[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 4 phần 10

Tham khảo tài liệu '[triết học] triết học lenin - học thuyết marx tập 4 phần 10', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 652 653 le. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña D«m-b¸c-t¬ lµ: “Chñ nghÜa x· héi Bµi cña «ng: “ViÖc bu«n b¸n lóa m× t¹i Hîp chñng quèc ë B¾c Mü” vµ phong trµo x· héi trong thÕ kû XIX” (1896), “Chñ nghÜa t− b¶n ®· ®−îc ®¨ng trong tËp b¸ch khoa toµn th− “Handwörterbuch der hiÖn ®¹i”

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 29

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:48 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Mar... (.pdf)

Xem mẫu

B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 652 653 le. Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña D«m-b¸c-t¬ lµ: “Chñ nghÜa x· héi Bµi cña «ng: “ViÖc bu«n b¸n lóa m× t¹i Hîp chñng quèc ë B¾c Mü” vµ phong trµo x· héi trong thÕ kû XIX” (1896), “Chñ nghÜa t− b¶n ®· ®−îc ®¨ng trong tËp b¸ch khoa toµn th− “Handwörterbuch der hiÖn ®¹i” (1902). – 197. Staatswissenschaften” vµ ®· ®−îc dÞch ra tiÕng Nga (xem V¨n tËp, “Sù chiÕm h÷u ruéng ®Êt vµ nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp”. M¸t-xc¬- § va, anh em V«-®«-v«-dèp xuÊt b¶n, 1896). Trong c¸c t¸c phÈm cña §a-ni-en-x«n, N. Ph. (N. C «n) (1844 - 1918) – nhµ v¨n kiªm nhµ kinh m×nh vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt vµ trong häc thuyÕt bµn vÒ c¸c cuéc tÕ häc Nga, mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cña ph¸i d©n tuý tù do khñng ho¶ng, Dª-rinh ®· tuyªn truyÒn cho c¸i gäi lµ “quy luËt vÒ chñ nghÜa trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90 thÕ kû XIX; trong nh÷ng n¨m ®é mµu mì cña ruéng ®Êt gi¶m sót” vµ b¶o vÖ lîi Ých cña bän ®¹i 60 vµ 70 cã quan hÖ víi c¸c nhãm thanh niªn trÝ thøc b×nh d©n ®Þa chñ vµ bän cu-l¾c. – 158, 162. c¸ch m¹ng. §a-ni-en-x«n ®· hoµn thµnh b¶n dÞch ®Çu tiªn bé “T− Di-be, N. I. (1844 - 1888) – nhµ kinh tÕ häc, nhµ chÝnh luËn Nga, gi¸o s− b¶n” cña C. M¸c ra tiÕng Nga, ng−êi b¾t ®Çu b¶n dÞch nµy lµ G. A. khoa kinh tÕ chÝnh trÞ vµ khoa thèng kª cña Tr−êng ®¹i häc tæng L«-pa-tin. Trong khi dÞch bé “T− b¶n” «ng cã trao ®æi th− tõ víi C. hîp Ki-Ðp; trong nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX, «ng céng t¸c víi mét M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, trong nh÷ng bøc th− ®ã «ng cã ®Ò cËp ®Õn sè t¹p chÝ cña ph¸i cÊp tiÕn vµ tù do. N¨m 1871, «ng viÕt xong c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ph¸t triÓn kinh tÕ cña n−íc Nga. Song §a-ni-en- luËn v¨n: “Lý luËn cña §. Ri-c¸c-®« vÒ gi¸ trÞ vµ t− b¶n, víi nh÷ng x«n kh«ng hiÓu ®−îc thùc chÊt cña chñ nghÜa M¸c, nªn vÒ sau ®· sù bæ sung vµ gi¶i thÝch sau nµy”, luËn v¨n Êy ®· ®−îc C. M¸c chèng l¹i chñ nghÜa M¸c. N¨m 1893 cho xuÊt b¶n cuèn “L−îc kh¶o khen ngîi trong lêi b¹t viÕt cho lÇn xuÊt b¶n thø 2 cña tËp I bé “T− b¶n”. Sau khi ®· ®−îc biªn so¹n l¹i vµ bæ sung, n¨m 1885, t¸c vÒ kinh tÕ x· héi ë n−íc ta sau c¶i c¸ch”, cuèn nµy cïng víi nh÷ng phÈm nµy cña Di-be ®· ®−îc t¸i b¶n víi nhan ®Ò “§a-vÝt Ri-c¸c-®« t¸c phÈm cña V. P. V«-r«n-txèp lµ sù luËn chøng lý luËn chñ yÕu vµ C¸c M¸c víi nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña hai «ng trong cña ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa. Trong hµng lo¹t t¸c phÈm cña lÜnh vùc kinh tÕ – x· héi”. C¸c t¸c phÈm cña «ng: “Lý luËn kinh tÕ m×nh, V. I. Lª-nin ®· kÞch liÖt phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm cña §a- cña M¸c” (in trªn t¹p chÝ “Tri thøc” vµ “Lêi nãi” trong nh÷ng n¨m ni-en-x«n. – 21, 59, 60, 65, 105. 1876 – 1878), “Kh¸i luËn vÒ nÒn kinh tÕ nguyªn thuû” (1883) v.v., §i-«-nª-« (Sc¬-lèp-xki, I. V.) (1865 - 1935) – nhµ b¸o, trong nh÷ng n¨m 70 còng rÊt næi tiÕng. N¨m 1881 trong thêi gian sèng ë Lu©n-®«n, thÕ kû XIX, tham gia phong trµo d©n tuý, «ng ®· bÞ ®µy ®i Xi-bi-ri, vÒ «ng ®· lµm quen víi C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen; Di-be lµ mét trong sau ra n−íc ngoµi vµ ë Lu©n-®«n. ¤ng ®· céng t¸c víi tê “Cña c¶i nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn ë Nga ®· truyÒn b¸ vµ tuyªn truyÒn nh÷ng n−íc Nga” vµ “Tin tøc n−íc Nga”. Trong thêi gian chiÕn tranh ®Õ t¸c phÈm kinh tÕ cña C. M¸c. quèc, «ng lµ ng−êi ñng hé khèi §ång minh (An-tan-ta). Sau C¸ch Song Di-be ®· hiÓu chñ nghÜa M¸c mét c¸ch phiÕn diÖn nªn m¹ng th¸ng M−êi §i-«-nª-« lµ kÎ thï cña chuyªn chÝnh v« s¶n. – 141. kh«ng ph¶i lµ ng−êi ñng hé häc thuyÕt c¸ch m¹ng cña C. M¸c. – 68, 90. §uy-rinh (Dühring), ¥-giª-ni (1833 - 1921) – nhµ triÕt häc vµ kinh tÕ D«m-b¸c-t¬ (Sombart), VÐc-n¬ (1863 - 1941) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n tÇm th−êng ng−êi §øc, mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng chñ yÕu häc §øc. Quan ®iÓm triÕt häc cña §uy-rinh lµ mét sù hçn hîp cã cña chñ nghÜa ®Õ quèc §øc. Lµ gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp tÝnh chÊt chiÕt trung gi÷a chñ nghÜa thùc chøng, chñ nghÜa duy Bre-xlau, sau ®ã lµ gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc tæng hîp BÐc-lanh. vËt siªu h×nh vµ chñ nghÜa duy t©m. Quan ®iÓm kh«ng t−ëng Ngay tõ khi míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, D«m-b¸c-t¬ ®· lµ mét trong ph¶n ®éng cña §uy-rinh vÒ nÒn kinh tÕ “céng ®ång” ®· lý t−ëng nh÷ng nhµ t− t−ëng tiªu biÓu cña “chñ nghÜa x· héi - tù do ®−îc ho¸ c¸c h×nh thøc nöa n«ng n« cña nÒn kinh tÕ Phæ. Nh÷ng quan phñ qua mét líp s¬n m¸c-xÝt” (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng Nga, ®iÓm cã h¹i vµ lÉn lén cña §uy-rinh vÒ c¸c vÊn ®Ò triÕt häc, chÝnh xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 21, tr. 301). VÒ sau trë thµnh kÎ thï c«ng khai trÞ kinh tÕ häc vµ chñ nghÜa x· héi, ®· ®−îc mét sè ng−êi trong cña chñ nghÜa M¸c, miªu t¶ chñ nghÜa t− b¶n nh− lµ mét hÖ thèng ®¶ng d©n chñ – x· héi §øc ñng hé, ®ã lµ mét mèi nguy lín ®èi kinh tÕ c©n ®èi. Trong nh÷ng n¨m cuèi ®êi, D«m-b¸c-t¬ ng¶ víi mét ®¶ng ch−a ®−îc cñng cè. Do ®ã trong t¸c phÈm “Chèng theo lËp tr−êng cña chñ nghÜa ph¸t-xÝt vµ ca tông chÕ ®é HÝt-
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 654 655 Giª-v«n-x¬ (Jevons), Uy-li-am Xtªn-li (1835 - 1882) – nhµ kinh tÕ häc vµ §uy-rinh. ¤ng ¥-giª-ni §uy-rinh ®¶o lén khoa häc” (1877 – 1878), triÕt häc t− s¶n Anh; gi¸o s− khoa l«-gÝch, triÕt häc vµ chÝnh trÞ ¡ng-ghen ®· chèng l¹i §uy-rinh vµ kÞch liÖt phª ph¸n nh÷ng kinh tÕ häc ë Man-se-xt¬ (1866 - 1876) vµ ë Lu©n-®«n (1876 - 1881). quan ®iÓm cña «ng ta. Trong t¸c phÈm “Chñ nghÜa duy vËt vµ chñ T¸c phÈm kinh tÕ chñ yÕu cña Giª-v«n-x¬ lµ “Häc thuyÕt vÒ chÝnh nghÜa kinh nghiÖm phª ph¸n” (1909) vµ trong nhiÒu t¸c phÈm trÞ kinh tÕ häc” (1871). Trong c¸c quan ®iÓm kinh tÕ cña m×nh, «ng kh¸c cña m×nh, V. I. Lª-nin ®· nhiÒu lÇn phª ph¸n c¸c quan ®iÓm xuÊt ph¸t tõ nguyªn t¾c c¬ b¶n cña “tr−êng ph¸i ¸o” ®ã lµ “thuyÕt chiÕt trung cña §uy-rinh. h÷u dông tèi ®a”. Nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña §uy-rinh lµ: “Gi¸o tr×nh triÕt Giª-v«n-x¬ ®−îc coi nh− lµ ng−êi s¸ng lËp ra tr−êng ph¸i häc” (1875), “LÞch sö cã tÝnh chÊt phª ph¸n cña nÒn kinh tÕ d©n téc to¸n häc trong khoa kinh tÕ chÝnh trÞ tÇm th−êng; trong khi x©y vµ cña chñ nghÜa x· héi” (1871), “Gi¸o tr×nh kinh tÕ d©n téc vµ kinh dùng lËp luËn cña m×nh vÒ nh÷ng ph¹m trï cña bé m«n kinh tÕ tÕ x· héi” (1873). – 87, 180, 254. chÝnh trÞ, chñ yÕu lµ dùa trªn c¬ së to¸n häc «ng ®· quy nh÷ng quan hÖ kinh tÕ thµnh nh÷ng tû lÖ ®¬n thuÇn vÒ sè l−îng. Ph. E ¡ng-ghen ®· kÞch liÖt phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm cña Giª-v«n-x¬. Ng−êi viÕt: giai cÊp t− s¶n thÊy r»ng kh«ng dung n¹p bÊt kú mét En-ghen-h¸c, A. N. (1832 - 1893) – nhµ chÝnh luËn, nhµ d©n tuý, næi khoa häc nµo, - ®ã lµ ®iÒu an toµn h¬n c¶ (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng- tiÕng do ho¹t ®éng trong lÜnh vùc canh n«ng vµ x· héi vµ nhê ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr. 56 vµ 186). – 256. cuéc thÝ nghiÖm cña «ng trong viÖc tæ chøc ph−¬ng ph¸p kinh Giu-cèp-xki, I-u. G. (1822 - 1907) – nhµ kinh tÕ häc kiªm nhµ chÝnh doanh hîp lý trong ®iÒn trang cña m×nh ë lµng Ba-ti-sª-v«, thuéc luËn t− s¶n. ViÕt bµi cho t¹p chÝ “Ng−êi ®−¬ng thêi”, “TruyÒn tin tØnh Xm«-len-xc¬. Trong t¸c phÈm “Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− ch©u ¢u”, lµ mét trong nh÷ng biªn tËp viªn cña t¹p chÝ “Vò trô”. b¶n ë Nga”, V. I. Lª-nin ®· nhËn ®Þnh vÒ ®iÒn trang cña En-ghen- Trong nh÷ng t¸c phÈm cña m×nh, «ng ta cè søc dung hoµ mét c¸ch h¸c; qua vÝ dô vÒ ®iÒn trang Êy, Lª-nin ®· v¹ch râ toµn bé tÝnh chiÕt trung c¸c häc thuyÕt kinh tÕ kh¸c nhau. Nguyªn lµ kÎ thï chÊt kh«ng t−ëng cña nh÷ng lý luËn d©n tuý. En-ghen-b¸c lµ t¸c cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc m¸c-xÝt, trong bµi “C¸c M¸c vµ cuèn s¸ch gi¶ cña nh÷ng bøc th− “Tõ chèn th«n quª” (xuÊt b¶n thµnh s¸ch cña «ng nãi vÒ t− b¶n” ®¨ng trªn t¹p chÝ “TruyÒn tin ch©u ¢u”, sè 9 riªng n¨m 1882) ®¨ng trªn t¹p chÝ “Ký sù n−íc nhµ” vµ lµ t¸c gi¶ n¨m 1877, Giu-cèp-xki ®· h»n häc c«ng kÝch chñ nghÜa M¸c. Bµi b¸o ®ã ®· g©y nªn mét cuéc tranh luËn s«i næi ë n−íc Nga chung cña nhiÒu t¸c phÈm kh¸c viÕt vÒ c¸c vÊn ®Ò n«ng nghiÖp; «ng cßn quanh bé “T− b¶n”. N. Mi-khai-lèp-xki ®· ph¸t biÓu qua bµi “C¸c lµ chñ bót cña “T¹p chÝ ho¸ häc” ®Çu tiªn cña n−íc Nga (1859 - M¸c tr−íc sù ph¸n xÐt cña «ng I-u. Giu-cèp-xki” ®¨ng trªn t¹p chÝ 1860). – 142. “Ký sù n−íc nhµ”, sè 10 (th¸ng M−êi 1877). Bµi nµy lµ lý do ®Ó C. £ M¸c viÕt mét bøc th− næi tiÕng cho bé biªn tËp t¹p chÝ “Ký sù n−íc nhµ” (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng £-g« - xem M¸c-tèp, L. Nga, 1953, tr. 313- 316). V. I. Lª-nin gäi Giu-cèp-xki lµ nhµ kinh tÕ häc “t− s¶n tÇm th−êng”. – 254. G Gl¸t-xt«n (Gladstone), Uy-li-am I-u-¸c (1809 - 1898) – nhµ ho¹t ®éng GhÐc-txen-stanh, M. I-a. (1859 - 1906) – nhµ kinh tÕ häc, gi¸o s− Tr−êng chÝnh trÞ vµ nhµ ho¹t ®éng quèc gia cña Anh. Trªn con ®−êng ®¹t ®¹i häc n«ng nghiÖp M¸t-xc¬-va, ®¹i biÓu §u-ma nhµ n−íc I, mét tíi danh väng cña m×nh, Gl¸t-xt«n ®i tõ chñ nghÜa b¶o thñ cùc trong nh÷ng thñ lÜnh cña ®¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, ®¶ng chñ yÕu ®oan ®Õn chñ nghÜa tù do. Lµ tæng tr−ëng tµi chÝnh (bé tr−ëng tµi chÝnh) (1852 - 1855, 1859 - 1866) vµ thñ t−íng (1868 - 1874, cña giai cÊp t− s¶n Nga; lµ nhµ lý luËn cña ®¶ng ®ã vÒ vÊn ®Ò 1880 - 1885, 1886, 1892 - 1894), Gl¸t-xt«n ®· tiÕn hµnh mét vµi c¶i ruéng ®Êt. ¤ng bÞ nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i Tr¨m ®en giÕt ë PhÇn- c¸ch mµ th−êng lµ xuÊt ph¸t tõ nh÷ng t×nh h×nh ®Êu tranh cña lan sau khi §u-ma nhµ n−íc I gi¶i t¸n. – 70. 43*
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 656 657 nghÞ viÖn víi ph¸i ®èi lËp, y sö dông réng r·i nh÷ng thñ ®o¹n mÞ vËn ®éng, thay ®æi, biÕn ho¸ vµ ph¸t triÓn. Song thÕ giíi kh¸ch d©n vÒ chÝnh trÞ nh»m l«i cuèn tÇng líp tiÓu t− s¶n trong quÇn quan vµ thùc t¹i th× «ng coi ®ã lµ s¶n phÈm cña tinh thÇn tuyÖt ®èi chóng vµ c¸c tÇng líp trªn trong giai cÊp c«ng nh©n vÒ phÝa m×nh. vµ ý niÖm tuyÖt ®èi. V. I. Lª-nin ®· gäi ý niÖm tuyÖt ®èi lµ sù bÞa Gl¸t-xt«n ®· tiÕn hµnh chÝnh s¸ch thùc d©n x©m l−îc, ®µn ¸p d· ®Æt cã tÝnh chÊt thÇn häc cña nhµ duy t©m Hª-ghen. §Æc ®iÓm cña man phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ai-r¬-len. §Æc ®iÓm cña nhµ triÕt häc Hª-ghen lµ sù m©u thuÉn s©u s¾c gi÷a ph−¬ng ph¸p biÖn ho¹t ®éng chÝnh trÞ Gl¸t-xt«n – “vÞ anh hïng cña bän t− s¶n tù do vµ chøng víi quan ®iÓm b¶o thñ, siªu h×nh; vÒ thùc chÊt, quan ®iÓm bän tiÓu t− s¶n thiÓn cËn” (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ nµy ®ßi hái mét sù ngõng ph¸t triÓn. XÐt vÒ quan ®iÓm chÝnh trÞ - xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 20, tr. 167) – x· héi, th× Hª-ghen lµ mét phÇn tö ph¶n ®éng. lµ cùc kú v« nguyªn t¾c, ®¹o ®øc gi¶ vµ gi¶ nh©n gi¶ nghÜa. C. M¸c C. M¸c, Ph. ¡ng-ghen, V. I. Lª-nin ®· c¶i biÕn mét c¸ch cã gäi Gl¸t-xt«n lµ “tªn ®¹o ®øc gi¶ vµ tªn quý biÖn cè tËt” (C. M¸c vµ phª ph¸n phÐp biÖn chøng cña Hª-ghen, vµ s¸ng t¹o ra phÐp biÖn Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, tr. 129). – 297. chøng duy vËt ph¶n ¶nh nh÷ng quy luËt chung nhÊt cña sù ph¸t Gèt-xen (Gossen), HÐc-man (1810 - 1858) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n §øc, triÓn cña thÕ giíi kh¸ch quan vµ t− duy con ng−êi. mét trong nh÷ng t¸c gi¶ cña “thuyÕt h÷u dông tèi ®a”, vÒ sau ®· Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña Hª-ghen lµ: “HiÖn t−îng häc tinh ®−îc “tr−êng ph¸i ¸o” ph¸t triÓn thªm. Gèt-xen ®· tr×nh bµy thÇn” (1806), “Khoa häc l«-gÝch” (1812 - 1816), “B¸ch khoa toµn th− thuyÕt ®ã trong cuèn s¸ch nhan ®Ò: “Sù ph¸t triÓn cña c¸c quy luËt c¸c bé m«n triÕt häc” (1817), “TriÕt häc ph¸p quyÒn” (1821). Nh÷ng vÒ nh÷ng quan hÖ gi÷a ng−êi víi ng−êi vµ cña c¸c nguyªn t¾c t¸c phÈm xuÊt b¶n sau khi Hª-ghen qua ®êi lµ: “Nh÷ng bµi gi¶ng bu«n b¸n do nh÷ng quan hÖ ®ã sinh ra” (1854). – 256. vÒ lÞch sö triÕt häc” (1833 - 1836) vµ “Nh÷ng bµi gi¶ng vÒ mü häc, Gv«-d¬-®Ðp, R. (Txim-mÐc-man, R. E.) (1866 - 1900) – nhµ v¨n, nh÷ng hay lµ triÕt häc nghÖ thuËt” (1836 - 1838). – 254. truyÖn vµ nh÷ng bµi b¸o nãi vÒ kinh tÕ cña «ng ®¨ng trªn tê “Cña Hèp-x¬n (Hobson), Gi«n ¸t-kin-x¬n (1858 - 1940) – nhµ kinh tÕ häc c¶i n−íc Nga”, “§êi sèng”, “B×nh luËn khoa häc”. N¨m 1896 cïng víi ng−êi Anh, ®¹i biÓu ®iÓn h×nh cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng t− s¶n vµ P. P. Ma-xlèp, A. A. Xa-nin, V. I. Poãc-tu-ga-lèp vµ nh÷ng ng−êi chñ nghÜa hoµ b×nh, t¸c gi¶ cña nhiÒu cuèn s¸ch, trong sè ®ã næi kh¸c l·nh ®¹o xuÊt b¶n tê b¸o hµng ngµy “TruyÒn tin Xa-ma-ra”. T¸c tiÕng nhÊt cã c¸c cuèn: “Nh÷ng vÊn ®Ò nghÌo khæ” (1891), “Sù tiÕn phÈm næi tiÕng cña Gv«-d¬-®Ðp lµ “TÇng líp cu-l¾c cho vay nÆng triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n hiÖn ®¹i” (1894), “Chñ nghÜa ®Õ quèc” l·i, t¸c dông cña nã vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi”. – 73, 74, 77. (1902). VÒ cuèi ®êi, Hèp-x¬n l¹i chuyÓn sang c«ng khai ca tông chñ nghÜa ®Õ quèc vµ tuyªn truyÒn “häc thuyÕt nhµ n−íc thÕ giíi” – H 194 - 197, 198. HÐc-kh¬ (Herhner), Hen-rÝch (1863 - 1932) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n I §øc, gi¸o s−, phã chñ tÞch “Liªn minh chÝnh trÞ x· héi”. – 387. I-lin, V. – xem Lª-nin, V. I. Hª-ghen (Hegel), Gioãc-gi¬ Vin-hem Phri-®rÝch (1770 - 1831) – nhµ triÕt häc duy t©m kh¸ch quan lín nhÊt cña §øc, nhµ t− t−ëng cña I-«-an Cr«n-st¸t-xki – xem XÐc-ghª-Ðp, I. I. giai cÊp t− s¶n §øc. TriÕt häc cña Hª-ghen lµ ®Ønh cao cña chñ K nghÜa duy t©m ë §øc cuèi thÕ kû XVIII vµ ®Çu thÕ kû XIX. C«ng tr¹ng cã tÝnh chÊt lÞch sö cña Hª-ghen lµ ë chç «ng ®· x©y dùng KÐc-g¬ (Kärger), C¸c-l¬ - nhµ kinh tÕ häc ng−êi §øc, t¸c gi¶ quyÓn: mét c¸ch s©u s¾c vµ toµn diÖn phÐp biÖn chøng duy t©m, mµ phÐp “Nh÷ng ng−êi D¾c-dªn míi ®Õn. Trªn c¬ së nh÷ng sù nghiªn cøu biÖn chøng nµy lµ mét trong nh÷ng nguån gèc lý luËn cña chñ cña c¸ nh©n vµ nh÷ng b¶n tÝnh to¸n thèng kª” (1890). – 173. nghÜa duy vËt biÖn chøng. Theo Hª-ghen th× toµn bé thÕ giíi tù KiÕc-sman (Kirchmann), Giu-li-ót HÐc-man (1802 – 1884) – nhµ triÕt nhiªn, thÕ giíi lÞch sö vµ thÕ giíi tinh thÇn ®Òu kh«ng ngõng häc vµ nhµ chÝnh luËn ng−êi §øc, ng−êi cïng t− t−ëng víi Rèt-
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 658 659 bÐc-tót mµ Rèt-bÐc-tót lµ mét trong nh÷ng nhµ lý luËn cña “chñ khai tuyªn truyÒn cho quyÒn phæ th«ng ®Çu phiÕu, b»ng con nghÜa x· héi nhµ n−íc”. Tõ n¨m 1871 ®Õn 1876 lµ nghÞ sÜ thuéc ®−êng s¸ng lËp ra c¸c héi s¶n xuÊt ®−îc nhµ n−íc gioong-ke trî ®¶ng “tiÕn bé” t− s¶n; t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm vÒ ph¸p quyÒn cÊp th× cã thÓ thiÕt lËp ®−îc “nhµ n−íc nh©n d©n tù do”. L¸t-xan vµ triÕt häc. – 67. ñng hé chÝnh s¸ch thèng nhÊt n−íc §øc “tõ trªn xuèng” d−íi b¸ quyÒn l·nh ®¹o cña n−íc Phæ ph¶n ®éng. ChÝnh s¸ch c¬ héi cña Kª-ne (Quesnay), Phr¨ng-xoa (1694 - 1774) – nhµ kinh tÕ häc ng−êi ph¸i L¸t-xan lµ trë ng¹i cho ho¹t ®éng cña Quèc tÕ I vµ cho viÖc Ph¸p, ng−êi s¸ng lËp ra tr−êng ph¸i träng n«ng, tèt nghiÖp b¸c sÜ. thµnh lËp mét ®¶ng c«ng nh©n ch©n chÝnh ë §øc, trë ng¹i cho viÖc T¸c gi¶ cuèn “Tableau Ðconomique” (“BiÓu kinh tÕ”), xuÊt b¶n n¨m gi¸o dôc c«ng nh©n vÒ ý thøc giai cÊp. 1758, trong ®ã lÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n t¸c gi¶ ®· cè g¾ng m« t¶ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt c¶ n¨m nãi chung Nh÷ng sai lÇm vÒ mÆt lý luËn vµ chÝnh trÞ cña ph¸i L¸t-xan ®· bÞ nh÷ng t¸c gi¶ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lª-nin kÞch liÖt vµ ý nghÜa cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh cña nã. C. M¸c ®· ph©n tÝch tØ phª ph¸n (xem C. M¸c. “Phª ph¸n c−¬ng lÜnh G«-ta”; V. I. Lª-nin. mØ “BiÓu kinh tÕ” trong “C¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d−” vµ trong “Nhµ n−íc vµ c¸ch m¹ng” vµ c¸c t¸c phÈm kh¸c). – 215, 263. ch−¬ng “Rót trong “lÞch sö cã tÝnh chÊt phª ph¸n”” mµ Ng−êi ®· viÕt cho cuèn s¸ch cña Ph. ¡ng-ghen “Chèng §uy-rinh”. – 87. Lª-man (Lehmann), C¸c-l¬ - b¸c sÜ y khoa, ng−êi thuéc ®¶ng d©n chñ - x· héi, héi viªn cña héi Muyn-khen thuéc ®¶ng d©n chñ - x· héi L §øc, «ng ®· gióp tê “Tia löa” khi ban biªn tËp cña nã ®ãng ë Muyn-khen. – 533. La-bri-«-la (Labriola), An-t«-ni-« (1843 – 1904) – nhµ v¨n vµ nhµ triÕt Lª-nin, V. I. (U-li-a-nèp, V. I., V. I-lin, Vla-®. I-lin, Vla-®i-mia I-lin, T. häc ý; cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX ®· ®o¹n tuyÖt víi hÖ t− Kh., Ph. P.) (1870 - 1924) – nh÷ng tµi liÖu tiÓu sö. – 22, 65, 72, 77, t−ëng t− s¶n vµ trë thµnh mét ng−êi m¸c-xÝt. N¨m 1895, La-bri-«- 80, 84, 85 - 86, 88, 89, 91, 97 - 99, 103, 105, 106, 107, 108, 111, 119, la ®· xuÊt b¶n cuèn “Kû niÖm “Tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n”". 121, 125 - 126, 148, 154, 166, 174, 180, 182 - 183, 184, 198, 199, 200, Cuèn s¸ch nµy vµ cuèn “VÒ chñ nghÜa duy vËt lÞch sö” xuÊt b¶n 201, 202, 203, 204, 205, 206, 227 - 229, 286, 299 - 300, 324, 382 - 383, 422 - 427, 428 - 430, 431 - 443, 444 - 446, 487 - 490. n¨m 1896, lµ hai phÇn ®Çu cña tËp: “Kh¸i luËn vÒ quan ®iÓm duy vËt lÞch sö”. (xem G. V. Plª-kha-nèp. TuyÓn tËp triÕt häc, gåm n¨m LiÕp-nÕch (Liebknecht), Vin-hem (1826 - 1900) – nhµ ho¹t ®éng næi tËp, tiÕng Nga t. II, 1956, tr. 236 – 266). tiÕng cña phong trµo c«ng nh©n §øc vµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ, mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp vµ l·nh ®¹o ®¶ng d©n Trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh, La-bri-«-la ®· tr×nh bµy nh÷ng chñ - x· héi §øc. ¤ng ®· tÝch cùc tham gia vµo cuéc c¸ch m¹ng c¬ së cña quan ®iÓm duy vËt vÒ lÞch sö, nghiªm kh¾c phª ph¸n 1848 - 1849 ë §øc, sau khi c¸ch m¹ng bÞ thÊt b¹i, «ng sèng l−u triÕt häc ph¶n ®éng cña H¸c-tman, NÝt-x¬, Crèt-s¬, chèng l¹i vong ë n−íc ngoµi, lóc ®Çu ë Thuþ-sÜ, vÒ sau ë Lu©n-®«n, t¹i ®©y nh÷ng ng−êi ®øng trªn quan ®iÓm t− s¶n ®Ó phª ph¸n chñ nghÜa «ng ®· tiÕp xóc víi C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Do ¶nh h−ëng cña C. M¸c vµ chèng l¹i bän xÐt l¹i. – 252. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, LiÕp-nÕch ®· trë thµnh mét ng−êi x· héi L¸t-xan (Lassalle), PhÐc-®i-n¨ng (1825 - 1864) – nhµ x· héi chñ nghÜa chñ nghÜa, sau khi trë vÒ §øc vµo n¨m 1862 vµ sau khi Quèc tÕ I tiÓu t− s¶n §øc, ng−êi s¸ng lËp ra mét lo¹i chñ nghÜa c¬ héi trong ®−îc thµnh lËp «ng lµ mét trong nh÷ng ng−êi tÝch cùc nhÊt trong phong trµo c«ng nh©n §øc - chñ nghÜa L¸t-xan. viÖc truyÒn b¸ nh÷ng t− t−ëng c¸ch m¹ng cña tæ chøc nµy vµ lµ L¸t-xan lµ mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra Tæng héi c«ng ng−êi thµnh lËp c¸c chi bé cña Quèc tÕ céng s¶n ë §øc. Tõ n¨m nh©n §øc (1863). ViÖc thµnh lËp Tæng héi cã mét ý nghÜa tÝch cùc 1875 vµ cho ®Õn cuèi ®êi, LiÕp-nÕch lµ uû viªn Ban chÊp hµnh ®èi víi phong trµo c«ng nh©n; song khi ®−îc bÇu lµm chñ tÞch trung −¬ng ®¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµ lµ tæng biªn tËp cña c¬ quan Trung −¬ng lµ b¸o “Vorwärts” (“TiÕn lªn”). Tõ 1867 ®Õn 1870, Tæng héi th× L¸t-xan l¹i ®−a Tæng héi ®i theo con ®−êng c¬ héi «ng lµ nghÞ sÜ quèc héi miÒn B¾c §øc, vµ tõ 1874 nhiÒu lÇn «ng ®−îc chñ nghÜa. Ph¸i L¸t-xan giíi h¹n môc ®Ých cña m×nh ë h×nh bÇu lµm ®¹i biÓu quèc héi §øc; «ng ®· khÐo biÕt lîi dông diÔn thøc ®Êu tranh nghÞ tr−êng, hy väng b»ng con ®−êng c«ng
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 660 661 ®µn quèc héi ®Ó v¹ch trÇn chÝnh s¸ch ®èi néi vµ ®èi ngo¹i ph¶n bµi b¸o cña V. I. Lª-nin: “C¸c M¸c (S¬ l−îc tiÓu sö, kÌm theo sù ®éng cña bän gioong-ke Phæ. V× ho¹t ®éng c¸ch m¹ng nªn nhiÒu tr×nh bµy chñ nghÜa M¸c)” – Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù lÇn «ng bÞ xö tï. LiÕp-nÕch ®· tÝch cùc tham gia vµo viÖc tæ chøc thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 21, tr. 39 - 94). – 53, 54 - Quèc tÕ II. M¸c vµ ¡ng-ghen ®· ®¸nh gi¸ cao LiÕp-nÕch vµ ®· 57, 59, 60 - 64, 65 - 67, 68, 69, 70, 71, 79, 85 - 88, 90 - 92, 93, 94, 95, h−íng dÉn sù ho¹t ®éng cña «ng, nh−ng ®ång thêi còng nghiªm 97, 99, 100, 101 - 103, 114, 116, 126 - 127, 128, 133, 135, 151, 160, kh¾c phª ph¸n chÝnh s¸ch tho¶ hiÖp cña «ng ®èi víi c¸c phÇn tö 161, 162, 166, 179, 180, 185, 189, 190, 195, 196, 197, 198, 199, 200, c¬ héi chñ nghÜa. – 242, 388. 201, 202, 203, 204 - 205, 215, 216, 230, 231, 232, 237, 253, 254, 255 - Lóc-x¨m-bua, R«-da (1871 - 1919) – nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña phong 256, 257, 258, 259, 262, 263, 265, 269, 275, 291- 292, 308, 312, 327, trµo c«ng nh©n quèc tÕ, mét trong nh÷ng thñ lÜnh cña c¸nh t¶ cña 378, 381, 382 -383, 384, 416, 454. Quèc tÕ II. Vµo nöa cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX bµ b¾t ®Çu ho¹t M¸c-tèp, L. (Txª-®Ðc-bau-m¬, I-u. ¤., £-g«) (1873-1923) - mét trong ®éng c¸ch m¹ng, lµ mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra phong nh÷ng thñ lÜnh cña ph¸i men-sª-vÝch. ¤ng tham gia phong trµo trµo d©n chñ - x· héi Ba-lan, bµ ®· lªn tiÕng chèng l¹i chñ nghÜa d©n chñ - x· héi tõ nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX. N¨m 1895, tham gia d©n téc trong hµng ngò cña phong trµo Êy. Tõ n¨m 1897, bµ tham tæ chøc “Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng giai cÊp c«ng nh©n” gia tÝch cùc trong phong trµo d©n chñ – x· héi §øc, tiÕn hµnh ®Êu Pª-tÐc-bua. N¨m 1896 «ng bÞ b¾t vµ bÞ ®µy 3 n¨m ë Tu-ru-khan- tranh chèng chñ nghÜa BÐc-stanh vµ chñ nghÜa Min-l¬-r¨ng. Bµ xc¬. Sau khi m·n h¹n ®µy n¨m 1900, M¸c-tèp tham gia vµo viÖc chuÈn bÞ xuÊt b¶n tê “Tia löa” vµ cã ch©n trong ban biªn tËp cña tê tham gia cuéc c¸ch m¹ng Nga ®Çu tiªn (ë V¸c-sa-va) , n¨m 1907 b¸o ®ã. T¹i §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, bµ tham dù §¹i héi V (ë Lu©n-®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - «ng trë thµnh ng−êi ®øng ®Çu “ph¸i men-sª-vÝch” vµ tõ ®ã, lµ mét x· héi Nga, t¹i ®¹i héi bµ ñng hé nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch. Ngay trong nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o c¸c c¬ quan trung −¬ng vµ lµ ng−êi tõ nh÷ng ngµy ®Çu cña cuéc chiÕn tranh ®Õ quèc chñ nghÜa, R. biªn tËp c¸c xuÊt b¶n phÈm cña ph¸i men-sª-vÝch. Trong nh÷ng Lóc-x¨m-bua gi÷ lËp tr−êng quèc tÕ. Bµ lµ mét trong nh÷ng ng−êi n¨m thèng trÞ cña thÕ lùc ph¶n ®éng, M¸c-tèp lµ ng−êi thuéc ph¸i chñ x−íng viÖc thµnh lËp nhãm “Quèc tÕ”, sau ®ã ®æi tªn lµ nhãm thñ tiªu, lµ biªn tËp viªn tê “TiÕng nãi ng−êi d©n chñ - x· héi”, “Xp¸c-ta-cót”, vµ råi l¹i ®æi thµnh “Liªn minh Xp¸c-ta-cót”, bµ ®· tham gia héi nghÞ “th¸ng T¸m” chèng ®¶ng (1912). Trong thêi kú viÕt (ë trong tï) cuèn s¸ch nhá “Cuéc khñng ho¶ng cña ®¶ng d©n chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, M¸c-tèp gi÷ lËp tr−êng cña ph¸i chñ – x· héi” víi bÝ danh Giu-ni-ót (xem bµi b¸o cña Lª-nin “Bµn gi÷a. Sau C¸ch m¹ng th¸ng M−êi, M¸c-tèp ch¹y sang phe cña c¸c vÒ cuèn s¸ch nhá cña Giu-ni-ót”. Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt kÎ thï c«ng khai cña ChÝnh quyÒn x«-viÕt. N¨m 1920, M¸c-tèp sang b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 22, tr. 379 - 397). §øc, ë BÐc-lanh M¸c-tèp thµnh lËp vµ biªn tËp tê b¸o “TruyÒn tin x· Sau cuéc c¸ch m¹ng th¸ng M−êi mét ë §øc, bµ tham gia l·nh ®¹o héi chñ nghÜa” cña ph¸i men-sª-vÝch. – 309, 427, 445. §¹i héi thµnh lËp §¶ng céng s¶n §øc. Th¸ng Giªng 1919, Lóc- Mi-cu-lin, A. A. – kü s− c¬ khÝ, thanh tra c«ng x−ëng cña khu Vla-®i- x¨m-bua bÞ b¾t giam råi bÞ giÕt theo lÖnh cña chÝnh phñ Sai-®ª- mia, sau lµ tæng thanh tra c«ng x−ëng cña tØnh KhÐc-x«n; t¸c gi¶ man. Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ cao R. Lóc-x¨m-bua, Ng−êi th−êng quyÓn “Kh¸i luËn rót tõ lÞch sö ¸p dông ®¹o luËt ngµy 3 th¸ng S¸u xuyªn phª ph¸n nh÷ng sai lÇm cña bµ (trong c¸c vÊn ®Ò vÒ vai trß 1886” (1893), “C«ng nghiÖp c«ng x−ëng – nhµ m¸y vµ c«ng nghiÖp cña ®¶ng, vÒ chñ nghÜa ®Õ quèc, vÊn ®Ò d©n téc thuéc ®Þa, vÊn ®Ò thñ c«ng cña thµnh phè ¤-®Ðt-xa, tØnh KhÐc-x«n vµ cña qu©n khu n«ng d©n, vÒ c¸ch m¹ng th−êng trùc v.v.) vµ qua ®ã gióp cho bµ Ni-c«-lai-Ðp…” (1897) v.v.. – 5, 11, 26, 44. gi÷ mét lËp tr−êng ®óng ®¾n. – 295. Mi-khai-lèp-xki, N. C. (1842 - 1904) – nhµ lý luËn næi tiÕng cña ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa, nhµ chÝnh luËn, nhµ phª b×nh v¨n häc vµ M nhµ triÕt häc thùc chøng chñ nghÜa, mét ®¹i biÓu cña tr−êng ph¸i chñ quan trong x· héi häc. Mi-khai-lèp-xki b¾t ®Çu ho¹t ®éng v¨n M¸c (Marx), C¸c (1818 - 1883) – ng−êi s¸ng lËp ra chñ nghÜa céng s¶n häc tõ 1860; n¨m 1868, «ng lµ céng t¸c viªn vµ vÒ sau lµ mét trong khoa häc, nhµ t− t−ëng thiªn tµi, «ng tæ cña m«n khoa häc nh÷ng biªn tËp viªn cña t¹p chÝ “Ký sù n−íc nhµ”. Cuèi nh÷ng n¨m 70 thÕ kû XIX, «ng biªn so¹n vµ biªn tËp nh÷ng xuÊt b¶n phÈm c¸ch m¹ng, l·nh tô vµ ng−êi thÇy cña giai cÊp v« s¶n quèc tÕ (xem
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 662 663 cña ph¸i “D©n ý”. N¨m 1892, «ng lµ chñ biªn t¹p chÝ “Cña c¶i n−íc quan liªu vµ ®ång thêi ve v·n c«ng nh©n b»ng c¸c thñ ®o¹n mÞ Nga”, vµ dïng t¹p chÝ nµy ®Ó tiÕn hµnh ®Êu tranh gay g¾t chèng d©n b»ng nh÷ng lêi høa hÑn dèi tr¸, b»ng c¸ch bè thÝ vµ thùc hiÖn chñ nghÜa M¸c. V. I. Lª-nin ®· phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm cña nh÷ng c¶i c¸ch nhá dùa vµo ®ã mµ Na-p«-lª-«ng III ®· duy tr× Mi-khai-lèp-xki qua t¸c phÈm “Nh÷ng “ng−êi b¹n d©n” lµ thÕ nµo “trong nhiÒu n¨m c¸i thßng läng ë trªn cæ quÇn chóng lao ®éng” vµ hä ®Êu tranh chèng nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi ra sao?” (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 16, tr. 170 - (1894) vµ qua nhiÒu t¸c phÈm kh¸c. – 254. 171). – 249, 291 - 292. Min-l¬ (Mill), Gi«n Xtiu-¸c (1806 - 1873) – nhµ triÕt häc t− s¶n Anh vµ Na-r−-skin, A. A. – ®¹i ®Þa chñ tØnh ¤-ri-«n, uû viªn Héi ®ång liªn nhµ kinh tÕ häc, mét ®¹i biÓu næi tiÕng cña chñ nghÜa thùc chøng. minh quý téc. Tõ n¨m 1906 lµ uû viªn Héi ®ång nhµ n−íc, thñ Trong nh÷ng n¨m 1865 - 1868, lµ nghÞ sÜ cña h¹ nghÞ viÖn Anh. lÜnh c¸c ph¸i cùc h÷u. – 530, 531. Nh÷ng t¸c phÈm triÕt häc chñ yÕu cña Min-l¬ lµ: “HÖ l«-gÝch tam Nª-gi¬-®a-nèp, P. (LÝp-kin, Ph. A.) (sinh n¨m 1868) – nhµ chÝnh luËn, ®o¹n luËn vµ quy n¹p” (1843) vµ “B×nh luËn triÕt häc cña ngµi Uy- mét trong nh÷ng “ng−êi phª ph¸n M¸c”, sau lµ phÇn tö men-sª- li-am Ha-min-t¬n” (1865). T¸c phÈm kinh tÕ chñ yÕu cña Min-l¬: vÝch, phÇn tö thñ tiªu cùc ®oan. Nª-gi¬-®a-nèp ®· tham dù c¸c “Nguyªn lý chÝnh trÞ kinh tÕ häc” (1848). Min-l¬ lµ mét trong §¹i héi IV (Xtèc-kh«n) vµ V (Lu©n-®«n) cña §¶ng c«ng nh©n d©n nh÷ng ®¹i biÓu cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n, theo nhËn xÐt cña chñ - x· héi Nga, lµ céng t¸c viªn cña nh÷ng xuÊt b¶n phÈm thuéc M¸c hä lµ nh÷ng ng−êi “®· cè g¾ng kÕt hîp kinh tÕ chÝnh trÞ cña ph¸i thñ tiªu, mét trong nh÷ng t¸c gi¶ “Bøc th− ngá” cña 16 ng−êi t− b¶n víi nh÷ng yªu s¸ch cña giai cÊp v« s¶n, lµ nh÷ng yªu s¸ch men-sª-vÝch nãi vÒ sù thñ tiªu ®¶ng (1910); sau Héi nghÞ th¸ng mµ tõ nay trë ®i ng−êi ta ph¶i chó ý ®Õn” (“T− b¶n”, tiÕng ViÖt, T¸m 1912, Nª-gi¬-®a-nèp lµ uû viªn c¬ quan l·nh ®¹o trung −¬ng Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1960, q. I, t. I, cña ph¸i men-sª-vÝch (Ban tæ chøc). Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ tr. 21). Min-l¬ ®· thôt lïi mét b−íc so víi §. Ri-c¸c-®«, «ng ®· tõ giíi thø nhÊt, Nª-gi¬-®a-nèp lµ mét phÇn tö x· héi – s«-vanh, mét bá häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ lao ®éng vµ thay nã b»ng häc thuyÕt tÇm trong nh÷ng biªn tËp viªn cña tê “B¸o c«ng nh©n” cña ph¸i men- th−êng vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. Min-l¬ cè g¾ng gi¶i thÝch lîi nhuËn sª-vÝch, xuÊt b¶n n¨m 1917 ë Pª-tÐc-bua. – 199 - 201, 202, 203, 205. cña c¸c nhµ t− b¶n b»ng mét thø thuyÕt gi¶ khoa häc lµ thuyÕt tiÕt dôc, tuång nh− c¸c nhµ t− b¶n, qu¶ thËt, ®· cã sù tiÕt dôc vÒ N. C«n – xem §a-ni-en-x«n, N. Ph. ph−¬ng diÖn tiªu dïng. Min-l¬ lµ ng−êi ñng hé häc thuyÕt thï h»n nh©n lo¹i cña Man-tuýt. N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki ®· phª ph¸n O¤ nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ cña Min-l¬ trong phÇn chó gi¶i cña m×nh cho b¶n dÞch cuèn s¸ch cña Min-l¬ “Nguyªn lý chÝnh trÞ kinh Oãc-lèp, P. A. – ng−êi biªn so¹n “B¶n chØ dÉn vÒ c¸c c«ng x−ëng vµ tÕ häc” (1860 - 1861) vµ trong t¸c phÈm “Kh¸i luËn vÒ chÝnh trÞ kinh nhµ m¸y cña phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ¢u”. XuÊt b¶n lÇn ®Çu tÕ häc (theo Min-l¬)” (1861). – 67, 195. vµo n¨m 1881, lÇn thø hai vµo n¨m 1887, vµ lÇn thø ba (cïng víi X. G. Bu-®a-gèp) vµo n¨m 1894. – 2, 4, 5 – 6, 10, 16. N ¤-oen ( Owen), R«-bíc (1771 – 1 858) – n hµ x· héi chñ nghÜa kh«ng t − ëng lçi l¹c Anh; «ng ®· kÞch liÖt phª ph¸n c¬ së cña Na-p«-lª-«ng III (B«-na-p¸c-t¬, Lu-i) (1808-1873) - hoµng ®Õ n−íc Ph¸p chÕ ®é t − b ¶n chñ nghÜa, nh − ng ¤-oen kh«ng v¹ch ra ® − îc tõ n¨m 1852 ®Õn n¨m 1870, ch¸u cña Na-p«-lª-«ng I. Sau khi c¸ch nguån gèc thËt sù cña nh÷ng m©u thuÉn cña chñ nghÜa t − m¹ng 1848 bÞ thÊt b¹i, Na-p«-lª-«ng III ®−îc bÇu lµm tæng thèng b ¶n; «ng cho r»ng nguyªn nh©n chÝnh g©y nªn t×nh tr¹ng bÊt n−íc Céng hoµ Ph¸p; ®ªm mång 2 th¸ng Ch¹p 1851, Na-p«-lª-«ng b×nh ®¼ng trong x· héi lµ ë chç gi¸o dôc ch − a ® − îc phæ cËp III lµm ®¶o chÝnh råi tuyªn bè lµ hoµng ®Õ n−íc Ph¸p. réng r·i chø kh«ng ph¶i lµ ë b¶n th©n ph−¬ng thøc s¶n xuÊt t− b ¶n Na-p«-lª-«ng III thi hµnh chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i phiªu l−u nh»m chñ nghÜa, vµ «ng cho r»ng cã thÓ thñ tiªu nguyªn nh©n Êy b»ng c¸ch truyÒn b¸ réng r·i c¸c kiÕn thøc vµ thùc hiÖn phôc vô lîi Ých cña giai cÊp ®¹i t− s¶n; ®Æc ®iÓm cña chÝnh s¸ch ®èi néi nh÷ng c¶i c¸ch x· héi, «ng ®· ® −a ra mét ch −¬ng tr×nh c¶i cña Na-p«-lª-«ng III lµ mét chÝnh s¸ch ®iÓn h×nh cña khñng bè c¸ch réng lín. ¤-oen ®Êu tranh ®ßi ban hµnh luËt ph¸p rót hung b¹o ch−a tõng thÊy cña c¶nh s¸t, lµ viÖc t¨ng c−êng bé m¸y
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 664 665 Ph. P. – xem Lª-nin, V. I. ng¾n ngµy lao ®éng, ®ßi thùc hiÖn chÕ ®é b¶o hé lao ®éng vµ gi¸o dôc x· héi cho trÎ em. Pi-èt Ni-c«-la-ª-vÝch – xem R«-ma-nèp, P. N. ¤-oen h×nh dung x· héi t−¬ng lai “hîp lý” lµ mét thø liªn Plª-kha-nèp, G. V. (Ben-tèp, N.) (1856 - 1918) – mét trong nh÷ng nhµ bang tù do gåm c¸c c«ng x· tù qu¶n kh«ng lín l¾m (kh«ng qu¸ ho¹t ®éng xuÊt s¾c cña phong trµo c«ng nh©n Nga vµ quèc tÕ, 3.000 héi viªn). Song, nh÷ng cè g¾ng cña ¤-oen ®Þnh ®em nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c vµo n−íc Nga, mét chiÕn t− t−ëng cña m×nh ra thùc hiÖn trªn thùc tÕ ®· bÞ thÊt b¹i. Trong sÜ ®Êu tranh kh«ng khoan nh−îng cho thÕ giíi quan duy vËt. N¨m nh÷ng n¨m 30 vµ 40 thÕ kû XIX, ¤-oen tÝch cùc tham gia phong 1875, khi cßn lµ sinh viªn, Plª-kha-nèp ®· liªn hÖ víi ph¸i d©n tuý, trµo nghiÖp ®oµn vµ phong trµo hîp t¸c x·, ®· lµm rÊt nhiÒu ®Ó víi c«ng nh©n Pª-tÐc-bua vµ ®· tham gia ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, gi¸o dôc c«ng nh©n. §¸nh gi¸ ý nghÜa nh÷ng ho¹t ®éng cña ¤-oen n¨m 1877, «ng tham gia tæ chøc d©n tuý “Ruéng ®Êt vµ tù do”, vµ ®èi víi phong trµo c«ng nh©n Anh thÕ kû XIX, ¡ng-ghen viÕt: tíi n¨m 1879, sau khi tæ chøc ®ã bÞ ph©n liÖt, «ng ®øng ®Çu tæ “Mäi phong trµo x· héi ë Anh v× lîi Ých cña giai cÊp c«ng nh©n vµ chøc míi cña nh÷ng ng−êi d©n tuý: “Chia ®Òu ruéng ®Êt”. N¨m mäi thµnh tùu thùc tÕ cña c¸c phong trµo ®ã, ®Òu g¾n liÒn víi tªn 1880, sau khi l−u vong ra n−íc ngoµi, Plª-kha-nèp ®o¹n tuyÖt víi tuæi cña ¤-oen” (“Chèng §uy-rinh”, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù ph¸i d©n tuý vµ n¨m 1883, t¹i Gi¬-ne-v¬, «ng thµnh lËp tæ chøc thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø 2, 1971, tr. 445). m¸c-xÝt Nga ®Çu tiªn - nhãm “Gi¶i phãng lao ®éng”. Vµo 10 n¨m ®Çu thÕ kû XX, Plª-kha-nèp cïng víi V. I. Lª-nin xuÊt b¶n tê b¸o Nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña ¤-oen lµ: “VÒ ®µo t¹o tÝnh c¸ch “Tia löa” vµ t¹p chÝ “B×nh minh”, «ng ®· tham gia vµo viÖc th¶o dù con ng−êi” (1813), “B¸o c¸o göi quËn Lª-n¸c vÒ kÕ ho¹ch gi¶m bít th¶o c−¬ng lÜnh cña ®¶ng vµ vµo viÖc chuÈn bÞ §¹i héi II cña §¶ng nh÷ng tai ho¹ x· héi” (1820), “S¸ch nãi vÒ mét thÕ giíi ®¹o ®øc c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Plª-kha-nèp viÕt nhiÒu t¸c phÈm míi” (1836 – 1844) vµ c¸c t¸c phÈm kh¸c. – 141. vÒ triÕt häc, lÞch sö c¸c häc thuyÕt chÝnh trÞ - x· héi, vÒ c¸c vÊn ®Ò lý luËn nghÖ thuËt vµ v¨n häc, nh÷ng t¸c phÈm Êy lµ mét cèng P hiÕn rÊt cã gi¸ trÞ vµo kho tµng cña chñ nghÜa x· héi khoa häc. P¸c-vu-x¬ (Ghen-phan-®¬, A. L.) (1869 - 1924) C ®¶ng viªn men-sª- Nh÷ng t¸c phÈm lý luËn quan träng nhÊt cña Plª-kha-nèp gåm vÝch; trong nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX, tõ Nga l−u vong ra n−íc cã: “Chñ nghÜa x· héi vµ ®Êu tranh chÝnh trÞ” (1883), “Nh÷ng sù bÊt ngoµi; cuèi nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX vµ 10 n¨m ®Çu thÕ kû XX, ®ång gi÷a chóng ta” (1885), “Bµn vÒ sù ph¸t triÓn cña quan ®iÓm nhÊt «ng tham gia c«ng t¸c trong §¶ng d©n chñ – x· héi §øc, gia nhËp nguyªn vÒ lÞch sö” (1895), “Kh¸i luËn vÒ lÞch sö cña chñ nghÜa duy vËt” c¸nh t¶ trong ®¶ng, lµ biªn tËp viªn cña tê “Sächsische Arbeiter (1896), “Sù luËn chøng chñ nghÜa d©n tuý trong c¸c t¸c phÈm cña «ng Zeitung” (“B¸o c«ng nh©n D¾c-dªn”). ¤ng ®· viÕt nhiÒu t¸c phÈm V«-r«n-txèp (V. V)” (1896), “Bµn vÒ quan niÖm duy vËt vÒ lÞch sö” vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi. Sau §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n (1897), “Bµn vÒ vai trß cña c¸ nh©n trong lÞch sö” (1898) v.v.. V. I. Lª- d©n chñ - x· héi Nga, «ng gia nhËp ph¸i men-sª-vÝch. Trong thêi nin viÕt: “Trong hai m−¬i n¨m tõ 1883 - 1903, Plª-kha-nèp ®· viÕt kú c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt, P¸c-vu-x¬ ë n−íc Nga, ®· céng nhiÒu t¸c phÈm xuÊt s¾c, ®Æc biÖt lµ ®Ó chèng l¹i bän c¬ héi chñ nghÜa, t¸c víi tê “B−íc ®Çu” cña ph¸i men-sª-vÝch, «ng kªu gäi tham gia bän Ma-kh¬, ph¸i d©n tuý” (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. 20, tr. 416). Nh÷ng t¸c §u-ma cña Bu-l−-ghin, b¶o vÖ cho s¸ch l−îc nh÷ng tho¶ thuËn phÈm triÕt häc cña Plª-kha-nèp ®· ®−îc V. I. Lª-nin coi lµ nh÷ng t¸c nhá víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn v.v.. P¸c-vu-x¬ ®−a ra thuyÕt “c¸ch phÈm xuÊt s¾c trong kho tµng v¨n häc m¸c-xÝt quèc tÕ. m¹ng th−êng trùc” ph¶n m¸c-xÝt, vÒ sau T¬-rèt-xki ®· biÕn thuyÕt ®ã thµnh c«ng cô ®Êu tranh chèng l¹i chñ nghÜa Lª-nin. Trong Song, Plª-kha-nèp ®· m¾c ph¶i nh÷ng sai lÇm nghiªm träng, nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt, P¸c-vu-x¬ lµ ng−êi theo ®ã lµ mÇm mèng cña c¸c quan ®iÓm men-sª-vÝch cña «ng sau nµy. chñ nghÜa s«-vanh cùc ®oan, tay sai cña chñ nghÜa ®Õ quèc §øc, Plª-kha-nèp ch−a ®¸nh gi¸ hÕt vai trß c¸ch m¹ng cña n«ng d©n, xuÊt b¶n t¹p chÝ “Die Glocke” (“C¸i chu«ng”) - c¬ quan “cña bän coi giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa lµ b¹n ®ång minh cña giai cÊp ph¶n béi vµ bän ®Çy tí ti tiÖn ë §øc” (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, tiÕng c«ng nh©n; trªn lêi nãi, Plª-kha-nèp thõa nhËn t− t−ëng b¸ quyÒn ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1963, t. l·nh ®¹o cña giai cÊp v« s¶n, nh−ng trong viÖc lµm th× chèng l¹i 21, tr. 496). – 77, 78 - 80, 191, 192, 533. thùc chÊt cña t− t−ëng ®ã.
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 666 667 P«-xt¬-ni-cèp, V. £. (1844 - 1908) – nhµ kinh tÕ kiªm nhµ thèng kª, lµm Sau §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, Plª- kha-nèp ®øng trªn lËp tr−êng tho¶ hiÖp víi bän c¬ héi chñ nghÜa vµ viÖc ë Bé n«ng nghiÖp vµ tµi s¶n quèc gia, t¹i bé phËn qu¶n lý sau ®ã th× ng¶ theo ph¸i men-sª-vÝch. Trong thêi kú c¸ch m¹ng Nga ruéng ®Êt cña nhµ n−íc; lµ héi viªn Héi kinh tÕ tù do. ¤ng lµ t¸c lÇn thø nhÊt 1905-1907, Plª-kha-nèp cã m©u thuÉn lín víi ph¸i b«n- gi¶ cuèn: “Kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n−íc Nga” (1891). V. I. sª-vÝch vÒ c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n thuéc s¸ch l−îc; vÒ sau, mét ®«i khi Lª-nin ®· ph©n tÝch cuèn s¸ch ®ã cña P«-xt¬-ni-cèp trong c¸c t¸c «ng rêi bá ph¸i men-sª-vÝch vµ tá ra ng¶ nghiªng gi÷a chñ nghÜa phÈm cña m×nh nh−: “Nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng men-sª-vÝch vµ chñ nghÜa b«n-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m 1908 - n«ng d©n”, “Bµn vÒ c¸i gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng" (xem Toµn tËp, tiÕng 1912, Plª-kha-nèp chèng l¹i ph¸i thñ tiªu vµ cÇm ®Çu “nhãm men- ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1974, t. 1, tr. 1-148) "Sù ph¸t sª-vÝch ñng hé ®¶ng”. Trong thêi gian chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ 1914 - 1918, «ng ®· ®øng trªn lËp tr−êng cña chñ nghÜa x· héi – s«- xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1975, t. 3). Tuy cã ®¸nh gi¸ cao cuèn vanh. Sau C¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n th¸ng Hai 1917, Plª-kha-nèp s¸ch cña P«-xt¬-ni-cèp, nh−ng V. I. Lª-nin còng nhÊn m¹nh r»ng trë vÒ Nga, ñng hé ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n; Plª-kha-nèp cã th¸i khi gi¶i thÝch c¸c qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, P«-xt¬-ni-cèp ®· cã ®é tiªu cùc ®èi víi C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vÜ ®¹i. – nhiÒu m©u thuÉn vµ sai lÇm vÒ ph−¬ng ph¸p luËn. – 148. 95, 231, 309, 317, 320, 327, 394, 422, 425 - 430, 431 - 435, 436 - 437, 438 Pr«-c«-p«-vÝch, X. N. (1871 - 1955) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n vµ nhµ - 439, 440 - 441, 442 - 444, 445, 456, 461, 462, 484, 485, 486. chÝnh luËn, ®¹i biÓu næi tiÕng cña “ph¸i kinh tÕ”, mét trong nh÷ng P«-bª-®«-nèt-txÐp, C. P. (1827 - 1907) – nhµ ho¹t ®éng quèc gia ph¶n ng−êi ®Çu tiªn truyÒn b¸ chñ nghÜa BÐc-stanh vµo Nga. Pr«-c«-p«- ®éng cña n−íc Nga Nga hoµng, gi¸m s¸t tèi cao cña Th¸nh vô vÝch lµ héi viªn tÝch cùc cña tæ chøc qu©n chñ tù do chñ nghÜa: viÖn, trªn thùc tÕ lµ ng−êi ®øng ®Çu chÝnh phñ vµ lµ ng−êi cæ vò “Héi liªn hiÖp gi¶i phãng”. N¨m 1906 Pr«-c«-p«-vÝch lµ uû viªn chñ yÕu cho chÝnh s¸ch n«ng n« ph¶n ®éng cùc ®oan d−íi thêi A- ban chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, lµ biªn tËp lÕch-xan-®r¬ III, lµ kÎ tiÕp tôc ®ãng mét vai trß lín c¶ d−íi thêi viªn kiªm ng−êi xuÊt b¶n t¹p chÝ “V« ®Ò” mang tÝnh chÊt nöa d©n Ni-c«-lai II. Suèt ®êi P«-bª-®«-nèt-txÐp ®· ngoan cè ®Êu tranh chñ - lËp hiÕn, nöa men-sª-vÝch. Céng t¸c viªn tÝch cùc cña tê chèng l¹i c¸c phong trµo c¸ch m¹ng. ¤ng lµ ng−êi kiªn quyÕt “§ång chÝ”. T¸c gi¶ c¸c t¸c phÈm viÕt vÒ c«ng nh©n, theo quan chèng l¹i nh÷ng c¶i c¸ch t− s¶n trong nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX, lµ ®iÓm cña ph¸i BÐc-stanh tù do chñ nghÜa. N¨m 1917 Pr«-c«-p«- kÎ ñng hé chÕ ®é chuyªn chÕ cùc ®oan, kÎ thï cña khoa häc vµ vÝch lµ bé tr−ëng Bé l−¬ng thùc trong ChÝnh phñ l©m thêi t− s¶n. gi¸o dôc. Trong thêi kú cao trµo C¸ch m¹ng d©n chñ - t− s¶n Sau C¸ch m¹ng th¸ng M−êi, bÞ trôc xuÊt khái Liªn-x« v× ®· ho¹t th¸ng M−êi 1905, P«-bª-®«-nèt-txÐp buéc ph¶i tõ chøc vµ tõ bá ®éng chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt. – 259, 266, 378, 381 - 383, 384, ho¹t ®éng chÝnh trÞ. – 289. 385 - 388, 389, 390, 391. P«-t¬-rª-xèp, A. N. (¸c-xªn-i-Ðp) (1869-1934) - mét trong nh÷ng thñ lÜnh Pru-®«ng (Proudhon), Pi-e Gi«-dÐp (1809 - 1865) – nhµ chÝnh luËn, nhµ cña ph¸i men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, «ng gia kinh tÕ vµ x· héi häc Ph¸p, mét trong nh÷ng ng−êi s¸ng lËp ra nhËp ph¸i m¸c-xÝt. Do tham gia “Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i chñ nghÜa v« chÝnh phñ, nhµ t− t−ëng cña giai cÊp tiÓu t− s¶n; phãng giai cÊp c«ng nh©n” ë Pª-tÐc-bua, P«-t¬-rª-xèp bÞ ®µy ®Õn Pru-®«ng m¬ t−ëng duy tr× vÜnh viÔn chÕ ®é tiÓu t− h÷u, vµ ®øng tØnh Vi-¸t-ca. N¨m 1900, ra n−íc ngoµi, tham gia thµnh lËp tê “Tia trªn lËp tr−êng tiÓu t− s¶n ®Ó phª ph¸n chÕ ®é së h÷u lín t− b¶n löa” vµ “B×nh minh”. Sau §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· chñ nghÜa. Pru-®«ng ®−a ra nh÷ng dù ¸n kh«ng t−ëng lµ tæ chøc héi Nga, P«-t¬-rª-xèp lµ ®¶ng viªn men-sª-vÝch. Trong nh÷ng n¨m “ng©n hµng nh©n d©n”, ph¸t “tÝn dông kh«ng lÊy l·i” nh»m gióp thèng trÞ cña thÕ lùc ph¶n ®éng, lµ nhµ t− t−ëng cña ph¸i thñ tiªu, cho c«ng nh©n mua s¾m nh÷ng t− liÖu s¶n xuÊt riªng vµ trë thµnh «ng l·nh ®¹o c¸c c¬ quan ng«n luËn “Phôc h−ng”, “B×nh minh cña tiÓu chñ. Còng mang tÝnh chÊt ph¶n ®éng nh− vËy, t− t−ëng kh«ng chóng ta” v.v. cña ph¸i men-sª-vÝch. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ t−ëng cña Pru-®«ng vÒ thµnh lËp “ng©n hµng trao ®æi”, ng©n hµng giíi thø nhÊt, P«-t¬-rª-xèp lµ ng−êi thuéc ph¸i x· héi – s«-vanh. nµy tuång nh− ®¶m b¶o cho nh÷ng ng−êi lao ®éng tiªu thô s¶n phÈm Sau C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, P«-t¬-rª-xèp l−u cña m×nh mét c¸ch “c«ng b»ng” mµ ®ång thêi kh«ng ®ông ch¹m g× vong ra n−íc ngoµi; ë ®ã P«-t¬-rª-xèp viÕt nhiÒu bµi c«ng kÝch ®Õn chÕ ®é së h÷u t− b¶n chñ nghÜa vÒ c«ng cô vµ t− liÖu s¶n ChÝnh quyÒn x«-viÕt. – 422, 427, 429 - 437, 439 - 443, 487 - 489, 490.
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 668 669 xuÊt. XuÊt ph¸t tõ lËp tr−êng v« chÝnh phñ, Pru-®«ng ®· phñ §Ó b¶o vÖ lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n trong cuéc ®Êu tranh cña nhËn vai trß nhµ n−íc, coi nhµ n−íc lµ nguån gèc chÝnh ®Î ra c¸c nã chèng l¹i nh÷ng tµn d− cña chÕ ®é phong kiÕn, Ri-c¸c-®« ®· m©u thuÉn giai cÊp. Tuyªn truyÒn “hîp nhÊt” hai giai cÊp t− s¶n kiªn tr× nguyªn t¾c tù do c¹nh tranh, ®ßi thñ tiªu mäi h¹n chÕ k×m vµ v« s¶n lµm mét, tuyªn truyÒn sù hîp t¸c kinh tÕ cña hai giai h·m sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t− b¶n chñ nghÜa. Vai trß lÞch sö cÊp ®ã trªn c¬ së trao ®æi hµng ho¸ kh«ng cÇn ®Õn tiÒn tÖ. N¨m cña Ri-c¸c-®« ®èi víi khoa häc kinh tÕ tr−íc hÕt lµ ë chç «ng ®· 1846, Pru-®«ng cho xuÊt b¶n cuèn “HÖ thèng nh÷ng m©u thuÉn nªu ra thuyÕt gi¸ trÞ cña lao ®éng, «ng ®· cè g¾ng lÊy thuyÕt nµy kinh tÕ, hay lµ triÕt häc cña sù khèn cïng”, trong ®ã «ng ®· tr×nh x©y dùng thµnh c¬ së cho toµn bé chÝnh trÞ kinh tÕ häc. Ph¸t triÓn bµy nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ - triÕt häc tiÓu t− s¶n cña m×nh. häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ cña A. XmÝt, Ri-c¸c-®« ®· chøng minh r»ng Trong t¸c phÈm “Sù khèn cïng cña triÕt häc” M¸c ®· kÞch liÖt phª gi¸ trÞ do lao ®éng ®· hao phÝ trong s¶n xuÊt hµng ho¸ quyÕt ®Þnh ph¸n cuèn s¸ch ®ã cña Pru-®«ng vµ chØ râ tÝnh v« c¨n cø cña nã vµ lao ®éng ®ã lµ nguån gèc t¹o ra tiÒn c«ng cña c«ng nh©n còng vÒ mÆt khoa häc. Trong thêi kú c¸ch m¹ng 1848, sau khi ®−îc bÇu nh− nh÷ng kho¶n thu nhËp cña nh÷ng ng−êi kh«ng lao ®éng, vµo Quèc héi lËp hiÕn, Pru-®«ng ®· lªn ¸n nh÷ng ho¹t ®éng c¸ch nh− lîi nhuËn vµ ®Þa t«. Ri-c¸c-®« ®· ph¸t hiÖn ra sù ®èi lËp gi÷a m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n, t¸n thµnh cuéc chÝnh biÕn ngµy 2 tiÒn c«ng cña c«ng nh©n vµ lîi nhuËn cña nhµ t− b¶n, nghÜa lµ th¸ng Ch¹p 1851 cña B«-na-p¸c-t¬, sau cuéc chÝnh biÕn ®ã §Õ chÕ v¹ch râ sù xung ®ét vÒ lîi Ých gi÷a giai cÊp v« s¶n vµ giai cÊp t− thø hai ®· ®−îc thiÕt lËp ë Ph¸p. – 51, 69, 202, 339. s¶n trong ph¹m vi l−u th«ng. Nh−ng v× bÞ h¹n chÕ vÒ mÆt giai cÊp, Ri-c¸c-®« kh«ng thÓ R ph©n tÝch chñ nghÜa t− b¶n mét c¸ch thËt sù khoa häc vµ kh«ng thÓ v¹ch trÇn ®−îc bÝ mËt cña sù bãc lét t− b¶n chñ nghÜa. Ri-c¸c- R. M. – t¸c gi¶ bµi “Thùc t¹i cña n−íc ta”, ®¨ng trong phô tr−¬ng ®Æc biÖt cña tê “T− t−ëng c«ng nh©n” th¸ng ChÝn 1899. – 304 - 307, 310 ®« cho r»ng s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ h×nh thøc tån t¹i vÜnh viÔn vµ tù - 312, 314, 315 - 317, 321, 322, 323 - 324, 326, 327, 328 - 333. nhiªn cña nÒn s¶n xuÊt x· héi. ¤ng kh«ng v¹ch ra ®−îc b¶n chÊt x· héi cña gi¸ trÞ, kh«ng thÊy ®−îc sù kh¸c nhau gi÷a gi¸ trÞ vµ gi¸ Ram-x©y (Ramsay), Gioãc-gi¬ (1800 - 1871) – nhµ kinh tÕ häc ng−êi c¶ trong s¶n xuÊt vµ còng kh«ng thÓ hiÓu ®−îc nguån gèc vµ thùc Anh, t¸c gi¶ nhiÒu t¸c phÈm vÒ c¸c vÊn ®Ò triÕt häc vµ kinh tÕ, chÊt cña tiÒn tÖ. trong ®ã t¸c phÈm “Thö nghiªn cøu vÒ sù ph©n phèi cña c¶i” (1821, 1836) lµ cã gi¸ trÞ nhÊt. – 90. C. M¸c ®· phª ph¸n c¸c quan ®iÓm lý luËn cña Ri-c¸c-®« trong bé “T− b¶n”, “C¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d−” vµ c¸c t¸c Rª-sÐt-ni-cèp, Ph. M. (1841 - 1871) – nhµ v¨n d©n chñ Nga; truyÖn ng¾n phÈm kh¸c. – 55, 68, 69, 90 - 91, 97. rÊt næi tiÕng cña «ng: “Nh÷ng ng−êi ë Pèt-li-pèp” ®¨ng trªn tê “Ng−êi ®−¬ng thêi” ®· ph¶n ¸nh ®−îc cuéc sèng khñng khiÕp cña RÝt (Read), Clia Xiu-an (1826 - 1905) – nhµ kinh tÕ häc ng−êi Anh, nh÷ng n«ng d©n U-ran vµ nh÷ng ng−êi kÐo thuyÒn trªn s«ng Ca- chuyªn gia trong lÜnh vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp. NghÞ sÜ thêi kú ma. Nh÷ng t¸c phÈm kh¸c cña Rª-sÐt-ni-cèp nh− “Nh÷ng ng−êi 1865 - 1880, 1834, 1885. – 153. thî má”, “Nh÷ng ng−êi hä Glu-mèp” v.v. ®· m« t¶ ®−îc, lÇn ®Çu R«-ma-nèp, P. N. (sinh n¨m 1864) - ®¹i c«ng t−íc, chó cña Ni-c«-lai II, - vua Nga tiªn trong v¨n häc Nga, ®êi sèng cña nh÷ng c«ng nh©n U-ran, lao cuèi cïng; vµ lµ con trai ng−êi anh hä cña A-lÕch-xan-®r¬ III. – 539. ®éng cùc nhäc cña hä, nh÷ng phÈm chÊt ®¹o ®øc cao, nh÷ng m−u Rèt-bÐc-tót I-a-ghª-txèp (Rodbertus-Jagetzow), Gi«-han C¸c-l¬ (1805 tÝnh tù ph¸t ®Çu tiªn nh»m chèng ®èi l¹i bän bãc lét. – 524, 525. 1875) – nhµ kinh tÕ häc tÇm th−êng §øc, mét ®¹i ®Þa chñ Phæ, mét Ri-c¸c-®« (Ricardo), §a-vÝt (1772 - 1823) – nhµ kinh tÕ häc lçi l¹c ng−êi trong nh÷ng nhµ lý luËn cña “chñ nghÜa x· héi nhµ n−íc”. Rèt-bÐc- Anh, t¸c gi¶ c¸c t¸c phÈm “Nguyªn lý cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc vµ tót cho r»ng m©u thuÉn gi÷a lao ®éng vµ t− b¶n cã thÓ ®−îc gi¶i thuÕ m¸” (1817), “VÒ sù b¶o trî n«ng nghiÖp” (1822) vµ nhiÒu t¸c quyÕt b»ng mét lo¹t c¶i c¸ch do nhµ n − íc gioong-ke Phæ tiÕn phÈm kh¸c, trong ®ã chÝnh trÞ kinh tÕ häc cæ ®iÓn cña giai cÊp t− hµnh; Rèt-bÐc-tót hy väng duy tr× ®−îc, nh − ¡ ng-ghen ®· s¶n ®· ®¹t ®Õn ®Ønh cao. viÕt, “giai cÊp cã ®Æc quyÒn Ýt ra lµ vµo kho¶ng 500 n¨m n÷a”
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 670 671 c¸ch m¹ng vµ truyÒn b¸ - v−ît qua mäi trë ng¹i cña mµng l−íi kiÓm (C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, T. XVI, ph. I, 1937, tr. 186). Do kh«ng hiÓu nguån gèc cña gi¸ trÞ thÆng d− vµ thùc duyÖt - t− t−ëng vÒ c¸ch m¹ng n«ng d©n, vÒ cuéc ®Êu tranh cña quÇn chÊt cña m©u thuÉn c¬ b¶n cña chñ nghÜa t− b¶n nªn Rèt-bÐc-tót chóng nh»m lËt ®æ tÊt c¶ c¸c chÝnh quyÒn cò” (V. I. Lª-nin. Toµn tËp, cho r»ng nguyªn nh©n g©y ra khñng ho¶ng kinh tÕ lµ møc tiªu thô tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 20, tr. 175). ¤ng lµm biªn tËp viªn t¹p thÊp cña quÇn chóng nh©n d©n. chÝ “Ng−êi ®−¬ng thêi”, - c¬ quan ng«n luËn cña c¸c lùc l−îng c¸ch m¹ng ë Nga. TsÐc-n−-sÐp-xki ®· c«ng phÉn bãc trÇn tÝnh chÊt n«ng n« Nh÷ng t¸c phÈm chÝnh cña Rèt-bÐc-tót lµ: “T×m hiÓu chÕ ®é cña cuéc c¶i c¸ch “n«ng d©n” n¨m 1861, «ng kªu gäi n«ng d©n ®øng lªn kinh tÕ - nhµ n−íc cña chóng ta” (1842), “Nh÷ng bøc th− x· héi göi Ph«n KiÕc-sman” (1850 - 1851, 1884). – 69, 71, 263, 383. khëi nghÜa. N¨m 1862, «ng bÞ chÝnh phñ Nga hoµng b¾t giam gÇn 2 n¨m ë thµnh Pª-t¬-r«-pa-vlèp-xca-i-a, sau ®ã bÞ kÕt ¸n 7 n¨m khæ sai vµ T bÞ ®µy biÖt xø ë Xi-bi-ri. M·i ®Õn giµ, TsÐc-n−-sÐp-xki míi tho¸t khái c¶nh bÞ ®i ®µy. Cho ®Õn tËn cuèi ®êi, «ng vÉn lu«n lu«n lµ mét chiÕn sÜ T. Kh. – xem Lª-nin, V. I. h¨ng h¸i chèng l¹i mäi bÊt c«ng x· héi, chèng l¹i mäi biÓu hiÖn cña sù Ti-mi-ri-a-dÐp, §. A. (1837 - 1903) – nhµ thèng kª Nga, mét thêi gian ¸p bøc vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. dµi lµ biªn tËp viªn tê “Niªn gi¸m cña Bé tµi chÝnh” vµ “TruyÒn tin TsÐc-n−-sÐp-xki lµ ng−êi cã c«ng lín trong viÖc ph¸t triÓn tµi chÝnh, c«ng nghiÖp vµ th−¬ng nghiÖp”. Tõ n¨m 1894, «ng l·nh m«n triÕt häc duy vËt ë Nga. Nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc cña «ng ®¹o tiÓu ban kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ thèng kª cña Bé tµi s¶n quèc lµ ®Ønh cao cña toµn bé triÕt häc duy vËt tr−íc M¸c. Chñ nghÜa gia; «ng tham gia Uû ban nghiªn cøu thñ c«ng nghiÖp ë Nga, uû duy vËt cña TsÐc-n−-sÐp-xki mang tÝnh chÊt c¸ch m¹ng vµ thùc viªn cña Héi ®Þa lý ë Nga, uû viªn th«ng tÊn cña Héi kinh tÕ tù tiÔn. TsÐc-n−-sÐp-xki ®· kÞch liÖt phª ph¸n c¸c häc thuyÕt duy t©m do, t¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm vÒ thèng kª c«ng nghiÖp. – 7. vµ ®· cè g¾ng söa l¹i phÐp biÖn chøng cña Hª-ghen theo tinh thÇn Tu-gan – Ba-ra-nèp-xki, M. I. (1865 - 1919) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n chñ nghÜa duy vËt. Nga, trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, lµ ®¹i biÓu næi tiÕng cña “chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p”, céng t¸c viªn cña c¸c t¹p chÝ “Lêi nãi Trong lÜnh vùc chÝnh trÞ kinh tÕ häc, mü häc, sö häc TsÐc-n−-sÐp- míi” (1897), “B−íc ®Çu” (1899) v.v.. Trong thêi kú c¸ch m¹ng d©n xki ®· nªu ra nh÷ng kiÓu mÉu vÒ ph−¬ng ph¸p biÖn chøng trong viÖc chñ - t− s¶n Nga lÇn thø nhÊt, lµ ®¶ng viªn ®¶ng d©n chñ - lËp nghiªn cøu thùc t¹i. Nghiªn cøu c¸c t¸c phÈm cña TsÐc-n−-sÐp-xki, C. hiÕn. Sau C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, lµ mét phÇn tö M¸c ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao c¸c t¸c phÈm ®ã vµ gäi «ng lµ mét nhµ b¸c häc ph¶n c¸ch m¹ng tÝch cùc ë U-cra-i-na, lµ bé tr−ëng Bé tµi chÝnh vÜ ®¹i Nga. Lª-nin viÕt vÒ TsÐc-n−-sÐp-xki nh− sau: TsÐc-n−-sÐp-xki trong chÝnh phñ t− s¶n U-cra-i-na. Nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña “thùc lµ mét nhµ ®¹i v¨n hµo Nga duy nhÊt tõ nh÷ng n¨m 50 thÕ kû Tu-gan – Ba-ra-nèp-xki: “Nh÷ng cuéc khñng ho¶ng c«ng nghiÖp ë XIX cho ®Õn n¨m 1888, «ng vÉn kiªn tr× chñ nghÜa duy vËt triÕt häc n−íc Anh hiÖn nay, nguyªn nh©n vµ ¶nh h−ëng cña nh÷ng cuéc hoµn chØnh… Nh−ng, - Lª-nin nhËn xÐt, - do t×nh tr¹ng l¹c hËu trong khñng ho¶ng ®ã ®Õn ®êi sèng nh©n d©n” (1894), “C«ng x−ëng Nga ®êi sèng cña n−íc Nga, TsÐc-n−-sÐp-xki ®· kh«ng v−¬n lªn, hay nãi tr−íc kia vµ hiÖn nay”, t. I (1898) v.v.. – 21, 29, 59 - 61, 62, 63, 64, 65 cho ®óng h¬n, ®· kh«ng thÓ v−¬n lªn tíi chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng - 68, 69, 70, 85 - 86, 106, 166, 203, 428. cña M¸c vµ ¡ng-ghen” (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ- TsÐc-n−-sÐp-xki, N. G. (1828 - 1889) – nhµ d©n chñ c¸ch m¹ng vÜ ®¹i néi, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, 1971, t. 14, tr. 507). Nga, nhµ b¸c häc, nhµ v¨n vµ nhµ phª b×nh v¨n häc; mét trong nh÷ng bËc tiÒn bèi lçi l¹c cña phong trµo d©n chñ - x· héi Nga. TsÐc-n−-sÐp-xki ®· viÕt nhiÒu t¸c phÈm xuÊt s¾c vÒ c¸c lÜnh TsÐc-n−-sÐp-xki lµ ng−êi cæ vò vÒ t− t−ëng vµ lµ l·nh tô cña vùc triÕt häc, chÝnh trÞ kinh tÕ häc, sö häc, lu©n lý häc, mü häc. phong trµo d©n chñ - c¸ch m¹ng trong nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX ë Nh÷ng t¸c phÈm phª b×nh v¨n häc cña «ng ®· cã ¶nh h−ëng lín Nga. Lµ mét nhµ x· héi kh«ng t−ëng nªn «ng cho r»ng cã thÓ tiÕn ®Õn sù ph¸t triÓn v¨n häc vµ nghÖ thuËt Nga. TiÓu thuyÕt “Lµm lªn chñ nghÜa x· héi th«ng qua c«ng x· n«ng d©n, nh−ng ®ång g×?” cña TsÐc-n−-sÐp-xki (1863) ®· gi¸o dôc nhiÒu thÕ hÖ c¸ch thêi, víi t− c¸ch lµ mét nhµ d©n chñ - c¸ch m¹ng, “«ng ®· biÕt t¸c m¹ng ë Nga vµ ë n−íc ngoµi. – 320, 326, 334. ®éng vµo toµn bé nh÷ng sù kiÖn chÝnh trÞ lóc bÊy giê theo tinh thÇn 44*
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 672 673 ph¸n c¸c quan ®iÓm cña Vai-tling. Sau c¸ch m¹ng ë §øc n¨m 1848 - U 1849, Vai-tling sang Mü, vÒ sau «ng th«i kh«ng tham gia vµo phong trµo c«ng nh©n n÷a. – 339. U-xpen-xki, G. I. (1843 - 1902) – nhµ v¨n vµ nhµ chÝnh luËn næi tiÕng ng−êi Nga, nhµ d©n chñ c¸ch m¹ng. Lµ céng t¸c viªn cña c¸c t¹p V¸c-n¬ (Wagner), A-®«n-ph¬ Hen-rÝch Hèt-hin-ph¬ (1835 - 1917) – nhµ chÝ “Ng−êi ®−¬ng thêi” vµ “Ký sù n−íc nhµ”. Víi mét tr×nh ®é kinh tÕ häc t− s¶n vµ chÝnh kh¸ch ph¶n ®éng ng−êi §øc. Lµ ®¹i nghÖ thuËt tµi t×nh «ng ®· m« t¶ trong c¸c t¸c phÈm cña m×nh t×nh biÓu cña “chñ nghÜa x· héi - gi¶ng ®−êng”, V¸c-n¬ ®· tuyªn truyÒn chñ nghÜa c¶i l−¬ng tù do - t− s¶n, «ng cho r»ng t×nh tr¹ng t− b¶n c¶nh bÞ ¸p bøc vµ mÊt hÕt quyÒn lîi cña d©n nghÌo thµnh thÞ vµ bãc lét c«ng nh©n cã thÓ bÞ thñ tiªu th«ng qua ph¸p luËt nhµ n−íc. cña n«ng d©n, sù ®au khæ vµ bÇn cïng cña nh©n d©n ®· bÞ bän ®Þa V¸c-n¬ céng t¸c tÝch cùc víi Bi-xm¸c vµ lµ mét thñ lÜnh cña ®¶ng chñ vµ bän t− s¶n tham tµn bãc lét. Tr¸i víi quan ®iÓm d©n tuý x· héi chñ nghÜa - thiªn chóa gi¸o. Nh÷ng quan ®iÓm kinh tÕ ph¶n cña m×nh, «ng ®· tr×nh bµy mét c¸ch ch©n thËt sù ph¸t triÓn cña ®éng cña V¸c-n¬ ®−îc bän HÝt-le lîi dông ®Ó mÞ d©n d−íi chiªu nh÷ng quan hÖ t− b¶n chñ nghÜa ë n«ng th«n, vµ sù sôp ®æ cña bµi “chñ nghÜa x· héi” vµ ®Ó ca tông nhµ n−íc ph¸t-xÝt. c«ng x·. V. I. Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ cao U-xpen-xki, coi «ng lµ mét Nh÷ng t¸c phÈm chñ yÕu cña V¸c-n¬ lµ: “Häc thuyÕt chung “trong nh÷ng nhµ v¨n −u tó ®· miªu t¶ ®êi sèng n«ng d©n”; vµ hay lý luËn vÒ kinh tÕ quèc d©n” (1879), “Nh÷ng nguyªn lý chÝnh trong nh÷ng t¸c phÈm cña m×nh, Ng−êi th−êng viÖn dÉn nh÷ng trÞ kinh tÕ häc” (1892 - 1894). – 52 - 53. t¸c phÈm cña U-xpen-xki. - 142, 524. Ve-b¬ (Webb), Bª-a-t¬-ri-xa (1858 - 1943) vµ XÝt-n©y (1859 - 1947) – nh÷ng nhµ ho¹t ®éng x· héi næi tiÕng ë Anh. Hai ng−êi ®· cïng V nhau viÕt hµng lo¹t t¸c phÈm vÒ ®Ò tµi lÞch sö vµ lý luËn cña V. V. – xem V«-r«n-txèp, V. P. phong trµo c«ng nh©n Anh. Trong sè ®ã t¸c phÈm chÝnh lµ: “Industrial Democracy” (®· ®−îc xuÊt b¶n ë Nga, d−íi nhan ®Ò: Va-li-¨ng (Vay-¨ng), (Vaillant), £-®u-a Ma-ri (1840 - 1915) – nhµ x· héi “Lý luËn vµ thùc tiÔn cña chñ nghÜa c«ng liªn Anh”). Lª-nin ®· chñ nghÜa Ph¸p, m«n ®å cña Bl¨ng-ki, mét trong nh÷ng l·nh tô dÞch tËp ®Çu cña t¸c phÈm nµy vµ hiÖu ®Ýnh b¶n dÞch tËp hai. c¸nh t¶ trong Quèc tÕ II, uû viªn Ban chÊp hµnh trung −¬ng C«ng Cuèn s¸ch ®· ®−îc ph¸t hµnh ë Nga n¨m 1900 - 1901. Trong c¸c x· Pa-ri vµ lµ uû viªn Héi ®ång trung −¬ng Quèc tÕ I. Mét trong t¸c phÈm cña m×nh, «ng bµ Ve-b¬ ®· cïng nhau chøng minh kh¶ nh÷ng ng−êi s¸ng lËp §¶ng x· héi chñ nghÜa Ph¸p (1901). N¨m n¨ng cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c«ng nh©n b»ng con ®−êng c¶i c¸ch 1905, sau khi §¶ng x· héi chñ nghÜa hîp nhÊt víi ®¶ng Ph¸p cã xu trong ®iÒu kiÖn cña chÕ ®é t− s¶n. h−íng c¶i l−¬ng cña Gi«-re-x¬, Va-li-¨ng ®· gi÷ lËp tr−êng c¬ héi XÝt-n©y Ve-b¬ (vÒ sau lµ hu©n t−íc Pa-xphin) – mét trong nh÷ng chñ nghÜa ®èi víi c¸c vÊn ®Ò quan träng. Trong nh÷ng n¨m chiÕn ng−êi s¸ng lËp ra “Héi Pha-biªng” cã xu h−íng c¶i l−¬ng, nghÞ sÜ (1922 - tranh ®Õ quèc, Va-li-¨ng lµ mét phÇn tö x· héi – s«-vanh. – 339. 1929), bé tr−ëng Bé th−¬ng m¹i n¨m 1924 vµ bé tr−ëng Bé c¸c n−íc tù Vai-tling (Weitling), Vin-hem (1808 - 1871) – nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng trÞ vµ thuéc ®Þa (1929 - 1931). Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi thø cña phong trµo c«ng nh©n §øc trong thêi kú ph«i thai cña phong nhÊt, c¶ hai vî chång Ve-b¬ gi÷ lËp tr−êng x· héi – s«-vanh. N¨m 1932 trµo, mét trong nh÷ng nhµ lý luËn cña chñ nghÜa céng s¶n “b×nh hä ®· sang th¨m Liªn-x« vµ cã nhiÒu thiÖn c¶m víi ®Êt n−íc X«-viÕt. qu©n” kh«ng t−ëng; lµm nghÒ thî may. ¤ng lµ nhµ ho¹t ®éng tÝch T¸c phÈm cña hai ng−êi: “Chñ nghÜa céng s¶n x«-viÕt lµ nÒn v¨n minh cùc cña “Liªn ®oµn nh÷ng ng−êi chÝnh nghÜa”, t¸c gi¶ cuèn míi?” (1935) vµ “Sù thËt vÒ n−íc Nga x«-viÕt” (1942), ®· lµm s¸ng tá “Nh÷ng ®¶m b¶o cña sù hoµ hîp vµ tù do” v.v.. Nh÷ng quan ®iÓm nh÷ng thµnh tÝch cã tÝnh chÊt lÞch sö vµ chñ nghÜa anh hïng cña nh©n d©n x«-viÕt. – 194. cña Vai-tling – theo nh− lêi ¡ng-ghen nãi - ®ãng vai trß tÝch cùc, “lµ b−íc chuyÓn biÕn ®Çu tiªn cã tÝnh chÊt ®éc lËp vÒ lý luËn cña Vª-li-ca – xem Da-xu-lÝch, V. I. giai cÊp v« s¶n §øc”, nh−ng tõ khi xuÊt hiÖn chñ nghÜa céng s¶n VÝt-te, X. I-u. (1849 - 1915) – nhµ ho¹t ®éng quèc gia cña Nga cuèi thÕ khoa häc th× nh÷ng quan ®iÓm ®ã ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn ý thøc kû XIX - ®Çu thÕ kû XX, ®¹i biÓu cho lîi Ých cña “chñ nghÜa ®Õ giai cÊp cña c«ng nh©n. C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen ®· kÞch liÖt phª quèc phong kiÕn - qu©n phiÖt” ë n−íc Nga Nga hoµng. VÝt-te kiªn
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 674 675 ®éng, sau khi tuyªn bè “ba nh©n tè cña s¶n xuÊt” – lao ®éng, t− tr× ñng hé chÕ ®é chuyªn chÕ vµ chñ tr−¬ng duy tr× chÕ ®é qu©n b¶n vµ ruéng ®Êt - lµ nguån gèc cña gi¸ trÞ; Xay ®· phñ nhËn sù chñ, b»ng nh÷ng sù nh−îng bé nho nhá cã lîi cho giai cÊp t− s¶n bãc lét nh÷ng ng−êi lao ®éng, phñ nhËn sù ®èi kh¸ng gi÷a lao tù do chñ nghÜa vµ b»ng nh÷ng hµnh ®éng ®µn ¸p d· man nh©n ®éng vµ t− b¶n, m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, phñ nhËn d©n; VÝt-te lµ mét trong nh÷ng kÎ tæ chøc ®µn ¸p cuéc c¸ch m¹ng kh¶ n¨ng cã nh÷ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ. Trong bé “T− b¶n” n¨m 1905 - 1907. Víi c−¬ng vÞ lµ bé tr−ëng Bé giao th«ng (th¸ng vµ “C¸c häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ thÆng d−” C. M¸c ®· phª ph¸n c¸c Hai - th¸ng T¸m 1892), bé tr−ëng Bé tµi chÝnh (1892 - 1903), chñ quan ®iÓm t¸n d−¬ng t− s¶n cña Xay. – 68, 90, 97. tÞch Héi ®ång bé tr−ëng (th¸ng M−êi 1905 - th¸ng T− 1906) VÝt-te ®· ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cña m×nh trong lÜnh vùc tµi chÝnh, Xc¬-voãc-txèp, A. I. (1848 - 1914) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n, nhµ n«ng trong chÝnh s¸ch thuÕ quan, trong viÖc x©y dùng ®−êng s¾t, trong häc, gi¸o s− Tr−êng ®¹i häc n«ng l©m N«-v«-a-lÕch-xan-®ri-xc¬. viÖc x©y dùng luËt c«ng x−ëng, trong viÖc n©ng ®ì vÒ mäi mÆt T¸c gi¶ cña nhiÒu t¸c phÈm chÝnh trÞ kinh tÕ häc vµ kinh tÕ n«ng cho bän t− b¶n n−íc ngoµi, tÊt c¶ nh÷ng biÖn ph¸p nµy nh»m t¹o nghiÖp. V. I. Lª-nin nhiÒu lÇn phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm cña ®iÒu kiÖn cho chñ nghÜa t− b¶n ë n−íc Nga ph¸t triÓn vµ t¨ng Xc¬-voãc-txèp trong c¸c t¸c phÈm cña Ng−êi. Nh÷ng t¸c phÈm thªm sù lÖ thuéc cña n−íc Nga vµo c¸c c−êng quèc ®Õ quèc chñ chñ yÕu cña Xc¬-voãc-txèp lµ: “¶nh h−ëng cña ph−¬ng tiÖn vËn nghÜa. V. I. Lª-nin ®· ®¸nh gi¸ VÝt-te lµ “bé tr−ëng m¹i b¶n”, “nh©n t¶i b»ng h¬i n−íc ®èi víi n«ng nghiÖp” (1890), “Nghiªn cøu kinh viªn së giao dÞch”. – 279, 289, 481. tÕ” (1894), “Nguyªn lý chÝnh trÞ kinh tÕ häc” (1898) v.v.. – 99, 132. V«-d¬-®u-khèp, T. V. (chÕt n¨m 1899) – h¹ sÜ quan trï bÞ, xuÊt th©n tõ XÐc-ghª-Ðp, I. I. (I-«-an Cr«n-st¸t-xki) (1829 - 1908) – linh môc cña nhµ n«ng d©n ë lµng N«-v«i-e, huyÖn Xu-®¬-ghèt-xc¬, tØnh Vla-®i-mia. thê lín Cr«n-st¸t, uû viªn danh dù cña tæ chøc Tr¨m ®en qu©n – 505 - 510, 515 - 519. chñ “Liªn minh nh©n d©n Nga”, kÎ thi hµnh chÝnh s¸ch ngu d©n, V«-r«n-txèp, V. P. (V. V.) (1847 - 1918) – nhµ kinh tÕ häc vµ nhµ chÝnh XÐc-ghª-Ðp cã tiÕng lµ nh×n xa thÊy réng vµ nhµ tiªn tri; cã ¶nh luËn cña Nga, mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng thuéc ph¸i d©n tuý h−ëng lín trong giíi triÒu thÇn vµ trong sè c¸c tÇng líp nh©n d©n tù do chñ nghÜa trong nh÷ng n¨m 80 vµ 90 thÕ kû XIX, t¸c gi¶ c¸c t¨m tèi, næi danh trong viÖc bøc h¹i c¸c d©n téc kh«ng ph¶i lµ t¸c phÈm “VËn mÖnh cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga” (1882), “Nh÷ng ng−êi Nga. – 399. ph−¬ng h−íng cña chóng ta” (1893), “Kh¸i luËn vÒ kinh tÕ lý Xi-xm«n-®i (Sismondi), Gi¨ng S¸c-l¬ Lª-«-na Xi-m«n-®¬ (1773 - 1842) – thuyÕt” (1895) vµ mét sè t¸c phÈm kh¸c, trong ®ã V«-r«n-txèp kh¼ng ®Þnh r»ng ë n−íc Nga kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn chñ nhµ kinh tÕ häc vµ sö häc Thuþ-sÜ. Lóc míi b¾t ®Çu ho¹t ®éng, Xi- nghÜa t− b¶n, «ng ca tông nÒn s¶n xuÊt nhá hµng ho¸ vµ lý t−ëng xm«n-®i gia nhËp tr−êng ph¸i kinh tÕ chÝnh trÞ t− s¶n cæ ®iÓn, vÒ ho¸ c«ng x· n«ng th«n. ¤ng tuyªn truyÒn chñ tr−¬ng tho¶ hiÖp sau lµ ®¹i biÓu cña chñ nghÜa x· héi tiÓu t− s¶n; Xi-xm«n-®i lµ víi chÝnh phñ Nga hoµng vµ kiªn quyÕt chèng l¹i chñ nghÜa M¸c. ng−êi s¸ng lËp ra chñ nghÜa l·ng m¹n kinh tÕ, mét thø chñ nghÜa Trong nhiÒu t¸c phÈm, V. I. Lª-nin ®· phª ph¸n kÞch liÖt nh÷ng biÓu thÞ quan ®iÓm cña nh÷ng ng−êi s¶n xuÊt nhá. Tuy ®· chØ râ quan ®iÓm cña V«-r«n-txèp. – 59, 60, 105, 107, 384, 385, 386, 390. ®−îc nh÷ng m©u thuÉn cña chñ nghÜa t− b¶n, nh−ng Xi-xm«n-®i V«n-ph¬ (Wolf), Giu-li-ót (sinh n¨m 1862) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n kh«ng thÓ v¹ch ra ®−îc nh÷ng c¬ së cña nh÷ng m©u thuÉn ®ã. §øc, gi¸o s− c¸c Tr−êng ®¹i häc tæng hîp Xuy-rÝch, Brª-xlau, vµ ¤ng kh«ng hiÓu xu h−íng tiÕn bé cña nÒn s¶n xuÊt lín t− b¶n chñ sau ®ã lµ gi¸o s− Tr−êng cao ®¼ng kü thuËt ë BÐc-lanh (1928). nghÜa, «ng lý t−ëng ho¸ tæ chøc ph−êng héi c«ng nghiÖp vµ n«ng V«n-ph¬ lµ t¸c gi¶ cuèn “Chñ nghÜa x· héi vµ chÕ ®é x· héi t− b¶n nghiÖp gia tr−ëng, lµ nh÷ng c¸i hoµn toµn kh«ng phï hîp víi chñ nghÜa” (1892). – 254. nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ ®· thay ®æi. Lª-nin ®· phª ph¸n tØ mØ häc thuyÕt cña Xi-xm«n-®i trong t¸c X phÈm “Bµn vÒ ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng m¹n kinh tÕ” (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, 1974, t. 2, Xay (Say), Gi¨ng Ba-ti-xt¬ (1767 - 1832) – nhµ kinh tÕ häc t− s¶n Ph¸p, tr. 141 - 319). Nh÷ng t¸c phÈm kinh tÕ chñ yÕu cña Xi-xm«n-®i: ng−êi s¸ng lËp ra chÝnh trÞ kinh tÕ häc tÇm th−êng. Trong c¸c t¸c “Nguyªn lý míi vÒ chÝnh trÞ kinh tÕ häc hay lµ bµn vÒ mèi quan phÈm cña m×nh, Xay m−u toan b¸c bá häc thuyÕt vÒ gi¸ trÞ lao
B¶n chØ dÉn tªn ng−êi B¶n chØ dÉn tªn ng−êi 676 677 hÖ cña c¶i víi nh©n khÈu” (1819) vµ “Nh÷ng bµi nghiªn cøu vÒ Xt¬-ru-vª, P. B. (Bli-d¬-nª-tx¬, B«-b«) (1870-1944) - nhµ kinh tÕ häc vµ chÝnh trÞ kinh tÕ häc” (1837 – 1838). – 51, 98, 130. nhµ chÝnh luËn t− s¶n Nga; trong nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, lµ ®¹i XmÝt (Smith), A-®am (1723 - 1790) – nhµ kinh tÕ häc ng−êi Anh, ®¹i biÓu lín biÓu næi tiÕng nhÊt cña “chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p”; lµ céng t¸c viªn nhÊt cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n cæ ®iÓn. Trong t¸c phÈm cña m×nh: vµ biªn tËp viªn c¸c t¹p chÝ “Lêi nãi míi” (1897), “B−íc ®Çu” (1899) “Nghiªn cøu vÒ b¶n chÊt vµ vÒ nguyªn nh©n sù giµu cã cña c¸c d©n téc” vµ “§êi sèng” (1900). Ngay trong t¸c phÈm ®Çu tiªn cña m×nh: (1776), lÇn ®Çu tiªn «ng tuyªn bè r»ng nguån gèc cña gi¸ trÞ lµ mäi h×nh “Nh÷ng ý kiÕn phª ph¸n vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña n−íc Nga” thøc lao ®éng, dï cho lao ®éng ®ã ®−îc hao phÝ trong bÊt kú ngµnh s¶n (1894) trong khi phª ph¸n ph¸i d©n tuý, Xt¬-ru-vª l¹i “bæ sung” vµ xuÊt nµo ®i n÷a. XuÊt ph¸t tõ nguyªn lý ®ã, «ng ®· rót ra mét kÕt luËn “phª ph¸n” häc thuyÕt kinh tÕ vµ triÕt häc cña C. M¸c, t¸n thµnh rÊt quan träng cho r»ng tiÒn c«ng cña c«ng nh©n lµ mét phÇn s¶n phÈm c¸c ®¹i biÓu cña chÝnh trÞ kinh tÕ häc t− s¶n tÇm th−êng vµ tuyªn cña anh ta vµ ®−îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ c¸c t− liÖu sinh ho¹t cña anh ta; truyÒn chñ nghÜa Man-tuýt. V. I. Lª-nin ®· gäi Xt¬-ru-vª lµ “kÎ r»ng nguån gèc cña mäi thu nhËp cña bän t− b¶n vµ ®Þa chñ còng lµ lao ph¶n béi bËc thÇy” (Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 16, ®éng cña c«ng nh©n. XmÝt lÇn ®Çu tiªn v¹ch ra r»ng x· héi t− b¶n gåm tr. 467). Xt¬-ru-vª lµ mét trong nh÷ng nhµ lý luËn vµ s¸ng lËp ra tæ ba giai cÊp: giai cÊp c«ng nh©n, giai cÊp t− b¶n vµ giai cÊp ®Þa chñ, chøc qu©n chñ - tù do chñ nghÜa “Héi liªn hiÖp gi¶i phãng” (1904- nh−ng do bÞ h¹n chÕ bëi thÕ giíi quan t− s¶n nªn «ng ®· phñ nhËn sù 1905) vµ lµ biªn tËp viªn c¬ quan ng«n luËn bÊt hîp ph¸p cña “Héi tån t¹i cña ®Êu tranh giai cÊp trong x· héi ®ã. Khi nãi ®Õn c«ng lao to liªn hiÖp” lµ b¸o “Gi¶i phãng” (1902-1905). N¨m 1905, khi ®¶ng lín cña XmÝt trong viÖc ph¸t triÓn m«n kinh tÕ chÝnh trÞ, C. M¸c vµ V. I. d©n chñ – lËp hiÕn míi thµnh lËp Xt¬-ru-vª lµ ñy viªn Ban chÊp Lª-nin ®ång thêi còng ®· chØ ra tÝnh chÊt h¹n chÕ kiÓu t− s¶n, tÝnh chÊt hµnh trung −¬ng cña ®¶ng nµy. Sau khi c¸ch m¹ng 1905-1907 thÊt m©u thuÉn vµ tÝnh chÊt sai lÇm cña nh÷ng quan ®iÓm cña «ng. XmÝt ®· b¹i, Xt¬-ru-vª sa vµo chñ nghÜa d©n téc cña bän Tr¨m ®en; ngay tõ lÉn lén viÖc ®Þnh nghÜa ®óng ®¾n vÒ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ - ®Þnh nghÜa ®Çu cuéc chiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt 1914 - 1818, Xt¬-ru-vª lµ r»ng gi¸ trÞ cña hµng ho¸ ®−îc ®o b»ng thêi gian lao ®éng kÕt tinh mét trong nh÷ng nhµ t− t−ëng cã ®Çu ãc x©m l−îc cña chñ nghÜa trong hµng hãa – víi gi¸ trÞ cña chÝnh b¶n th©n lao ®éng. V× cho r»ng ®Õ quèc Nga. Sau C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi, Xt¬- d−íi chÕ ®é t− b¶n, gi¸ trÞ chØ ®−îc h×nh thµnh tõ nh÷ng kho¶n thu ru-vª lµ kÎ thï kiªn quyÕt chèng ChÝnh quyÒn x«-viÕt, tham gia nhËp, tøc lµ tiÒn l−¬ng, lîi nhuËn vµ ®Þa t« nªn «ng ®· sai lÇm kh«ng chÝnh phñ ph¶n c¸ch m¹ng Vran-ghen vµ lµ mét phÇn tö b¹ch vÖ l−u vong. – 85 - 86, 88, 89 - 91, 92 - 95, 96 - 98, 99, 100 - 102, 103 - nãi ®Õn gi¸ trÞ cña t− b¶n cè ®Þnh ®· bÞ tiªu hao trong s¶n xuÊt hµng 105, 106 -107, 108, 110, 166, 199, 425, 426, 427, 428, 429, 443, 454, ho¸. Nh÷ng nguyªn lý sai lÇm cña XmÝt ®· ®−îc c¸c nhµ kinh tÕ häc t− 487 -490, 491. s¶n tÇm th−êng lîi dông ®Ó b¶o vÖ, vÒ mÆt t− t−ëng, cho chñ nghÜa t− b¶n. – 66, 67, 68, 69, 86 - 87, 90 - 92, 98. Xta-kh«-vÝch, M. A. (1861 - 1923) – ng−êi thuéc ph¸i tù do «n hoµ, næi tiÕng trong phong trµo héi ®ång ®Þa ph−¬ng; lµ ®¹i biÓu §u-ma nhµ n−íc I vµ II. Xta-kh«-vÝch gÇn gòi ®¶ng d©n chñ - lËp hiÕn, sau lµ mét trong nh÷ng ng−êi tæ chøc ra ®¶ng nh÷ng ng−êi th¸ng M−êi (“Liªn minh 17 th¸ng M−êi”). Trong thêi kú C¸ch m¹ng th¸ng Hai 1917, Xta-kh«-vÝch ®−îc bæ nhiÖm lµm thèng ®èc ë PhÇn-lan, sau lµ ®¹i biÓu ChÝnh phñ l©m thêi ë n−íc ngoµi. – 526, 531. Xt¬-ru-vª, N. A. – vî cña P. B. Xt¬-ru-vª. – 487, 490.
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 678 679 Gi÷a 7 vµ 14 (19 vµ Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch cña A. 26) th¸ng Hai. B«-g®a-nèp: “Gi¸o tr×nh tãm t¾t vÒ khoa Th©n thÕ vµ sù nghiÖp häc kinh tÕ”. cña V. I. Lª-nin 18 th¸ng Hai (2 th¸ng Lª-nin göi cho M. T. £-li-da-rèp bµi b¸o cña Ba). m×nh: “Bµn vÒ ®Æc ®iÓm cña chñ nghÜa l·ng (1898 – th¸ng T− 1901) m¹n kinh tÕ. Xi-xm«n-®i vµ m«n ®å cña «ng ë n−íc ta” kÌm theo mét sè chç söa ®æi, ®Ó in bµi nµy trong v¨n tËp. 1898 Cuèi th¸ng Hai – 16 Lª-nin dÞch tËp I cuèn s¸ch cña X. vµ B. Ve- 4 (16) th¸ng Giªng. Trong khi bÞ ®µy ë lµng Su-sen-xc«i-ª thuéc (28) th¸ng T¸m. b¬: “Lý luËn vµ thùc tiÔn cña chñ nghÜa c«ng Xi-bi-ri, Lª-nin b¸o cho mÑ, Ma-ri-a A-lÕch- liªn Anh”, vµ viÕt mét lo¹t chó thÝch cuèi xan-®rèp-na U-li-a-n«-va, biÕt viÖc Na-®e- trang cho b¶n dÞch tiÕng Nga. gi¬-®a C«n-xtan-ti-nèp-na Cróp-xcai-a dù 7 (19) th¸ng N¨m. Na-®e-gi¬-®a C«n-xtan-ti-nèp-na Cróp- ®Þnh ®Õn Su-sen-xc«i-ª. xcai-a vµ mÑ cña bµ lµ £-li-da-vª-ta Va-xi- Còng chÝnh trong bøc th− ®ã, Lª-nin cã li-Ðp-na Cróp-xcai-a ®Õn th¨m V. I. Lª-nin hái M. T. £-li-da-rèp ®· truyÒn ®¹t l¹i hay ë lµng Su-sen-xc«i-ª. ch−a cho V. A. I-«-nèp ®Ó «ng nµy b¸o tin 10 (22) th¸ng N¨m. Lª-nin ®Ö ®¬n yªu cÇu viªn c¶nh s¸t cho H. Brau-n¬ (biªn tËp viªn vµ ng−êi xuÊt tr−ëng khu Mi-nu-xin-xc¬ göi ®Õn cho Lª- b¶n t¹p chÝ “T− liÖu ph¸p chÕ x· héi vµ nin nh÷ng giÊy tê cÇn thiÕt ®Ó kÕt h«n víi thèng kª”) biÕt viÖc Lª-nin ®ång ý cho dÞch N. C. Cróp-xcai-a. mét trong nh÷ng t¸c phÈm cña Ng−êi (t¸c Cuèi th¸ng N¨m. V. I. Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a ®i tõ Su-sen-xc«i- phÈm nµo th× kh«ng râ). ª ®Õn Mi-nu-xin-xc¬. Lª-nin vµ Cróp-xcai-a tham 8 (20) th¸ng Giªng. Lª-nin, trong bøc ®iÖn göi gi¸m ®èc Së dù cuéc häp cña nh÷ng ng−êi D©n ý vµ d©n chñ - c¶nh s¸t, ®· yªu cÇu cho phÐp N. C. x· héi bÞ ®µy, tæ chøc nh©n X. G. Rai-tsin, - mét Cróp-xcai-a sèng ë lµng Su-sen-xc«i-ª ng−êi d©n chñ - x· héi bÞ ®µy v× ho¹t ®éng chÝnh trong thêi gian bÞ ®µy. trÞ, - ®· trèn tho¸t. Tr−íc 24 th¸ng Giªng Lª-nin viÕt hai bøc th− cho N. E. Phª-®«- Mïa xu©n – mïa h¹. Lª-nin trao ®æi th− víi mÑ lµ M. A. U-li-a- (5 th¸ng Hai). n«-va vÒ chuyÕn ®i s¾p tíi cña bµ ®Õn lµng xª-Ðp, ng−êi tæ chøc vµ l·nh ®¹o c¸c Su-sen-xc«i-ª. ChuyÕn ®i kh«ng thµnh v× nhãm m¸c-xÝt ®Çu tiªn ë Ca-dan, ®ang bÞ §mi-t¬-ri I-lÝch U-li-a-nèp bÞ b¾t. ®µy ë VÐc-kh«-len-xc¬ (Xi-bi-ri). 30 th¸ng S¸u (12 Lª-nin viÕt ®¬n yªu cÇu tØnh tr−ëng tØnh £-ni- 24 th¸ng Giªng (5 Lª-nin hái An-na I-li-ni-ts¬-na U-li-a-n«- th¸ng B¶y). x©y-xc¬ nhanh chãng cÊp giÊy chøng nhËn cÇn th¸ng Hai). va - £-li-da-r«-va vÒ kh¶ n¨ng xuÊt b¶n thiÕt ®Ó kÕt h«n víi N. C. Cróp-xcai-a. tËp c¸c bµi b¸o cña Ng−êi thµnh s¸ch lÎ. 10 (22) th¸ng B¶y. V. I. Lª-nin kÕt h«n víi N. C. Cróp-xcai-a. VÒ sau tËp nµy ®−îc gäi lµ “Nh÷ng bµi Lª-nin chuyÓn tõ nhµ ë cña b¸c n«ng d©n nghiªn cøu vµ b×nh luËn vÒ kinh tÕ”.
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 680 681 11 (23) th¸ng M−êi. A. §. D−-ri-a-nèp ®Õn nhµ cña n÷ n«ng V. I. Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a ®Õn nhµ d©n P. A. Pª-t¬-r«-va. m¸y ®−êng ë lµng I-va-nèp-ca, huyÖn Mi- nu-xin-xc¬ ®Ó gÆp V. C. Cuèc-na-tèp-xki, - 14 (26) th¸ng B¶y. Lª-nin nhËn ®−îc th− cña I-a. M. Li-a- mét ng−êi d©n chñ – x· héi ®ang bÞ ®µy, - khèp-xki b¸o cho biÕt N. E. Phª-®«-xª-Ðp V. C. Cuèc-na-tèp-xki lµ kü s− ho¸ häc cña ®· chÕt. nhµ m¸y ®ã. 9 (21) th¸ng T¸m. Lª-nin hoµn thµnh s¬ kh¶o cuèn s¸ch “Sù 1 (13) th¸ng M−êi G. M. Cr¬-gi-gia-nèp-xki lóc bÞ ®µy ë Mi-nu- ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga. mét. xin-xc¬ cã ®Õn chç Lª-nin ba ngµy. Trong Qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr−êng trong bøc th− göi cho M. A. U-li-a-n«-va, Lª-nin n−íc cña ®¹i c«ng nghiÖp”. yªu cÇu A. I. U-li-a-n«-va - £-li-da-r«-va khi 10 – 12 (22 – 24) Lª-nin ë Mi-nu-xin-xc¬, lµ n¬i Ng−êi ®Õn ®Õn Pª-tÐc-bua sÏ tho¶ thuËn vÒ viÖc xuÊt th¸ng T¸m. ®Ó ch÷a bÖnh. b¶n cuèn s¸ch “Sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa 12 (24) th¸ng T¸m. Tõ Mi-nu-xin-xc¬, Lª-nin viÕt ®¬n yªu cÇu t− b¶n ë Nga”. tØnh tr−ëng tØnh £-ni-x©y-xc¬ gi¶i quyÕt 11 (23) th¸ng M−êi Trong th− göi cho M. I. U-li-a-n«-va ®ang ë cho Ng−êi ®Õn Cra-xn«i-¸c-xc¬ ®Ó ch÷a mét. Bruy-xen, Lª-nin yªu cÇu göi cho Ng−êi c¸c sè bÖnh trong mét tuÇn. b¸o cã c¸c b¶n t−êng thuËt tèc ký vÒ cuéc th¶o Tr−íc 26 th¸ng T¸m Lª-nin viÕt bµi “Bµn vÒ vÊn ®Ò thèng kª luËn trong nghÞ viÖn, còng nh− c¸c tËp th− (7 th¸ng ChÝn). c«ng x−ëng – nhµ m¸y ë n−íc ta. Nh÷ng môc, - b»ng tÊt c¶ c¸c thø tiÕng, - cña c¸c nhµ c«ng tr¹ng míi cña gi¸o s− Ca-r−-sÐp ®¹i lý s¸ch vµ c¸c hiÖu s¸ch. trong lÜnh vùc thèng kª”. 15 (27) th¸ng M−êi Trong th− göi cho gia ®×nh, Lª-nin b¸o r»ng 2 (14) th¸ng ChÝn. Sau khi nhËn ®−îc tin vÒ bµi ph¸t biÓu cña G. V. mét. Ng−êi ®· ®äc bµi t−êng thuËt vÒ ®¹i héi ®¶ng Plª-kha-nèp trªn b¸o chÝ n−íc ngoµi nh»m d©n chñ – x· héi §øc ë Stót-ga ®¨ng trªn b¸o chèng l¹i E. BÐc-stanh vµ C. SmÝt, Lª-nin, trong “Frankfurter Zeitung” (“B¸o Phran-pho”). Lª-nin bøc th− göi cho A. N. P«-t¬-rª-xèp, ®· cho bµi quan t©m ®Õn ho¹t ®éng cña M. T. £-li-da-rèp t¹i ph¸t biÓu cña G. V. Plª-kha-nèp nh»m chèng l¹i c¸c tr−êng buæi tèi vµ c¸c tr−êng chñ nhËt dµnh khuynh h−íng Can-t¬ míi trªn b¸o chÝ Nga, lµ cho c«ng nh©n. hÕt søc cÇn thiÕt. 22 th¸ng M−êi mét (4 Trong th− göi cho A. I. U-li-a-n«-va - £-li- 9 – 25 th¸ng ChÝn (21 Lª-nin ®Õn Cra-xn«i-¸c-xc¬. Lª-nin sèng ë th¸ng Ch¹p). th¸ng ChÝn – 7 th¸ng da-r«-va, Lª-nin yªu cÇu ®Æt mua cho Ng−êi nhµ P. A. Cra-xi-cèp, - mét ng−êi d©n chñ - M−êi). c¸c t¹p chÝ: “Cña c¶i n−íc Nga”, “ThÕ giíi x· héi ®ang bÞ ®µy, - Ng−êi lµm viÖc trong cña Th−îng ®Õ”, “§ång lóa”, “Archiv für th− viÖn cña G. V. I-u-®in vµ gÆp gì c¸c nhµ d©n chñ - x· héi ë Cra-xn«i-¸c-xc¬. soziale Gesetzgebung und Statis-tik” (“T− liÖu ph¸p chÕ x· héi vµ thèng kª”) vµ c¸c Gi÷a 9 vµ 15 (21 vµ 27) ë Nga xuÊt b¶n v¨n tËp ®Çu tiªn cña Lª-nin: b¸o: “Tin tøc n−íc Nga”, “Frankfurter th¸ng M−êi. “Nh÷ng bµi nghiªn cøu vµ b×nh luËn vÒ kinh Zeitung”, xuÊt b¶n n¨m 1899. tÕ”, ký tªn: Vla-®i-mia I-lin.
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 682 683 Mïa thu. Cuèn s¸ch cña Lª-nin: “NhiÖm vô cña “Chóng ta tõ bá di s¶n nµo?”, khi nãi ®Õn “di nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi Nga” ®−îc s¶n” t− t−ëng cña nh÷ng n¨m 60 thÕ kû XIX, xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬. Ng−êi ®· viÖn dÉn mét ®¹i biÓu cña chñ nghÜa 6 (18) th¸ng Ch¹p. Trong th− göi A. I. vµ M. T. £-li-da-rèp, Lª-nin tù do t− s¶n lµ «ng Xcan-®in, së dÜ lµm nh− thÕ yªu cÇu göi cho Ng−êi nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt lµ ®Ó tr¸nh kiÓm duyÖt. Nh−ng thùc ra th× Lª- trªn b¸o vÒ tuyÓn tËp “Nh÷ng bµi nghiªn cøu vµ nin coi N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki lµ ®¹i biÓu chñ b×nh luËn vÒ kinh tÕ”. yÕu cña “di s¶n” nãi trªn. 24 th¸ng Ch¹p – 2 V. I. Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a ®i Mi-nu- 30 th¸ng Giªng (11 Lª-nin ®· hoµn thµnh viÖc chØnh lý cuèn: “Sù th¸ng Giªng (5 – 14 xin-xc¬. Lª-nin tham gia mét cuéc häp cña th¸ng Hai). ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga”, ®Ó ®−a th¸ng Giªng) 1899. nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt bÞ ®µy, nh÷ng ng−êi in. Cuèn s¸ch nµy lµ kÕt qu¶ cña sù nghiªn cøu nµy tõ nhiÒu n¬i trong vïng Mi-nu-xin-xc¬ vµ sö dông mét sè l−îng lín nh÷ng t¸c phÈm ®Õn häp. v¨n häc vµ c¸c nguån tµi liÖu kh¸c nhau: c¸c Nöa cuèi n¨m. Lª-nin viÕt th− trao ®æi víi I-a. M. Li-a-khèp-xki s¸ch, c¸c tËp thèng kª, c¸c b¶n tæng kÕt vµ bµi vÒ viÖc quyªn gãp trong nh÷ng ng−êi d©n chñ b¸o b»ng tiÕng Nga vµ tiÕng n−íc ngoµi. – x· héi ®Ó dùng ®µi kû niÖm trªn mé N. E. Phª- ®«-xª-Ðp. Gi÷a 30 th¸ng Giªng Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch cña R. Gi«- Mïa ®«ng 1898 – Trong th− göi L. M¸c-tèp (I-u. ¤. Txª-®Ðc-bau- vµ 3 th¸ng Hai (11 vµ d¬-®Ðp: “TÇng líp cu-l¾c cho vay nÆng l·i, t¸c 1899. m¬), Lª-nin b¸o cho biÕt viÖc tê b¸o Pª-tÐc-bua 15 th¸ng Hai). dông cña nã vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi”. “T− t−ëng c«ng nh©n” kh«ng ®¶ ®éng g× ®Õn Th¸ng Giªng. Trong t¹p chÝ “B×nh luËn khoa häc”, sè 1 nhiÖm vô ®Êu tranh chÝnh trÞ, vµ viÖc nh÷ng héi cã ®¨ng bµi cña Lª-nin “Bµn qua vÊn ®Ò lý viªn “trÎ” cña “Héi liªn hiÖp nh÷ng ng−êi d©n chñ luËn vÒ thÞ tr−êng (Nh©n cuéc luËn chiÕn – x· héi Nga ë n−íc ngoµi” – “ph¸i kinh tÕ” – tÊn gi÷a «ng Tu-gan – Ba-ra-nèp-xki vµ «ng c«ng th−êng xuyªn vµo nhãm “Gi¶i phãng lao Bun-ga-cèp)”. ®éng”. Gi÷a 3 vµ 7 (15 vµ 19) Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch cña N¨m 1898 – 1899. Lª-nin trao ®æi th− tõ víi Ph. V. Len-gnÝch, - th¸ng Hai. P¸c-vu-x¬: “ThÞ tr−êng thÕ giíi vµ khñng mét ng−êi d©n chñ – x· héi ®ang bÞ ®µy, - vÒ c¸c vÊn ®Ò triÕt häc, vµ kiªn quyÕt chèng l¹i ho¶ng n«ng nghiÖp” (b¶n dÞch tõ tiÕng §øc). chñ nghÜa duy t©m chñ quan nh»m b¶o vÖ Gi÷a 15 vµ 18 th¸ng Trong th− göi cho V. V. Xt¸c-cèp, - mét nh÷ng quan ®iÓm triÕt häc cña C. M¸c vµ Ph. Hai (27 th¸ng Hai vµ ng−êi d©n chñ - x· héi ®ang bÞ ®µy, - Lª-nin ¡ng-ghen. 2 th¸ng Ba). b¸o lµ Ng−êi cã ý ®Þnh viÕt bµi phª b×nh Lª-nin gióp ®ì d©n lµng Su-sen-xc«i-ª vµ c¸c cuèn s¸ch cña R«-da Lóc-x¨m-bua (cã lÏ lµ vïng l©n cËn b»ng nh÷ng ý kiÕn cè vÊn vÒ cuèn: "C¶i c¸ch x· héi hay lµ c¸ch m¹ng?"). luËt ph¸p. Tr−íc 21 th¸ng Hai Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn: “C«ng nghiÖp vµ 1899 (5 th¸ng Ba) th−¬ng nghiÖp ë n−íc Nga. S¸ch tra cøu dïng 26 th¸ng Giªng (7 Trong th− göi cho A. N. P«-t¬-rª-xèp, cho c¸c th−¬ng nh©n vµ chñ c«ng x−ëng”. th¸ng Hai). Lª-nin nªu lªn r»ng trong bµi b¸o cña m×nh:
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 684 685 Th¸ng T−. 24 th¸ng Hai (8 th¸ng Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch cña §. G. M. vµ D. P. Cr¬-gi-gia-nèp-xki, V. V. Hèp-x¬n: “Sù tiÕn triÓn cña chñ nghÜa t− Ba). Xt¸c-cèp v.v. ®Õn gÆp Lª-nin. b¶n hiÖn ®¹i”. Th¸ng Hai - ®Çu Lª-nin viÕt bµi tãm t¾t cuèn s¸ch: K. 1 (13) th¸ng N¨m. Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a cïng víi c¸c th¸ng Ba. Kautsky. “Die Agrarfrage”. Stuttgart, c«ng nh©n bÞ ®µy O. A. En-gbÐc, I. L. Pr«- Dietz, 1899 (C. Cau-xky. “VÊn ®Ò ruéng min-xki vµ gia ®×nh Pr«-min-xki kû niÖm ®Êt”. Stót-ga, §Ýt-x¬, 1899). ngµy 1 th¸ng N¨m. Nöa ®Çu th¸ng Ba. Lª-nin viÕt bµi: “L¹i bµn vÒ vÊn ®Ò lý luËn 2 (14) th¸ng N¨m. T¹i lµng Su-sen-xc«i-ª, Lª-nin bÞ kh¸m nhµ vµ vÒ thùc hiÖn” nh»m chèng l¹i m−u toan bÞ chÊt vÊn v× c¶nh s¸t x¸c ®Þnh r»ng Ng−êi cã cña P. B. Xt¬-ru-vª muèn xÐt l¹i lý luËn trao ®æi th− tõ víi nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· thùc hiÖn cña M¸c. héi bÞ ®µy (®Æc biÖt víi I-a. M. Li-a-khèp-xki Tr−íc 21 th¸ng Ba (2 Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch: K. vÒ vÊn ®Ò dùng ®µi kû niÖm trªn mé cña N. E. th¸ng T−). Kautsky. “Die Agrarfrage”. Phª-®«-xª-Ðp). Gi÷a 24 vµ 31 th¸ng Ngµy xuÊt b¶n t¸c phÈm cña Lª-nin: “Sù Tr−íc 29 th¸ng N¨m Lª-nin viÕt bµi “Tr¶ lêi «ng P. Nª-gi¬-®a- Ba (5 vµ 12 th¸ng T−). ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga. (10 th¸ng S¸u). nèp”, nh»m chèng l¹i chñ nghÜa xÐt l¹i. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh thÞ tr−êng trong Mïa xu©n – mïa h¹. Lª-nin l¹i trao ®æi th− víi M. A. U-li-a- n−íc cña ®¹i c«ng nghiÖp”, ký tªn: Vla-®i- n«-va vÒ chuyÕn ®i cña bµ vµ A. I. U-li-a- mia I-lin. n«-va - £-li-da-r«-va ®Õn lµng Su-sen- Th¸ng Ba. S¸u ®o¹n ®Çu ch−¬ng III cña t¸c phÈm “Sù xc«i-ª. ChuyÕn ®i kh«ng thµnh v× M. A. ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t− b¶n ë Nga” ®−îc U-li-a-n«-va bÞ èm. ®¨ng trong t¹p chÝ “B−íc ®Çu”, sè 3, víi nhan 18 (30) th¸ng S¸u. Lª-nin ®−îc A. N. P«-t¬-rª-xèp cho biÕt ë ®Ò lµ “ChÕ ®é diªu dÞch bÞ chÕ ®é kinh tÕ t− Pª-tÐc-bua, trong hµng ngò nh÷ng ng−êi b¶n chñ nghÜa trong n«ng nghiÖp hiÖn ®¹i d©n chñ - x· héi, ®· cã nh÷ng bµi ph¸t biÓu Nga lo¹i trõ”. cã tÝnh chÊt xÐt l¹i. Tr−íc th¸ng T−. Cuèn s¸ch cña Lª-nin: “LuËt c«ng x−ëng míi”, Tr−íc 20 th¸ng S¸u (2 Vî chång A. A., §. V. Va-nª-Ðp vµ vî ®−îc xuÊt b¶n ë Gi¬-ne-v¬. th¸ng B¶y). chång P. N., O. B. Lª-pª-sin-xki ®Õn gÆp Gi÷a 4 (16) th¸ng T− Lª-nin viÕt hai bµi b¸o lÊy chung mét ®Çu Lª-nin. vµ 9 (21) th¸ng N¨m. ®Ò: “Chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng nghiÖp 20 th¸ng S¸u (2 th¸ng Trong th− göi cho §. I. U-li-a-nèp, Lª-nin (Bµn vÒ cuèn s¸ch cña Cau-xky vµ vÒ bµi B¶y). t¸n thµnh bµi ph¸t biÓu cña G. V. Plª-kha- b¸o cña «ng Bun-ga-cèp)”. nèp chèng BÐc-stanh. 27 th¸ng T− (9 th¸ng Trong th− göi A. N. P«-t¬-rª-xèp, Lª-nin hÕt 27 th¸ng S¸u (9 th¸ng Trong th− göi cho A. N. P«-t¬-rª-xèp, Lª- N¨m). søc chª nh÷ng bµi b¸o cña nhµ “m¸c-xÝt hîp B¶y). nin viÕt r»ng cÇn ph¶i thµnh lËp c¸c c¬ ph¸p” X. N. Bun-ga-cèp, ®¨ng d−íi h×nh thøc quan ng«n luËn m¸c-xÝt chÝnh thèng ë phª ph¸n cuèn s¸ch cña C. Cau-xky “VÊn ®Ò n−íc ngoµi (“s¸ch b¸o lo¹i 3”) ®Ó ®Êu ruéng ®Êt” (xem t¹p chÝ “B−íc ®Çu”, 1899, sè tranh chèng “ph¸i kinh tÕ” vµ chñ nghÜa 1 – 2; sè 3), nh»m xÐt l¹i chñ nghÜa M¸c. xÐt l¹i.
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 686 687 Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a ®Õn lµng Th¸ng B¶y. Th«ng qua ng−êi chÞ lµ A. I. U-li-a-n«-va - £- Tª-xin-xc«i-ª th¨m anh c«ng nh©n A. X. li-da-r«-va, Lª-nin nhËn ®−îc b¶n tuyªn Sa-p«-va-lèp, mét ng−êi d©n chñ - x· ng«n cña “ph¸i kinh tÕ” (“Credo”) trong mét héi bÞ ®µy; trong buæi nãi chuyÖn víi bøc th− viÕt b»ng mùc ho¸ chÊt. Ph. V. Len-gnÝch vÒ c¸c vÊn ®Ò triÕt häc, Lª-nin tá ra kiªn quyÕt chèng l¹i 1 (13) th¸ng T¸m. Vî chång M. A. vµ O. A. Xin-vin ®Õn gÆp ph¸i Can-t¬ míi. Lª-nin. 1 (13) th¸ng ChÝn. Trong th − g öi cho M. A. U-li-a-n«-va, Gi÷a 7 vµ 22 th¸ng T¹i lµng Ðc-ma-cèp-xc«i-ª, Lª-nin tæ chøc mét Lª-nin kÞch liÖt phª ph¸n cuèn s¸ch T¸m (19 th¸ng T¸m vµ cuéc häp cña nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt vïng Mi- cña E. BÐc-stanh: “ Nh÷ng tiÒn ®Ò cña 3 th¸ng ChÝn). nu-xin-xc¬ bÞ ®µy vÒ téi chÝnh trÞ ®Ó th¶o luËn chñ nghÜa x· héi vµ nh÷ng nhiÖm vô cña ®¶ng d©n chñ - x · héi ” , Ng −êi yªu b¶n tuyªn ng«n cña “ph¸i kinh tÕ”. Phiªn häp cÇu M. I. U-li-a-n«-va göi cho m×nh c¸c s¬ bé ®Ó th¶o luËn b¶n “Credo”, ®−îc tiÕn hµnh sè b¸o “ S ächsische Ar-beiter-Zeitung ” ë nhµ cña vî chång P. N. vµ O. B. Lª-pª-sin-xki. ( “B¸o c«ng nh©n D¾c-dªn ” ), trong ®ã Trong phiªn häp bÕ m¹c, tæ chøc t¹i nhµ A. A. cã ®¨ng bµi cña G. V. Plª-kha-nèp: Va-nª-Ðp, 17 ng−êi m¸c-xÝt bÞ ®µy vÒ téi chÝnh “ T¹i sao chóng ta c¶m ¬n «ng Êy? Bøc th− ngá göi C¸c-l¬ Cau-xky ” , nh»m trÞ ®· th«ng qua “Lêi ph¶n kh¸ng cña nh÷ng chèng l¹i E. BÐc-stanh vµ chèng l¹i ng−êi d©n chñ - x· héi Nga”, do Lª-nin viÕt. th¸i ®é tho¶ hiÖp cña Cau-xky ®èi víi 22 th¸ng T¸m (3 th¸ng Trong th− göi cho M. I. U-li-a-n«-va, Lª-nin yªu BÐc-stanh. ChÝn). cÇu göi cho Ng−êi nh÷ng sè b¸o cã ®¨ng c¸c 9 - 15 (21 - 27) th¸ng TËp I cuèn s¸ch cña X. vµ B. Ve-b¬: “Lý ChÝn. luËn vµ thùc tiÔn cña chñ nghÜa c«ng liªn bµi t−êng thuËt vÒ ®¹i héi Han-n«-v¬ cña ®¶ng Anh”, do Lª-nin dÞch, ®−îc xuÊt b¶n. d©n chñ - x· héi §øc, trong ch−¬ng tr×nh nghÞ 10 (22) th¸ng ChÝn. T¹i lµng Ðc-ma-cèp-xc«i-ª, Lª-nin dù sù cña ®¹i héi cã bµn ®Õn vÊn ®Ò: “Nh÷ng cuéc ®¸m tang vµ ®äc diÔn v¨n tr −íc mé tÊn c«ng vµo c¸c quan ®iÓm c¬ b¶n vµ s¸ch cña A. A. Va-nª-Ðp, mét héi viªn cña l−îc cña ®¶ng”, nh©n nh÷ng bµi ph¸t biÓu xÐt “ Héi liªn hiÖp ®Êu tranh ®Ó gi¶i phãng l¹i cña E. BÐc-stanh. giai cÊp c«ng nh©n” Pª-tÐc-bua ®· hy sinh trong khi bÞ ®µy. Sau 22 th¸ng T¸m (3 Lª-nin göi cho L. M¸c-tèp (I-u. ¤. Txª-®Ðc- §Çu th¸ng ChÝn - 19 Lª-nin cïng víi N. C. Cróp-xcai-a ®äc th¸ng ChÝn). bau-m¬) b¶n sao c−¬ng lÜnh “Credo” cña (31) th¸ng Giªng 1900. b¶n dÞch ra tiÕng Nga tËp II cuèn s¸ch “ph¸i kinh tÕ” vµ “Lêi ph¶n kh¸ng” ®· ®−îc cña X. vµ B. Ve-b¬: “Lý luËn vµ thùc tiÔn th«ng qua t¹i cuéc häp cña nh÷ng ng−êi cña chñ nghÜa c«ng liªn Anh”, göi tõ Pª- d©n chñ - x· héi ë vïng Mi-nu-xin-xc¬ tÐc-bua ®Õn, hiÖu ®Ýnh b¶n dÞch (b¶n th¶o phÇn lín ®−îc dÞch l¹i), viÕt mét ®ang bÞ ®µy. lo¹t chó thÝch cuèi trang. Mïa h¹. Lª-nin tÝch cùc nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò 13 (25) th¸ng M−êi. T¹i Gi¬-ne-v¬, G. V. Plª-kha-nèp ®· triÕt häc: ®äc l¹i c¸c t¸c phÈm cña Plª- nhËn ®−îc “Lêi ph¶n kh¸ng cña nh÷ng kha-nèp, nghiªn cøu c¸c nhµ duy vËt ng−êi d©n chñ - x· héi Nga”, do V. I. Lª- Ph¸p, còng nh− c¸c nhµ triÕt häc duy t©m nin viÕt, vµ ®· ®−a s¾p ch÷ cho sè 4 – 5 cña tê “Sù nghiÖp c«ng nh©n”. vµ ph¸i Can-t¬ míi. 45*
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 688 689 Tr−íc 17 (29) th¸ng Cuèi n¨m. V. C. Cuèc-na-tèp-xki ®Õn Su-sen-xc«i-ª Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch: K. M−êi. gÆp Lª-nin. Kautsky. “Bernstein und sozialdemokratische Programm. Eine 17 (29) th¸ng M−êi. Trong th− göi cho M. A. U-li-a-n«-va, Lª- Antikritik” (C. Cau-xky. “BÐc-stanh vµ nin b¸o cho biÕt r»ng Ng−êi ®· nhËn ®−îc c−¬ng lÜnh d©n chñ - x· héi. Chèng l¹i mét tê t¹p chÝ Ph¸p míi: “Le Mouvement sù phª ph¸n”). Ng−êi cïng víi N. C. Cróp- Socialiste” (“Phong trµo x· héi chñ nghÜa”), xcai-a dÞch cuèn s¸ch nµy ra tiÕng Nga. do Gi. L«ng-ghª biªn tËp. 27 th¸ng M−êi (8 Lª-nin viÕt ®¬n yªu cÇu tØnh tr−ëng tØnh Lª-nin viÕt c¸c bµi: “Dù th¶o c−¬ng lÜnh th¸ng M−êi mét). £-ni-x©y-xc¬ cÊp ph¸t kÞp thêi kho¶n trî cña ®¶ng ta”, “Mét khuynh h−íng thôt lïi cÊp mµ theo ph¸p luËt, Lª-nin còng ®−îc trong phong trµo d©n chñ - x· héi Nga”, h−ëng nh− nh÷ng ng−êi bÞ ®µy v× téi “Bµn vÒ c¸c toµ ¸n c«ng nghiÖp”, “Bµn vÒ chÝnh trÞ. b·i c«ng”. 31 th¸ng M−êi (12 Lª-nin viÕt th− yªu cÇu b¸c sÜ X. M. ¸c- Lª-nin viÕt bµi phª b×nh cuèn s¸ch cña X. th¸ng M−êi mét). ca-nèp ®Õn th¨m ®ång chÝ bÞ ®µy O. A. N. Pr«-c«-p«-vÝch: “Phong trµo c«ng nh©n En-gbÐc ®ang èm. ë ph−¬ng T©y. Thö nghiªn cøu mét c¸ch Kh«ng sím h¬n Lª-nin chÊp nhËn ®Ò nghÞ cña Ban chÊp cã phª ph¸n”. th¸ng M−êi. hµnh trung −¬ng ph¸i Bun, tr−íc hÕt lµ N¨m 1899. Lª-nin v¹ch ra mét c¸ch tØ mØ kÕ ho¹ch viÖc biªn tËp tê “B¸o c«ng nh©n” – tê xuÊt b¶n ë n−íc ngoµi tê b¸o m¸c-xÝt toµn b¸o ®−îc §¹i héi I cña §¶ng c«ng nh©n Nga bÊt hîp ph¸p, Ng−êi b¸o cho L. M¸c- d©n chñ - x· héi Nga c«ng nhËn lµ c¬ tèp (I-u. ¤. Txª-®Ðc-bau-m¬) vµ A. N. P«- quan ng«n luËn chÝnh thøc cña ®¶ng - t¬-rª-xèp biÕt kÕ ho¹ch ®ã. sau ®ã lµ viÖc céng t¸c víi b¸o Êy. Lª- Cuèi 1899 hay ®Çu Lª-nin viÕt bµi “Bµn vÒ mét b¶n nin viÕt ba bµi cho “B¸o c«ng nh©n”: 1900. “Profession de foi”". “C−¬ng lÜnh cña chóng ta”, “NhiÖm vô tr−íc m¾t cña chóng ta”, “Mét vÊn ®Ò 1900 cÊp b¸ch” vµ “Th− göi ban biªn tËp” nãi Th¸ng Giªng Lª-nin viÕt bµi “Mét sù phª ph¸n kh«ng – vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn céng t¸c trong tê th¸ng Ba. cã tÝnh chÊt phª ph¸n (Nh©n bµi b¸o cña b¸o vµ c¸c ®Ò tµi cña c¸c bµi b¸o. «ng P. Xc¬-voãc-txèp “Sù sïng b¸i hµng Th¸ng Ch¹p (theo T¹i Gi¬-ne-v¬, “Lêi ph¶n kh¸ng cña ho¸”, ®¨ng trªn tê “B×nh luËn khoa häc”, lÞch míi). nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga”, do sè 12, 1899)”. Lª-nin viÕt, ®−îc in thµnh mét b¶n riªng 29 th¸ng Giªng (10 Lª-nin hÕt h¹n ®i ®µy. cña sè 4 – 5 b¸o “Sù nghiÖp c«ng nh©n”. th¸ng Hai). Ban biªn tËp b¸o "Sù nghiÖp c«ng nh©n" Lª-nin vµ N. C. Cróp-xcai-a rêi lµng Su- ®· cho ®¨ng “Lêi ph¶n kh¸ng” mµ kh«ng sen-xc«i-ª vÒ phÇn n−íc Nga thuéc ch©u ®−îc sù ®ång ý cña G. V. Plª-kha-nèp, vµ ¢u. V× cã lÖnh cÊm kh«ng cho c− tró ë c¸c hä ®· viÕt lêi b¹t cho tµi liÖu Êy, trong ®ã thñ ®«, c¸c thµnh phè cã tr−êng ®¹i häc tuyªn bè r»ng quan ®iÓm cña “ph¸i kinh tæng hîp vµ c¸c khu tËp trung ®«ng c«ng tÕ” lµ khuynh h−íng lÖch l¹c cña mét sè nh©n, nªn Lª-nin ®Õn ë P¬-xcèp – mét c¸ nh©n vµ ®iÒu ®ã kh«ng nguy hiÓm g× thµnh phè tiÖn lîi nhÊt cho viÖc liªn l¹c ®èi víi ®¶ng d©n chñ – x· héi c¶. víi Pª-tÐc-bua.
Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin Th©n thÕ vµ sù nghiÖp cña V. I. Lª-nin 690 691 Ng−êi tiÕn hµnh bµn b¹c vµ trao ®æi th− Nöa ®Çu th¸ng ë Xi-bi-ri vÒ, Lª-nin dõng l¹i ë U-pha, lµ tõ vÒ viÖc hä trî gióp tê “Tia löa” s¾p Hai. n¬i N. C. Cróp-xcai-a ph¶i c− tró cho ®Õn xuÊt b¶n. ngµy hÕt h¹n ®i ®µy. Lª-nin tiÕp xóc víi Mïa xu©n. Lª-nin nhËn viÖc ë Së thèng kª tØnh; th¨m nh÷ng ng−êi d©n chñ – x· héi (A. §. Txi- th− viÖn thµnh phè vµ t¹i ®ã, Ng−êi tiÕp xóc u-ru-pa, A. I. Xvi-®Ðc-xki v.v.) ®ang bÞ ®µy víi c¸c nhµ d©n chñ – x· héi ®Þa ph−¬ng. ë U-pha. Lª-nin tham dù c¸c cuéc héi nghÞ cña c¸c Gi÷a th¸ng Hai. Lª-nin bÝ mËt vÒ M¸t-xc¬-va vµ tró l¹i ë phÇn tö trÝ thøc ®Þa ph−¬ng thuéc ph¸i nhµ bµ con cña m×nh. c¸ch m¹ng vµ ®èi lËp, Ng−êi ph¸t biÓu ý 17 th¸ng Hai (1 Lª-nin gÆp kü s− G. B. Cra-xin – mét kiÕn phª ph¸n chñ nghÜa xÐt l¹i. th¸ng Ba). ng−êi d©n chñ – x· héi. Lª-nin tho¶ thuËn víi c¸c nhµ d©n chñ - x· héi (A. M. Xt«-pa-ni, X. I. R¸t-tsen-c«, N. 19 th¸ng Hai (3 Th«ng qua I. Kh. La-lai-an-tx¬ - ®¹i biÓu N. L«-khèp v.v.) vÒ viÖc tæ chøc nhãm trî th¸ng Ba). cña Ban chÊp hµnh £-ca-tª-ri-n«-xl¸p - Lª- gióp cho b¸o “Tia löa”. nin biÕt ®−îc c«ng viÖc chuÈn bÞ triÖu tËp Ban biªn tËp tê “T− t−ëng c«ng nh©n” cña §¹i héi II cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ – “ph¸i kinh tÕ” ®Ò nghÞ Lª-nin céng t¸c víi x· héi Nga, Ng−êi ®−îc mêi tham dù ®¹i m×nh. Lª-nin kiªn quyÕt tõ chèi v× Ng−êi héi vµ biªn tËp tê “B¸o c«ng nh©n”. kh«ng nhÊt trÝ, vÒ mÆt nguyªn t¾c, víi xu Tr−íc 26 th¸ng Hai Lª-nin cïng víi I. Kh. La-lai-an-tx¬ ®Õn Nhµ h−íng cña tê b¸o ®ã. (10 th¸ng Ba). h¸t nghÖ thuËt vµ xem vë kÞch cña G. Hau- Lª-nin thay mÆt nhãm “Tia löa” viÕt b¸o p¬-tman: “Ng−êi ®¸nh xe ngùa Hen-sen”. c¸o göi §¹i héi II dù ®Þnh tiÕn hµnh cña Lª-nin bÝ mËt l−u l¹i Pª-tÐc-bua, Ng−êi §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga vµ gÆp V. I. Da-xu-lÝch míi ®Õn n−íc Nga vµ nhËn giÊy uû nhiÖm cña nhãm “Gi¶i phãng lao ®éng” ®Ó ®i dù ®¹i héi. th¶o luËn víi bµ vÒ vÊn ®Ò nhãm “Gi¶i phãng lao ®éng” tham gia vµo viÖc xuÊt Cuèi th¸ng Ba – Lª-nin viÕt b¶n dù th¶o tuyªn bè cña ban tr−íc 4 (17) th¸ng biªn tËp vÒ c−¬ng lÜnh vµ nh÷ng nhiÖm b¶n ë n−íc ngoµi mét tê b¸o m¸c-xÝt toµn T−. vô cña tê b¸o chÝnh trÞ chung cho toµn Nga vµ mét t¹p chÝ chÝnh trÞ – khoa häc. Nga (“Tia löa”) vµ cña t¹p chÝ chÝnh trÞ – 26 th¸ng Hai (10 Lª-nin ®Õn P¬-xcèp, n¬i mµ bän c¶nh s¸t khoa häc (“B×nh minh”). th¸ng Ba). bÝ mËt qu¶n thóc Ng−êi. Lª-nin chñ tr× cuéc héi nghÞ (“Héi nghÞ P¬- 10 (23) th¸ng Ba. Lª-nin viÕt ®¬n yªu cÇu côc tr−ëng Côc xcèp”) gi÷a c¸c nhµ m¸c-xÝt c¸ch m¹ng vµ c¶nh s¸t gi¶i quyÕt cho N. C. Cróp-xcai-a, “c¸c nhµ m¸c-xÝt hîp ph¸p” (P. B. Xt¬-ru- trong thêi gian bÞ qu¶n thóc, ®−îc sèng ë vª, M. I. Tu-gan – Ba-ra-nèp-xki) bµn vÒ P¬-xcèp chø kh«ng ph¶i sèng ë tØnh U-pha. viÖc hä trî gióp cho viÖc xuÊt b¶n tê “Tia löa” vµ “B×nh minh”. “Dù th¶o b¶n tuyªn Lêi yªu cÇu ®ã kh«ng ®−îc chÊp nhËn. bè cña ban biªn tËp b¸o “Tia löa” vµ t¹p Mïa xu©n - mïa Lª-nin b¾t liªn l¹c víi c¸c nhãm d©n chñ - chÝ “B×nh minh” do Lª-nin v¹ch ra, ®· h¹. x· héi vµ c¸c nhµ d©n chñ - x· héi ë c¸c ®−îc th¶o luËn t¹i héi nghÞ. thµnh phè kh¸c nhau trong n−íc Nga,

nguon tai.lieu . vn

Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học