ trång nho nh− sau: 49% phÈm ph¸t triÓn ®Æc biÖt nhanh chãng chÝnh lµ ë ch©u ¢u, vµ sè ng−êi (cã d−íi 20 a ®Êt trång nho) chØ chiÕm cã 13% ®ã lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña tæng sè ®Êt trång nho, 30% nghiÖp chñ h¹ng "võa" (tõ 20 a n«ng nghiÖp th−¬ng phÈm theo con ®−êng t− b¶n chñ nghÜa ®Õn 50 a) chiÕm 26%, vµ 20% nghiÖp chñ h¹ng lín (cã tõ ½ hÐc- vµ hai lµ, ng−êi ta l¹i rÊt th−êng hay quªn c¸i t×nh huèng ta trë lªn) chiÕm 61% ®Êt trång nho, nghÜa lµ h¬n ba ®· nãi ë trªn khi ng−êi ta viÖn dÉn nh÷ng tû dô riªng biÖt hoÆc nh÷ng khu vùc riªng biÖt, vµ ë ®©y lµ mét n¬i tung * "Die deutsche Volkswirtschaft am Schlusse des 19 Jrhd." Brl. 1900, hoµnh réng r·i nhÊt cho nh÷ng bän thuéc ph¸i biÖn hé cã S. 601); Êy lµ theo nh÷ng tµi liÖu rÊt th« s¬ cña thèng kª thuÕ vô. VÒ tÝnh chÊt tiÓu t− s¶n mµ ®iÓn h×nh lµ Hª-kht¬, §a-vÝt, n−íc Nga, chóng ta còng cã nh÷ng tµi liÖu nh− thÕ vÒ viÖc ph©n phèi trång thuèc l¸ trong ba huyÖn thuéc tØnh P«n-ta-va: trong tæng sè 25 089 doanh HÐc-tx¬, TsÐc-nèp. Hä viÖn chøng nh÷ng nghiÖp chñ trång nghiÖp trång thuèc cña n«ng d©n th× 3 015 doanh nghiÖp (tøc lµ d−íi 1/8) thuèc l¸, nh÷ng ng−êi nµy, nÕu kÓ theo tæng sè diÖn tÝch cã 74 565 ®ª-xi-a-tin trång lóa m× trong tæng sè 146 774 ®ª-xi- a-tin, tøc lµ s¶n xuÊt, th× ®Òu "echte und rechte Kleinbauern"1); nh−ng nÕu trªn mét nöa, vµ 3 239 ®ª-xi-a-tin trång thuèc l¸ trong sè 6 844 ®ª-xi-a-tin, kÓ theo quy m« s¶n xuÊt thuèc l¸, th× hä hoµn toµn kh«ng ph¶i nghÜa lµ gÇn mét nöa. ViÖc ph©n lo¹i c¸c doanh nghiÖp Êy theo diÖn tÝch lµ nh÷ng nghiÖp chñ "nhá" vµ nÕu chóng ta lÊy riªng ®Êt trång thuèc l¸ nãi lªn r»ng 324 doanh nghiÖp (trong sè 25 089) trung b×nh cã 2 ®ª-xi-a-tin trë lªn trång thuèc vµ chiÕm tÊt c¶ lµ 2 360 ®ª-xi-a-tin trong sè 6 844. ChÝnh lµ nh÷ng tªn t− b¶n trång thuèc l¸ h¹ng lín mµ ®Çy ®ñ cña c¸c tµi liÖu c¸ biÖt vµ tÝnh chÊt chi tiÕt cña viÖc tæng hîp c¸c tµi nh÷ng tin tøc rÊt th−êng hay nãi ®Õn sù bãc lét kinh khñng cña chóng ®èi liÖu ®ã. Thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph−¬ng Nga tõ l©u ®· tiÕn hµnh víi c«ng nh©n. ChØ cã 2 773 hé (trªn 1/10 mét Ýt) cã trung b×nh mçi hé trªn nh÷ng cuéc ®iÒu tra tõng hé mét vµ x©y dùng nh÷ng biÓu ®å tæng hîp mét nöa ®ª-xi-a-tin trång thuèc, hä cã 4 145 ®ª-xi-a-tin trång thuèc l¸ trong kh¸c nhau còng nh− nh÷ng biÓu ®å cã tÝnh chÊt phèi hîp mµ chóng t«i sè 6 844. Xem "Nh×n chung vÒ viÖc trång thuèc l¸ ë Nga", thiªn II vµ III. võa nãi tíi. ViÖc lµm cho nh÷ng ng−êi ch©u ¢u hiÓu râ h¬n vÒ c«ng t¸c Xanh Pª-tÐc-bua, 1894. thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph−¬ng ë n−íc ta, ch¾c lµ sÏ t¹o ®µ thóc ®Èy m¹nh mÏ cho sù tiÕn bé cña c«ng t¸c thèng kª x· héi nãi chung. 1) ⎯ "Kinh tÕ quèc d©n cña n−íc §øc vµo cuèi thÕ kû XIX". BÐc- 1) ⎯ "lµ nh÷ng tiÓu n«ng thùc sù". lanh, 1900, tr. 60.
  2. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 264 265 phÇn n¨m*. TÝnh chÊt tËp trung cña ngµnh lµm v−ên cã nh− th−êng lÖ, vÉn dËp ®Çu xuèng ®Êt nhiÖt t©m t«n sïng tÝnh chÊt th−¬ng m¹i, cßn m¹nh mÏ h¬n nhiÒu (Kunst- c¸c «ng thÇn míi, ®· s¸ng t¸c ra mét "sù ph¸t triÓn n«ng und Handelsgärtnerei), ngµnh nµy ph¸t triÓn rÊt mau ë trong nghiÖp theo lèi phi t− b¶n chñ nghÜa" th«ng qua con ®−êng kh¾p c¶ c¸c n−íc t− b¶n chñ nghÜa trùc tiÕp g¾n liÒn víi hîp t¸c x·. Nãi chung, d−íi ®©y, chóng t«i sÏ ph¶i nãi sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phè lín, cña c¸c nhµ ga xe ®«i lêi vÒ ý nghÜa lý luËn cña sù ph¸t minh xuÊt s¾c Êy. háa lín, cña c¸c thÞ trÊn c«ng nghiÖp v. v.. N¨m 1895, ë B©y giê chóng t«i nªu lªn r»ng nh÷ng kÎ t«n sïng hîp t¸c §øc tÝnh ra cã 32.540 doanh nghiÖp lµm v−ên cã tÝnh x· thÝch dÉn ra c¸i mµ ng−êi ta "cã thÓ" ®¹t ®−îc nhê vµo chÊt th−¬ng m¹i víi 23.570 hÐc-ta v−ên, ⎯ b×nh qu©n mçi c¸c hîp t¸c x· Êy (coi tû dô trªn). Tèt h¬n, chóng t«i xin doanh nghiÖp d−íi mét hÐc-ta. Nh−ng h¬n mét nöa diÖn chØ râ c¸i mµ ng−êi ta thùc sù ®¹t ®−îc nhê vµo hîp t¸c x· d−íi tÝch Êy (51,39%) tËp trung trong tay 1.932 nghiÖp chñ, tøc chÕ ®é t− b¶n chñ nghÜa hiÖn nay. Khi thèng kª c¸c doanh lµ 5,94% tæng sè ng−êi lµm v−ên. Nh÷ng con sè d−íi nghiÖp vµ c¸c nghÒ nghiÖp trong n¨m 1895, thèng kª §øc ®· ®©y cho chóng ta thÊy r»ng trong tay nh÷ng nghiÖp chñ lín ghi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµm nghÒ n«ng cã tham gia vµo c¸c Êy diÖn tÝch v−ên vµ diÖn tÝch ®Êt ®ai cßn l¹i dïng cho n«ng hîp t¸c x· tiªu thô s¶n phÈm s÷a (Molkerei-genossenschaften nghiÖp to nh− thÕ nµo: 1.441 ng−êi lµm v−ên tõ 2 ®Õn 5 und Sammelmolkereien), vµ còng ®· ghi c¶ sè l−îng bß c¸i hÐc-ta cã mét diÖn tÝch ®Êt ®ai lµm v−ên b×nh qu©n lµ 2,76 cung cÊp s¶n phÈm s÷a cho tõng nghiÖp chñ ®em tiªu thô. hÐc-ta mµ b×nh qu©n ®Êt ®ai nãi chung lµ 109,6 hÐc-ta; Trong chõng mùc chóng t«i biÕt ®−îc, ®ã hÇu nh− lµ nh÷ng 491 ng−êi lµm v−ên tõ 5 hÐc-ta trë lªn, cã mét diÖn khèi sè liÖu duy nhÊt nãi lªn mét c¸ch chÝnh x¸c kh«ng nh÷ng tÝch v−ên b×nh qu©n lµ 16,54 hÐc-ta, mµ b×nh qu©n ®Êt ®ai møc ®é tham gia cña nh÷ng nghiÖp chñ thuéc c¸c h¹ng kh¸c nãi chung lµ 134,7 hÐc-ta. nhau vµo c¸c tæ chøc hîp t¸c x·, mµ l¹i cßn nãi lªn ⎯ ®©y lµ mét ®iÒu ®Æc biÖt quan träng ⎯ quy m« kinh tÕ, nÕu cã thÓ nãi B©y giê chóng ta h·y trë l¹i ngµnh s¶n xuÊt s÷a, nh÷ng sè liÖu vÒ ngµnh nµy gióp chóng ta gi¶i ®¸p vÊn ®Ò vÒ t¸c dông ®−îc nh− thÕ, cña viÖc tham gia Êy, nghÜa lµ nãi lªn quy m« cô cña c¸c hîp t¸c x· mµ HÐc-tx¬ ®· biÕn thµnh mét thø thÓ cña ngµnh kinh tÕ cña mçi doanh nghiÖp tham gia vµo tæ thuèc trÞ b¸ch bÖnh ®Ó chèng chñ nghÜa t− b¶n. HÐc-tx¬ chøc hîp t¸c x· Êy (sè bß c¸i cung cÊp nh÷ng s¶n phÈm do c¸c cho r»ng "nhiÖm vô chñ yÕu cña chñ nghÜa x· héi" lµ ñng hîp t¸c x· tæ chøc viÖc tiªu thô). Chóng ta h·y dÉn chøng hé nh÷ng hîp t¸c x· Êy (S. 21, b¶n dÞch tiÕng Nga, 62; nh÷ng sè liÖu Êy, chia ra n¨m nhãm chÝnh c¨n cø theo sè ruéng S. 89, b¶n dÞch tiÕng Nga, 214), cßn «ng TsÐc-nèp th×, theo ®Êt cña nghiÖp chñ: (xem biÓu ®å, tr. 266. ⎯ BT.). Nh− thÕ lµ chØ cã mét thiÓu sè rÊt nhá c¸c tiÓu n«ng (tõ * §¸ng chó ý lµ ë Ph¸p, ngµnh trång nho ph¸t triÓn m¹nh h¬n rÊt nhiÒu 3 ®Õn 5%) tham gia c¸c hîp t¸c x·, nghÜa lµ tû träng Êy (1 800,5 ngh×n hÐc-ta), viÖc tËp trung c¸c ®Êt trång nho còng cao h¬n rÊt thËm chÝ cã lÏ cßn kÐm h¬n c¶ tû träng c¸c doanh nghiÖp nhiÒu. Nh−ng, ®Ó nhËn ®Þnh sù tËp trung ®ã, ng−êi ta buéc ph¶i giíi h¹n ë t− b¶n chñ nghÜa trong c¸c nhãm thÊp. Tr¸i l¹i, trong sè c¸c sè liÖu cña thèng kª chung vÒ ruéng ®Êt, v× ë Ph¸p ng−êi ta kh«ng tËp c¸c doanh nghiÖp lín râ rµng cã tÝnh chÊt t − b ¶n chñ nghÜa, hîp c¸c tµi liÖu riªng vÒ tõng hé vµ ng−êi ta kh«ng biÕt sè nh÷ng ng−êi cã th× tû sè phÇn tr¨m tham gia vµo c¸c hîp t¸c x· l¹i lín h¬n ®Êt trång nho. ë §øc, 12,83% tæng sè ®Êt trång nho ë trong tay nh÷ng tõ ba ®Õn b¶y lÇn, so víi ngay c¶ c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp chñ cã tÊt c¶ tõ 10 hÐc-ta ruéng ®Êt trë lªn, cßn ë Ph¸p lµ 57,02%.
  3. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 266 267 gung), tøc lµ mét tæ chøc bao gåm nh÷ng hîp t¸c x· lín C¸c doanh nghiÖp cã tham gia vµo c¸c hîp t¸c x· tiªu thô s¶n phÈm s÷a nhÊt" (S. 112, b¶n dÞch tiÕng Nga, 267, do HÐc-tx¬ viÕt ng¶), vµ Sè l−îng bß c¸i trong c¸c kÕt luËn r»ng ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ kh«ng nh÷ng chØ cã c¸c Sè bß c¸i b×nh qu©n cña % so víi tæng sè doanh nghiÖp chñ lín (tÊt c¶ cã 306 ngh×n nghiÖp chñ cã trªn 20 hÐc- Sè l−îng c¸c doanh mçi doanh nghiÖp % so víi tæng sè * ta) mµ c¶ n«ng d©n còng tham gia vµo c¸c hîp t¸c x·! ChØ cÇn doanh nghiÖp Êy % so víi tæng sè «ng HÐc-tx¬ suy nghÜ mét chót vÒ gi¶ thiÕt mµ chÝnh «ng ®· ®−a ra (tÊt c¶ c¸c nghiÖp chñ lín ®Òu tham gia c¸c hîp t¸c x·), nghiÖp nghiÖp th× «ng sÏ thÊy r»ng nÕu tÊt c¶ c¸c nghiÖp chñ lín ®Òu tham gia c¸c hîp t¸c x· th× ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp kh¸c tham gia vµo c¸c hîp t¸c x·, chØ chiÕm mét tû träng nhá h¬n mµ Tõ 0 ®Õn 2 hÐc-ta. . . 10 300 0,3 6,95 18 556 1,71 1,8 th«i, vµ nh− vËy cã nghÜa lµ kÕt luËn cña Cau-xky vÒ tÝnh −u viÖt cña doanh nghiÖp lín so víi doanh nghiÖp nhá vÒ ph−¬ng "2 " 5 ".... 31 819 3,1 21,49 73 156 6,76 2,3 diÖn tæ chøc hîp t¸c, ®· hoµn toµn ®−îc chøng thùc. " 5 " 20 ".... 53 597 5,4 36,19 211 236 19,51 3,9 Nh−ng cßn nh÷ng sè liÖu vÒ sè bß c¸i mµ c¸c hîp t¸c " 20 " 100 ".... 43 561 15,4 29,42 418 563 38,65 9,6 x· tæ chøc viÖc tiªu thô s¶n phÈm, l¹i ®¸ng chó ý h¬n nhiÒu: 72,02 " 100 hÐc-ta trë lªn . . 8 805 35,1 5,95 361 435 33,37 41,0 tèi ®¹i ®a sè nh÷ng bß c¸i ®ã, non ba phÇn t− (72%) thuéc vÒ c¸c nghiÖp chñ lín, lµ nh÷ng ng−êi kinh doanh s¶n xuÊt Tæng sè . . . 148 082 2,7 100,00 1.082 946 100,00 7,3 s÷a theo lèi t− b¶n chñ nghÜa vµ b×nh qu©n mçi ng−êi cã Doanh nghiÖp cã tõ hµng chôc, hµng bèn chôc vµ thËm chÝ hµng t¸m chôc con ⎯ ⎯ 204 35,6 18 273 89,0 1 000 hÐc-ta trë lªn… bß c¸i (trong c¸c ®iÒn trang lín). B©y giê xin h·y nghe lêi HÐc-tx¬ nãi: "chóng t«i kh¼ng ®Þnh r»ng nh÷ng hîp t¸c x· ®em l¹i lîi Ých nhiÒu h¬n hÕt chÝnh lµ cho c¸c nhµ së d©n h¹ng võa. Cßn c¸c ®iÒn trang lín th× chóng tham gia h÷u h¹ng nhá vµ nhá nhÊt"...(S. 112, b¶n dÞch tiÕng Nga, c¸c hîp t¸c x· nhiÒu h¬n c¶. B©y giê chóng ta cã thÓ ph¸n 269, do HÐc-tx¬ viÕt ng¶). Nh÷ng tªn V«-r«-si-lèp ë ®©u ®o¸n vÒ tÊt c¶ c¸i tÝnh chÊt ng©y th¬ v« h¹n cña «ng HÐc-tx¬, còng gièng nhau c¶: ë Nga còng nh− ë ¸o, khi V«-r«-si-lèp mét anh chµng V«-r«-si-lèp ng−êi ¸o; «ng ta ph¶n ®èi vç ngùc nãi vµ nhÊn m¹nh: "Chóng t«i kh¼ng ®Þnh", th× Cau-xky víi lý do lµ "cã 1 050 000 nghiÖp chñ n«ng th«n cã chóng ta cã thÓ tin ch¾c ®−îc r»ng y kh¼ng ®Þnh ®óng c¸i ch©n trong Héi n«ng nghiÖp thu mua §øc (Bezugsvereini- ®iÒu kh«ng cã thùc. §Ó kÕt thóc cuéc xem xÐt mét c¸ch kh¸i qu¸t cña chóng * ¤ng Bun-ga-cèp tuyªn bè r»ng: "Qua nh÷ng con sè sau ®©y ng−êi ta ta vÒ nh÷ng sè liÖu thèng kª ruéng ®Êt cña §øc, chóng ta sÏ thÊy râ rµng tû träng cña doanh nghiÖp lín" (II, 117) vµ «ng chØ nªu ra h·y nh×n chung l¹i toµn bé sù ph©n bè d©n c− n«ng nghiÖp nh÷ng con sè nµy, lµ nh÷ng con sè ch¼ng nh÷ng kh«ng gi¶i thÝch ®−îc "tû theo ®Þa vÞ kinh tÕ cña hä. TÊt nhiªn lµ chóng ta chØ kÓ träng cña doanh nghiÖp lín" mµ l¹i cßn (nÕu kh«ng ®èi chiÕu víi c¸c sè n«ng nghiÖp theo nghÜa hÑp (A I, chø kh«ng ph¶i A I - 6 kh¸c) lµm lu mê ®i.
  4. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 268 269 theo ký chó §øc, nghÜa lµ chóng ta kh«ng tÝnh gép nh÷ng d©n c− n«ng nghiÖp* ë §øc gi÷a c¸c nhãm Êy trong hai ng−êi lµm nghÒ ®¸nh c¸, khai th¸c gç vµ ®i s¨n víi nh÷ng n¨m 1882 vµ 1895: ng−êi lµm ruéng), vµ sau ®ã chóng ta sÏ lÊy nh÷ng sè liÖu D©n c− cã ho¹t ®éng (cã nghÒ nghiÖp) vÒ nh÷ng ng−êi mµ nghÒ chÝnh lµ lµm ruéng. Thèng kª lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ chñ yÕu §øc chia d©n c− ®ã ra lµm ba nhãm chÝnh: a) nhãm ®éc (®¬n vÞ: 1.000 ng−êi) lËp (tøc lµ nh÷ng nghiÖp chñ cã së h÷u, t¸ ®iÒn, v.v.); b) nhãm nh©n viªn (qu¶n lý, nhãm tr−ëng cai, ký, v.v.) vµ c) 1882 1895 nhãm c«ng nh©n; nhãm sau cïng nµy l¹i chia ra lµm 4 nhãm a) nghiÖp chñ cã së h÷u nhá nh− sau: c1) "thµnh viªn trong gia ®×nh, lµm viÖc ë doanh 2 253 2 522 + 269 ruéng ®Êt . . . . . . nghiÖp cña ng−êi chñ hé, cña ng−¬i cha, cña ng−êi anh, v.v.". 1 c) thµnh viªn trong gia ®×nh − 36 1 935 1 899 nghiÖp chñ . . . . . . Nãi mét c¸ch kh¸c, ®ã lµ nh÷ng c«ng nh©n ng−êi trong gia ®×nh, kh¸c víi nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª thuéc nh÷ng nhãm I...... 4 188 4 421 + 233 + 5,6% nhá kh¸c trong nhãm c. V× thÕ cho nªn muèn nghiªn cøu thµnh c2) c«ng nh©n cã ruéng ®Êt − 483 − 55,8% phÇn x· héi cña d©n c− (vµ sù ph¸t triÓn t− b¶n chñ nghÜa (II) . . . . . . 866 383 − 250 cña hä), râ rµng lµ kh«ng nªn tÝnh gép nh÷ng c«ng nh©n ng−êi I + II . . . . . . 5 054 4 804 trong gia ®×nh vµo chung mét nhãm víi nh÷ng c«ng nh©n lµm b) nh©n viªn . . . . . . 47 77 + 30 thuª nh− ng−êi ta th−êng tÝnh, mµ nªn tÝnh gép vµo mét nhãm c3) cè n«ng . . . . . . 1 589 1 719 + 130 víi nh÷ng nghiÖp chñ (a), bëi v×, vÒ thùc chÊt, nh÷ng c«ng 4 c) c«ng nh©n kh«ng cã nh©n ng−êi trong gia ®×nh Êy còng lµm nh÷ng ng−êi cã quyÒn ruéng ®Êt . . . . . . . . . .. 1 374 1 445 + 71 së h÷u chung, nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh cña nghiÖp chñ, cã quyÒn ®−îc chia gia tµi v. v.. Sau ®ã lµ nhãm nhá c2) gåm III . . . . . . 3 010 3 241 + 231 + 7,7% − 19 − 0,2 nh÷ng cè n«ng nam n÷ (Knechte und Mägde); c3) "nh÷ng ng−êi Tæng sè . . . 8 064 8 045 lµm c«ng nhËt trong n«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng nh©n kh¸c (ch¨n Nh− thÕ lµ tæng sè d©n c− cã ho¹t ®éng cã gi¶m xuèng, cõu, ch¨n bß) cã ruéng ®Êt riªng hoÆc ph¶i ®i thuª". Nh− vËy, mÆc dï lµ gi¶m kh«ng bao nhiªu. Trong khèi d©n c− Êy, ®ã lµ nhãm nh÷ng ng−êi võa lµ chñ võa lµ c«ng nh©n lµm thuª, nghÜa lµ mét nhãm trung gian, qu¸ ®é, mµ ta cÇn ph¶i xÕp * Chóng t«i chØ nãi ®Õn d©n c− "cã ho¹t ®éng" (theo nghÜa tiÕng Ph¸p; riªng ra. Cuèi cïng, c4) "còng nh− trªn, nh−ng kh«ng cã ®Êt hay theo tiÕng §øc lµ "erwerbsthätige") tøc lµ thùc sù lµm nghÒ n«ng, riªng mµ còng kh«ng cã ®Êt thuª". Nh− thÕ lµ chóng ta cã 3 kh«ng kÓ nh÷ng ng−êi phôc vô hoÆc nh÷ng thµnh viªn trong gia ®×nh nhãm c¬ b¶n: I. NghiÖp chñ ⎯ ng−êi së h÷u ruéng ®Êt vµ kh«ng tham gia mét c¸ch ®Òu ®Æn vµ th−êng xuyªn vµo c¸c c«ng viÖc nhµ n«ng. Thèng kª x· héi cña Nga chËm ph¸t triÓn ®Õn møc thËm chÝ thµnh viªn trong gia ®×nh cña nghiÖp chñ; II. NghiÖp chñ cã së ch−a cã mét danh tõ ®Æc biÖt ®Ó chØ kh¸i niÖm "active" "erwerbsthätig", h÷u ruéng ®Êt nh−ng ®ång thêi l¹i lµ c«ng nh©n lµm thuª; III. "occupied". Trong khi tæng hîp c¸c sè liÖu vÒ nghÒ nghiÖp cña d©n c− C«ng nh©n lµm thuª kh«ng cã ruéng ®Êt (nh÷ng nh©n viªn, cè Pª-tÐc-bua ("Xanh Pª-tÐc-bua theo sù thèng kª n¨m 1890"), «ng I-an-x«n n«ng vµ ng−êi lµm c«ng nhËt). Vµ ®©y lµ biÓu ®å ph©n bè ®· dïng danh tõ "®éc lËp", nh− ng danh tõ Êy kh«ng thÝch hîp, v× khi
  5. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 270 271 mµ viÖc t¨ng ®ã hÇu nh− hoµn toµn lµ do nhãm nh÷ng ng−êi chóng ta thÊy d©n c− cã ruéng ®Êt (I + II) gi¶m xuèng vµ d©n c− lao ®éng thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh nghiÖp chñ t¨ng lªn, kh«ng cã ruéng ®Êt (III) th× t¨ng lªn. §iÒu ®ã nãi lªn râ rµng r»ng qu¸ tr×nh t−íc ®o¹t d©n c− n«ng nghiÖp ®ang tiÕn tíi, vµ vµ sè ®ã ®· t¨ng thªm 397 ngh×n (tõ 664 ®Õn 1 061 ngh×n). Sè nghiÖp chñ t¨ng thªm 40 ngh×n (tõ 2 120 ®Õn 2 160 ngh×n); chÝnh lµ nh÷ng ng−êi cã Ýt ruéng ®· bÞ t−íc ®o¹t, v× chóng ta ®· sè c«ng nh©n cã ruéng ®Êt t¨ng thªm 51 ngh×n biÕt r»ng nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª cã mét kho¶nh ®Êt nhá (tõ 9 ®Õn 60 ngh×n); sè c«ng nh©n kh«ng cã ruéng ®Êt gi¶m ®Òu thuéc vÒ h¹ng nghiÖp chñ nhá nhÊt. Thø n÷a, trong sè ®i 54 ngh×n (tõ 351 ®Õn 297 ngh×n). ViÖc t¨ng lªn mét c¸ch nh÷ng ng−êi cã ruéng ®Êt th× sè nghiÖp chñ kiªm c«ng nh©n ghª gím nh− vËy ⎯ trong 13 n¨m t¨ng tõ 664 ngh×n ®Õn gi¶m xuèng, cßn sè nh÷ng nghiÖp chñ t¨ng lªn. Do ®ã, chóng ta 1 061 ngh×n, nghÜa lµ t¨ng lªn 59,8%, ⎯ mét lÇn n÷a, l¹i thÊy r»ng c¸c nhãm ë gi÷a biÕn ®i vµ c¸c nhãm trªn vµ d−íi th× nãi lªn sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh v« s¶n hãa; sù ph¸t triÓn vÒ t¨ng lªn: nhãm trung gian biÕn ®i, nh÷ng m©u thuÉn t− b¶n chñ sè l−îng n«ng d©n, thµnh viªn trong c¸c gia ®×nh n«ng d©n mµ nghÜa cµng ngµy cµng trë nªn gay g¾t. Trong sè nh÷ng c«ng hiÖn nay chØ cßn lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ phô cña m×nh mµ nh©n lµm thuª th× sè l−îng nh÷ng ng−êi ®· hoµn toµn bÞ t−íc th«i. Chóng ta biÕt r»ng trong nh÷ng tr−êng hîp Êy, nghÒ ®o¹t t¨ng lªn, cßn sè l−îng nh÷ng ng−êi cã ruéng ®Êt l¹i chÝnh cña hä tr−íc hÕt lµ lµm thuª (vµ sau ®ã lµ bu«n b¸n nhá, gi¶m xuèng; trong sè nghiÖp chñ th× sè ng−êi trùc tiÕp cã xÝ thñ c«ng nghiÖp v. v.). NÕu chóng ta tÝnh gép l¹i tÊt c¶ nh÷ng nghiÖp t¨ng lªn, cßn sè ng−êi lµm viÖc trong xÝ nghiÖp cña ng−êi lao ®éng thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n, nh÷ng ng−êi chñ hé l¹i gi¶m xuèng. (Së dÜ cã t×nh tr¹ng nµy ch¾c lµ do ng−êi lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ chñ yÕu còng nh− nh÷ng nh÷ng thµnh viªn lµm viÖc trong c¸c gia ®×nh n«ng d©n phÇn ng−êi chØ lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ phô, th× chóng ta sÏ cã: nhiÒu kh«ng ®−îc chñ hé ph¸t cho ®ång tiÒn c«ng nµo, cho nªn n¨m 1882 ⎯ 2 559 ngh×n; n¨m 1895 ⎯ 2 960 ngh×n. Ng−êi ta cã hä ®Æc biÖt cã khuynh h−íng muèn ch¹y ra c¸c thµnh phè). thÓ dÔ dµng dùa vµo sù t¨ng lªn ®ã ®Ó gi¶i thÝch mét c¸ch sai NÕu chóng ta lÊy nh÷ng sè liÖu vÒ d©n c− dïng n«ng lÇm hoÆc ®i ®Õn nh÷ng kÕt luËn cã tÝnh chÊt biÖn hé, ®Æc biÖt lµ nghiÖp lµm mét nghÒ phô, th× chóng ta sÏ thÊy r»ng tÊt c¶ khi ta ®em ®èi chiÕu víi sè l−îng c«ng nh©n lµm thuª, lµ sè d©n c− Êy (d©n c− cã ho¹t ®éng hay lµ cã nghÒ nghiÖp) l−îng nãi chung cã gi¶m ®i. Trong thùc tÕ, con sè t¨ng lªn nãi t¨ng tõ 3 144 ngh×n ®Õn 3 578, nghÜa lµ t¨ng thªm 434 ngh×n, chung nh− thÕ gåm con sè thµnh viªn trong c¸c gia ®×nh n«ng d©n lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ chñ yÕu ®· gi¶m ®i vµ con sè nãi "®éc lËp" ng−êi ta th−êng hiÓu ®ã lµ c¸c nghiÖp chñ, vµ do ®ã sù nh÷ng ng−êi lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ phô ®· t¨ng lªn; n¨m ph©n lo¹i theo viÖc cã tham gia hoÆc kh«ng tham gia vµo ho¹t ®éng 1882 nh÷ng ng−êi lÊy n«ng nghiÖp lµm nghÒ phô chØ chiÕm sè nghÒ nghiÖp (hiÓu theo nghÜa réng) lÉn lén víi sù ph©n chia theo ®Þa vÞ lµ 21,7% tæng sè ng−êi lao ®éng thµnh viªn cña c¸c c¸ nh©n cña ng−êi ta trong nghÒ nghiÖp (nghiÖp chñ - c«ng nh©n biÖt lËp). Cã thÓ dïng danh tõ "d©n c− s¶n xuÊt", nh−ng danh tõ nµy kh«ng gia ®×nh n«ng d©n, mµ ®Õn n¨m 1895 th× hä ®· chiÕm sè lµ chÝnh x¸c bëi v× c¸c binh sÜ, nh÷ng nhµ thùc lîi v. v. ch¼ng h¹n, lµ 35,8%. Nh− thÕ lµ thèng kª vÒ toµn bé d©n c− n«ng nghiÖp nh÷ng giai cÊp hoµn toµn kh«ng "s¶n xuÊt". Cã lÏ thÝch hîp h¬n c¶ lµ ®· nªu lªn cho chóng ta mét c¸ch hoµn toµn râ rµng chÝnh dïng danh tõ: d©n c− "cã nghÒ nghiÖp", nghÜa lµ cã tham gia vµo bÊt kú hai qu¸ tr×nh v« s¶n hãa mµ chñ nghÜa M¸c chÝnh thèng ho¹t ®éng "nghÒ nghiÖp" (= ®em l¹i thu nhËp) nµo, kh¸c víi nh÷ng lu«n lu«n nãi ®Õn, vµ bän phª ph¸n c¬ héi chñ nghÜa cè ng−êi sèng b¸m vµo nh÷ng kÎ "cã nghÒ nghiÖp".
  6. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 272 273 g¾ng che ®Ëy b»ng nh÷ng c©u s¸o rçng: mét mÆt th× n«ng d©n biÕn ®æi trong viÖc tæ chøc lao ®éng n«ng nghiÖp" (II, 106). cµng ngµy cµng mÊt nhiÒu ruéng ®Êt, d©n c− n«ng nghiÖp bÞ Nh−ng, ®èi víi «ng, sù thay ®æi vÒ tæ chøc lao ®éng trong toµn t−íc ®o¹t, hä ph¶i ch¹y vµo c¸c thµnh phè hoÆc lµ biÕn tõ bé n«ng nghiÖp §øc lµ mét viÖc hoµn toµn t×nh cê nh÷ng c«ng nh©n cã ruéng ®Êt thµnh nh÷ng c«ng nh©n kh«ng vµ kh«ng thÓ hiÓu ®−îc, mét viÖc kh«ng cã dÝnh lÝu g× ®Õn chÕ cã ruéng ®Êt; mÆt kh¸c th× "nh÷ng kho¶n l−¬ng phô" ph¸t triÓn ®é chung vµ sù ph¸t triÓn chung cña chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng d©n, nghÜa lµ n«ng nghiÖp kÕt hîp víi c«ng nghiÖp, trong n«ng nghiÖp. ThÕ mµ trªn thùc tÕ, ®ã chØ lµ mét mÆt sù kÕt hîp nµy lµ b−íc ®Çu cña qu¸ tr×nh v« s¶n hãa vµ lu«n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n. Tr¸i víi ý lu«n lµm t¨ng thªm tóng thiÕu (kÐo dµi ngµy lao ®éng, ¨n uèng kiÕn cña «ng Bun-ga-cèp, tiÕn bé kü thuËt trong n«ng nghiÖp gi¶m sót v. v.). NÕu chØ xÐt vÒ bÒ ngoµi th× hai qu¸ tr×nh ®ã §øc chñ yÕu còng lµ tiÕn bé cña nÒn s¶n xuÊt lín, nh− thËm chÝ l¹i lµ tr¸i ng−îc víi nhau tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh: sè lµ nh÷ng sè liÖu vÒ viÖc sö dông m¸y mãc, vÒ tû lÖ c¸c c«ng nh©n kh«ng ruéng ®Êt t¨ng lªn ⎯ vµ sè ng−êi lao ®éng doanh nghiÖp cã sóc vËt cµy kÐo vµ vÒ thµnh phÇn cña sóc thµnh viªn cña c¸c gia ®×nh n«ng d©n cã ruéng ®Êt, t¨ng lªn. V× vËt cµy kÐo, vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp thÕ cho nªn nÕu lÉn lén hai qu¸ tr×nh ®ã víi nhau hoÆc bá qua cña n«ng nghiÖp, vÒ sù ph¸t triÓn cña ngµnh s¶n xuÊt s÷a mét, th× cã thÓ dÔ dµng m¾c ph¶i nh÷ng sai lÇm nghiªm träng v. v., ®· chøng minh mét c¸ch kh«ng ai cã thÓ c·i ®−îc. nhÊt mµ ng−êi ta thÊy r¶i r¸c rÊt nhiÒu trong cuèn s¸ch cña Nh÷ng viÖc cã liªn quan mËt thiÕt víi tiÕn bé Êy cña nÒn Bun-ga-cèp98. Cuèi cïng, thèng kª vÒ c¸c nghÒ nghiÖp cßn chØ s¶n xuÊt lín lµ sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh v« s¶n hãa vµ cho chóng ta thÊy r»ng sè l−îng nh©n viªn l¹i t¨ng lªn mét t−íc ®o¹t d©n c− n«ng nghiÖp, lµ viÖc t¨ng sè l−îng c¸c c¸ch næi bËt*: tõ 47 ngh×n lªn tíi 77 ngh×n, nghÜa lµ t¨ng doanh nghiÖp rÊt nhá vµ sè l−îng nh÷ng n«ng d©n ngµy lªn 63,8%. Bªn c¹nh sù ph¸t triÓn cña qu¸ tr×nh v« s¶n nay lÊy c¸c kho¶n l−¬ng phô lµm nguån sinh sèng chñ yÕu, hãa, cßn cã sù ph¸t triÓn cña ®¹i s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa, lµ viÖc t¨ng thªm sù tóng thiÕu cña tÇng líp trung n«ng lµ nã ®ßi hái ph¶i cã nh©n viªn, v¶ l¹i m¸y mãc cµng ®−îc sö nh÷ng ng−êi mµ ®iÒu kiÖn kinh doanh bÞ gi¶m sót nhiÒu h¬n dông nhiÒu, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cµng ph¸t triÓn, th× sù hÕt (tû sè phÇn tr¨m nh÷ng ng−êi kh«ng cã ngùa vµ tû ®ßi hái ®ã cµng cao. sè phÇn tr¨m nh÷ng ng−êi ph¶i sö dông bß c¸i ®Ó lµm c«ng viÖc ®ång ¸ng, t¨ng lªn nhiÒu h¬n c¶) vµ do ®ã tÊt c¶ nh÷ng Tãm l¹i, «ng Bun-ga-cèp hÕt søc khoe khoang r»ng m×nh ®iÒu kiÖn sinh sèng cña hä vµ chÊt l−îng c«ng viÖc ch¨m ®−a ra ®−îc ®Çy ®ñ "chi tiÕt" nh−ng l¹i hoµn toµn kh«ng hiÓu bãn ruéng ®Êt cña hä còng bÞ gi¶m sót nhiÒu h¬n c¶. ®−îc nh÷ng sè liÖu trong b¶n thèng kª §øc. Trong thèng kª vÒ nghÒ nghiÖp, «ng chØ nªu ra ®−îc viÖc t¨ng sè l−îng X nh÷ng ng−êi kh«ng cã ruéng ®Êt vµ viÖc gi¶m sè l−îng nh÷ng ng−êi c«ng nh©n cã ruéng ®Êt, coi ®ã lµ dÊu hiÖu "cña sù "T¸c phÈm" cña £. §a-vÝt, mét Bun-ga-cèp ng−êi §øc * VÒ sù kiÖn nµy, trong tê "B−íc ®Çu" «ng Bun-ga-cèp ®· ®−a ra Cuèn s¸ch "Chñ nghÜa x· héi vµ n«ng nghiÖp" cña mét c©u dÝ dám rÊt nh¹t nhÏo nh− sau: "sè sÜ quan t¨ng lªn trong £. §a-vÝt lµ mét b¶n cãp nhÆt ®Æc biÖt vông vÒ vµ lñng cñng khi qu©n ®éi gi¶m xuèng". ThËt lµ mét c¸ch nh×n qu¸ ®¬n gi¶n vÒ viÖc nh÷ng ph−¬ng ph¸p vµ lËp luËn sai lÇm mµ chóng ta ®· tæ chøc lao ®éng trong ®¹i s¶n xuÊt!
  7. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 274 275 tõng thÊy ë c¸c t¸c phÈm cña c¸c «ng Bun-ga-cèp, HÐc-tx¬ vµ mµ kh«ng d¸m nh×n th¼ng vµo toµn bé sù tiÕn triÓn cña x· héi. TsÐc-nèp. Do ®ã, chóng t«i cã thÓ hoµn toµn bá qua kh«ng ThÝ dô, vÒ vÊn ®Ò m¸y mãc n«ng nghiÖp, §a-vÝt ®· trÝch dÉn nãi ®Õn §a-vÝt. Nh−ng v× "t¸c phÈm" cña y hiÖn nay, kh«ng Ben-dinh kh«ng biÕt bao nhiªu lÇn (b¶n dÞch tiÕng Nga, tr. nghi ngê g× c¶, lµ t¸c phÈm chñ yÕu cña chñ nghÜa xÐt l¹i vÒ 125, 135, 180, 182, 184, 186, 189, 506 vµ nh÷ng trang kh¸c). Cã vÊn ®Ò ruéng ®Êt, cho nªn chóng t«i thÊy cÇn ph¶i mét lÇn thÓ nãi r»ng §a-vÝt ®· thËt sù lµm cho ng−êi ®äc khã chÞu, khi n÷a nªu râ xem nh÷ng t¸c phÈm uyªn b¸c cña c¸c ngµi xÐt y ®i tõ chi tiÕt nµy ®Õn chi tiÕt kh¸c mµ kh«ng tæng hîp tµi l¹i ®· ®−îc viÕt l¸ch ra sao. liÖu, kh«ng cã hÖ thèng, kh«ng ®Æt vÊn ®Ò mét c¸ch cã lý lÏ, kh«ng cã môc ®Ých. V× vËy, §a-vÝt hoµn toµn kh«ng tæng kÕt, §a-vÝt ®· dµnh c¶ ch−¬ng IV cña quyÓn s¸ch cña y ®Ó bµn nh÷ng kÕt luËn cña Ben-dinh. Nh÷ng ®iÒu t«i ®· nãi n¨m 1901 vÒ vÊn ®Ò m¸y mãc trong n«ng nghiÖp (tr. 115 - 193, b¶n dÞch ®Ó ph¶n ®èi Bun-ga-cèp th× nay l¹i hoµn toµn thÝch hîp víi tiÕng Nga), kh«ng kÓ rÊt nhiÒu ®o¹n còng bµn vÒ vÊn ®Ò nµy §a-vÝt. Thø nhÊt, b¶n tæng kÕt nh÷ng kÕt luËn cña Ben-dinh trong c¸c ch−¬ng kh¸c. T¸c gi¶ ®· xem xÐt hÕt søc tØ mØ hµng chØ râ (xem trªn kia, tr. 183)1) c¸i −u thÕ kh«ng chèi c·i ®−îc tr¨m chi tiÕt kü thuËt vµ ch«n vïi mÊt thùc chÊt kinh tÕ - chÝnh cña nh÷ng doanh nghiÖp cã sö dông m¸y mãc ®èi víi nh÷ng trÞ cña vÊn ®Ò. Trong n«ng nghiÖp, m¸y mãc kh«ng ®ãng cïng doanh nghiÖp kh«ng sö dông m¸y mãc. Kh«ng mét ®iÓm "söa mét vai trß nh− trong c«ng nghiÖp; trong n«ng nghiÖp kh«ng ch÷a" nµo vµo kÕt luËn cña Ben-dinh, víi nh÷ng chi tiÕt nhá cã m¸y ph¸t ®éng lùc chÝnh; phÇn lín m¸y mãc chØ ®−îc sö nhÆt mµ §a-vÝt nhåi nhÐt trong cuèn s¸ch cña y, cã thÓ lµm dông t¹m thêi; mét sè m¸y mãc kh«ng tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ thay ®æi ®−îc kÕt luËn ®ã. §a-vÝt kh«ng ®¶ ®éng g× ®Õn kÕt s¶n xuÊt, v. v., v. v.. §a-vÝt cho r»ng nh÷ng kÕt luËn nh− vËy (tr. luËn chung ®ã, hoµn toµn gièng nh− Bun-ga-cèp ®· kh«ng ®¶ 190 - 193, xem tãm t¾t vÒ vÊn ®Ò m¸y mãc) ®· ®¸nh ®æ ®−îc ®éng tr−íc ®©y! Thø hai, trong khi trÝch dÉn Ben-dinh mét häc thuyÕt m¸c-xÝt! Nh−ng nh− thÕ lµ lµm tèi vÊn ®Ò, chø ®©u c¸ch liªn miªn, kh«ng cã lý lÏ, kh«ng cã hÖ thèng, th× §a-vÝt, cã ph¶i lµ lµm s¸ng vÊn ®Ò. Kh«ng cßn m¶y may nghi ngê g× vÒ còng nh− « ng Bun-ga-cèp, ® · kh«ng nhËn thÊy n h÷ng quan t×nh tr¹ng l¹c hËu cña n«ng nghiÖp so víi c«ng nghiÖp chÕ biÕn. ®iÓm t− s ¶n cña Ben-dinh ®èi víi m¸y mãc, c¶ trong c«ng Sù l¹c hËu nµy kh«ng cÇn ph¶i chøng minh còng thÊy râ. B»ng nghiÖp lÉn trong n«ng nghiÖp. Tãm l¹i, §a-vÝt thËm chÝ c¸ch kÓ ra tõng ®iÓm mét nh÷ng biÓu hiÖn cña t×nh tr¹ng l¹c còng kh«ng hiÓu c¶ mÆt kinh tÕ - x· héi cña vÊn ®Ò. Y hËu nµy, chång chÊt thÝ dô nµy trªn thÝ dô kh¸c vµ tr−êng hîp kh«ng biÕt tæng hîp vµ liªn kÕt nh÷ng sè liÖu thùc tÕ chøng nµy trªn tr−êng hîp kh¸c, §a-vÝt, chØ lµ g¹t sang mét bªn c¸i minh tÝnh −u viÖt cña nÒn s¶n xuÊt quy m« lín so víi nÒn ®èi t−îng nghiªn cøu thùc sù: viÖc sö dông m¸y mãc cã tÝnh s¶n xuÊt nhá. KÕt qu¶ lµ ch¼ng cßn l¹i c¸i g×, ngoµi nh÷ng chÊt t− b¶n chñ nghÜa hay kh«ng? ViÖc t¨ng c−êng sö dông lêi than v·n ph¶n ®éng cña mét tªn tiÓu t − s¶n ®Æt hy väng m¸y mãc cã g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp t− b¶n cña m×nh vµo t×nh tr¹ng l¹c hËu vÒ kü thuËt, vµo sù ph¸t chñ nghÜa hay kh«ng? triÓn chËm ch¹p cña chñ nghÜa t− b ¶n. VÒ mÆt lý luËn, nhµ §a-vÝt hoµn toµn kh«ng hiÓu ®−îc r»ng mét ng−êi m¸c-xÝt d©n chñ - lËp hiÕn ph¸i h÷u vµ "con chiªn" ph¶n ®¹o lµ ph¶i ®Æt vÊn ®Ò nh− thÕ nµo. VÒ thùc chÊt, quan ®iÓm cña §a-vÝt lµ quan ®iÓm cña ng−êi tiÓu t− s¶n chØ biÕt tù an ñi víi sù tiÕn bé t−¬ng ®èi chËm ch¹p cña chñ nghÜa t− b¶n 1) Xem tËp nµy, tr. 155 - 157.
  8. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 276 277 lê ®i kh«ng nãi ®Õn vÊn ®Ò "c«ng nh©n n«ng nghiÖp" mµ «ng Bun-ga-cèp, hoµn toµn gièng hÖt víi nhµ c¬ héi chñ nghÜa ng−êi mu-gÝch c¨n c¬ sö dông. §a-vÝt. D−íi ®©y lµ nh÷ng thÝ dô. §a-vÝt còng kh«ng hiÓu ®−îc mÆt kinh tÕ - x· héi cña nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c, hoµn toµn kh«ng hiÓu næi. H·y lÊy luËn ®iÓm c¬ Chóng ta ®äc thÊy ë trang 109: "Nãi chung, trong nghÒ b¶n cña y, t− t−ëng −a thÝch cña y, "mÊu chèt" cña toµn bé t¸c trång rau còng y nh− trong n«ng nghiÖp, nÒn s¶n xuÊt nhá phÈm: søc sèng cña nÒn s¶n xuÊt nhá trong n«ng nghiÖp vµ rÊt phån thÞnh". tÝnh h¬n h¼n cña nã so víi s¶n xuÊt lín. H·y hái §a-vÝt: thÕ nµo Chóng ta chê ®îi nh÷ng b»ng chøng. Ng−êi ta chØ míi lµ nÒn s¶n xuÊt nhá? cung cÊp cho chóng ta nh÷ng dÉn chøng d−íi ®©y: ë trang 29, phÇn chó thÝch, c¸c b¹n sÏ thÊy mét c©u tr¶ lêi "Theo sè liÖu thèng kª c«ng nghiÖp* n¨m 1895, trong sè gän gµng: "Trong tÊt c¶ nh÷ng tr−êng hîp mµ chóng t«i nãi lµ 32.540 doanh nghiÖp trång c©y ¨n qu¶ vµ trång rau, th× 13.247 s¶n xuÊt nhá, chóng t«i muèn nãi ®Õn mét ph¹m trï kinh tÕ doanh nghiÖp tøc 40% cã diÖn tÝch d−íi 20 a; 8.257 doanh ho¹t ®éng kh«ng cÇn cã sù gióp ®ì th−êng xuyªn tõ bªn nghiÖp tøc 25% cã tõ 20 ®Õn 50 a; 5.707 doanh nghiÖp tøc 14% ngoµi vµ kh«ng cã c«ng viÖc phô!". §iÒu ®ã l¹i ®−îc diÔn ®¹t cã tõ 50 a ®Õn 1 hÐc-ta; 3.397 doanh nghiÖp tøc 10% cã tõ 1 ®Õn mét c¸ch vông vÒ vµ ®−îc «ng Grèt-xman dÞch ra mét c¸ch 2 hÐc-ta, vµ chØ cã 1.932 doanh nghiÖp tøc 6% cã diÖn tÝch tõ 2 dèt n¸t, nh−ng dï sao th× nã còng Ýt nhiÒu t−¬ng ®èi râ rµng. hÐc-ta trë lªn". Nh− vËy, råi th× chóng ta cã quyÒn chê ®îi §a-vÝt theo dâi Cã thÕ th«i. §iÒu ®ã tÊt ph¶i chøng minh r»ng nÒn s¶n xuÊt nghiªn cøu nh÷ng ®iÒu kiÖn cña nÒn n«ng nghiÖp nhá (vÒ mÆt nhá rÊt phån thÞnh trong nghÒ trång rau. Nã tÊt ph¶i ®−îc coi diÖn tÝch) ®øng trªn quan ®iÓm ng−êi d©n cµy sö dông lao lµ mét t¸c phÈm uyªn b¸c cña §a-vÝt, mét ng−êi rÊt am hiÓu vÒ ®éng lµm thuª hoÆc b¸n søc lao ®éng. n«ng nghiÖp. NÕu qu¶ vËy, th× chóng ta thËt kh«ng hiÓu ®−îc thÕ nµo gäi lµ bÞp bîm trong lÜnh vùc khoa häc. Ch¼ng cã g× c¶. §a-vÝt nãi r»ng chØ cã 6% doanh nghiÖp cã diÖn tÝch tõ 2 Kh«ng cã g× béc lé mét c¸ch næi bËt quan ®iÓm t− s¶n hÐc-ta trë lªn. §ång thêi còng ngay trong b¶n thèng kª mµ cña §a-vÝt b»ng viÖc §a-vÝt bá qua hoµn toµn vÊn ®Ò nh÷ng y ®· trÝch ra nh÷ng sè liÖu ®ã, cßn cã nh÷ng sè liÖu chØ râ ng−êi d©n cµy "nhá" sö dông lao ®éng lµm thuª, vµ vÊn ®Ò sè l −îng ruéng ®Êt mµ 6% doanh nghiÖp chiÕm lÜnh. §a-vÝt nh÷ng ng−êi ®ã biÕn thµnh c«ng nh©n lµm thuª. ThËt ®óng ®· bá qua nh÷ng sè liÖu nµy. Mµ së dÜ y bá qua nh÷ng sè lµ bá qua hoµn toµn. Trong c¸c thèng kª ë §øc cã sè liÖu liÖu nµy lµ v× chóng ph¸ ho¹i häc thuyÕt cña y. VÒ chÝnh thèng kª vÒ vÊn ®Ò nµy; Cau-xky trÝch dÉn nh÷ng sè liÖu Êy nh÷ng sè liÖu ®ã t«i ®· viÕt (xem bµi ®¨ng trong t¹p chÝ mét c¸ch tãm t¾t trong t¸c phÈm "VÊn ®Ò ruéng ®Êt" (t«i ®· trÝch dÉn rÊt tØ mØ nh÷ng sè liÖu nµy, ⎯ xem tr. 2271)). "Gi¸o dôc" tr. 220 1): "Trong tay 1.932 nghiÖp chñ, tøc lµ 5,94% tæng sè nh÷ng ng −êi trång rau, ®· tËp trung qu¸ VÒ nh÷ng sè liÖu thèng kª nãi trªn, §a-vÝt cã biÕt nh−ng y kh«ng ph©n tÝch. §a-vÝt dÉn ra hµng ®èng chuyªn ®Ò riªng biÖt, nh−ng y hoµn toµn kh«ng ®Õm xØa ®Õn nh÷ng sè liÖu vÒ * Râ rµng, ®©y lµ c¸ch mµ «ng Grèt-xman, ng−êi biªn dÞch, ®· dÞch ch÷ Betriebsstatistik. §¸ng th−¬ng cho nh÷ng b¶n dÞch tiÕng Nga! LÏ ra ph¶i vÊn ®Ò nµy. Tãm l¹i, ®ã lµ ng−êi tiÓu t− s¶n hoµn toµn dÞch lµ: "thèng kª cña c¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp". 1) Xem tËp nµy, tr. 264. 1) Xem tËp nµy, tr. 237.
  9. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 278 279 chÝ cßn tuyªn bè r»ng "Hª-kht¬ dÉn nhiÒu sè liÖu hÕt søc bæ nöa tøc lµ 51,39%" toµn bé ruéng ®Êt ®−îc dïng lµm v−ên Ých vÒ nhu cÇu sinh ho¹t cao cña nh÷ng n«ng d©n Êy" trång rau ®Ó b¸n. Trong sè 1.932 ng−êi trång rau ®ã, th× (tr. 395). Khã mµ h×nh dung ®−îc mét chñ nghÜa biÖn hé t− 1.441 ng−êi cã tõ 2 ®Õn 5 hÐc-ta v−ên trång rau; nh− vËy s¶n nµo th« kÖch h¬n. mçi doanh nghiÖp trång rau cã trung b×nh 2,76 hÐc-ta vµ nÕu tÝnh tÊt c¶ ruéng ®Êt th× mçi doanh nghiÖp cã 109,6 Nh©n tiÖn, xin nãi thªm vÒ nhËn ®Þnh cña Hª-kht¬ vÒ viÖc hÐc-ta. 491 nghiÖp chñ cã tõ 5 hÐc-ta trë lªn ®Êt trång rau, n«ng d©n ph¶i b¸n s÷a ®Ó mua mì thùc vËt rÎ h¬n. H×nh nh−, trung b×nh mçi hé trång rau chiÕm 16,54 hÐc-ta vµ tÝnh tÊt ®©y lµ sù viÖc rÊt râ rµng ®èi víi mét nhµ kinh tÕ. Ngay tõ c¶ ruéng ®Êt th× mçi doanh nghiÖp cã 134,7 hÐc-ta (nh− trªn). n¨m 1847, trong t¸c phÈm "Sù khèn cïng cña triÕt häc", M¸c ®· Nh− vËy, chØ riªng 6% ng−êi trång rau ®· tËp trung chØ ra t×nh tr¹ng ¨n uèng sót kÐm cña nh©n d©n do chñ nghÜa t− tíi 51,39% toµn bé diÖn tÝch ®Êt trång rau trong tay hä. b¶n g©y ra99. ë Nga, ngay tõ thêi En-ghen-h¸c100 (thêi kú nh÷ng §ã lµ nh÷ng nhµ ®¹i t− b¶n, cã v−ên rau bæ sung cho nÒn n¨m 70), tÊt c¶ nh÷ng ai ®· tõng nghiªn cøu t−¬ng ®èi cÈn thËn n«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa (doanh nghiÖp tõ 100 ®Õn sù tiÕn bé cña chñ nghÜa t− b¶n trong viÖc s¶n xuÊt s÷a, ®Òu ®· 135 hÐc-ta). VËy th×, nghÒ trång rau ®Ó b¸n ®−îc tËp trung rÊt nhiÒu lÇn nªu lªn hiÖn t−îng nãi trªn. Nhµ "b¸c häc" §a-vÝt theo lèi t− b¶n chñ nghÜa mét c¸ch ghª gím. ThÕ mµ §a-vÝt kh«ng nhËn thÊy ®iÒu ®ã. Y thËm chÝ cßn nh¹o b¸ng nh÷ng d¸m... c¶ gan kh¼ng ®Þnh r»ng "nÒn s¶n xuÊt nhá", nghÜa ®iÒu chØ ra ®ã cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa. lµ nÒn s¶n xuÊt kh«ng sö dông lao ®éng lµm thuª, "®ang Trong cuèn s¸ch cña §a-vÝt, tr. 427 - 428, chóng ta thÊy rÊt phån thÞnh". Y kh«ng ®¶ ®éng g× ®Õn quy m« c¸c doanh nh÷ng lêi chÕ giÔu cña y ®èi víi Cau-xky, khi Cau-xky cho r»ng nghiÖp trång rau ®Ó b¸n cÇn ph¶i sö dông c«ng nh©n lµm thuª. c¸c trung t©m thu mua s÷a, do lµm cho n«ng d©n ph¸t triÓn viÖc Nhµ b¸c häc §a-vÝt sö dông thèng kª nh− vËy ®ã. Anh b¸n s÷a nªn ®· lµm cho t×nh tr¹ng ¨n uèng cña häbÞ sót kÐm ®i. chµng Hª-kht¬ trø danh mµ c¸c ngµi Bun-ga-cèp, HÐc-tx¬ vµ Chóng t«i xin dÉn nguyªn v¨n c©u nãi cña §a-vÝt ®Ó b¹n ®äc cã TsÐc-nèp ®· viÖn dÉn (xem ë trªn, tr. 203 - 2071)), sÏ cho thÓ ®¸nh gi¸ ®óng tªn d©n tóy ng−êi §øc nµy: chóng ta mét thÝ dô vÒ c¸i c¸ch §a-vÝt sö dông c¸c chuyªn luËn. Trong "t¸c phÈm" cña m×nh, §a-vÝt thuËt l¹i ý cña "... Mäi ng−êi th−êng cã thãi quen, khi cã mãn thu nhËp lín h¬n, Hª-kht¬ hÕt c¶ hai trang (tr. 394 - 395). Nh−ng y thuËt l¹i lµ sö dông ngay ®«i chót ®Ó båi bæ cho d¹ dµy. §ã cã thÓ nãi lµ b¶n nh− thÕ nµo? Kh«ng cã mét lêi nµo vÒ lao ®éng lµm thuª. chÊt cña con ng−êi muèn ¨n mét c¸i g× kh¸ h¬n ®«i chót, mét khi cã Kh«ng cã mét lêi nµo vÒ viÖc Hª-kht¬ t« ®iÓm "t×nh tr¹ng Ýt tiÒn ®Ó chi cho viÖc ®ã. ThÕ mµ, thËt hÕt søc l¹ lïng lµ chØ cã ng−êi ®Þnh c− " cña ng−êi c«ng nh©n c«ng x−ëng cã mét m¶nh ®Êt, n«ng d©n, nhê hîp t¸c x· mµ kiÕm ®−îc nhiÒu tiÒn h¬n tr−íc ⎯ mäi vµ lÉn lén c«ng nh©n víi n«ng d©n kh¸ gi¶. Kh«ng cã mét ng−êi ®Òu thõa nhËn nh− thÕ ⎯ do cã s÷a vµ ®µn lîn, l¹i xö sù hoµn lêi nµo vÒ viÖc sè ®«ng n«ng d©n ®· r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¶i toµn kh¸c mäi ng−êi" v. v., v. v.. b¸n c¶ s÷a ®Ó ®æi lÊy mì thùc vËt rÎ tiÒn h¬n, trong khi §−¬ng nhiªn lµ kh«ng cÇn ph¶i tr¶ lêi trß hÒ buån c−êi mét sè nhá n«ng d©n kh¸ gi¶ ®ang ®−îc "phån thÞnh". ®ã cña tªn tiÓu thÞ d©n ph¶n ®éng. ChØ cÇn nªu nã ra tr−íc §a-vÝt kh«ng nh÷ng kh«ng nãi g× vÒ vÊn ®Ò nµy, mµ thËm 1) Xem tËp nµy, tr. 210 - 214. 1) Xem tËp nµy, tr. 190 - 200.
  10. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 280 281 c«ng chóng ®éc gi¶, chØ cÇn l«i tuét nã tõ d−íi ®èng trÝch ®−îc. H¬n n÷a, ë ®©y, thùc chÊt lµ chóng ta ®ang nãi ®Õn n«ng d©n h¹ng võa vµ h¹ng nhá (do §a-vÝt viÕt ng¶). N¨m 1898, ë §an-m¹ch cã 179.740 dÉn hçn lo¹n vµ t¶n m¹n vÒ n«ng nghiÖp trong suèt 550 trang chuång bß; trong sè nµy, chØ cã 7.544 chuång tøc lµ 4%, cã b×nh qu©n tõ 30 s¸ch ra ¸nh s¸ng mÆt trêi. ChØ cÇn nªu lªn r»ng, ngay c¶ nhµ con bß c¸i trë lªn; 49.371 chuång, tøc lµ 27,82%, cã tõ 10 ®Õn 29 con. 122.589 biÖn hé t− s¶n Hª-kht¬ mµ §a-vÝt trÝch dÉn, còng thõa nhËn chuång, tøc lµ 68,97% cã d−íi 10 con. Giµ nöa sè chuång nµy, 70.218 chuång, r»ng t×nh tr¹ng ¨n uèng sót kÐm lµ mét sù thËt, lµ hËu qu¶ cña chiÕm 39,85% tæng sè, chØ cã tõ 1 ®Õn 3 con bß, tøc lµ nã thuéc nh÷ng doanh viÖc b¸n s÷a bß ®i vµ mua mì thùc vËt rÎ tiÒn thay vµo. T×nh nghiÖp nhá. ViÖc ®¹i bé phËn trong sè c¸c doanh nghiÖp n«ng d©n nhá tham tr¹ng nµy cã ë miÒn Nam n−íc §øc, n¬i mµ nÒn kinh tÕ tiÓu n«ng chiÕm ®¹i bé phËn. VÒ mét khu vùc kh¸c ⎯ nh− miÒn gia c¸c tæ chøc hîp t¸c, ®−îc chøng minh b»ng sù viÖc lµ n¨m 1900, trong §«ng n−íc Phæ ⎯ Klawki còng cã nh÷ng nhËn xÐt hoµn toµn tæng sè kho¶ng 1.110.000 bß s÷a ë §an-m¹ch, s÷a cña kho¶ng 900.000 con ®−îc cung cÊp cho c¸c hîp t¸c x· s÷a" (tr. 424). gièng nh− vËy (xem ë trªn, tr. 213 vµ 2141)), nãi r»ng nh÷ng Nhµ b¸c häc §a-vÝt lËp luËn nh− thÕ ®Êy. Y tr¸nh kh«ng ng−êi n«ng d©n nhá "rÊt Ýt dïng b¬ vµ s÷a nguyªn chÊt". trÝch dÉn nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c vÒ sù ph©n phèi sè bß Ng−êi ta cã thÓ theo dâi xem xÐt chñ nghÜa biÖn hé t− s¶n c¸i gi÷a c¸c nhãm doanh nghiÖp kh¸c nhau; ®iÒu nµy lµm cña §a-vÝt trong tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò mµ y ®· ®Ò cËp tíi. ThÝ dô, y cho y khã chÞu. Nh−ng ngay nh÷ng mÈu sè liÖu mµ y ph¶i ®· dµnh hµng chôc trang s¸ch (trang 413 - 435 vµ nh÷ng trang trÝch dÉn còng chøng tá lµ y ®· hoµn toµn xuyªn t¹c sù thùc. kh¸c n÷a) ®Ó ca tông c¸c hîp t¸c x· s÷a ë §øc vµ §an-m¹ch. Y §em ®èi chiÕu tæng sè bß c¸i víi viÖc ph©n phèi chuång bß trÝch dÉn c¸c b¶ng thèng kª... nh−ng chØ lµ vÒ vÊn ®Ò sù ph¸t theo sè bß c¸c chuång chøa ®−îc, chóng ta cã mét bøc tranh triÓn vÒ sè l−îng cña c¸c hîp t¸c x·! Y kh«ng trÝch dÉn c¸c sè sau ®©y, ®µnh r»ng cßn t−¬ng ®èi*, nh−ng nh×n chung ch¾c liÖu trong c¸c b¶ng thèng kª ë §øc, nãi lªn sù tËp trung viÖc ch¾n lµ phï hîp víi thùc tÕ: s¶n xuÊt s÷a "cña c¸c hîp t¸c x·" vµo tay nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa lín (xem ë trªn, tr. 2422)). Bän §a-vÝt kh«ng doanh nghiÖp nghiÖp (®¬n nh×n thÊy nh÷ng sè liÖu nh− vËy ®ã trong c¸c b¶ng thèng kª mµ vÞ: ngh×n) theo tõng Sè doanh Sè bß c¸i Sè bß c¸i §an-m¹ch hä sö dông! (®¬n vÞ: ngh×n) §a-vÝt nãi r»ng: "N«ng d©n §an-m¹ch ®−îc tæ chøc vµo c¸c hîp t¸c x· ®· v−ît xa ngay c¶ nh÷ng doanh nghiÖp t− nh©n cña nh÷ng ng−êi së h÷u ruéng ®Êt lín". TiÕp ®Õn Doanh nghiÖp cã tõ 1 ®Õn 3 bß c¸i 70 100 1,43 mét thÝ dô: mét ®o¹n trÝch trong b¶n b¸o c¸o thø 46 cña Doanh nghiÖp cã tõ 4 " 9 " 52 250 4,81 Doanh nghiÖp cã tõ 10 " 29 " 49 550 11,22 phßng kiÓm nghiÖm nªu râ lµ chÊt l−îng b¬ do hîp t¸c Doanh nghiÖp cã tõ 30 bß c¸i trë lªn 8 200 25,00 x· s¶n xuÊt tèt h¬n b¬ cña ®Þa chñ. Vµ §a-vÝt viÕt tiÕp: Tæng sè 179 1.100 6,14 "N«ng d©n ®· ®¹t ®−îc nh÷ng kÕt qu¶ nh− vËy; thÕ mµ x−a kia, trong nh÷ng doanh nghiÖp nhá cña hä, hä chØ s¶n xuÊt lo¹i b¬ xÊu, * Nh÷ng sè liÖu nµy lµ t−¬ng ®èi, thø nhÊt v× sè l−îng bß c¸i lµ vÒ vµ chØ thu ®−îc suýt so¸t nöa sè tiÒn mµ nh÷ng ng−êi së h÷u lín kiÕm n¨m 1900, cßn sè l−îng doanh nghiÖp lµ vÒ n¨m 1898; thø hai v× ph¶i quy ®Þnh sè bß c¸i trong tõng nhãm doanh nghiÖp mét c¸ch t−¬ng ®èi, v× §a-vÝt kh«ng cã nh÷ng sè liÖu chÝnh x¸c. Chóng ta ®· lÊy phÇn cña 1) Xem tËp nµy, tr. 210 - 212. c¸c doanh nghiÖp lín thÊp h¬n sù thËt: 7.544 doanh nghiÖp cã b×nh 2) Xem tËp nµy, tr. 264 - 267.
  11. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 282 283 Qua nh÷ng con sè trªn ®©y, ng−êi ta thÊy râ lµ, thø nhÊt, ThÕ cã nghÜa lµ, tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn ®©y ®−a chóng ta møc ®é tËp trung viÖc ch¨n nu«i bß s÷a ë §an-m¹ch rÊt lín. tíi chç ph¶i cho r»ng c¸c nghiÖp chñ nhá (70.000 nghiÖp 750 000 bß c¸i, trong sè 1 100 000 con, tøc lµ h¬n hai phÇn ba chñ víi 100.000 bß c¸i) tËn dông ®−îc Ýt nhÊt nh÷ng c¸i tæng sè, thuéc nh÷ng doanh nghiÖp lín, thuéc 57 000 trong sè lîi cña sù tiªu thô cña hîp t¸c x·. 179 000 doanh nghiÖp, tøc lµ non mét phÇn ba tæng sè doanh C¸i thÝ dô ë §an-m¹ch ®Ëp tan hoµn toµn luËn ®iÖu cña nghiÖp. V× nh÷ng doanh nghiÖp ®ã cã tõ 10 bß s÷a trë lªn, nªn §a-vÝt, nã chøng tá r»ng trong viÖc s¶n xuÊt s÷a bß, chÝnh ch¾c ch¾n lµ hä kh«ng thÓ kh«ng sö dông lao ®éng lµm thuª. nh÷ng doanh nghiÖp lín, chiÕm −u thÕ chø kh«ng ph¶i lµ ThÕ cã nghÜa lµ §a-vÝt "kh«ng nhËn thÊy" r»ng ë ®©y quy m« nh÷ng doanh nghiÖp nhá vµ võa. c¸c doanh nghiÖp cã gia sóc kh«ng ph¶i lµ nhá bÐ g×; kh«ng thÓ §Ó lµm cho nh÷ng con sè vµ biÓu ®å kh« khan ®ã trë nªn c¨n cø vµo diÖn tÝch ruéng ®Êt mµ xÐt ®o¸n c¸c doanh nghiÖp ë sinh ®éng mét chót, vµ ®Ó v¹ch râ tÝnh chÊt giai cÊp cña nÒn §an-m¹ch. §a-vÝt "kh«ng nhËn thÊy" r»ng, ë ®©y còng nh− bÊt n«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa (mµ tªn tiÓu thÞ d©n ngu ngèc kú n¬i nµo trong nÒn n«ng nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa, bao giê th× §a-vÝt hoµn toµn kh«ng ®Õm xØa ®Õn), chóng t«i xin dÉn chøng sè l−îng rÊt lín nh÷ng doanh nghiÖp nhá còng chØ chiÕm mét sù kiÖn næi bËt trong lÞch sö cña phong trµo c«ng nh©n ë mét phÇn kh«ng ®¸ng kÓ trong tæng s¶n l−îng. Nh÷ng §an-m¹ch. N¨m 1902, bän chñ tµu §an-m¹ch h¹ l−¬ng cña doanh nghiÖp nhá lªn tíi 70 000, tøc lµ gÇn 40%, nh−ng chØ c«ng nh©n ®èt than. C«ng nh©n ®· b·i c«ng ®Ó ®èi phã l¹i. Liªn chiÕm 1/11 tæng sè bß c¸i. ®oµn cña tÊt c¶ nh÷ng c«ng nh©n khu©n v¸c ë c¸c h¶i c¶ng ®· Thø hai, nh÷ng sè liÖu trÝch dÉn chøng tá r»ng nh÷ng c¸i ñng hé c«ng nh©n ®èt than vµ còng ngõng viÖc. Nh−ng ... hä lîi cña hîp t¸c x· th× ë §an-m¹ch còng nh− ë §øc, chñ thÊt b¹i trong viÖc biÕn nã thµnh tæng b·i c«ng vµ më réng nã yÕu lµ do c¸c nhµ t− b¶n h−ëng. NÕu trong sè 1 100 000 tíi tÊt c¶ c¸c c¶ng ë §an-m¹ch. "Kh«ng thÓ l«i cuèn ®−îc c¶ng bß, sè s÷a cña 900 000 con ®−îc cung cÊp cho c¸c hîp t¸c E-xbÐc-g¬ (t¹i bê biÓn phÝa T©y cña §an-m¹ch, mét c¶ng quan x· s÷a, th× 200 000 bß cßn l¹i tÊt c¶ sÏ n»m ë ngoµi "mãn lîi" cña träng trong viÖc bu«n b¸n víi n−íc Anh), mét c¶ng ®ãng vai sù tiªu thô cña hîp t¸c x·. §ã chñ yÕu lµ bß cña nh÷ng trß rÊt to lín trong viÖc xuÊt c¶ng n«ng phÈm §an-m¹ch, vµo doanh nghiÖp nhá nhÊt, bëi v×, c¨n cø theo sè liÖu cña §øc, cuéc b·i c«ng, v× c¸c hîp t¸c x· n«ng nghiÖp §an-m¹ch tuyªn chóng ta thÊy trong sè c¸c doanh nghiÖp chiÕm h÷u d−íi 2 hÐc- bè r»ng hä sÏ ph¸i ngay lËp tøc sè l−îng x· viªn cÇn thiÕt ®Ó ta th× chØ cã 0,3% tham gia c¸c hîp t¸c x· s÷a, cßn bèc hµng lªn c¸c tµu; n«ng d©n §an-m¹ch kh«ng cho phÐp ®×nh trong sè nh÷ng doanh nghiÖp chiÕm h÷u tõ 100 hÐc-ta chØ viÖc xuÊt c¶ng s¶n phÈm cña hä"*. trë lªn th× l¹i cã tíi 35,1% tham gia c¸c hîp t¸c x· s÷a. ThÕ lµ c¸c hîp t¸c x· §an-m¹ch ®· ®øng vÒ phÝa bän chñ tµu chèng l¹i c«ng nh©n vµ lµm cho cuéc b·i c«ng thÊt b¹i. qu©n 30 bß c¸i hay h¬n n÷a. Nh− vËy, dï chØ lÊy minimum1), tøc lµ 30 bß c¸i mçi doanh nghiÖp, chóng ta còng sÏ cã 7 544 x 30 = 226 320 bß *Emil Helms. "Die socialdemokratische und gewerkschaftliche Bewegung c¸i. Chóng ta lÊy sè nhá nhÊt, v× nÕu kh«ng th× quy m« c¸c doanh in Dänemark". Zpz. 1907, S. 1381). nghiÖp nhá sÏ tiÕn rÊt gÇn tíi nh÷ng giíi h¹n tèi thiÓu chø kh«ng ph¶i tíi nh÷ng giíi h¹n tèi ®a cña c¸c nhãm. 1) ⎯ Hem-x¬-£-mi-l¬. "Phong trµo d©n chñ - x· héi vµ c«ng ®oµn ë 1) ⎯ tèi thiÓu. §an-m¹ch". Lai-pxÝch, 1907, tr. 138.
  12. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 284 285 TÊt nhiªn, hoµn toµn dÔ hiÓu lµ bän phÐc-mi-ª ⎯ t− b¶n cã ®Õn nh− thÕ nµo, ®iÒu nµy cã thÓ thÊy râ ë chç kh«ng nh÷ng hä tõ 10 bß c¸i trë lªn, ph¶i ñng hé nh÷ng tªn t− b¶n kh¸c chØ gièng nhau trong viÖc sö dông cÈu th¶ vµ vông vÒ c¸c b¶ng chèng l¹i c«ng nh©n. ChØ cã mét ®iÒu kh«ng thÓ hiÓu ®−îc thèng kª, mµ cßn gièng nhau trong viÖc trÝch dÉn M¸c mét c¸ch lµ nh÷ng kÎ cÇm bót ®¹i lo¹i, §a-vÝt, xãa mê ®Êu tranh cÈu th¶ n÷a. Còng nh− Bun-ga-cèp, §a-vÝt thõa nhËn cã "quy giai cÊp mµ l¹i tù x−ng lµ ng−êi x· héi chñ nghÜa. luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mµu mì". Qu¶ thËt y cè t×m c¸ch tr×nh bµy quy luËt nµy víi nh÷ng h¹n chÕ ®Æc biÖt, ®ãng khung nã Trong vÊn ®Ò kÕt hîp n«ng nghiÖp víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc biÖt, nh−ng kh«ng v× thÕ mµ vÊn ®Ò c«ng nghiÖp (nh− läc ®−êng, cÊt r−îu v. v.), §a-vÝt còng ph¹m tiÕn h¬n ®−îc chót nµo c¶. ThÝ dô, ë trang 476, §a-vÝt nãi r»ng ®óng c¸i sai lÇm y nh− sai lÇm cña Bun-ga-cèp. "Nhµ b¸c häc" "quy luËt nµy nãi chung kh«ng ®ông ch¹m ®Õn vÊn ®Ò t¨ng c¬ héi chñ nghÜa ng−êi §øc, gièng nh− vÞ gi¸o s− ng−êi Nga, gi¶m n¨ng suÊt trong b−íc qu¸ ®é tõ giai ®o¹n khoa häc - kü chØ chÐp l¹i nh÷ng b¶ng thèng kª trong hå s¬ ®iÒu tra ë §øc, thuËt nµy sang giai ®o¹n khoa häc - kü thuËt kh¸c. Quy luËt mµ kh«ng hÒ suy nghÜ xem nh÷ng b¶ng thèng kª ®ã nãi ®Õn nµy chØ liªn quan ®Õn nh÷ng sù t¨ng gi¶m n¨ng xuÊt trong vÊn ®Ò g×! Cau-xky kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc s¶n xuÊt ®−êng lµ mét còng cïng mét giai ®o¹n khoa häc - kü thuËt nhÊt ®Þnh". thÝ dô vÒ nÒn c«ng nghiÖp quy m« lín trong n«ng nghiÖp. §Ó §iÒu nµy ®óng lµ sù h¹n chÕ cña c¸i quy luËt khÐt tiÕng b¸c bá nhËn ®Þnh trªn, §a-vÝt dÉn ra, hÖt nh− Bun-ga-cèp, mµ t«i ®· nªu lªn khi ph¶n ®èi «ng Bun-ga-cèp (xem ë nh÷ng sè liÖu chøng minh r»ng nh÷ng doanh nghiÖp nhá cã kÕt trªn, tr. 165, 1661)) ngoµi ra t«i còng ®· nãi thªm ngay lóc hîp víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th× nhiÒu h¬n c¸c ®ã r»ng ®ã lµ mét "quy luËt" "t−¬ng ®èi ®Õn nçi kh«ng thÓ doanh nghiÖp lín (s¸ch cña §a-vÝt tr. 406, 407, 410). Nhµ b¸c nãi ®Õn mét quy luËt nµo c¶, vµ thËm chÝ còng kh«ng thÓ häc thèng kª quªn mÊt r»ng, nãi chung, doanh nghiÖp nhá th× nãi ®Õn mét ®Æc tr−ng träng yÕu nµo cña n«ng nghiÖp c¶". nhiÒu h¬n doanh nghiÖp lín. LÏ ra ph¶i x¸c ®Þnh tû sè phÇn tr¨m nh÷ng doanh nghiÖp nhá cã kÕt hîp víi c¸c ngµnh ThÕ mµ §a-vÝt tiÕp tôc n©ng quy luËt ®ã lªn thµnh mét s¶n xuÊt c«ng nghiÖp so víi tæng sè doanh nghiÖp cña ®Æc ®iÓm cña n«ng nghiÖp. KÕt qu¶ lµ mét sù m¬ hå kh«ng nhãm ®ã, th× y l¹i sao chÐp b¶ng thèng kª cã nªu lªn tØ thÓ t−ëng t−îng ®−îc, v× khi mµ nh÷ng ®iÒu kiÖn "khoa sè phÇn tr¨m nh÷ng doanh nghiÖp nh− vËy trong tõng lo¹i häc - kü thuËt" kh«ng thay ®æi, th× c¶ trong c«ng nghiÖp so víi tæng sè doanh nghiÖp. T«i ®· v¹ch râ sai lÇm nµy vèn t− b¶n ®Çu t− phô thªm còng hÕt søc h¹n chÕ. cña Bun-ga-cèp mét c¸ch tØ mØ ë phÇn trªn (xem tr. 237 Trong ch−¬ng cuèi, §a-vÝt viÕt: "Nguyªn nh©n ®−a ®Õn vµ 2381)). T«i chØ cßn ph¶i nªu lªn r»ng nhµ khoa häc còng rÊt t×nh tr¹ng l¹c hËu cña n«ng nghiÖp, tr−íc hÕt lµ do tÝnh toµn t©m toµn ý nh− £. §a-vÝt l¹i còng kh«ng chÞu khã b¶o thñ cña nh÷ng lùc l−îng h÷u c¬ cña giíi tù nhiªn, nh×n vµo nh÷ng sè liÖu chØ râ phÇn ruéng ®Êt trång cñ c¶i ®iÒu nµy thÓ hiÖn trong quy luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mµu mì" ®−êng hiÖn n»m trong tay c¸c nhµ t− b¶n. (501). Trong kÕt luËn nµy ng−êi ta vøt bá c¸i luËn ®iÓm võa ®−îc tr×nh bµy ë trªn, cho r»ng "quy luËt" kh«ng liªn quan Tªn c¬ héi chñ nghÜa ng−êi §øc vµ nhµ gi¸o s− tù do ®Õn nh÷ng b−íc qu¸ ®é sang mét giai ®o¹n kü thuËt cao chñ nghÜa ng−êi Nga t©m ®Çu ý hîp mét c¸ch buån c−êi 1) Xem tËp nµy, tr. 122-125. 1) Xem tËp nµy, tr. 255 - 258.
  13. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 286 287 h¬n! "TÝnh b¶o thñ cña c¸c lùc l−îng cña giíi tù nhiªn" giíi tù nhiªn" vµ cho quy luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mÇu mì". chØ lµ mét lèi nãi ngo¾t ngoÐo cña tªn tiÓu thÞ d©n ph¶n ®éng Quy luËt khÐt tiÕng nµy kh«ng chøa ®ùng g× hÕt ngoµi kh«ng cã kh¶ n¨ng hiÓu ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi ®· nh÷ng lêi biÖn hé vµ sù ngèc nghÕch. ®Æc biÖt k×m h·m sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp. §a-vÝt tá ra Vµ ®Ó che ®Ëy b−íc thôt lïi nhôc nh· trë l¹i nh÷ng kh«ng hiÓu r»ng trong nh÷ng ®iÒu kiÖn x· héi nµy, tr−íc thµnh kiÕn cæ lç cña khoa kinh tÕ häc t− s¶n, gièng hÖt hÕt cã nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é phong kiÕn trong n«ng nh− Bun-ga-cèp, §a-vÝt ®· trÝch dÉn M¸c mét c¸ch dèi l¸o. nghiÖp, sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ quyÒn lîi cña nh÷ng cè n«ng §a-vÝt còng trÝch dÉn ®óng trang s¸ch trong quyÓn III bé v.v., v.v., råi thø hai cã ®Þa t«, nã lµm t¨ng gi¸ c¶ vµ "T− b¶n" (III B., II Theil, S. 277) mµ «ng Bun-ga-cèp lµm cho t« cao ®−îc cè ®Þnh trong gi¸ c¶ ruéng ®Êt. ®· trÝch! (Xem s¸ch cña §a-vÝt trang 481 vµ sù ph©n tÝch cña «ng Bun-ga-cèp ë trªn kia, tr. 171 vµ 1721)). §a-vÝt viÕt: "Chóng t«i cho r»ng hiÖn nay nÒn n«ng nghiÖp §iÒu t«i ®· viÕt vÒ l−¬ng tri khoa häc cña «ng Bun-ga-cèp ë §øc kh«ng thÓ s¶n xuÊt ®−îc sè l−îng lóa m× cÇn thiÕt, víi còng hoµn toµn thÝch hîp víi §a-vÝt. ¤ng Bun-ga-cèp c¸i n¨ng suÊt ®· nhê cã nÒn s¶n xuÊt ë bªn kia ®¹i d−¬ng mµ ®· xuyªn t¹c ®o¹n trÝch dÉn M¸c. §a-vÝt chØ trÝch dÉn nh÷ng ®−îc ng−êi ta coi lµ b×nh th−êng, ®øng trªn quan ®iÓm kinh tÕ c©u ®Çu cña chÝnh ®o¹n ®ã: "VÒ n¨ng suÊt ®Êt ®ai gi¶m sót thÕ giíi mµ nãi. Quy luËt ruéng ®Êt gi¶m bít mµu mì kh«ng khi cã nh÷ng sù ®Çu t− t− b¶n liªn tiÕp, xin xem Li-bÝch" ("Das cho phÐp t¨ng v« h¹n ®é sè l−îng s¶n phÈm trªn mét kho¶ng Kapital", III B., II Theil, S. 277)101. Còng nh− Bun-ga-cèp, §a-vÝt diÖn tÝch ruéng ®Êt h¹n chÕ, mµ l¹i kh«ng gi¶m n¨ng suÊt" ®· xuyªn t¹c M¸c, lµm cho ®éc gi¶ t−ëng r»ng h×nh nh− ®©y lµ (tr. 519 ⎯ §a-vÝt g¹ch d−íi c©u nµy trong quyÓn s¸ch cña y). lêi chØ dÉn duy nhÊt cña M¸c. Chóng t«i xin nh¾c l¹i r»ng, thùc Xin h·y nh×n xem nhµ kinh tÕ nµy! Y tuyªn bè r»ng ra ai ®· tõng ®äc "T− b¶n" quyÓn III (vµ phÇn hai cña quyÓn hai "quy luËt" ruéng ®Êt gi¶m bít mµu mì chØ liªn quan ®Õn "Theorien über den Mehr-wert"102) ®Òu biÕt r»ng vÊn ®Ò lµ tr¸i nh÷ng xª dÞch cña n¨ng suÊt trong còng cïng mét giai ®o¹n ng−îc h¼n. M¸c ®· hµng chôc lÇn chØ ra r»ng «ng coi nh÷ng khoa häc-kü thuËt nhÊt ®Þnh (476). Nh−ng trong kÕt luËn tr−êng hîp n¨ng suÊt gi¶m sót cña nh÷ng sù ®Çu t− t− b¶n phô l¹i nãi: "quy luËt kh«ng cho phÐp t¨ng "v« h¹n ®é" sè l−îng thªm lµ hoµn toµn chÝnh ®¸ng vµ hoµn toµn cã thÓ x¶y ra còng s¶n phÈm" (519)! VËy th× tõ ®©u mµ rót ra kÕt luËn cho nh− nh÷ng tr−êng hîp n¨ng suÊt t¨ng lªn cña nh÷ng sù ®Çu t− r»ng nÒn n«ng nghiÖp ë §øc kh«ng thÓ n©ng lªn ®−îc tíi t− b¶n phô thªm. "giai ®o¹n khoa häc-kü thuËt" tiÕp theo, nÕu nh− quyÒn Trong lêi chó thÝch ë cuèi trang 481, §a-vÝt høa lµ sÏ chiÕm h÷u t− nh©n ruéng ®Êt kh«ng c¶n trë nã, nÕu nh− møc nghiªn cøu mèi liªn hÖ gi÷a quy luËt nµy víi ®Þa t«, vµ còng t« cao vät kh«ng c¶n trë nã, nÕu nh− viÖc kh«ng cã quyÒn sÏ "xem xÐt mét c¸ch cã phª ph¸n ý ®å cña M¸c ®Þnh ph¸t lîi, t×nh tr¹ng bÞ chµ ®¹p vµ suy sôp cña ng−êi cè triÓn vµ më réng häc thuyÕt vÒ ®Þa t«, sau khi ®· b¸c bá n«ng kh«ng c¶n trë nã, nÕu nh− c¸c ®Æc quyÒn man rî kiÓu nh÷ng c¬ së lý luËn cña Man-tuýt vµ Ri-c¸c-®«". thêi trung cæ cña bän chóa ®Êt kh«ng c¶n trë nã?? Chóng ta d¸m nãi tr−íc r»ng viÖc xem xÐt cã phª ph¸n Tªn biÖn hé t− s¶n tÊt nhiªn lµ ra søc bá qua nh÷ng cña §a-vÝt sÏ lµ mét sù lÆp l¹i nh÷ng ®Þnh kiÕn t− s¶n µ la nguyªn nh©n x· héi vµ lÞch sö cña t×nh tr¹ng n«ng nghiÖp l¹c hËu vµ ®æ lçi cho "tÝnh b¶o thñ cña nh÷ng lùc l−îng cña 1) Xem tËp nµy, tr. 156 - 157.
  14. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 288 289 «ng Bun-ga-cèp, hoÆc... µ la ®ång chÝ Ma-xlèp mµ th«i. Chóng ta h·y nghiªn cøu s©u h¬n n÷a lý luËn nµy vÒ vÊn Chóng ta h·y chuyÓn sang ph©n tÝch thªm mét luËn ®iÓm ®Ò ph©n bãn, linh hån cña n«ng nghiÖp. c¨n b¶n sai lÇm n÷a cña §a-vÝt. B¸c bá sù biÖn hé cña y LuËn cø chÝnh mµ §a-vÝt vµ nhiÒu kÎ ñng hé y trong hoÆc viÖc y xuyªn t¹c c¸c b¶ng thèng kª, lµ mét viÖc lµm bän kinh tÕ häc t− s¶n ®−a ra, lµ mét luËn cø thèng kª. Hä rÊt v« vÞ. VÒ vÊn ®Ò mµ chóng ta s¾p chuyÓn qua, chóng ta so s¸nh sè l−îng gia sóc (tÝnh theo ®¬n vÞ diÖn tÝch ruéng cã mét vµi sè liÖu míi cho phÐp chóng ta ®èi chiÕu bøc ®Êt) gi÷a c¸c doanh nghiÖp quy m« kh¸c nhau. Vµ hä mÆc tranh cã thËt cña thùc tÕ víi nh÷ng häc thuyÕt cña chñ nghÜa nhiªn gi¶ thiÕt r»ng ng−êi ta so s¸nh nh÷ng ®¹i l−îng cïng tiÓu thÞ d©n hiÖn nay. mét lo¹i, nghÜa lµ cïng mét sè l−îng gia sóc nh− nhau cña mét lo¹i nhÊt ®Þnh nµo ®ã, th× ë c¸c doanh nghiÖp lín còng XI nh− nhá, cã thÓ nãi lµ ®Òu cã mét gi¸ trÞ n«ng nghiÖp ngang Ch¨n nu«i trong doanh nghiÖp nhá nhau. Ng−êi ta gi¶ thiÕt r»ng mét sè l−îng gia sóc nh− vµ trong doanh nghiÖp lín nhau th× cung cÊp mét sè l−îng ph©n bãn nh− nhau, r»ng gia sóc cña c¸c doanh nghiÖp lín vµ nhá ®Òu Ýt nhiÒu cã chÊt Trong vÊn ®Ò ruéng ®Êt, khi bªnh vùc nÒn s¶n xuÊt nhá, l−îng nh− nhau, v.v.. "nh÷ng kÎ phª ph¸n" hay ph¸i BÐc-stanh ®Æc biÖt th−êng hay Râ rµng lµ ý nghÜa chøng minh cña luËn cø ®ang ®−îc viÖn dÉn tr−êng hîp sau ®©y. Trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch nhÊt nghiªn cøu ®ã hoµn toµn phô thuéc vµo sù ®óng ®¾n cña ®Þnh, nh÷ng n«ng d©n nhá ch¨n nu«i rÊt nhiÒu gia sóc h¬n c¸i gi¶ thiÕt th«ng th−êng cã tÝnh chÊt mÆc nhiªn ®ã. ThÕ nh÷ng n«ng d©n lín. Do ®ã ⎯ ng−êi ta nãi ⎯ nh÷ng n«ng luËn ®iÓm nµy cã ®óng kh«ng? NÕu tõ nh÷ng con sè thèng d©n nhá ch¨m bãn ruéng ®Êt cña hä tèt h¬n. Kinh doanh kª trèng rçng vµ tÇm th−êng chóng ta chuyÓn sang ph©n cña hä ®¹t tíi tr×nh ®é kü thuËt cao h¬n, v× trong nÒn n«ng tÝch nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i ph©n bãn ®ãng mét vai trß quyÕt ®Þnh, mµ nghiÖp quy m« lín vµ nhá nãi chung, th× chóng ta sÏ thÊy ph©n chuång th× tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi bÊt kú mét thø ph©n ngay r»ng ®iÒu mµ luËn ®iÓm ®ã coi lµ ®· ®−îc chøng minh nh©n t¹o nµo kh¸c. l¹i ®óng lµ ®iÒu cÇn ph¶i ®−îc chøng minh. Chñ nghÜa M¸c £. §a-vÝt, trong cuèn "Chñ nghÜa x· héi vµ n«ng nghiÖp" kh¼ng ®Þnh r»ng ®iÒu kiÖn ch¨m sãc gia sóc (vµ nh− chóng cña m×nh cho r»ng luËn cø nµy cã mét tÇm quan träng quyÕt ta ®· thÊy, c¶ viÖc ch¨m bãn ruéng ®Êt vµ nh÷ng ®iÒu ®Þnh (b¶n dÞch tiÕng Nga, tr. 326, 526, 527). Y viÕt ch÷ ng¶: kiÖn nu«i nÊng c«ng nh©n n«ng nghiÖp) trong nÒn s¶n xuÊt quy m« nhá xÊu h¬n ®iÒu kiÖn ch¨m sãc cña nÒn s¶n xuÊt quy m« "ph©n lµ linh hån cña n«ng nghiÖp" (tr. 308) vµ lÊy ch©n lý ®ã lµm c¬ së chñ yÕu cho viÖc bªnh vùc nÒn n«ng nghiÖp quy m« lín. ChÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n, vµ theo sau nã lµ ph¸i BÐc-stanh, th× kh¼ng ®Þnh ng−îc l¹i: nhê sù chuyªn nhá. Y dÉn ra c¸c b¶ng thèng kª ë §øc chøng minh r»ng c¸c cÇn cña ng−êi n«ng d©n nhá, ®iÒu kiÖn ch¨m sãc gia sóc doanh nghiÖp nhá cø tÝnh theo ®¬n vÞ diÖn tÝch ruéng ®Êt th× ë doanh nghiÖp nhá tèt h¬n rÊt nhiÒu so víi doanh nghiÖp ch¨n nu«i nhiÒu gia sóc h¬n lµ c¸c doanh nghiÖp lín. §a-vÝt tin lín. Muèn kiÕm nh÷ng sè liÖu thèng kª soi s¸ng vÊn ®Ò ch¾c r»ng nh÷ng sè liÖu nãi trªn ®· gi¶i quyÕt døt kho¸t, mét nµy, c¸i mµ chóng ta cÇn hoµn toµn kh«ng ph¶i lµ b¶n thèng c¸ch cã lîi cho y, vÊn ®Ò tÝnh −u viÖt cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kª mµ §a-vÝt sö dông. CÇn ph¶i cã nh÷ng b¶n ®iÒu tra quy m« lín vµ quy m« nhá.
  15. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 290 291 thèng kª vÒ chÊt l−îng chø kh«ng ph¶i vÒ sè l−îng gia c©n h¬i cña mçi lo¹i gia sóc trong c¸c doanh nghiÖp quy m« sóc cña c¸c doanh nghiÖp quy m« kh¸c nhau. Trong s¸ch kh¸c nhau. H¬n n÷a cuéc ®iÒu tra ®· ®−îc tiÕn hµnh hai lÇn: b¸o kinh tÕ ë §øc cã ®iÒu tra nh− vËy, vµ thËm chÝ cã lÇn thø nhÊt vµo n¨m 1875, lÇn thø hai vµo n¨m 1884. §rÕch-xl¬ thÓ kh«ng ph¶i chØ cã mét lÇn. Vµ ®iÒu hÕt søc ®Æc tr−ng c«ng bè* nh÷ng sè liÖu ch−a ®−îc chØnh lý vÒ c¶ ba Êp, tõng Êp lµ §a-vÝt ®· nhÐt ®Çy trong cuèn s¸ch cña y hµng trang mét, vµ vÒ ba nhãm th«n; c¸c doanh nghiÖp n«ng d©n ë c¸c trÝch dÉn kh«ng ¨n nhËp g× víi vÊn ®Ò, rót tõ ®ñ mäi th«n ®−îc ph©n ra thµnh b¶y nhãm, tÝnh theo diÖn tÝch ruéng thø t¸c phÈm n«ng häc, nh−ng l¹i hoµn toµn lê ®i kh«ng ®Êt (trªn 50 hÐc-ta, 25 ®Õn 50, 12,5 ®Õn 25, 7,5 ®Õn 12,5, 2,5 ®Õn nãi ®Õn chÝnh nh÷ng m−u toan thÊy trªn s¸ch b¸o nh»m ph¸t 7,5, 1,25 ®Õn 2,5 vµ d−íi 1,25 hÐc-ta). NÕu b¹n ®äc chó ý r»ng hiÖn nh÷ng ®iÒu kiÖn néi t¹i cña doanh nghiÖp lín vµ nhá, nh÷ng sè liÖu cña §rÕch-xl¬ lµ thuéc vÒ 11 lo¹i gia sóc kh¸c dùa trªn c¬ së nh÷ng cuéc ®iÒu tra chi tiÕt. Chóng t«i nhau th× b¹n sÏ thÊy râ ®−îc sù phøc t¹p cña tÊt c¶ nh÷ng b¶ng xin giíi thiÖu víi ®éc gi¶ mét trong nh÷ng t¸c phÈm ®ã thèng kª nµy. §Ó cã nh÷ng sè liÖu tæng qu¸t gióp chóng ta rót mµ §a-vÝt ®· bá qua mét c¸ch qu¸ bÊt c«ng. ra nh÷ng kÕt luËn chung vµ chñ yÕu, chóng t«i sÏ chia tÊt c¶ c¸c Nhµ v¨n §øc næi tiÕng vÒ c¸c vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, §rÕch- doanh nghiÖp thµnh n¨m nhãm chÝnh: a) tr¹i Êp lín; b) doanh xl¬, ®· c«ng bè nh÷ng kÕt qu¶ cña mét chuyªn ®Ò "®iÒu nghiÖp n«ng d©n cã trªn 25 ha (hÐc-ta ruéng ®Êt); c) tõ 7,5 ®Õn tra thèng kª vÒ n«ng nghiÖp" mµ «ng ®· ®¸nh gi¸ mét 25 hÐc-ta; d) tõ 2,5 ®Õn 7,5 hÐc-ta vµ ®) d−íi 2,5 hÐc-ta. c¸ch ®óng ®¾n r»ng "vÒ ®é chÝnh x¸c cña nh÷ng kÕt qu¶ Sè doanh nghiÖp trong c¸c nhãm nµy vµ sè l−îng ruéng ®Êt ®iÒu tra, khã mµ cã cuèn s¸ch nµo s¸nh kÞp". C«ng t¸c cña c¸c doanh nghiÖp ®ã trong nh÷ng n¨m 1875 vµ 1884 ®iÒu tra ®· ®−îc tiÕn hµnh ë 25 c¬ së thuéc tØnh Han-n«-v¬ lµ nh− sau: (xem biÓu ®å, tr. 292. ⎯ BT). (22 th«n vµ 3 Êp cña ®Þa chñ); ng−êi ta ®· thu thËp ®−îc §Ó gi¶i thÝch nh÷ng con sè nµy, tr−íc hÕt chóng ta h·y nh÷ng sè liÖu riªng biÖt vÒ tõng doanh nghiÖp, kh«ng nh÷ng ®Ò cËp ®Õn c¸c lo¹i h×nh kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp quy lµ vÒ sè l−îng ruéng ®Êt vµ gia sóc, mµ c¶ vÒ chÊt l−îng gia sóc m« kh¸c nhau. §rÕch-xl¬ cho r»ng tÊt c¶ nh÷ng doanh nghiÖp n÷a. §Ó x¸c ®Þnh chÊt l−îng gia sóc, mét ph−¬ng ph¸p tõ 7½ hÐc-ta trë lªn ®Òu ph¶i thuª m−ín nh©n c«ng. Nh− ®Æc biÖt chÝnh x¸c ®· ®−îc ¸p dông: c©n h¬i* cña mçi gia vËy lµ (n¨m 1875) cã 325 doanh nghiÖp n«ng d©n thuª c«ng sóc ®−îc quy ®Þnh b»ng ki-l«-gam "trªn c¬ së ®¸nh gi¸ hÕt nh©n. TÊt c¶ nh÷ng nghiÖp chñ cã d−íi 2½ hÐc-ta ph¶i tù søc ®óng ®¾n tõng con mét ⎯ viÖc ®¸nh gi¸ nµy do c¸c chuyªn m×nh ®i lµm thuª. Trong sè doanh nghiÖp cã tõ 2,5 ®Õn gia lµm". Ng−êi ta thu thËp ®−îc nh÷ng sè liÖu vÒ 7,5 hÐc-ta (trung b×nh = 4,3 hÐc-ta), theo tÝnh to¸n cña §rÕch-xl¬, th× mét nöa kh«ng ph¶i ®i lµm thuª, cßn mét nöa * §a-vÝt biÕt rÊt râ ph−¬ng ph¸p nµy mµ c¸c nhµ n«ng häc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c©n h¬i cña c¸c sóc vËt riªng biÖt. ë trang 367, y viÕt tØ mØ vÒ c©n * N¨m 1875, trong " Schriften des Vereins für Sozialpolitik", Band h¬i cña c¸c lo¹i gia sóc cã sõng dïng ®Ó lÊy thÞt, s÷a hoÆc cµy kÐo v.v.. Y XXIV, S. 112 ("Bäuerliche Zustände", B.III), vµ n¨m 1884 trong "Thiel's chÐp nh÷ng sè liÖu nµy cña c¸c nhµ n«ng häc. Nh−ng y ch−a bao giê nghÜ r»ng ®iÒu quan träng ®èi víi mét nhµ kinh tÕ nãi chung, vµ mét ng−êi x· landwirtschaftliche Jahrbücher", Band XV (1886)1). héi chñ nghÜa nãi riªng, kh«ng ph¶i lµ sù kh¸c nhau vÒ gièng gia sóc, mµ lµ 1) ⎯ "T¸c phÈm cña Héi chÝnh trÞ x· héi" tËp XXIV, tr. 112 ("T×nh c¶nh n«ng sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn ch¨m sãc gia sóc trong c¸c doanh nghiÖp nhá vµ lín, trong c¸c doanh nghiÖp "cña n«ng d©n" vµ cña nhµ t− b¶n. d©n", tËp III), vµ n¨m 1884, "Niªn gi¸m n«ng nghiÖp cña Tin", tËp XV (1886).
  16. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 292 293 nhµ t− b¶n nhá. Cßn sè n«ng d©n kh«ng thuª m−ín nh©n N¨m 1875 N¨m 1884 c«ng vµ kh«ng ph¶i ®i lµm thuª chØ lµ mét thiÓu sè kh«ng Sè l−îng ruéng ®Êt Sè l−îng ruéng ®Êt qu©n cña 1 doanh qu©n cña 1 doanh ®¸ng kÓ: 221 trong sè 2 216, tøc lµ mét phÇn m−êi. Sè doanh nghiÖp Sè doanh nghiÖp Ruéng ®Êt b×nh Ruéng ®Êt b×nh cña c¸c doanh cña c¸c doanh Nh− vËy, nh÷ng nhãm doanh nghiÖp mµ chóng ta nghiªn cøu chia theo lo¹i h×nh kinh tÕ, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm nh− sau: nghiÖp Êy nghiÖp Êy nghiÖp nghiÖp a) doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa h¹ng lín; b) doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa h¹ng võa ("Grossbauern"); c) doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa h¹ng nhá; d) doanh nghiÖp n«ng d©n (TÝnh theo hÐc-ta) nhá vµ ®) doanh nghiÖp nöa v« s¶n. Tõ 1875 ®Õn 1884, tæng sè doanh nghiÖp vµ tæng sè a) Tr¹i Êp lín 3 689 229 3 766 255 ruéng ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp Êy gi¶m xuèng. T×nh tr¹ng b) Doanh nghiÖp tõ gi¶m sót nµy chñ yÕu lµ x¶y ra trong c¸c doanh nghiÖp nhá: 25 hÐc-ta trë lªn 51 1 949 38 58 2 449 42 sè doanh nghiÖp cã tõ 2 1/2 hÐc-ta trë xuèng ®· sôt tõ 1.449 c) Doanh nghiÖp tõ xuèng 1 109, tøc lµ gi¶m ®i 340 doanh nghiÖp, gÇn mét 7,5 ®Õn 25 hÐc-ta 274 3 540 13 248 3 135 12 phÇn t−. Ng−îc l¹i, sè doanh nghiÖp hÕt søc lín (trªn d) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta) ®· t¨ng tõ 54 lªn 61, vµ sè l−îng ruéng ®Êt 442 1 895 4,3 407 1 774 4,3 2,5 ®Õn 7,5 hÐc-ta cña hä còng t¨ng tõ 2 638 hÐc-ta lªn tíi 3 215 hÐc-ta, tøc ®) Doanh nghiÖp lµ t¨ng 577 hÐc-ta. VËy th×, sù c¶i thiÖn kinh doanh nãi d−íi 2,5 hÐc-ta 1 449 1 279 0,88 1 109 1 027 0,92 chung vµ viÖc n©ng cao tr×nh ®é canh t¸c trong ®Þa ph−¬ng nµy ⎯ mµ §rÕch-xl¬ ca ngîi ⎯ ®¸nh dÊu sù tËp trung n«ng Tæng sè 2 219 9 352 4,2 1 825 9 151 5,0 nghiÖp trong tay nh÷ng ng−êi chiÕm h÷u mµ sè l−îng ngµy cµng gi¶m xuèng. "Sù tiÕn bé" ®· hÊt ra khái n«ng nghiÖp ph¶i cho ®i lµm thuª. VËy th×, trong tæng sè doanh nghiÖp, kho¶ng 400 trong sè 2 219 nghiÖp chñ (®Õn 1884 th× cßn cã 325 doanh nghiÖp kinh doanh theo lèi t− b ¶n chñ nghÜa, 1 825), vµ ®· n©ng sè l−îng ruéng ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp 221 doanh nghiÖp "lao ®éng" nhá (theo c¸ch nãi cña bän cßn l¹i b×nh qu©n tõ 4,2 lªn 5 hÐc-ta mçi doanh nghiÖp. d©n tóy ë n −íc ta) kh«ng thuª nh©n c«ng vµ còng kh«ng ë n¬i nµy chñ nghÜa t− b¶n tËp trung mét ngµnh n«ng ph¶i ®i lµm thuª, vµ cã 1 670 doanh nghiÖp nöa v« s¶n, ph¶i nghiÖp nhÊt ®Þnh vµ ®Èy mét sè nghiÖp chñ nhá sang hµng ngò ®i lµm thuª. v« s¶n. ë n¬i kh¸c, sù ph¸t triÓn cña mét nÒn n«ng nghiÖp §¸ng tiÕc lµ c¸ch ph©n lo¹i cña §rÕch-xl¬ l¹i kh¸c c¸ch ph©n th−¬ng phÈm t¹o ra mét sè doanh nghiÖp nhá míi (vÝ dô lo¹i cña thèng kª chung ë §øc; theo c¸ch ph©n lo¹i viÖc s¶n xuÊt s÷a bß t¹i nh÷ng lµng ë ngo¹i thµnh, ë c¸c ë §øc th× nh÷ng nghiÖp chñ cã tõ 5 ®Õn 20 hÐc-ta ®Òu n−íc xuÊt c¶ng s¶n phÈm, nh− §an-m¹ch). ë nh÷ng n¬i ®−îc coi lµ trung n«ng. Tuy nhiªn, còng cã ®iÒu kh«ng cßn kh¸c n÷a, t×nh tr¹ng ph©n t¸n cña nh÷ng doanh nghiÖp h¹ng nghi ngê g× n÷a, lµ ®a sè nh÷ng trung n«ng nµy kh«ng thÓ võa l¹i lµm t¨ng thªm sè l−îng nh÷ng doanh nghiÖp nhá. kh«ng thuª m−ín nh©n c«ng. "Trung" n«ng ë §øc lµ nh÷ng Nh÷ng b¶ng thèng kª tæng qu¸t che giÊu tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh
  17. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 294 295 Trong nh÷ng doanh nghiÖp lín nhÊt, sè l−îng gia sóc nµy; muèn nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c qu¸ tr×nh ®ã, cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra nghiªn cøu tØ mØ. ®· gi¶m xuèng. Trong nh÷ng doanh nghiÖp nhá nhÊt, sè l−îng gia sóc t¨ng lªn, vµ doanh nghiÖp cµng nhá th× gia Sù tiÕn bé cña n«ng nghiÖp ë ®Þa ph−¬ng kÓ trªn ®−îc sóc t¨ng cµng nhanh. H×nh nh− nÒn s¶n xuÊt nhá th× tiÕn thÓ hiÖn ®Æc biÖt lµ trong viÖc c¶i tiÕn c«ng t¸c ch¨n nu«i. bé, cßn nÒn s¶n xuÊt lín th× thôt lïi ch¨ng? H×nh nh− häc ThÕ mµ tæng sè gia sóc th× ®· gi¶m xuèng. N¨m 1875 cã thuyÕt cña §a-vÝt ®· ®−îc chøng thùc ch¨ng? 7 208 con (tÝnh thµnh gia sóc lín); ®Õn 1884 cßn 6 993 Nh−ng chØ cÇn lÊy nh÷ng sè liÖu vÒ c©n h¬i trung b×nh con. Trong nh÷ng b¶ng thèng kª tæng qu¸t th× t×nh tr¹ng tæng sè gia sóc gi¶m sót Êy lµ dÊu hiÖu cña mét sù suy sôp cña gia sóc, lµ ¶o t−ëng nµy tiªu tan ngay. trong c«ng t¸c ch¨n nu«i. Thùc tÕ lµ chÊt l−îng gia sóc cã tèt h¬n tr−íc, nªn nÕu chóng ta kh«ng tÝnh sè l−îng gia C©n h¬i trung b×nh cña tõng gia sóc sóc, mµ tÝnh tæng sè "c©n h¬i" cña chóng, th× n¨m 1875 chóng (tÝnh ra ki-l«-gam) ta cã 2 556 872 ki-l«-gam vµ n¨m 1884 lµ 2 696 107 ki-l«-gam. N¨m 1875 N¨m 1884 Sù tiÕn bé t− b¶n chñ nghÜa cña viÖc ch¨n nu«i gia Gia sóc Gia sóc Gia sóc Gia sóc sóc kh«ng ph¶i chØ biÓu hiÖn ë viÖc t¨ng sè l−îng, thËm Tæng Tæng céng céng nhá* nhá chÝ ®«i khi l¹i biÓu hiÖn ë viÖc t¨ng sè l−îng kh«ng râ lín lín b»ng ë viÖc t¨ng chÊt l−îng, ë viÖc thay thÕ gia sóc kÐm b»ng gia sóc tèt h¬n, ë viÖc t¨ng thøc ¨n nu«i gia sóc v.v.. a) Tr¹i Êp lín 562 499 537 617 624 619 b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta trë lªn 439 300 376 486 349 427 Sè l−îng gia sóc trung b×nh tÝnh theo tõng doanh nghiÖp c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 N¨m 1875 N¨m 1884 hÐc-ta 409 281 356 432 322 382 d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn Gia sóc Gia sóc Gia sóc Gia sóc Tæng Tæng 7,5 hÐc-ta 379 270 337 404 287 352 céng céng nhá nhá lín lín ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 hÐc-ta 350 243 280 373 261 301 (TÝnh thµnh gia sóc lín) a) Tr¹i Êp lín 105 69 174 110 41 151 Trung b×nh 412 256 354 446 316 385 b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta trë lªn 13,2 11,0 24,2 13,7 10,5 24,2 KÕt luËn thø nhÊt rót ra tõ nh÷ng sè liÖu ®ã lµ: doanh c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 nghiÖp quy m« cµng lín th× chÊt l−îng gia sóc cµng tèt. 5,4 3,8 9,2 4,9 4,2 9,1 hÐc-ta VÒ mÆt nµy, gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn vµ nh÷ng doanh nghiÖp tiÓu n«ng hoÆc nöa v« s¶n cã sù 2,2 1,4 3,6 2,2 1,8 4,0 7,5 hÐc-ta ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 * C¸c lo¹i gia sóc nhá ®−îc tÝnh thµnh gia sóc lín theo tiªu chuÈn th«ng 0,3 0,6 0,9 0,4 0,7 1,1 hÐc-ta th−êng. §èi víi mét n¨m vµ víi mét trong 11 lo¹i gia sóc, con sè ë ®©y lµ gÇn ®óng: chØ cã sè liÖu vÒ c©n h¬i chø kh«ng cã sè liÖu vÒ sè l−îng gia sóc. Tæng sè 1,7 1,5 3,2 2,0 1,8 3,8
  18. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 296 297 KÕt luËn thø hai rót ra tõ nh÷ng sè liÖu kÓ trªn lµ: c¸ch biÖt rÊt lín. VÝ dô, n¨m 1884, gi÷a nh÷ng doanh nghiÖp trong m−êi n¨m qua chÊt l−îng gia sóc t¨ng lªn trong c¸c lín nhÊt vµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá nhÊt, sù c¸ch biÖt lµ h¬n mét tr¨m phÇn tr¨m: c©n h¬i trung b×nh cña mét gia sóc doanh nghiÖp h¹ng võa vµ còng t¨ng lªn trong tÊt c¶ c¸c lo¹i doanh nghiÖp. Nh−ng do t×nh tr¹ng t¨ng chÊt l−îng h¹ng võa trong c¸c doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa lín lµ 619 chung ®ã, sù kh¸c nhau vÒ ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i gia sóc gi÷a ki-l«-gam, cßn trong c¸c doanh nghiÖp nöa v« s¶n lµ 301 ki-l«- c¸c doanh nghiÖp lín vµ c¸c doanh nghiÖp nhá, kh«ng nh÷ng gam, tøc lµ kh«ng b»ng mét nöa! Cã thÓ c¨n cø vµo ®Êy mµ kh«ng gi¶m ®i, mµ l¹i t¨ng lªn kh¸ nhiÒu n÷a. T×nh tr¹ng nhËn xÐt r»ng lËp luËn cña §a-vÝt vµ cña nh÷ng ng−êi ®ång chÝ t¨ng chÊt l−îng chung kh«ng lµm cho c¸c doanh nghiÖp lín h−íng víi y n«ng c¹n biÕt chõng nµo, khi hä gi¶ ®Þnh r»ng chÊt vµ nhá ngang b»ng nhau, mµ cµng ®µo s©u thªm c¸i hè c¸ch l−îng gia sóc cña c¸c doanh nghiÖp lín còng gièng nh− chÊt biÖt gi÷a hä, v× trong qu¸ tr×nh t¨ng chÊt l−îng Êy, doanh l−îng gia sóc cña c¸c doanh nghiÖp nhá. nghiÖp lín v−ît xa doanh nghiÖp nhá. D−íi ®©y lµ b¶ng so ë phÇn trªn, chóng t«i ®· v¹ch râ lµ viÖc ch¨m sãc gia s¸nh c©n h¬i trung b×nh cña gia sóc h¹ng võa, theo c¸c sóc t¹i c¸c doanh nghiÖp nhá nãi chung lµ kÐm h¬n. HiÖn nhãm trong nh÷ng n¨m 1875 vµ 1884: nay ®· cã nh÷ng sù thËt chøng thùc ®iÒu ®ã. Sè liÖu vÒ c©n h¬i cña gia sóc gióp ta h×nh dung ®−îc mét c¸ch chÝnh C©n h¬i cña gia sóc x¸c nhÊt mäi ®iÒu kiÖn ch¨n nu«i gia sóc: thøc ¨n, chuång ë, h¹ng võa tÝnh ra ki-l«- lao ®éng, ch¨m sãc, ⎯ tÊt c¶ mäi c¸i ®ã cã thÓ nãi lµ ®· ®−îc T¨ng T¨ng % gam th©u tãm l¹i trong c¸c b¶ng thèng kª trong chuyªn ®Ò cña 1875 1884 §rÕch-xl¬. Thµnh ra, mäi sù "chuyªn cÇn" cña ng−êi tiÓu a) Tr¹i Êp lín 537 619 +82 +15,2 n«ng trong viÖc ch¨m sãc gia sóc ⎯ sù chuyªn cÇn mµ «ng b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta V. V. cña chóng ta vµ nhµ lý luËn ng−êi §øc §a-vÝt ca tông ⎯ kh«ng thÓ nµo ngang b»ng ®−îc, ngay c¶ lµ mét c¸ch trë lªn 376 427 +51 +13,6 xÊp xØ ®i n÷a, víi nh÷ng c¸i lîi cña mét nÒn s¶n xuÊt quy c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 hÐc-ta 356 382 +26 +7,3 m« lín ®· cung cÊp s¶n phÈm víi chÊt l−îng tèt h¬n gÊp hai lÇn. Chñ nghÜa t− b¶n ®Èy ng−êi tiÓu n«ng vµo c¶nh d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn ph¶i ®êi ®êi lµm viÖc kiÖt søc, ph¶i hao phÝ lao ®éng mét 7,5 hÐc-ta 337 352 +15 +4,4 c¸ch v« Ých, v× ch¨m sãc gia sóc hÕt søc cÈn thËn trong ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 ®iÒu kiÖn thiÕu ph−¬ng tiÖn, thiÕu thøc ¨n, chÊt l−îng gia hÐc-ta 280 301 +21 +7,5 sóc kÐm, chuång ë tåi tµn v.v., th× ch¼ng kh¸c g× hao phÝ lao ®éng mét c¸ch v« Ých. Trong lêi ®¸nh gi¸ cña m×nh, c¸i Trung b×nh 354 385 +31 +8,7 mµ chÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n nªu lªn hµng ®Çu kh«ng ph¶i ChÊt l−îng t¨ng nhiÒu nhÊt lµ ë c¸c doanh nghiÖp t− lµ viÖc chñ nghÜa t− b¶n lµm ph¸ s¶n vµ ¸p bøc ng−êi n«ng b¶n chñ nghÜa lín, råi ®Õn ë c¸c doanh nghiÖp t− b¶n chñ d©n, mµ lµ sù "chuyªn cÇn" cña ng−êi lao ®éng (lao ®éng cho nghÜa h¹ng võa, hoµn toµn kh«ng cã ý nghÜa g× ë c¸c doanh t− b¶n trong nh÷ng ®iÒu kiÖn bÞ bãc lét tÖ h¹i nhÊt).
  19. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 298 299 nghiÖp tiÓu n«ng, vµ kh«ng ®¸ng kÓ l¾m ë c¸c doanh nghiÖp Sè l−îng sóc vËt cµy kÐo kh¸c. §rÕch-xl¬, còng nh− tuyÖt ®¹i ®a sè c¸c nhµ n«ng häc, trung b×nh tÝnh theo tõng khi viÕt vÒ vÊn ®Ò kinh tÕ n«ng nghiÖp chØ chó ý ®Õn mÆt kü doanh nghiÖp thuËt cña vÊn ®Ò. Trong lêi kÕt luËn thø n¨m rót ra tõ sù 1875 1884 so s¸nh gi÷a n¨m 1875 vµ 1884, §rÕch -xl¬ viÕt: "Cã mét sù a) Tr¹i Êp lín 27 44 tiÕn bé rÊt to lín trong viÖc ch¨n nu«i gia sóc*: sè l−îng gia sóc gi¶m ®i, nh−ng chÊt l−îng l¹i t¨ng lªn; c©n h¬i trung b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta trë lªn 4,7 5,5 b×nh tÝnh theo tõng ®Çu gia sóc trong c¶ ba nhãm th«n** c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 hÐc-ta 2,1 2,4 ®Òu t¨ng lªn rÊt nhiÒu. §iÒu nµy chøng tá r»ng Ýt nhiÒu d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn 7,5 hÐc-ta 1,3 1,5 kh¾p n¬i (ziemlich allgemein) ®Òu cã sù c¶i thiÖn quan träng ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 hÐc-ta 0,07 0,16 trong viÖc ch¨n nu«i gia sóc, trong vÊn ®Ò thøc ¨n vµ ch¨m sãc Trung b×nh 0,7 1,0 gia sóc". Nh− vËy, tuyÖt ®¹i bé phËn c¸c doanh nghiÖp nöa v« s¶n (d−íi Nh÷ng ch÷ "Ýt nhiÒu kh¾p n¬i", mµ chóng t«i viÕt ng¶, 2,5 hÐc-ta, n¨m 1 884 cã 1 109 doanh nghiÖp nh− thÕ trong sè 1 825 chÝnh lµ chøng tá r»ng t¸c gi¶ kh«ng biÕt ®Õn mÆt kinh tÕ - doanh nghiÖp) hoµn toµn kh«ng cã sóc vËt cµy kÐo. Kh«ng thÓ coi x· héi cña vÊn ®Ò; "nhiÒu" ®©y lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nh÷ng doanh nghiÖp nµy lµ nh÷ng doanh nghiÖp n«ng nghiÖp lín, cßn "Ýt" lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nhá. §rÕch-xl¬ theo ®óng nghÜa cña danh tõ Êy. Dï sao, th× c¨n cø theo ®iÒu kiÖn kh«ng nhËn thÊy ®iÒu ®ã, v× y chØ chó ý ®Õn sè liÖu vÒ sö dông sóc vËt cµy kÐo còng kh«ng thÓ ®em nh÷ng doanh nghiÖp c¸c nhãm th«n, chø kh«ng chó ý ®Õn c¸c nhãm doanh nghiÖp mµ 93% hoÆc 84% hoµn toµn kh«ng dïng sóc vËt cµy kÐo, so s¸nh thuéc c¸c lo¹i kh¸c nhau. víi nh÷ng doanh nghiÖp lín. VËy nÕu vÒ mÆt nµy chóng ta so B©y giê chóng ta chuyÓn sang nh÷ng sè liÖu vÒ sóc s¸nh nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa lín víi nh÷ng doanh vËt cµy kÐo, ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh nghiÖp tiÓu n«ng, chóng ta sÏ thÊy lµ nh÷ng doanh nghiÖp trªn theo nghÜa hÑp cña nã: kinh doanh n«ng nghiÖp. TÝnh theo (nhãm a) cã 132 sóc vËt cµy kÐo cho 766 hÐc-ta ruéng ®Êt, vµ sè l−îng sóc vËt cµy kÐo, chóng ta cã nh÷ng sè liÖu d−íi nh÷ng doanh nghiÖp d−íi (nhãm d) cã 632 con cho 1 774 hÐc-ta ®©y, ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp mµ chóng ta (n¨m 1884), nghÜa lµ nh÷ng doanh nghiÖp trªn cã 1 sóc vËt cµy kÐo ®ang xem xÐt: cho kho¶ng s¸u hÐc-ta, vµ nh÷ng doanh nghiÖp d−íi cã 1 con cho kho¶ng ba hÐc-ta. Râ rµng lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhá ph¶i tiªu * ë ®©y §rÕch-xl¬ nãi ®Õn tÊt c¶ gia sóc, trõ gia sóc cµy kÐo (gäi lµ tèn gÊp hai lÇn so víi c¸c doanh nghiÖp lín trong viÖc ch¨n nu«i Nutzvieh). Sau nµy chóng t«i sÏ dÉn ra nh÷ng sè liÖu riªng vÒ gia sóc cµy sóc vËt cµy kÐo. S¶n xuÊt quy m« nhá cã nghÜa lµ ph©n t¸n c¸c kÐo. KÕt luËn chung vÉn nh− vËy, dï chóng ta ®Ò cËp ®Õn lo¹i gia sóc nµo ph−¬ng tiÖn kü thuËt cña s¶n xuÊt vµ lµ tiªu phÝ lao ®éng mét c¸ch hoÆc ®Õn c¸c nhãm thuéc lo¹i gia sóc nµo còng thÕ. v« Ých do sù ph©n t¸n ®ã. ** §rÕch-xl¬ chia 22 th«n thµnh ba nhãm theo vÞ trÝ ®Þa lý vµ c¸c ®iÒu Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng ph©n t¸n nµy mét phÇn lµ kiÖn canh t¸c kh¸c. Chóng t«i chØ lÊy nh÷ng sè liÖu tæng qu¸t ®Ó kh«ng chång chÊt qu¸ nhiÒu sè liÖu vµo bµi nµy. Nh÷ng kÕt luËn vÉn kh«ng thay do nh÷ng doanh nghiÖp nhá buéc ph¶i sö dông sóc vËt cµy kÐo ®æi, dï chóng ta ®Ò cËp ®Õn c¸c nhãm th«n nµo còng vËy. chÊt l−îng xÊu, cô thÓ lµ ph¶i dïng bß c¸i lµm sóc vËt
  20. V. I. L ª - n i n VÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ "nh÷ng kÎ phª ph¸n M¸c" 300 301 kÐo cña nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa lín; ⎯ kho¶ng cµy kÐo. D−íi ®©y lµ tû lÖ phÇn tr¨m sè bß c¸i so víi tæng sè sóc vËt cµy kÐo: mét phÇn t− sóc vËt cµy kÐo cña nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa võa vµ nhá; ⎯ non mét phÇn n¨m sóc vËt cµy kÐo N¨m 1875 N¨m 1884 cña c¸c doanh nghiÖp tiÓu n«ng, vµ non mét phÇn m−êi sóc ⎯ ⎯ vËt cµy kÐo cña c¸c doanh nghiÖp nöa v« s¶n. VËy cã nghÜa lµ, a) Tr¹i Êp lín doanh nghiÖp cµng lín th× chÊt l−îng sóc vËt cµy kÐo ⎯ b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta trë lªn 2,5% cµng cao. C©n h¬i trung b×nh cña mçi ®Çu sóc vËt cµy kÐo c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 hÐc-ta 6,3% 11,4% h¹ng võa nh− sau: d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn 7,5 hÐc-ta 60,7% 64,9% ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 hÐc-ta 67,7% 77,9% N¨m 1875 N¨m 1884 Trung b×nh 27,0% 33,4% a) Tr¹i Êp lín 554 598 Qua ®ã, ng−êi ta thÊy râ r»ng t×nh tr¹ng sö dông bß c¸i vµo b) Doanh nghiÖp tõ 25 hÐc-ta trë lªn 542 537 c«ng viÖc ®ång ¸ng ngµy cµng t¨ng lªn, r»ng trong c¸c doanh c) Doanh nghiÖp tõ 7,5 ®Õn 25 hÐc-ta 488 482 nghiÖp tiÓu n«ng vµ nöa v« s¶n, bß c¸i lµ sóc vËt cµy kÐo chñ d) Doanh nghiÖp tõ 2,5 ®Õn 7,5 hÐc-ta 404 409 yÕu. §a-vÝt cã xu h−íng muèn coi ®ã lµ mét sù tiÕn bé, hoµn ®) Doanh nghiÖp d−íi 2,5 hÐc-ta 377 378 toµn gièng nh− §rÕch-xl¬ lµ ng−êi ®· ®øng hoµn toµn trªn Trung b×nh 464 460 quan ®iÓm t− s¶n vµ ®· viÕt trong c¸c c©u kÕt luËn cña y: "Sè lín c¸c doanh nghiÖp nhá ®· chuyÓn sang sö dông bß c¸i lµm Nh− vËy, nh×n chung toµn bé th× sóc vËt cµy kÐo sót kÐm ®i. sóc vËt cµy kÐo, viÖc nµy hîp lý víi hä h¬n". §iÒu nµy "hîp lý Trong thùc tÕ, ë nh÷ng doanh nghiÖp t− b¶n chñ nghÜa lín, h¬n" ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp nhá, v× nã rÎ tiÒn h¬n. Vµ nã chÊt l−îng sóc vËt cµy kÐo t¨ng lªn nhiÒu, ë tÊt c¶ c¸c hé kh¸c, rÎ tiÒn h¬n, v× sóc vËt cµy kÐo xÊu ®· thay thÕ cho sóc vËt cµy kh«ng cã sù thay ®æi g×, hoÆc cã sù sót kÐm ®i. Tõ n¨m 1875 kÐo tèt. Sù tiÕn bé cña tiÓu n«ng mµ §rÕch-xl¬ vµ §a-vÝt kh©m ®Õn 1884, sù c¸ch biÖt vÒ chÊt l−îng sóc vËt cµy kÐo gi÷a s¶n phôc, hoµn toµn gièng nh− sù tiÕn bé cña nh÷ng ng−êi thî dÖt xuÊt quy m« lín vµ s¶n xuÊt quy m« nhá còng t¨ng lªn. ViÖc b»ng tay ®ang mÊt ®i, nh÷ng ng−êi nµy ®ang chuyÓn sang sö c¸c doanh nghiÖp nhá chuyÓn sang dïng bß c¸i lµm sóc vËt cµy dông nh÷ng nguyªn liÖu ngµy cµng xÊu h¬n, nh÷ng phÕ liÖu kÐo lµ mét hiÖn t−îng phæ biÕn ë §øc*. Vµ sè liÖu cña chóng ta cña s¶n xuÊt ë c«ng x−ëng. ®· chøng minh mét c¸ch chÝnh x¸c r»ng hiÖn t−îng nµy cã N¨m 1884, c©n h¬i trung b×nh cña mét con bß c¸i dïng nghÜa lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sót kÐm ®i, sù ®Ó cµy kÐo lµ 381 ki-l«-gam*, trong khi ngùa dïng ®Ó cµy bÇn cïng cña n«ng d©n t¨ng lªn. kÐo nÆng trung b×nh lµ 482 kg vµ bß ®ùc dïng ®Ó cµy kÐo §Ó kÕt thóc viÖc nghiªn cøu nh÷ng sè liÖu trong tËp nÆng trung b×nh lµ 553 kg. N¨m 1884, lo¹i sóc vËt cµy kÐo cuèi cïng nµy, lo¹i kháe nhÊt, chiÕm giµ nöa sè sóc vËt cµy * VÒ vÊn ®Ò nµy, xem ë trªn, ch−¬ng VIII: "Nh÷ng sè liÖu tæng qu¸t cña thèng kª n«ng nghiÖp §øc"1). * C©n h¬i trung b×nh cña bß c¸i kh«ng dïng trong c«ng viÖc ®ång ¸ng lµ 421 kg. 1) Xem tËp nµy, tr. 234 - 250.
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học