1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 15 phần 8

[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 15 phần 8

Tham khảo tài liệu '[triết học] triết học lenin - học thuyết marx tập 15 phần 8', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả Chó thÝch Chó thÝch 498 499 ®Çu, ë M¸t-xc¬-va ®· cã h¬n 15 v¹n ng−êi b·i c«ng. NhiÒu cuéc mÝt- vµ biÓu t×nh cña quÇn chóng, nh÷ng cuéc mÝt-tinh vµ biÓu t×nh nµy tinh ®· ®−îc tæ chøc trong c¸c nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng, nhiÒu cuéc th−êng biÕn thµnh nh÷ng cuéc xung ®ét vò trang víi c¶nh s¸t vµ biÓu t×nh diÔn ra trªn ®−

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 38

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:53 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Mar... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Chó thÝch Chó thÝch 498 499 ®Çu, ë M¸t-xc¬-va ®· cã h¬n 15 v¹n ng−êi b·i c«ng. NhiÒu cuéc mÝt- vµ biÓu t×nh cña quÇn chóng, nh÷ng cuéc mÝt-tinh vµ biÓu t×nh nµy tinh ®· ®−îc tæ chøc trong c¸c nhµ m¸y vµ c«ng x−ëng, nhiÒu cuéc th−êng biÕn thµnh nh÷ng cuéc xung ®ét vò trang víi c¶nh s¸t vµ biÓu t×nh diÔn ra trªn ®−êng phè. Nh÷ng cuéc xung ®ét víi bän C«- qu©n ®éi. Trong qu¸ tr×nh diÔn ra cuéc b·i c«ng th¸ng M−êi toµn d¾c vµ c¶nh s¸t b¾t ®Çu. C¸c nhµ cÇm quyÒn véi v· huy ®éng lùc Nga, c¸c x«-viÕt ®¹i biÓu c«ng nh©n ®· xuÊt hiÖn ë nhiÒu thµnh phè l−îng vµ chuyÓn sang tÊn c«ng. §Ó chèng l¹i hµnh ®éng cña c¸c nhµ trong n−íc. Sinh ra trong qu¸ tr×nh s¸ng t¹o c¸ch m¹ng cña giai cÊp cÇm quyÒn, giai cÊp v« s¶n ®· dùng nh÷ng lòy ch−íng ng¹i. Ngµy c«ng nh©n, lóc ®Çu c¸c x«-viÕt ®−îc thµnh lËp cèt ®Ó l·nh ®¹o nh÷ng 10 (23) th¸ng Ch¹p, cuéc b·i c«ng biÕn thµnh khëi nghÜa vò trang. cuéc b·i c«ng kinh tÕ vµ chÝnh trÞ; trong qu¸ tr×nh ®Êu tranh, c¸c x«- Khu Prª-xnha, Da-m«-xc¬-v«-rª-tsi-ª, khu R«-g«-gi¬-xc¬ - Xi-m«- viÕt ®· biÕn thµnh c¸c c¬ quan chuÈn bÞ khëi nghÜa vµ lµ mÇm mèng nèp-xki vµ khu ®−êng s¾t Ca-dan trë thµnh nh÷ng trung t©m khëi cña chÝnh quyÒn míi. ViÖc thµnh lËp c¸c x«-viÕt lµ mét thµnh qu¶ nghÜa. Cuéc chiÕn ®Êu kÐo dµi chÝn ngµy. Prª-xnha trë thµnh ph¸o lÞch sö cùc kú vÜ ®¹i cña giai cÊp c«ng nh©n. ®µi chÝnh, thµnh trung t©m cña cuéc khëi nghÜa, c¸c ®éi chiÕn ®Êu Ho¶ng sî tr−íc quy m« cña phong trµo c¸ch m¹ng, ngµy 17 (30) xuÊt s¾c cña c«ng nh©n M¸t-xc¬-va ®· ®−îc tËp trung ë ®©y. C«ng th¸ng M−êi, chÝnh phñ Nga hoµng ®· c«ng bè ®¹o dô høa b¶o ®¶m nh©n M¸t-xc¬-va ®· chiÕn ®Êu quªn m×nh, nh−ng nh÷ng ng−êi khëi “quyÒn tù do c«ng d©n” vµ triÖu tËp §u-ma “lËp ph¸p”. Nh÷ng ng−êi nghÜa ch−a ®ñ kinh nghiÖm ®Êu tranh vò trang, kh«ng cã ®ñ vò khÝ b«n-sª-vÝch kiªn quyÕt v¹ch trÇn tÝnh chÊt gi¶ dèi cña ®¹o dô cña Nga cÇn thiÕt, vµ thiÕu liªn hÖ víi qu©n ®éi. §Çu th¸ng Ch¹p, ®¬n vÞ ®ån hoµng vµ kªu gäi c«ng nh©n tiÕp tôc ®Êu tranh. Còng trong thêi gian tró M¸t-xc¬-va ®· bÞ dao ®éng nh−ng chÝnh phñ Nga hoµng ®· l«i ®ã, nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch vµ nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch kÐo ®−îc hä vÒ phÝa m×nh. TuyÕn ®−êng s¾t nèi Pª-tÐc-bua víi M¸t- m¹ng ®ãn nhËn ®¹o dô mét c¸ch tháa m·n vµ ®· ®ßi chÊm døt cuéc xc¬-va vÉn ë trong tay chÝnh phñ. X«-viÕt Pª-tÐc-bua do bän men-sª- b·i c«ng. §−îc sù ñng hé cña giai cÊp t− s¶n, sau khi c«ng bè ®¹o dô vÝch l·nh ®¹o ®· chèng l¹i cuéc khëi nghÜa. Cuéc khëi nghÜa M¸t- vµ lîi dông sù ph¶n béi cña bän men-sª-vÝch vµ bän x· héi chñ nghÜa - xc¬-va kh«ng biÕn thµnh tæng khëi nghÜa toµn Nga ®−îc. Ban l·nh c¸ch m¹ng, chÝnh phñ Nga hoµng ®· tiÕn hµnh cuéc ph¶n c«ng quyÕt ®¹o cuéc khëi nghÜa, nh×n chung, kh«ng theo kÞp phong trµo lín liÖt chèng l¹i c¸ch m¹ng. Lµn sãng khñng bè vµ khiªu khÝch lan ra m¹nh tù ph¸t cña quÇn chóng. Ngay tõ ®Çu cuéc khëi nghÜa, nh÷ng c¸n bé l·nh ®¹o cña Ban chÊp hµnh ®¶ng bé M¸t-xc¬-va cña nh÷ng kh¾p n−íc. Trong hoµn c¶nh bÞ tÊt c¶ c¸c lùc l−îng ph¶n c¸ch m¹ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· bÞ b¾t. Cuéc khëi nghÜa toµn M¸t-xc¬-va ®· biÕn ph¶n c«ng, phong trµo b·i c«ng dÇn dÇn l¾ng xuèng. L−u ý ®Õn t×nh thµnh cuéc khëi nghÜa cña c¸c khu riªng biÖt. Trong qu¸ tr×nh ®Êu h×nh ®ã, Héi nghÞ ®¹i biÓu ®¶ng toµn thµnh phè M¸t-xc¬-va cña §¶ng tranh, ng−êi ta ®· ¸p dông chiÕn thuËt phßng ngù, chø kh«ng ph¶i c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ngµy 22 th¸ng M−êi (4 th¸ng M−êi chiÕn thuËt tiÕn c«ng. Bän men-sª-vÝch vµ bän x· héi chñ nghÜa - c¸ch mét) ®· th«ng qua nghÞ quyÕt chÊm døt cuéc tæng b·i c«ng vµ b¾t tay m¹ng ®· ph¸ ho¹i viÖc triÓn khai c¸c ho¹t ®éng chiÕn ®Êu vµ ®ßi chÊm vµo chuÈn bÞ mét cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ míi, ®Ó khi cã thêi c¬ døt cuéc ®Êu tranh vò trang. LËp tr−êng ®Çu hµng cña nh÷ng ng−êi thuËn lîi h¬n, biÕn tæng b·i c«ng chÝnh trÞ thµnh khëi nghÜa vò trang. men-sª-vÝch vµ cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng ®· gãp Cuéc b·i c«ng th¸ng M−êi toµn Nga ®· tá râ søc m¹nh vµ ý thøc phÇn lµm cho cuéc khëi nghÜa bÞ thÊt b¹i. ChÝnh phñ Nga hoµng ®iÒu chÝnh trÞ ngµy cµng cao cña giai cÊp c«ng nh©n, nã thóc ®Èy sù më qu©n tõ Pª-tÐc-bua, Tve vµ miÒn T©y vÒ M¸t-xc¬-va. Ngµy 17 (30) réng ®Êu tranh c¸ch m¹ng ë n«ng th«n, trong qu©n ®éi vµ h¶i qu©n, th¸ng Ch¹p, chóng b¾t ®Çu trËn c«ng ph¸ Prª-xnha, Prª-xnha thÊm ®−a giai cÊp v« s¶n b−íc vµo cuéc khëi nghÜa vò trang. ― 29. m¸u c«ng nh©n. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé M¸t-xc¬-va vµ X«-viÕt M¸t- 35 §©y cã ý nãi ®Õn cuéc khëi nghÜa vò trang ë M¸t-xc¬-va th¸ng Ch¹p xc¬-va quyÕt ®Þnh ®×nh chØ cuéc kh¸ng cù vò trang tõ ngµy 19 th¸ng 1905. ThÓ hiÖn ý chÝ cña c«ng nh©n, ngµy 5 (18) th¸ng Ch¹p 1905, Héi Ch¹p 1905 (1 th¸ng Giªng 1906) nh»m b¶o tån lùc l−îng c¸ch m¹ng nghÞ ®¹i biÓu ®¶ng toµn thµnh phè M¸t-xc¬-va cña nh÷ng ng−êi vµ chuÈn bÞ cho cuéc ®Êu tranh sau nµy. Theo b−íc M¸t-xc¬-va, b«n-sª-vÝch ®· quyÕt ®Þnh tuyªn bè tæng b·i c«ng vµ b¾t ®Çu ®Êu th¸ng Ch¹p 1905 vµ th¸ng Giªng 1906, c¸c cuéc khëi nghÜa næ ra ë nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nh−: Ni-gi¬-ni Nèp-g«-rèt, R«-xtèp trªn s«ng tranh vò trang. Theo lêi kªu gäi cña X«-viÕt M¸t-xc¬-va ngµy 7 (20) §«n, N«-v«-rèt-xi-xc¬, §«n-b¸t, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, PÐc-m¬ (M«- th¸ng Ch¹p, cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ b¾t ®Çu. Ngay hai ngµy
  2. Chó thÝch Chó thÝch 500 501 t«-vi-li-kha), U-pha, Cra-xn«i-¸c-xc¬, Tsi-ta. Nh÷ng cuéc næi dËy vò mét phÇn tö men-sª-vÝch, thñ lÜnh cña ®¶ng ®oµn d©n chñ-x· héi trang lín ®· næ ra ë Da-c¸p-ca-d¬, Ba-lan, Pri-ban-tÝch, PhÇn-lan. trong §u-ma, ®· ®äc b¶n tuyªn bè do ph¸i ®a sè men-sª-vÝch trong Nh−ng tÊt c¶ c¸c cuéc khëi nghÜa rêi r¹c Êy ®Òu bÞ chÝnh phñ Nga ®¶ng ®oµn th«ng qua. B¶n tuyªn bè nµy ®· ®−îc viÕt víi nh÷ng lêi hoµng ®µn ¸p tµn khèc. Cuéc khëi nghÜa vò trang th¸ng Ch¹p lµ lÏ nöa tù do chñ nghÜa, lµ b−íc thôt lïi so víi ngay c¶ b¶n tuyªn bè ®Ønh cao cña cuéc c¸ch m¹ng. cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc I. Trong b¶n tuyªn bè, kh«ng hÒ ®¶ ®éng g× tíi môc tiªu x· héi chñ nghÜa cña giai Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch vµ men-sª-vÝch ®· bÊt ®ång víi nhau vÒ cÊp v« s¶n, kh«ng hÒ nªu yªu s¸ch ®ßi triÖu tËp Quèc héi lËp hiÕn; c¬ b¶n trong viÖc ®¸nh gi¸ cuéc khëi nghÜa. Nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch yªu s¸ch ®ßi tÞch thu tÊt c¶ ruéng ®Êt cña ®Þa chñ ®· ®−îc thay b»ng ®· lªn ¸n cuéc chiÕn ®Êu anh dòng cña giai cÊp v« s¶n Nga ®· næi dËy c«ng thøc mµ ngay c¶ bän chñ n« còng cã thÓ chÊp nhËn ®−îc lµ khëi nghÜa vò trang. Plª-kha-nèp ®· tuyªn bè “®¸ng lÏ kh«ng nªn cÇm "gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ruéng ®Êt". ― 31. vò khÝ”. Tr¸i l¹i, nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· nãi, ph¶i cÇm vò khÝ mét c¸ch kiªn quyÕt h¬n, ph¶i gi¶i thÝch cho quÇn chóng thÊy r»ng th¾ng lîi 37 "§êi sèng Nga" lµ tê b¸o hîp ph¸p ra hµng ngµy, cã xu h−íng d©n cña c¸ch m¹ng chØ cã thÓ giµnh ®−îc b»ng cuéc ®Êu tranh vò trang. chñ - lËp hiÕn c¸nh t¶; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy I (14) th¸ng §¸nh gi¸ cao ý nghÜa cña cuéc khëi nghÜa th¸ng Ch¹p, Lª-nin viÕt: nh©n Giªng 1907. Tõ ngµy 14 (27) th¸ng Hai, tõ sè 38, b¸o ®· chuyÓn vµo d©n “®· qua trËn thö löa ®Çu tiªn. Hä ®· ®−îc t«i luyÖn trong cuéc khëi tay bän men-sª-vÝch; céng t¸c víi b¸o cã: P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. I. §an, nghÜa. Hä ®· ®µo t¹o ®éi ngò nh÷ng chiÕn sÜ ®· chiÕn th¾ng trong n¨m V. I. Da-xu-lÝch, L. M¸c-tèp, G. V. Plª-kha-nèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. 1917" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 42, tr. Ngµy 2 (15) th¸ng Ba, tê b¸o ®· bÞ ®ãng cöa. ― 35. 247). VÒ cuéc khëi nghÜa vò trang th¸ng Ch¹p, xem bµi b¸o cña Lª-nin 38 "Nh÷ng bµi häc cña cuéc khëi nghÜa M¸t-xc¬-va" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, §¶ng d©n chñ - d©n téc lµ ®¶ng d©n téc chñ nghÜa ph¶n ®éng chñ yÕu Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 13, tr. 463 - 473), — 29. cña bän ®Þa chñ vµ t− s¶n Ba-lan, g¾n chÆt víi nhµ thê thiªn chóa gi¸o; ®−îc thµnh lËp n¨m 1897, R. §mèp-xki, D. Ba-li-ts¬-ki, V. Gr¸p-xki vµ 36 V¨n kiÖn “VÒ b¶n tuyªn bè cña Xt«-l−-pin" lµ b¶n dù th¶o lêi hiÖu nh÷ng phÇn tö kh¸c lµ thñ lÜnh cña ®¶ng nµy. §¶ng d©n chñ - d©n téc triÖu cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc II tr¶ lêi ®· ®−a ra nh÷ng khÈu hiÖu "hßa hîp giai cÊp" vµ "nh÷ng lîi Ých d©n b¶n tuyªn bè cña chÝnh phñ, do P. A. Xt«-l−-pin, chñ tÞch Héi ®ång téc", ra søc lµm cho quÇn chóng nh©n d©n ph¶i chÞu ¶nh h−ëng cña bé tr−ëng ®äc t¹i phiªn häp lÇn thø 5 cña §u-ma nhµ n−íc II ngµy 6 m×nh vµ l«i kÐo hä ®i theo chÝnh s¸ch ph¶n ®éng cña m×nh. Tuyªn (19) th¸ng Ba 1907. truyÒn chñ nghÜa d©n téc cùc kú hiÕu chiÕn vµ chñ nghÜa s«-vanh, coi §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong phiªn häp thø 10 cña m×nh, ®· ®ã lµ biÖn ph¸p ®Êu tranh chèng l¹i phong trµo x· héi chñ nghÜa vµ th«ng qua quyÕt ®Þnh vÒ viÖc tr¶ lêi b¶n tuyªn bè cña chÝnh phñ. phong trµo d©n chñ chung cña nh©n d©n Ba-lan, §¶ng d©n chñ - d©n Trªn b¸o b«n-sª-vÝch “Tia s¸ng míi”, sè 7, ra ngµy 27 th¸ng Hai 1907, téc m−u toan lµm cho phong trµo ®ã cña nh©n d©n Ba-lan bÞ c« lËp ®· ®¨ng th«ng b¸o vÒ vÊn ®Ò nµy nh− sau: “Phiªn häp ngµy 26 th¸ng víi phong trµo c¸ch m¹ng Nga. Trong thêi kú c¸ch m¹ng 1905 - Hai ®· th¶o luËn vÊn ®Ò hµnh ®éng cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi 1907, t×m c¸ch ®Ó c©u kÕt víi chÕ ®é Nga hoµng trªn c¬ së quyÒn tù do cã b¶n tuyªn bè cña Xt«-l−-pin. Nay quyÕt ®Þnh, sau b¶n tuyªn trÞ cña V−¬ng quèc Ba-lan, §¶ng d©n chñ - d©n téc ®· c«ng khai bè cña Xt«-l−-pin ph¶i cã mét hµnh ®éng ®éc lËp mµ kh«ng Ên ®Þnh ñng hé chÕ ®é Nga hoµng vµ ®Êu tranh chèng l¹i c¸ch m¹ng, "®¶ng tr−íc h×nh thøc cña nã. Trong tr−êng hîp ®Ò nghÞ cña ®¶ng ®oµn nµy ®· dïng mäi thñ ®o¹n, thËm chÝ c¶ thñ ®o¹n tè c¸o, gi·n thî kh«ng ®−îc chÊp nhËn th× ñng hé nh÷ng lêi ®Ò nghÞ d©n chñ chung vµ ¸m s¸t" (xem tËp nµy, tr. 45). §¹i héi V (§¹i héi Lu©n-®«n) cña chung cña c¸c ®¶ng c¸ch m¹ng vµ ®¶ng ph¸i ®èi lËp”. §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, trong mét nghÞ quyÕt riªng Dù th¶o lêi hiÖu triÖu, do Lª-nin viÕt, ®· ® − îc th¶o luËn s¬ "VÒ §¶ng d©n chñ - d©n téc", ®· nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt ph¶i bé t¹i phiªn häp cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma " v¹ch trÇn mét c¸ch liªn tôc vµ kh«ng th − ¬ng tiÕc bé mÆt ph¶n ngµy 28 th¸ng Hai (13 th¸ng Ba) 1907. Nh÷ng ng−êi men-sª-vÝch c¸ch m¹ng, bé mÆt Tr¨m ®en vµ ho¹t ®éng cña bän theo §¶ng chiÕm −u thÕ trong ®¶ng ®oµn ®· b¸c bá b¶n dù th¶o cña ph¸i b«n- d©n chñ - d©n téc lµ bän ®ång minh cña chÕ ®é Nga hoµng sª-vÝch. §Ó tr¶ lêi b¶n tuyªn bè do Xt«-l−-pin ®äc, I. G. Tsª-rª-tª-li ―
  3. Chó thÝch Chó thÝch 502 503 héi", sè bµi nµy më ®Çu cuéc tiÕn qu©n cña bän xÐt l¹i chèng chñ nghÜa trong cuéc ®Êu tranh chèng l¹i c¸ch m¹ng" (xem "®¶ng céng s¶n Liªn-x« qua c¸c nghÞ quyÕt vµ quyÕt ®Þnh cña c¸c ®¹i héi, héi nghÞ M¸c. Trong nh÷ng n¨m chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918), ®¹i biÓu vµ héi nghÞ toµn thÓ Ban chÊp hµnh trung −¬ng", tiÕng Nga, t¹p chÝ nµy gi÷ lËp tr−êng ph¸i gi÷a, thùc tÕ lµ ñng hé bän x· héi s«- vanh. ― 44. ph. I, 1954, tr. l68). Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918), §¶ng d©n chñ - d©n téc ®· ñng hé kh«ng ®iÒu kiÖn 40 §©y cã ý nãi ®Õn b¶n ®¹o dô cña Nga hoµng ngµy 17 th¸ng M−êi khèi §ång minh, tr«ng chê vµo th¾ng lîi cña n−íc Nga Nga hoµng, 1905; b¶n ®¹o dô nµy ®−îc c«ng bè gi÷a nh÷ng ngµy mµ cuéc b·i vµo sù thèng nhÊt phÇn ®Êt cña Ba-lan n»m d−íi ¸ch thèng trÞ cña c«ng chÝnh trÞ th¸ng M−êi toµn Nga d©ng lªn cao nhÊt. Trong b¶n ¸o vµ §øc, vµ tr«ng ®îi vµo viÖc ban cho Ba-lan quyÒn tù trÞ trong ®¹o dô Nga hoµng ®· høa b¶o ®¶m "quyÒn tù do c«ng d©n" vµ triÖu khu«n khæ cña ®Õ quèc Nga. Sù sôp ®æ cña chÕ ®é Nga hoµng ®· tËp §u-ma "lËp ph¸p". B¶n ®¹o dô lµ mét m¸nh khãe chÝnh trÞ cña ®Èy §¶ng d©n chñ - d©n téc vµo con ®−êng th©n Ph¸p. Tuy lµ kÎ chÕ ®é chuyªn chÕ nh»m tranh thñ thêi gian, chia rÏ c¸c lùc l−îng ®iªn cuång chèng C¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa th¸ng M−êi vµ Nhµ c¸ch m¹ng, ph¸ ho¹i cuéc b·i c«ng vµ ®µn ¸p c¸ch m¹ng. B¶n ®¹o n−íc x«-viÕt, nh−ng chiÓu theo lËp tr−êng chèng §øc cæ truyÒn cña dô nµy lµ mét sù nh−îng bé, mét sù nh−îng bé do c¸ch m¹ng giµnh m×nh, §¶ng d©n chñ - d©n téc kh«ng ph¶i lóc nµo còng hoµn toµn ®−îc tõ tay Nga hoµng, nh−ng sù nh−îng bé nµy hoµn toµn kh«ng ñng hé chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i phiªu l−u chèng x«-viÕt cña bÌ lò Pin- quyÕt ®Þnh ®−îc vËn mÖnh cña c¸ch m¹ng, nh− ph¸i tù do vµ ph¸i xót-xki tøc lµ nh÷ng kÎ cÇm quyÒn ë Ba-lan tõ n¨m 1926. Ngµy nay, mét sè nhãm riªng lÎ cña §¶ng d©n chñ - d©n téc vÉn ho¹t ®éng men-sª-vÝch ®· qu¶ quyÕt. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· v¹ch trÇn trong c¸c phÇn tö ph¶n ®éng l−u vong Ba-lan. ― 35. néi dung thËt sù cña b¶n ®¹o dô. Ngµy 18 (31) th¸ng M−êi 1905, Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ®· ra 39 Bµi "Cuéc bÇu cö vµo §u-ma vµ s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi lêi kªu gäi "Göi nh©n d©n Nga!", trong ®ã Ban chÊp hµnh trung Nga" ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu b»ng tiÕng §øc trong t¹p chÝ "Die Neue −¬ng ®· gi¶i thÝch toµn bé sù gi¶ dèi cña b¶n ®¹o dô cña Nga hoµng Zeit", sè 26, ra ngµy 27 th¸ng Ba 1907. ë Nga, bµi b¸o ®−îc ®¨ng lÇn vµ kªu gäi tiÕp tôc ®Êu tranh. Lêi kªu gäi ®· nãi: "B·i c«ng cßn cÇn ®Çu b»ng tiÕng Gru-di-a (dÞch tõ tiÕng §øc) trªn b¸o b«n-sª-vÝch thiÕt cho chóng ta, cÇn thiÕt lµ ®Ó cho kÎ thï thÊy r»ng chóng kh«ng "§¬-r«" ("Thêi b¸o"), sè 24 vµ 25 ra ngµy 7 vµ 8 th¸ng T− 1907. thÓ dïng giÊy tê ®Ó xoa dÞu chóng ta, r»ng c¸c ®ång chÝ ®ang muèn "Die Neue Zeit" ("Thêi míi") lµ t¹p chÝ lý luËn cña §¶ng d©n chñ - cã nh÷ng quyÒn thËt sù vµ søc m¹nh thËt sù" ("TruyÒn ®¬n cña c¸c x· héi §øc; xuÊt b¶n ë Stót-ga tõ 1883 ®Õn 1923. Tr−íc th¸ng M−êi tæ chøc b«n-sª-vÝch trong cuéc c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt 1905 - 1917, l·nh ®¹o t¹p chÝ lµ C. Cau-xky, vÒ sau lµ G. Cu-nèp. Mét sè t¸c 1907", tiÕng Nga, ph. I, M¸t-xc¬-va, 1956, tr. 185). phÈm cña C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen ®· ®−îc ®¨ng lÇn ®Çu tiªn trong VÒ b¶n ®¹o dô ngµy 17 th¸ng M−êi, xem t¸c phÈm cña V. I. Lª- t¹p chÝ "Die Neue Zeit" nh−: "Phª ph¸n c−¬ng lÜnh G«-ta" cña C. nin "Th¾ng lîi ®Çu tiªn cña c¸ch m¹ng" vµ "KÕt côc ®ang ®Õn gÇn" M¸c, "Gãp phÇn phª ph¸n dù th¶o c−¬ng lÜnh d©n chñ - x· héi (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 12, tr. 32- n¨m 1891" cña Ph. ¡ng-ghen vµ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c. ¡ng-ghen 42, 89-98). ― 45. th−êng gióp ®ì ý kiÕn cho ban biªn tËp cña t¹p chÝ vµ nhiÒu khi 41 V. I. Lª-nin muèn nãi ®Õn §¶ng céng hßa cÊp tiÕn vµ x· héi chñ phª ph¸n t¹p chÝ ®ã khi nã xa rêi chñ nghÜa M¸c. Céng t¸c víi nghÜa cÊp tiÕn ― mét ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n ë Ph¸p. §¶ng nµy t¹p chÝ "Die Neue Zeit" cã nh÷ng nhµ ho¹t ®éng næi tiÕng cña ®−îc h×nh thµnh vÒ mÆt tæ chøc vµo n¨m 1901, thùc tÕ th× ®· cã tõ phong trµo c«ng nh©n §øc vµ phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ cuèi nh÷ng n¨m 80 thÕ kû XIX. Tr−íc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø nhÊt thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX nh−: A. Bª-ben, V. LiÕp-nÕch, R. Lóc- (1914 - 1918), vÒ c¬ b¶n, ®¹i diÖn cho lîi Ých cña giai cÊp t− s¶n h¹ng x¨m-bua, Ph. Mª-rinh, C. TxÐt-kin, P. La-ph¸c-g¬, G. V. Plª-kha- nhá vµ h¹ng trung b×nh. Thêi kú gi÷a cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn nèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Tõ nöa cuèi nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, thø nhÊt vµ cuéc chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, ¶nh h−ëng cña giai sau khi Ph. ¡ng-ghen tõ trÇn, t¹p chÝ nµy b¾t ®Çu ®¨ng mét c¸ch cÊp ®¹i t− s¶n trong ®¶ng nµy ®· t¨ng lªn. C¸c l·nh tô cña ®¶ng ®· cã hÖ thèng nh÷ng bµi b¸o cña bän xÐt l¹i, trong ®ã cã lo¹t bµi nhiÒu lÇn cÇm ®Çu chÝnh phñ Ph¸p. ― 46. cña E. BÐc-stanh d−íi nhan ®Ò "Nh÷ng vÊn ®Ò cña chñ nghÜa x·
  4. Chó thÝch Chó thÝch 504 505 42 tr¸ch nhiÖm". Nh÷ng cuéc th−¬ng l−îng l¹i bÞ thÊt b¹i, v× chÝnh phñ §©y muèn nãi ®Õn §¹i héi II (bÊt th−êng) cña §¶ng x· héi chñ nghÜa Nga hoµng ®−a ra viÖc gi¶i t¸n §u-ma lµm ®iÒu kiÖn cho bän d©n - c¸ch m¹ng häp ë Tam-mÐc-pho trong c¸c ngµy 12 - 15 (25 - 28) chñ - lËp hiÕn tham gia néi c¸c, vµ nh− vËy cã thÓ lµ bän d©n chñ - lËp (th¸ng Hai 1907. §¹i héi ®· nhËn ®Þnh r»ng ho¹t ®éng cña §¶ng x· hiÕn sÏ mÊt sù ñng hé cña quÇn chóng tiÓu t− s¶n ®· tõng bá phiÕu héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng d−íi h×nh thøc mét ®¶ng ®oµn riªng biÖt cho chóng. Sau khi gi¶i t¸n §u-ma nhµ n−íc I, chÝnh phñ l¹i mét lÇn hoÆc mét nhãm trong §u-ma nhµ n−íc, sù tháa thuËn th−êng xuyªn n÷a kªu gäi "nh÷ng nhµ ho¹t ®éng x· héi", hy väng víi sù gióp ®ì gi÷a nh÷ng ®¹i biÓu cña ph¸i x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng víi bé cña hä sÏ dËp t¾t ®−îc c¸ch m¹ng. Ngµy 15 (28) th¸ng Giªng, ®· cã phËn cùc t¶ trong §u-ma, cßn trong nh÷ng vÊn ®Ò chÝnh trÞ chung cuéc gÆp gì gi÷a Mi-li-u-cèp víi Xt«-l−-pin. Song, thÊy r»ng giai cÊp th× tháa thuËn víi toµn bé ph¸i ®èi lËp trong §u-ma, tøc lµ c¶ víi ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ― ®Òu lµ tho¶ ®¸ng. §¹i héi thõa nhËn v× t− s¶n lµ hoµn toµn bÊt lùc, chÝnh phñ chuyªn chÕ ®· ®×nh chØ c¸c cuéc th−¬ng l−îng. Lª-nin viÕt: "Khi c¸ch m¹ng tá ra cßn lµ mét lùc l−îng tham gia vµo §u-ma nªn t¹m gi¶m bít khñng bè lµ cÇn thiÕt. ― 58. th× chÝnh phñ Nga hoµng mêi giai cÊp t− s¶n ®Õn dù nh÷ng cuéc th−¬ng nghÞ ― vµ khi c¸ch m¹ng kh«ng cßn lµm ¸p lùc tõ d−íi lªn 43 "Ng«n luËn ngµy nay" lµ tê b¸o chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ v¨n häc ra hµng ngµy cã xu h−íng t− s¶n tù do chñ nghÜa; xuÊt b¶n tõ ngµy 21 th¸ng n÷a, th× lÇn l−ît chÝnh phñ Nga hoµng ®· th« b¹o ®¸ ®Ýt tÊt c¶ c¸c thñ Giªng (3 th¸ng Hai) ®Õn hÕt 20 th¸ng N¨m (2 th¸ng S¸u) 1907. Tæng lÜnh cña giai cÊp t− s¶n, tr−íc hÕt lµ Mu-r«m-txÐp vµ Mi-li-u-cèp, råi biªn tËp kiªm chñ nhiÖm xuÊt b¶n b¸o lµ M. G«-r«-®Ðt-xki. ®Õn H©y-®en vµ Lvèp vµ cuèi cïng lµ Gu-ts¬-cèp" (Toµn tËp, tiÕng Trong sè 28, ra ngµy 22 th¸ng Hai, trong phÇn "Sinh ho¹t ®¶ng" ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, 1973, t.17, tr. 362). b¸o nµy ®· ®¨ng c¾t xÐn vµ ®¨ng sai mét phÇn nghÞ quyÕt vÒ s¸ch VÒ c¸c cuéc th−¬ng l−îng cña bän d©n chñ - lËp hiÕn víi chÝnh l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc. ― 58. phñ chuyªn chÕ, xem c¸c bµi b¸o cña V. I. Lª-nin: "Xt«-l−-pin vµ c¸ch m¹ng", "B¾t ®Çu viÖc v¹ch trÇn nh÷ng cuéc ®µm ph¸n cña §¶ng d©n 44 §©y muèn nãi ®Õn nh÷ng cuéc th−¬ng l−îng bÝ mËt gi÷a ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn víi c¸c bé tr−ëng" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n chñ - lËp hiÕn víi chÝnh phñ chuyªn chÕ, lai lÞch cña nh÷ng cuéc Sù thËt, Hµ-néi,1973, t. 17, tr. 349, 609). ― 61. th−¬ng l−îng chØ ®−îc ph¸t hiÖn vµo n¨m 1911 nh©n viÖc P. A. Xt«- l−-pin bÞ giÕt. ViÖc v¹ch trÇn c¸c cuéc th−¬ng l−îng cña c¸i gäi lµ 45 Th¸ng N¨m 1906, §u-ma I, §u-ma cña bän d©n chñ - lËp hiÕn, ®· "nh÷ng nhµ ho¹t ®éng x· héi" (nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, th«ng qua nghÞ quyÕt biÓu thÞ "kh«ng tÝn nhiÖm" néi c¸c G«-rª-m−- nh÷ng ng−êi theo ph¸i canh t©n hßa b×nh, nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i kin vµ ®ßi thay néi c¸c G«-rª-m−-kin b»ng mét néi c¸c ®−îc §u-ma th¸ng M−êi) víi chÕ ®é chuyªn chÕ, hoµn toµn x¸c nhËn nhËn ®Þnh nhµ n−íc tÝn nhiÖm. Ban chÊp hµnh trung −¬ng men-sª-vÝch ®· göi cña Lª-nin vÒ bän d©n chñ - lËp hiÕn lµ mét ®¶ng cña giai cÊp t− s¶n cho c¸c tæ chøc ®¶ng mét nghÞ quyÕt ®Ò nghÞ ñng hé yªu s¸ch cña qu©n chñ - tù do chñ nghÜa. §u-ma ®ßi thµnh lËp néi c¸c cña §u-ma, tøc lµ néi c¸c cña bän d©n Nh÷ng cuéc th−¬ng l−îng gi÷a X. I-u. VÝt-te víi "nh÷ng nhµ chñ - lËp hiÕn. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé Pª-tÐc-bua do Lª-nin l·nh ho¹t ®éng x· héi", cã sù tham gia cña A. I. Gu-ts¬-cèp, c«ng t−íc E. ®¹o còng nh− nhiÒu tæ chøc kh¸c cña ®¶ng ®· kÞch liÖt chèng l¹i N. T¬-ru-bª-tx¬-c«i, M. A. Xta-kh«-vÝch, §. N. Si-pèp vµ c«ng t−íc nghÞ quyÕt nµy. Trong c¸c bµi "VÒ khÈu hiÖu néi c¸c §u-ma", "H·y X. §. U-ru-xèp, ®−îc b¾t ®Çu ngay sau khi b¶n ®¹o dô ngµy 17 ®Ó cho c«ng nh©n quyÕt ®Þnh", "Ai t¸n thµnh liªn minh víi nh÷ng th¸ng M−êi 1905 ®−îc c«ng bè. Néi dung chÝnh cña nh÷ng cuéc ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn?", Lª-nin ®· v¹ch trÇn thùc chÊt cña khÈu th−¬ng l−îng lµ vÊn ®Ò ®−a hµng lo¹t "nh÷ng nhµ ho¹t ®éng x· héi" hiÖu cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng men-sª-vÝch lµ ñng hé sù cÊu vµo néi c¸c. Nh÷ng cuéc ®µm ph¸n nµy ®· kÕt thóc mét c¸ch thÊt kÕt gi÷a giai cÊp t− s¶n víi chÝnh phñ chuyªn chÕ mµ kh«ng cho b¹i, v× bän d©n chñ - lËp hiÕn sî r»ng do quy m« to lín cña cuéc nh©n d©n biÕt (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t- c¸ch m¹ng nh©n d©n, hä kh«ng gi÷ ®−îc chÝnh quyÒn. xc¬-va, t. 13, tr. 220-221, 241-247, 310-318). Ngay tr−íc khi §u-ma nhµ n−íc I gi¶i t¸n, qua Xt«-l−-pin Ngµy 24 th¸ng M−êi mét (7 th¸ng Ch¹p) 1906, G. V. Plª-kha- vµ t−íng §. Ph. T¬-rª-pèp, chÝnh phñ ®· ®Ò nghÞ P. N. Mi-li-u-cèp, nèp ®· ®¨ng trªn tê "®ång chÝ", sè 122, "C©u tr¶ lêi c«ng khai cho thñ lÜnh cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn, ®øng ra l·nh ®¹o "néi c¸c c ã mét ®éc gi¶ cña tê "§ång chÝ"", trong ®ã tr¶ lêi c©u hái c−¬ng lÜnh
  5. Chó thÝch Chó thÝch 506 507 chung cña c¸c ®¶ng c¸nh t¶ vµ cùc t¶ cã thÓ ph¶i nh− thÕ nµo, Plª- kh¸c (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t.10, tr. 78 - 83; t. 11, tr. 212-222, 229-240, 249-264). ― 73. kha-nèp ®· viÕt: "§u-ma toµn quyÒn". VÒ lêi phª ph¸n cña Lª-nin ®èi víi lêi ph¸t biÓu cña Plª-kha-nèp, xem bµi "Lêi gi¶i thÝch míi 47 §©y muèn nãi ®Õn tê "Tia löa" cña ph¸i men-sª-vÝch. §¹i héi II cña cña Ph¸p viÖn tèi cao" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, ®¶ng chuÈn y ban biªn tËp C¬ quan ng«n luËn trung −¬ng cña ®¶ng M¸t-xc¬-va, t. 14, tr. 179 - 191). ― 68. gåm cã V. I. Lª-nin, G. V. Plª-kha-nèp vµ L. M¸c-tèp. Nh−ng M¸c- 46 Lª-nin muèn nãi ®Õn §u-ma nhµ n−íc t− vÊn, b¶n dù luËt triÖu tËp tèp, mét phÇn tö men-sª-vÝch, bÊt chÊp c¶ nghÞ quyÕt cña ®¹i héi §u-ma nµy do A. G. Bu-l−-ghin, bé tr−ëng Bé néi vô, th¶o ra theo sù ®¶ng, ®· tõ chèi kh«ng tham gia ban biªn tËp nÕu nh− kh«ng cã sù ñy nhiÖm cña Nga hoµng. Ngµy 6 (19) th¸ng T¸m 1905, b¶n ®¹o dô tham gia cña c¸c biªn tËp viªn cò thuéc ph¸i men-sª-vÝch (P. B. ¸c- cña Nga hoµng, luËt thµnh lËp §u-ma nhµ n−íc vµ thÓ lÖ bÇu cö vµo xen-rèt, A. N. P«-t¬-rª-xèp vµ V. I. Da-xu-lÝch) lµ nh÷ng ng−êi ®· bÞ §u-ma nµy ®· ®−îc c«ng bè. Nh÷ng quyÒn bÇu cö ®Ó bÇu vµo §u- §¹i héi II g¹t ra, vµ tõ sè 46 ®Õn sè 51, "Tia löa" xuÊt b¶n d−íi sù chØ ma chØ dµnh cho bän ®Þa chñ, bän t− b¶n lín vµ mét sè nhá n«ng ®¹o biªn tËp cña Lª-nin vµ Plª-kha-nèp. VÒ sau, Plª-kha-nèp chuyÓn d©n tiÓu chñ. Trong 412 ghÕ ®¹i biÓu, do ph¸p luËt quy ®Þnh, th× sang lËp tr−êng cña ph¸i men-sª-vÝch vµ ®ßi ®−a vµo ban biªn tËp n«ng d©n ®−îc tÊt c¶ 51 ghÕ. §a sè nh©n d©n lµ c«ng nh©n, n«ng d©n c¸c biªn tËp viªn cò thuéc ph¸i men-sª-vÝch ®· bÞ ®¹i héi b¸c bá. nghÌo, cè n«ng, trÝ thøc d©n chñ ®· bÞ t−íc mÊt quyÒn bÇu cö; phô Kh«ng thÓ t¸n thµnh nh÷ng ®ßi hái ®ã ®−îc nªn ngµy 19 th¸ng n÷, qu©n nh©n, häc sinh, nh÷ng ng−êi ch−a ®ñ 25 tuæi vµ nhiÒu d©n M−êi (1 th¸ng M−êi mét) 1903, Lª-nin ®· rót ra khái ban biªn tËp téc bÞ ¸p bøc ë n−íc Nga Nga hoµng ®· kh«ng ®−îc tham gia bÇu b¸o "Tia löa", Ng−êi ®−îc chØ ®Þnh bæ sung vµo Ban chÊp hµnh cö. §u-ma nhµ n−íc kh«ng cã quyÒn th«ng qua mét ®¹o luËt nµo, trung −¬ng ®¶ng vµ trªn c−¬ng vÞ ®ã Ng−êi ®· tiÕn hµnh cuéc ®Êu mµ chØ cã thÓ th¶o luËn mét sè vÊn ®Ò víi t− c¸ch lµ c¬ quan t− vÊn tranh chèng bän c¬ héi chñ nghÜa men-sª-vÝch. Tê "Tia löa" sè 52 trùc thuéc Nga hoµng. Khi nªu ®Æc ®iÓm cña §u- ma Bu-l−-ghin, Lª- xuÊt b¶n d−íi sù chØ ®¹o biªn tËp cña mét m×nh Plª-kha-nèp, vµ nin viÕt r»ng §u-ma lµ "mét trß chÕ giÔu tr¾ng trîn nhÊt ®èi víi ngµy 13 (26) th¸ng M−êi mét 1903, kh«ng t«n träng ý chÝ cña §¹i héi "quyÒn ®¹i diÖn cña nh©n d©n"" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n II cña ®¶ng, Plª-kha-nèp ®· tù ý bæ sung vµo ban biªn tËp b¸o "Tia TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 233). löa" nh÷ng biªn tËp viªn cò thuéc ph¸i men-sª-vÝch nh−: ¸c-xen-rèt, Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· kªu gäi c«ng nh©n vµ n«ng d©n P«-t¬-rª-xèp vµ Da-xu-lÝch. Tõ sè 52, b¸o "Tia löa" kh«ng cßn lµ c¬ tÝch cùc tÈy chay §u-ma Bu-l−-ghin, tËp trung toµn bé chiÕn dÞch quan chiÕn ®Êu cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng. Bän men-sª-vÝch ®· tuyªn truyÒn quanh khÈu hiÖu: khëi nghÜa vò trang, qu©n ®éi c¸ch biÕn nã thµnh c¬ quan ®Êu tranh chèng chñ nghÜa M¸c, chèng ®¶ng; m¹ng, chÝnh phñ c¸ch m¹ng l©m thêi. Bän men-sª-vÝch cho r»ng cã thµnh diÔn ®µn ®Ó tuyªn truyÒn chñ nghÜa c¬ héi. Th¸ng M−êi 1905, thÓ tham gia bÇu cö vµo §u-ma vµ t¸n thµnh céng t¸c víi giai cÊp t− tê b¸o nµy ®· ®×nh b¶n. ― 73. s¶n tù do chñ nghÜa. Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· sö dông chiÕn dÞch tÈy chay §u- 48 "Lùc l−îng míi" lµ tê b¸o hµng ngµy cña ph¸i lao ®éng; xuÊt b¶n ë ma Bu-l−-ghin ®Ó ®éng viªn mäi lùc l−îng c¸ch m¹ng, ®Ó tiÕn hµnh Pª-tÐc-bua tõ ngµy 16 th¸ng Hai (1 th¸ng Ba) 1907; ra ®−îc 9 sè. nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt quÇn chóng vµ chuÈn bÞ Ngµy 27 th¸ng Hai (12 th¸ng Ba), tê b¸o ®· bÞ ®ãng cöa. khëi nghÜa vò trang. Cuéc bÇu cö vµo §u-ma Bu-l−-ghin kh«ng tiÕn Bµi b¸o mµ V. I. Lª-nin nãi ®Õn ë ®©y "Nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch hµnh ®−îc, vµ chÝnh phñ còng kh«ng triÖu tËp ®−îc §u-ma. Cao vµ "giai cÊp tiÓu t− s¶n"" ®· ®¨ng kh«ng ®Ò tªn t¸c gi¶ trªn tê "Lùc l−îng míi", sè 7, ngµy 23 th¸ng Hai (8 th¸ng Ba) 1907. ― 75. trµo c¸ch m¹ng ngµy cµng d©ng lªn vµ cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ th¸ng M−êi 1905 toµn Nga ®· cuèn ph¨ng §u-ma. 49 "Bèn nguyªn t¾c bÇu cö" lµ tªn gäi cña chÕ ®é bÇu cö d©n chñ gåm VÒ vÊn ®Ò §u-ma Bu-l−-ghin, xem c¸c bµi cña V. I. Lª nin: "Chî bèn yªu s¸ch: quyÒn ®Çu phiÕu phæ th«ng, b×nh ®¼ng, trùc tiÕp vµ lËp hiÕn", "TÈy chay §u-ma Bu-l−-ghin vµ khëi nghÜa", ""Sù thèng bá phiÕu kÝn. ― 76. nhÊt cña Nga hoµng víi nh©n d©n, vµ sù thèng nhÊt cña nh©n 50 d©n víi Nga hoµng"", "Theo ®u«i giai cÊp t− s¶n qu©n chñ hay lµ §©y muèn nãi ®Õn sù chia rÏ trong ban biªn tËp b¸o "§ång chÝ" ®øng ®Çu giai cÊp v« s¶n c¸ch m¹ng vµ n«ng d©n?" vµ nh÷ng bµi vÒ vÊn ®Ò liªn kÕt trong cuéc bÇu cö vµo §u-ma nhµ n − íc II, sè
  6. Chó thÝch Chó thÝch 508 509 b¸o ra ngµy 2 (15) th¸ng Hai 1907 ®· ®−a tin vÒ sù chia rÏ ®ã. Mét bé n«ng d©n, dÔ chÞu ¶nh h−ëng cña nh÷ng ¶o t−ëng tiÓu t− s¶n cña phËn ban biªn tËp tá ý ñng hé viÖc liªn kÕt víi c¸nh t¶; mét bé phËn n«ng d©n (còng nh− nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng ë ñng hé viÖc liªn kÕt víi bän d©n chñ - lËp hiÕn, tr−íc khi bÇu ®¹i n−íc ta), nh−ng nã lµ mét tæ chøc hoµn toµn "cã tÝnh chÊt c¬ së", biÓu cö tri ë Pª-tÐc-bua bé phËn nµy ®· t¹m thêi bá viÖc trong ban thùc sù cña quÇn chóng, vÒ c¨n b¶n lµ mét tæ chøc hoµn toµn c¸ch biªn tËp. ― 79. m¹ng, cã kh¶ n¨ng sö dông nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®Êu tranh thùc sù c¸ch m¹ng" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t.12, 51 Bµi nµy ®−îc ®¨ng trong môc "B×nh luËn b¸o chÝ" trªn tê "Tia s¸ng tr. 397). Ngay tõ buæi ®Çu ho¹t ®éng, Héi liªn hiÖp n«ng d©n ®· bÞ míi", sè 7, ra ngµy 27 th¸ng Hai 1907 vµ lµ bµi tr¶ lêi bµi v¨n ch©m c¶nh s¸t ®µn ¸p. §Çu n¨m 1907, Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn Nga biÕm "Xa h¬n n÷a th× kh«ng cßn chç" cña L. M¸c-tèp ®¨ng trªn tê chÊm døt sù ho¹t ®éng cña m×nh. ― 88. "§êi sèng Nga", sè 48, ra ngµy 25 th¸ng Hai (10 th¸ng Ba) 1907. ― 81. 55 Lª-nin muèn nãi ®Õn nghÞ quyÕt "Nguyªn t¾c quèc tÕ cña s¸ch l−îc 52 Nh÷ng ®øc tÝnh kiÓu M«n-tsa-lin lµ sù khóm nóm, xu nÞnh; theo tªn cña M«n-tsa-lin ― mét nh©n vËt trong hµi kÞch "Khæ v× kh«n" cña A. x· héi chñ nghÜa", do §¹i héi Am-xtÐc-®am cña Quèc tÕ II th«ng qua vµo th¸ng T¸m 1904. X. Gri-b«-e-®èp. ― 86. §¹i héi x· héi chñ nghÜa quèc tÕ cña Quèc tÕ II ë Am-xtÐc-®am, 53 Bµi b¸o "Bän d©n chñ - lËp hiÕn vµ ph¸i lao ®éng" ®¨ng ngµy 1 th¸ng ®· ®−îc tiÕn hµnh tõ ngµy 14 ®Õn ngµy 20 th¸ng T¸m 1904. §¹i héi Ba 1907 trªn tê "D− luËn c«ng nh©n", sè I. ®· xem xÐt c¸c vÊn ®Ò sau ®©y: 1) c¸c nguyªn t¾c quèc tÕ cña s¸ch "D− luËn c«ng nh©n" lµ tê b¸o chÝnh trÞ vµ v¨n häc hîp ph¸p l−îc x· héi chñ nghÜa; 2) chÝnh s¸ch thuéc ®Þa; 3) tæng b·i c«ng; 4) cña ph¸i b«n-sª-vÝch; viÖc xuÊt b¶n b¸o b¾t ®Çu ë Pª-tÐc-bua. Ngµy chÝnh s¸ch x· héi vµ chÕ ®é b¶o hiÓm cho c«ng nh©n; 5) c¸c t¬-rít vµ ra sè ®Çu tiªn, ngµy 1 th¸ng Ba 1907, tê b¸o ®· bÞ tÞch thu vµ bÞ cÊm n¹n thÊt nghiÖp vµ c¸c vÊn ®Ò kh¸c. kh«ng ®−îc xuÊt b¶n. ― 87. Th¸i ®é ®èi víi c¸c ®¶ng t− s¶n ®−îc tr×nh bµy trong nghÞ quyÕt vÒ "Nguyªn t¾c quèc tÕ cña s¸ch l−îc x· héi chñ nghÜa". NghÞ quyÕt Héi liªn hiÖp n«ng d©n ― Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn Nga lµ tæ chøc 54 cÊm nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa tham gia c¸c chÝnh phñ t− s¶n vµ d©n chñ - c¸ch m¹ng, thµnh lËp n¨m 1905. N«ng d©n tØnh M¸t-xc¬- lªn ¸n "mäi ý ®å nh»m che ®Ëy nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp ®ang tån va lµ nh÷ng ng−êi khëi x−íng viÖc thµnh lËp Héi liªn hiÖp n«ng t¹i, nh»m dÔ nhÝch l¹i gÇn c¸c ®¶ng t− s¶n". Nh÷ng quyÕt ®Þnh cña d©n. Ngµy 31 th¸ng B¶y - 1 th¸ng T¸m (13 - 14 th¸ng T¸m) 1905, ®¹i ®¹i héi, tuy cã nh÷ng b−íc tiÕn, song nãi chung vÉn lµ nh÷ng quyÕt héi thµnh lËp, ®¹i héi ®· ®Æt c¬ së cho Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn ®Þnh nöa vêi vµ lµ sù nh−îng bé h¬n n÷a ®èi víi chñ nghÜa c¬ héi. Nga, ®· ®−îc triÖu tËp ë M¸t-xc¬-va. §¹i héi II cña Héi liªn hiÖp §¹i héi kh«ng ®Æt vÊn ®Ò biÕn cuéc b·i c«ng cã tÝnh chÊt quÇn n«ng d©n ®· häp trong c¸c ngµy 6 - 10 (19 - 23) th¸ng M−êi mét chóng thµnh khëi nghÜa vò trang, kh«ng chèng l¹i ph¸i c¬ héi chñ 1905. C−¬ng lÜnh vµ s¸ch l−îc cña héi ®· ®−îc ®Ò ra trong c¸c ®¹i nghÜa c¸nh h÷u lµ nh÷ng kÎ ®· biÖn hé cho chÝnh s¸ch thuéc ®Þa cña héi nµy. Héi liªn hiÖp n«ng d©n ®ßi tù do chÝnh trÞ vµ mau chãng c¸c nhµ n−íc ®Õ quèc chñ nghÜa. Tuy ngoµi miÖng th× lªn ¸n chñ triÖu tËp Quèc héi lËp hiÕn, kiªn tr× s¸ch l−îc tÈy chay §u-ma nhµ nghÜa xÐt l¹i, nh−ng trong nghÞ quyÕt cña m×nh, ®¹i héi ®· kh«ng n−íc I. C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña Héi liªn hiÖp bao gåm yªu cÇu xãa tuyªn bè ph¶i ®o¹n tuyÖt víi chñ nghÜa xÐt l¹i, ®· kh«ng ®¶ ®éng g× ®Õn vÊn ®Ò vÒ c¸ch m¹ng v« s¶n vµ chuyªn chÝnh v« s¶n. ― 88. bá chÕ ®é t− h÷u ruéng ®Êt, giao cho n«ng d©n ruéng ®Êt cña c¸c tu viÖn, nhµ thê, th¸i Êp, néi c¸c, nhµ n−íc mµ kh«ng ph¶i chuéc 56 LuËt bÇu cö ngµy 11 (24) th¸ng Ch¹p 1905 lµ ®¹o luËt bÇu cö vµo §u- l¹i. V× chÞu ¶nh h−ëng cña ph¸i x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng vµ ma nhµ n−íc do chÝnh phñ Nga hoµng ban bè vµo lóc cuéc khëi ph¸i tù do, Héi liªn hiÖp n«ng d©n thÓ hiÖn tÝnh chÊt nöa vêi, dao nghÜa vò trang ë M¸t-xc¬-va diÔn ra s«i sôc nhÊt, ®ã lµ mét sù ®éng vµ kh«ng kiªn quyÕt cña giai cÊp tiÓu t− s¶n. Trong khi yªu nh−îng bé nµo ®Êy ®èi víi c«ng nh©n; luËt nµy chØ lµm ra vÎ më cÇu thñ tiªu chÕ ®é t− h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ, Héi liªn hiÖp réng c¸c quyÒn bÇu cö. l¹i ®ång ý båi th − êng mét phÇn cho ®Þa chñ. Theo lêi Lª-nin, ®ã Kh¸c víi quy chÕ vÒ §u-ma Bu-l−-ghin "cã tÝnh chÊt t − v Ên", lµ "mét tæ chøc ®· biÓu ®ång t×nh víi hµng lo¹t thiªn kiÕn cña
  7. Chó thÝch Chó thÝch 510 511 ng−êi n«ng d©n ®−îc quyÒn gi÷ phÇn ruéng ®Êt ®−îc chia lµm së luËt míi chØ ®Þnh thµnh lËp mét §u-ma "lËp ph¸p". Ngoµi nh÷ng h÷u riªng cña hä vµ ®−îc quyÒn rót ra khái c«ng x· ®Ó lËp Êp vµ ®oµn tuyÓn cö ®· quy ®Þnh tr−íc nh−: ®oµn tuyÓn cö cña bän chiÕm tr¹i. Ng−êi chñ tr¹i vµ chñ Êp cã thÓ th«ng qua Ng©n hµng n«ng d©n h÷u ruéng ®Êt (®Þa chñ), ®oµn tuyÓn cö lo¹i thÞ d©n (giai cÊp t− s¶n) nhËn tiÒn trî cÊp ®Ó mua ruéng. Môc ®Ých cña c¸c ®¹o luËt ruéng vµ ®oµn tuyÓn cö cña n«ng d©n, cßn cã thªm ®oµn tuyÓn cö c«ng ®Êt cña Xt«-l−-pin lµ t¹o ra tÇng líp cu-l¾c lµm chç dùa cho chÝnh nh©n vµ thµnh phÇn cö tri cña thµnh phè ®−îc më réng ®«i chót phñ chuyªn chÕ Nga hoµng ë n«ng th«n, ®ång thêi ®¶m b¶o quyÒn nh−ng vÉn gi÷ nguyªn tæng sè ®¹i biÓu cö tri cña ®oµn tuyÓn cö lo¹i së h÷u ruéng ®Êt cña ®Þa chñ vµ c−ìng bøc ph¸ ho¹i c«ng x·. thÞ d©n. Cuéc bÇu cö kh«ng phæ th«ng. Phô n÷, h¬n 2 triÖu nam giíi ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t lµ c«ng nh©n ë c¸c xÝ nghiÖp nhá, c¸c d©n téc du môc, qu©n nh©n, triÓn chñ nghÜa t− b¶n trong n«ng nghiÖp b»ng con ®−êng ®au khæ, thanh niªn d−íi 25 tuæi ®Òu bÞ t−íc quyÒn bÇu cö. Cuéc bÇu cö "con ®−êng kiÓu Phæ", nh−ng vÉn gi÷ ®−îc chÝnh quyÒn, quyÒn kh«ng b×nh ®¼ng: cø 2 ngh×n cö tri thuéc ®oµn tuyÓn cö cña bän chiÕm h÷u vµ ®Æc quyÒn cña bän ®Þa chñ - chñ n«, nã ®Èy m¹nh viÖc chiÕm h÷u ruéng ®Êt, 7 ngh×n cö tri thuéc ®oµn tuyÓn cö cña giai t−íc ®o¹t mét c¸ch c−ìng bøc ®èi víi ®¹i bé phËn n«ng d©n, thóc cÊp t− s¶n thµnh thÞ, 3 v¹n cö tri thuéc ®oµn tuyÓn cö cña n«ng d©n, ®Èy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña giai cÊp t− s¶n n«ng d©n lµ giai cÊp cã 9 v¹n cö tri thuéc ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n th× ®−îc bÇu mét ®¹i kh¶ n¨ng mua l¹i víi gi¸ rÎ m¹t nh÷ng phÇn ruéng ®−îc chia cña biÓu cö tri, cã nghÜa lµ mét phiÕu cña ®Þa chñ ngang víi 3 phiÕu cña n«ng d©n nghÌo. giai cÊp t− s¶n thµnh thÞ, 15 phiÕu cña n«ng d©n vµ 45 phiÕu cña Lª-nin ®· gäi luËt ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin n¨m 1906 (vµ ®¹o c«ng nh©n. Nh÷ng ®¹i biÓu cö tri cña ®oµn tuyÓn cö c«ng nh©n chØ luËt ®−îc ban bè ngµy 14 (27) th¸ng S¸u 1910) lµ b−íc ®i thø hai, sau chiÕm 4% tæng sè ®¹i biÓu cö tri ®i bÇu §u-ma nhµ n−íc. ChØ cã cuéc c¶i c¸ch n¨m l861, trªn con ®−êng biÕn chÕ ®é chuyªn chÕ cña nh÷ng c«ng nh©n lµm viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp vµ c¸c xÝ bän chñ n« thµnh chÕ ®é qu©n chñ t− s¶n. Ng−êi viÕt: ""ViÖc kÐo nghiÖp thuéc ngµnh má míi ®−îc quyÒn bÇu cö. ë c¸c ®oµn tuyÓn dµi" trËt tù cò vµ chÕ ®é ruéng ®Êt n«ng n« cò mµ Xt«-l−-pin thùc cö c«ng nh©n, chØ nh÷ng c«ng nh©n thuéc nh÷ng xÝ nghiÖp cã Ýt nhÊt hiÖn, lµ ë chç l¹i më thªm ®−îc mét c¸i n¾p an toµn, ®ång thêi lµ c¸i lµ 50 c«ng nh©n míi ®−îc ®i bÇu cö. C¸c xÝ nghiÖp cã sè c«ng nh©n n¾p an toµn cuèi cïng mµ ng−êi ta cã thÓ më ®−îc kh«ng cÇn ph¶i tõ 50 ®Õn 1000 ng−êi th× ®−îc cö mét ®¹i biÓu. C¸c xÝ nghiÖp lín cø t−íc ®o¹t toµn bé ruéng ®Êt ®Þa chñ" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt 1 ngh×n c«ng nh©n th× ®−îc cö mét ®¹i biÓu. Cuéc bÇu cö kh«ng bÇu b¶n Sù thËt, Hµ-néi, t.18, tr. 353). MÆc cho chÝnh phñ ra søc tuyªn trùc tiÕp, mµ bÇu nhiÒu nÊc. §èi víi c«ng nh©n, ng−êi ta quy ®Þnh truyÒn cho viÖc ®−a n«ng d©n ra khái c«ng x·, ë phÇn n−íc Nga chÕ ®é bÇu cö theo ba nÊc, cßn ®èi víi n«ng d©n ― bèn nÊc. Thùc tÕ thuéc ch©u ©u trong 9 n¨m (tõ 1907 ®Õn 1915), nãi chung, chØ cã gÇn cuéc bÇu cö kh«ng ph¶i lµ bá phiÕu kÝn. 21/2 triÖu n«ng hé ra khái c«ng x·. Giai cÊp t− s¶n n«ng th«n ®· sö LuËt bÇu cö ngµy 11 (24) th¸ng Ch¹p ®¶m b¶o −u thÕ lín cho dông quyÒn t¸ch ra khái c«ng x· tr−íc tiªn, do ®ã, giai cÊp nµy cã bän ®Þa chñ vµ t− b¶n trong §u-ma. Lª-nin coi luËt ®ã lµ chÕ ®é "®¹i kh¶ n¨ng cñng cè ®−îc nÒn kinh tÕ cña m×nh. Mét bé phËn n«ng biÓu nh©n d©n gi¶ m¹o mét c¸ch th« b¹o nhÊt" (xem Toµn tËp, tiÕng d©n nghÌo còng ®· rót khái c«ng x· ®Ó b¸n phÇn ruéng cña m×nh vµ ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t.12, tr. 241). ― 94. t¸ch khái h¼n n«ng th«n. NÒn kinh tÕ tiÓu n«ng vèn ®· bÞ sù bÇn 57 Lª-nin cã ý nãi ®Õn nh÷ng ®¹o luËt ruéng ®Êt do Xt«-l−-pin khëi th¶o cïng ®Ì nÆng nay vÉn nghÌo nµn vµ l¹c hËu nh− tr−íc. vµ ®−îc chÝnh phñ Nga hoµng c«ng bè vµo th¸ng M−êi mét 1906. ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt cña Xt«-l−-pin kh«ng xãa bá ®−îc m©u thuÉn c¬ b¶n ― gi÷a toµn bé n«ng d©n víi ®Þa chñ, nã lµm cho quÇn Ngµy 9 (22) th¸ng M−êi mét 1906, ban bè ®¹o dô "VÒ viÖc bæ sung mét sè quy ®Þnh cña ®¹o luËt hiÖn hµnh cã liªn quan ®Õn ruéng ®Êt chóng n«ng d©n cµng ph¸ s¶n nhiÒu h¬n, lµm cho m©u thuÉn giai cña n«ng d©n vµ viÖc sö dông ruéng ®Êt", sau khi ® −îc §u-ma nhµ cÊp gi÷a bän cu-l¾c vµ nh÷ng ng−êi nghÌo khæ ë n«ng th«n cµng n−íc vµ Héi ®ång nhµ n−íc phª chuÈn, ®¹o dô nµy ®−îc mang tªn thªm gay g¾t. ― 96. ®¹o luËt ngµy 14 th¸ng S¸u 1910, vµ ngµy 15 (28) th¸ng M−êi mét 58 Lª-nin muèn nãi ®Õn ý kiÕn cña C. M¸c trong bµi b¸o "Dù luËt vÒ viÖc 1906, ban bè ®¹o dô "VÒ viÖc Ng©n hµng ®Þa èc n«ng d©n cho b·i bá nh÷ng ®¶m phô phong kiÕn" viÕt ngµy 29 th¸ng B¶y 1848 vay cã b¶o ®¶m b»ng phÇn ®Êt ® − îc chia". Theo ®¹o luËt nµy th×
  8. Chó thÝch Chó thÝch 512 513 62 Héi ®ång nhµ n−íc lµ mét trong nh÷ng c¬ quan nhµ n−íc cao nhÊt ë vµ ®¨ng trªn tê "Neue Rheinische Zeitung", sè 60, ngµy 30 th¸ng B¶y n−íc Nga tr−íc c¸ch m¹ng. §−îc thµnh lËp n¨m 1810 theo ®Ò ¸n cña 1848 (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n M. M. Xpª-ran-xki víi t− c¸ch lµ c¬ quan x©y dùng dù luËt, nh÷ng lÇn thø 2, t. 5, tr. 299). Lª-nin ®· ph©n tÝch ý kiÕn nµy cña M¸c mét ñy viªn cña Héi ®ång do Nga hoµng bæ nhiÖm vµ phª chuÈn. Héi c¸ch tØ mØ trong t¸c phÈm "Hai s¸ch l−îc cña §¶ng d©n chñ - x· héi ®ång nhµ n−íc ®−îc tæ chøc l¹i c¨n cø vµo ®¹o luËt ngµy 20 th¸ng trong c¸ch m¹ng d©n chñ" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 11, tr. 159 - 163). ― 96. Hai (5 th¸ng Ba) 1906 vµ chÝnh thøc cã quyÒn "cña mét nghÞ viÖn lËp ph¸p tèi cao", nghÞ viÖn nµy xÐt duyÖt vµ phª chuÈn nh÷ng ®¹o luËt 59 T¹i phiªn häp ngµy 7 (20) th¸ng Ba 1907 cña §u-ma nhµ n−íc II, khi ®· ®−îc ®−a ra th¶o luËn t¹i §u-ma nhµ n−íc. Nh−ng quyÒn söa ®æi th¶o luËn vÊn ®Ò gióp ®ì nh÷ng ng−êi bÞ ®ãi, ®¶ng ®oµn d©n chñ - c¸c ®¹o luËt c¬ b¶n vµ ban bè hµng lo¹t ®¹o luËt ®Æc biÖt quan träng x· héi ®−îc sù ñng hé cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng, vÉn do Nga hoµng n¾m gi÷. nh÷ng ng−êi lao ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n vµ mét bé phËn Tõ n¨m 1906, Héi ®ång nhµ n−íc gåm mét nöa lµ ®¹i biÓu ®−îc ph¸i lao ®éng, ®· ®−a ra ®Ò nghÞ thµnh lËp tiÓu ban l−¬ng thùc trùc bÇu cña giíi quý téc, giíi tu sÜ, giai cÊp t− s¶n lín vµ mét nöa lµ ®¹i biÓu cña giíi quan l¹i cao cÊp do Nga hoµng bæ nhiÖm. Do ®ã, Héi thuéc §u-ma ®Ó nghiªn cøu kü l−ìng nh÷ng hµnh ®éng cña chÝnh ®ång nhµ n−íc lµ mét c¬ quan cùc kú ph¶n ®éng, nã b¸c bá ngay c¶ phñ nh»m gióp ®ì nh÷ng ng−êi bÞ ®ãi trong nh÷ng n¨m 1905 - 1907 nh÷ng dù luËt «n hßa ®· ®−îc §u-ma nhµ n−íc th«ng qua. ― 113. vµ ®iÒu tra viÖc chi tiÒn. §¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ®· ®Ò nghÞ tiÕn hµnh viÖc ®iÒu tra nµy kh«ng chØ b»ng c¸ch xem xÐt b¶n quyÕt to¸n 63 Pª-®ª-r¸c lµ tªn gäi mØa mai nh÷ng ®¶ng viªn §¶ng c¶i c¸ch d©n chñ mµ c¶ b»ng c¸ch kiÓm tra t¹i chç. (xem chó thÝch 26). ― 125. Trong khi lý sù r»ng, ®Ò nghÞ cña m×nh së dÜ ®−îc ®−a ra lµ do cÇn 64 Lª-nin trÝch dÉn ý kiÕn cña Ph. ¡ng-ghen trong th− göi Ph. Tu-ra-ti ph¶i thËn träng, ph¶i "gi÷ uy tÝn cho §u-ma" vµ do kh«ng muèn "xói "Cuéc c¸ch m¹ng t−¬ng lai ë ý vµ §¶ng x· héi chñ nghÜa" (xem C. giôc" nh©n d©n, Ph. I. R«-®i-tsÐp, mét phÇn tö d©n chñ - lËp hiÕn, ®· M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XVI, ph. II, 1936, tr. ph¶n ®èi ®Ò nghÞ cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, t¸n thµnh h¹n chÕ 378). ― 126. thÈm quyÒn cña tiÓu ban ®ã trong viÖc kiÓm tra b¶n quyÕt to¸n cña bé ë 65 Pª-tÐc-bua "trong khu«n khæ dù luËt". ChÝnh phñ hoµn toµn t¸n thµnh "Sozialistische Monatshefte ("NguyÖt san x· héi chñ nghÜa) lµ t¹p chÝ, lêi ph¸t biÓu cña R«-®i-tsÐp. Xt«-l−-pin ®· tuyªn bè r»ng "chÝnh phñ c¬ quan ng«n luËn chñ yÕu cña ph¸i c¬ héi chñ nghÜa §øc vµ lµ mét hoµn toµn vµ hÕt søc t¸n thµnh" ý kiÕn cña R«-®i-tsÐp. ― 98. trong nh÷ng c¬ quan ng«n luËn cña trµo l−u c¬ héi quèc tÕ. XuÊt b¶n ë BÐc-lanh tõ n¨m 1897 ®Õn n¨m 1933. Trong thêi kú chiÕn tranh thÕ 60 Lª-nin trÝch dÉn ý kiÕn cña Ph. ¡ng-ghen trong bøc th− göi Ph. Tu- giíi lÇn thø nhÊt (1914 - 1918), t¹p chÝ nµy gi÷ lËp tr−êng x· héi s«- ra-ti "Cuéc c¸ch m¹ng t−¬ng lai ë ý vµ §¶ng x· héi chñ nghÜa" (xem vanh. ― 127. C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XVI, ph. II, 1936, tr. 66 "Tin tøc n−íc Nga" lµ tê b¸o xuÊt b¶n ë M¸t-xc¬-va tõ n¨m 1863, 378). ―103. b¸o nµy thÓ hiÖn nh÷ng quan ®iÓm cña giíi trÝ thøc tù do chñ nghÜa 61 Bµi b¸o "Kh«ng nªn viÕt nghÞ quyÕt nh− thÕ nµo" in trong V¨n tËp II «n hßa. Trong nh÷ng n¨m 80 - 90 thÕ kû XIX, nh÷ng nhµ v¨n thuéc "Nh÷ng vÊn ®Ò s¸ch l−îc". ph¸i d©n chñ (V. G. C«-r«-len-c«, M. E. Xan-t−-cèp - Sª-®rin, "Nh÷ng vÊn ®Ò s¸ch l−îc" lµ nh÷ng v¨n tËp cña ph¸i b«n-sª-vÝch, G. I. U-xpen-xki, v. v.) ®· tham gia viÕt bµi cho b¸o, b¸o ®· ®¨ng nh÷ng t¸c phÈm cña ph¸i d©n tuý tù do chñ nghÜa. Tõ xuÊt b¶n vµo th¸ng T− 1907 ë Pª-tÐc-bua t¹i Nhµ xuÊt b¶n "§u-ma n¨m 1905, b¸o nµy lµ c¬ quan ng«n luËn cña c¸nh h÷u §¶ng d©n chñ - míi", cã sù tham gia trùc tiÕp cña V. I. Lª-nin vµ ®Ó chuÈn bÞ cho §¹i lËp hiÕn. Lª-nin ®· nhËn xÐt r»ng b¸o "Tin tøc n−íc Nga" ®· kÕt hîp héi V cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Ra ®−îc hai tËp. mét c¸ch ®éc ®¸o "chñ nghÜa d©n chñ - lËp hiÕn h÷u khuynh víi mét V¨n tËp II "Nh÷ng vÊn ®Ò s¸ch l−îc" bÞ ñy ban b¸o chÝ xuÊt b¶n tÞch thu. ― 105. chót chñ nghÜa d©n tóy" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt,
  9. Chó thÝch Chó thÝch 514 515 E-xt«-ni-a" ®−îc ®¨ng d−íi ®Çu ®Ò "Lêi ban biªn tËp" viÕt cho bµi Hµ-néi, 1972, t.19, tr.176). N¨m 1918, tê "Tin tøc n−íc Nga" ®· bÞ ®ãng cöa cïng víi c¸c b¸o ph¶n c¸ch m¹ng kh¸c. ― 129. "Héi nghÞ cña ph¸i d©n chñ - x· héi E-xt«-ni-a (Th− göi ban biªn tËp)" trªn b¸o "Ng−êi v« s¶n", sè 15, ngµy 25 th¸ng Ba 1907. ―133. 67 Héi nghÞ cña "Liªn minh khu E-xt«-ni-a" thuéc §¶ng c«ng nh©n d©n 69 Bµi "MiÖng phËt, t©m xµ" ®−îc ®¨ng ngµy 25 th¸ng Ba 1907 trªn b¸o chñ - x· héi Nga häp vµo h¹ tuÇn th¸ng Hai 1907 t¹i Tª-ri-«-ki, theo "TiÕng vang cña chóng ta", sè 1. s¸ng kiÕn cña tæ chøc Rª-ven (Ta-lin) §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. Tæ chøc khu E-xt«-ni-a ë Pª-tÐc-bua ®· gióp ®ì nhiÒu trong "TiÕng vang cña chóng ta" lµ b¸o hîp ph¸p, ra hµng ngµy cña viÖc tæ chøc héi nghÞ nµy. Tham gia héi nghÞ cã 18 ®¹i biÓu cã quyÒn ph¸i b«n-sª-vÝch, xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 25 th¸ng Ba ®Õn 10 biÓu quyÕt (11 cña c«ng nh©n Rª-ven, 4 cña c«ng nh©n N¸c-va vµ 3 th¸ng T− (tõ ngµy 7 ®Õn 23 th¸ng T−) 1907. B¸o ®−îc xuÊt b¶n d−íi cña c¸c tæ chøc n«ng th«n E-xt«-ni-a). Tham dù héi nghÞ cßn cã 1 ®¹i sù chØ ®¹o biªn tËp cña V. I. Lª-nin vµ lµ tê b¸o kÕ tôc tê "Tia s¸ng biÓu cña c«ng nh©n Ri-ga, 2 ®¹i biÓu cña c«ng nh©n Pª-tÐc-bua, míi" bÞ ®ãng cöa ngµy 27 th¸ng Hai (12 th¸ng Ba) 1907. HÇu hÕt c¸c nh÷ng ®¹i biÓu nµy chØ cã quyÒn biÓu quyÕt c¸c vÊn ®Ò xuÊt b¶n sè b¸o ®Òu cã bµi cña Lª-nin. Tham gia viÕt b¸o cã V. V. V«-rèp-xki, s¸ch b¸o, tuyªn truyÒn vµ cæ ®éng b»ng tiÕng E-xt«-ni-a. GÇn ngµy M. X. ¤n-min-xki vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Ra ®−îc 14 sè. Ngµy 9 (22) triÖu tËp héi nghÞ, phÇn lín c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi khu E-xt«- th¸ng T− 1907, dùa trªn c¬ së quy ®Þnh vÒ chÕ ®é b¶o vÖ ®Æc biÖt, tê ni-a ®· bÞ c¸c ®éi qu©n b×nh ®Þnh ph¸ vì, v× vËy c¸c ®¹i biÓu cña b¸o ®· bÞ thÞ tr−ëng Pª-tÐc-bua cÊm. Sè cuèi cïng, sè 14, xuÊt b¶n miÒn B¾c Li-phli-an-®i (PÐc-nèp, Van-c¬, §Ðc-p¬-t¬, Ve-r«) vµ cña tæ sau khi tê b¸o ®· bÞ cÊm. ― 134. chøc ë c¸c n«ng th«n kh«ng thÓ tham dù héi nghÞ ®−îc. 70 C«-l« Ba-lan lµ liªn minh cña c¸c ®¹i biÓu Ba-lan trong c¸c §u-ma T¹i héi nghÞ, Tæ chøc thèng nhÊt E-xt« ni-a §¶ng c«ng nh©n d©n nhµ n−íc. H¹t nh©n l·nh ®¹o cña liªn minh nµy trong §u-ma nhµ chñ - x· héi Nga ®· ®−îc thµnh lËp vµ ®iÒu lÖ cña tæ chøc ®· ®−îc n−íc I vµ II thuéc vÒ ph¸i d©n chñ - d©n téc ― nh÷ng ®¶ng viªn khëi th¶o. Ban chÊp hµnh trung −¬ng cña Tæ chøc thèng nhÊt E-xt«- ®¶ng d©n téc chñ nghÜa ph¶n ®éng cña giai cÊp ®Þa chñ vµ t− s¶n Ba- ni-a ®−îc bÇu gåm 5 ng−êi, ban biªn tËp vµ ñy ban kiÓm tra gåm 3 lan. C«-l« Ba-lan ®· ñng hé ph¸i th¸ng M−êi trªn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò ng−êi. Héi nghÞ ®· th«ng qua c¸c nghÞ quyÕt vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt, c¬ b¶n thuéc s¸ch l−îc cña §u-ma. ― 145. vÒ th¸i ®é ®èi víi §u-ma nhµ n−íc, vÒ c¸c c«ng ®oµn, vÒ c¸c tæ chøc qu©n sù vµ c¸c ®¬n vÞ chiÕn ®Êu, vÒ th¸i ®é ®èi víi c¸c ®¶ng kh¸c. 71 "Dù th¶o diÔn v¨n vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt ®äc t¹i §u-ma nhµ n−íc II" Ngoµi ra, héi nghÞ cßn th¶o luËn vÒ viÖc xuÊt b¶n vµ ph¸t hµnh réng do Lª-nin viÕt vµo kho¶ng tõ 21 ®Õn 26 th¸ng Ba (tõ 3 ®Õn 8 th¸ng r·i s¸ch b¸o cña ®¶ng. T−) 1907, ®Ó G. A. A-lÕch-xin-xki, mét ®¹i biÓu ®· gia nhËp bé phËn T¹i héi nghÞ, mÆc dï cã sù tham gia vµ cã ý kiÕn cña M. (P. P. b«n-sª-vÝch cña ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma nhµ n−íc Ma-xlèp) vµ A. (I. I. ¸c-xen-rèt) ― ®¹i biÓu cña Ban chÊp hµnh trung II, ®äc tr−íc §u-ma vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt. −¬ng men-sª-vÝch §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, héi nghÞ Cuéc tranh luËn vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt trong §u-ma b¾t ®Çu ngµy vÉn th«ng qua c¸c nghÞ quyÕt theo tinh thÇn cña ph¸i b«n-sª-vÝch. 19 th¸ng Ba (1 th¸ng T−) vµ kÕt thóc ngµy 26 th¸ng N¨m (8 th¸ng Ngay sau héi nghÞ, b¸o b«n-sª-vÝch "T¬-ª-li-ne" ("C«ng nh©n") do S¸u) 1907. A-lÕch-xin-xki ®· ph¸t biÓu t¹i phiªn häp thø 22 ngµy 5 nhãm E-xt«-ni-a ë Pª-tÐc-bua §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga (18) th¸ng T− 1907. Nh−ng trong bµi ph¸t biÓu cña m×nh, «ng chØ sö tæ chøc, b¾t ®Çu ®−îc ph¸t hµnh víi t− c¸ch lµ c¬ quan ng«n luËn dông mét phÇn dù th¶o diÔn v¨n cña Lª-nin. cña Ban chÊp hµnh "Liªn minh khu E-xt«-ni-a" cña §¶ng c«ng nh©n Trong ch−¬ng V cña cuèn s¸ch "C−¬ng lÜnh ruéng ®Êt cña §¶ng d©n chñ - x· héi Nga; sè ®Çu tiªn ra vµo ®Çu th¸ng T− 1907 cã ®¨ng d©n chñ - x· héi trong c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt 1905 - 1907": "C¸c c¸c nghÞ quyÕt cña héi nghÞ. giai cÊp vµ c¸c chÝnh ®¶ng t¹i nh÷ng cuéc tranh luËn trong §u-ma II C¸c nghÞ quyÕt cña héi nghÞ ®· ®−îc ®¨ng trªn tê "Ng−êi v« vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt", V. I. Lª-nin ph©n tÝch cÆn kÏ c¸c cuéc tranh s¶n", sè 15, ra ngµy 25 th¸ng Ba 1907. ― 131. luËn vÒ vÊn ®Ò ruéng ®Êt trong §u-ma nhµ n−íc II (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt, Hµ-néi, 1975, t.13, tr. 540). ― 149. 68 "NhËn xÐt vÒ b¶n nghÞ quyÕt cña nh÷ng ng − êi d©n chñ - x · héi
  10. Chó thÝch Chó thÝch 516 517 72 Lª-nin muèn nãi ®Õn c¸c ñy ban quý téc tØnh, thµnh lËp vµo mïa hÌ thuéc n«ng n«. Toµn bé qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc vµ sù 1858 ë tÊt c¶ c¸c tØnh n−íc Nga ®Ó so¹n c¸c dù th¶o s¬ bé vÒ "cuéc lín m¹nh cña phong trµo quÇn chóng n«ng d©n chèng l¹i chÕ ®é bãc c¶i c¸ch n«ng d©n". Thµnh phÇn c¸c ñy ban nµy gåm ®¹i biÓu cña lét kiÓu n«ng n« ®· quyÕt ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña cuéc c¶i c¸ch. "Cuéc giíi quý téc do c¸c héi quý téc ®Þa ph−¬ng bÇu ra (mçi huyÖn ®−îc c¶i c¸ch n«ng d©n" lµ mét cuéc c¶i c¸ch cã tÝnh chÊt t− s¶n do bän chñ tõ 1 ®Õn 2 ®¹i biÓu) vµ c¸c ®¹i biÓu do chÝnh phñ bæ nhiÖm, cø mçi n« thùc hiÖn. Néi dung cña cuéc c¶i c¸ch n«ng d©n lµ néi dung t− s¶n huyÖn hai ng−êi. Nh÷ng b¶n dù th¶o cña c¸c ñy ban tØnh ®−îc trao vµ "c¸i néi dung ®ã cµng ®−îc biÓu hiÖn râ rµng h¬n nÕu ruéng ®Êt cho ñy ban trung −¬ng, t¹i ®©y, ngµy 17 th¸ng Hai (1 th¸ng Ba) n«ng d©n cµng bÞ Ýt c¾t xÐn, cµng ®−îc hoµn toµn t¸ch rêi khái ®Êt ®ai 1859, c¸c ban biªn tËp ®· ®−îc thµnh lËp, tham gia vµo c¸c ban nµy cña l·nh chóa h¬n, nÕu møc nép cèng vËt cho bän chñ n« cµng "thÊp ngoµi bän quan l¹i cßn cã "c¸c chuyªn gia" cña giíi quý téc, vµ ®Ó h¬n" (V. I. Lª-nin, Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n Sù thËt Hµ-néi, th¶o luËn chung c¸c b¶n dù th¶o, ng−êi ta cßn triÖu tËp thªm "c¸c 1973, t. 17, tr. l61). "Cuéc c¶i c¸ch n«ng d©n" lµ mét b−íc trªn con ®¹i biÓu" (còng lµ bän quý téc) ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®Õn dù. ®−êng biÕn n−íc Nga thµnh mét n−íc qu©n chñ - t− s¶n. Do kh«ng thùc hiÖn ®−îc ý ®å muèn t¹m ho·n "cuéc c¶i c¸ch TÊt c¶ cã 22,5 triÖu n«ng d©n ®−îc "gi¶i phãng". Song, ®Êt ®ai n«ng d©n", nªn trong nh÷ng b¶n dù th¶o cña m×nh, ®a sè c¸c ñy ban cña ®Þa chñ vÉn ®−îc b¶o toµn. Ruéng ®Êt cña n«ng d©n bÞ coi lµ tµi quý téc tØnh ®· cè gi÷ nh÷ng ®Æc quyÒn n«ng n« cña bän quý téc s¶n cña ®Þa chñ. N«ng d©n chØ cã thÓ nhËn ®−îc phÇn ruéng ®−îc cµng nhiÒu cµng tèt. chia b»ng c¸ch chuéc l¹i, theo møc quy ®Þnh cña luËt ph¸p (vµ còng Nh÷ng träng tµi hßa gi¶i lµ mét chøc vô hµnh chÝnh do chÝnh ph¶i ®−îc sù ®ång ý cña ®Þa chñ). Sè tiÒn chuéc nµy n«ng d©n ph¶i phñ Nga hoµng ®Æt ra trong thêi kú tiÕn hµnh "cuéc c¶i c¸ch n«ng nép cho chÝnh phñ Nga hoµng vµ chÝnh phñ ®· tr¶ cho ®Þa chñ sè d©n" n¨m 1861. Nh÷ng träng tµi hßa gi¶i do tØnh tr−ëng bæ nhiÖm tõ tiÒn theo møc quy ®Þnh. Theo sù −íc tÝnh, sè ruéng ®Êt cña bän quý bän quý téc ®Þa ph−¬ng theo kiÕn nghÞ cña c¸c héi nghÞ quý téc vµ téc sau c¶i c¸ch lµ 71,5 triÖu ®ª-xi-a-ti-na, cña n«ng d©n lµ 33,7 triÖu do Ph¸p viÖn tèi cao phª chuÈn, ®−îc quyÒn xÐt xö vµ gi¶i quyÕt c¸c ®ª-xi-a-ti-na. Nhê c¶i c¸ch, bän ®Þa chñ ®· chiÕm ®−îc h¬n 1/5 vµ vô xung ®ét gi÷a ®Þa chñ vµ n«ng d©n x¶y ra trong khi thi hµnh thËm chÝ ®Õn 2/5 ruéng ®Êt cña n«ng d©n. "®iÒu lÖ" gi¶i phãng n«ng d©n, nh−ng thùc tÕ lµ nh»m b¶o vÖ quyÒn Cuéc c¶i c¸ch ®· ph¸ vì chø kh«ng thñ tiªu chÕ ®é diªu dÞch cò lîi cho ®Þa chñ. Chøc n¨ng c¬ b¶n cña nh÷ng träng tµi hßa gi¶i lµ trong nÒn kinh tÕ. Bän ®Þa chñ vÉn chiÕm gi÷ trong tay nh÷ng phÇn so¹n ra c¸i gäi lµ "nh÷ng ®iÒu quy ®Þnh trong ®iÒu lÖ", trong ®ã x¸c ruéng ®−îc chia tèt nhÊt cña n«ng d©n ("nh÷ng ruéng ®Êt bÞ c¾t", rõng, ®Þnh ®óng ph¹m vi vµ ®Þa thÕ nh÷ng phÇn ruéng ®−îc chia cña ®ång cá, n¬i sóc vËt uèng n−íc, b·i ch¨n nu«i, v.v.), mµ nÕu kh«ng cã n«ng d©n vµ nh÷ng thø ®¶m phô cña n«ng d©n, còng nh− theo dâi nh÷ng phÇn ®Êt nµy, ng−êi n«ng d©n kh«ng thÓ nµo ®éc lËp canh t¸c viÖc tù trÞ cña n«ng d©n. Nh÷ng träng tµi hßa gi¶i cã quyÒn phª ®−îc. Tr−íc khi hîp ®ång chuéc ®Êt ®−îc ký kÕt, ng−êi n«ng d©n bÞ coi chuÈn nh÷ng ng−êi cã tr¸ch nhiÖm ®−îc bÇu ra trong c¬ quan qu¶n lµ "nh÷ng ng−êi cã nghÜa vô t¹m thêi" vµ hä ph¶i lµm nghÜa vô ®èi víi lý cña n«ng d©n, cã quyÒn xö ph¹t n«ng d©n, b¾t giam hoÆc b¾t ph¹t hä, còng nh− cã quyÒn b¸c bá c¸c nghÞ quyÕt cña héi nghÞ n«ng d©n, ®Þa chñ d−íi h×nh thøc nép t« vµ lµm diªu dÞch. ViÖc n«ng d©n ph¶i nÕu nh− c¸c nghÞ quyÕt Êy kh«ng cã lîi cho bän ®Þa chñ. chuéc l¹i nh÷ng phÇn ruéng ®−îc chia cña m×nh lµ sù c−íp ®o¹t tr¾ng ThiÕt chÕ träng tµi hßa gi¶i mang tÝnh chÊt quý téc, ®¼ng cÊp trîn ruéng ®Êt mµ bän ®Þa chñ vµ chÝnh phñ Nga hoµng ®· tiÕn hµnh. thuÇn tóy, nã ®· gióp cho chÝnh phñ Nga hoµng thùc hiÖn "cuéc c¶i §Ó n«ng d©n tr¶ ®−îc nî cho chÝnh phñ Nga hoµng, ng−êi ta ®· quy c¸ch n«ng d©n" n¨m 1861 ― mét cuéc c¶i c¸ch cã tÝnh chÊt ¨n c−íp, ®Þnh tr¶ dÇn trong thêi h¹n 49 n¨m céng thªm 6%. Sè nî ― ®Ó chuéc cã lîi cho bän ®Þa chñ. ― 153. ®Êt ― mçi n¨m mét chång chÊt. ChØ riªng sè n«ng d©n tr−íc thuéc ®Þa chñ ®· ph¶i nép cho chÝnh phñ Nga hoµng 1,9 tû róp vÒ tiÒn chuéc ®Êt 73 "Cuéc c¶i c¸ch n«ng d©n" n¨m 1861 lµ cuéc c¶i c¸ch xãa bá chÕ ®é trong khi ®ã gi¸ thÞ tr−êng vÒ ruéng ®Êt chuyÓn cho n«ng d©n kh«ng n«ng n« ë Nga, do chÝnh phñ Nga hoµng tiÕn hµnh v× lîi Ých v−ît qu¸ 544 triÖu róp. Trªn thùc tÕ, n«ng d©n ®· buéc ph¶i tr¶ hµng cña bän ®Þa chñ - chñ n«. Ngµy 19 th¸ng Hai 1861, A-lÕch-xan-®r¬ II tr¨m triÖu róp vÒ ruéng ®Êt cña m×nh, ®iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn chç lµm ph¸ ®· ký §¹o dô vµ b¶n "§iÒu lÖ" vÒ nh÷ng n«ng d©n ®· tho¸t khái sù lÖ
  11. Chó thÝch Chó thÝch 518 519 78 s¶n nhiÒu c¬ nghiÖp cña n«ng d©n vµ bÇn cïng hãa ®¹i bé phËn giai Lª-nin muèn nãi ®Õn mét ®o¹n trong tiÓu thuyÕt "Më ®Çu" cña N. G. cÊp n«ng d©n. TsÐc-n−-sÐp-xki, trong ®ã khi tr¶ lêi ý kiÕn nãi r»ng gi÷a nh÷ng V. I. Lª-nin gäi "cuéc c¶i c¸ch n«ng d©n" n¨m 1861 lµ hµnh ®éng ng−êi thuéc ph¸i cÊp tiÕn vµ ®¶ng cña bän ®Þa chñ cã sù kh¸c nhau b¹o lùc ®¹i quy m« ®Çu tiªn ®èi víi giai cÊp n«ng d©n v× lîi Ých cña rÊt lín, V«n-ghin, nh©n vËt cña tiÓu thuyÕt, ®· tuyªn bè: "Kh«ng, chñ nghÜa t− b¶n ®ang ph¸t sinh trong n«ng nghiÖp, lµ viÖc "dän kh«ng lín l¾m, mµ rÊt nhá. Cã lÏ sÏ rÊt lín nÕu n«ng d©n nhËn ®−îc ®Êt" theo kiÓu ®Þa chñ cho chñ nghÜa t− b¶n. VÒ cuéc c¶i c¸ch n¨m ruéng ®Êt mµ kh«ng ph¶i chuéc. LÊy mét vËt g× ë ng−êi ta hoÆc ®Ó 1861, xem c¸c t¸c phÈm cña Lª-nin "N¨m m−¬i n¨m ngµy sôp ®æ cña vËt ®ã l¹i cho ng−êi ta, nh−ng b¾t ng−êi ta tr¶ tiÒn vÒ vËt ®ã th× chÕ ®é n«ng n«", "Nh©n ngµy kû niÖm", ""Cuéc c¶i c¸ch n«ng d©n" còng vËy th«i. KÕ ho¹ch cña ®¶ng ®Þa chñ chØ kh¸c kÕ ho¹ch cña vµ cuéc c¸ch m¹ng v« s¶n n«ng d©n" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt ph¸i cÊp tiÕn ë chç gi¶n ®¬n h¬n, ng¾n gän h¬n. Cho nªn thËm chÝ b¶n Sù thËt, Hµ-néi, 1973, t.17, tr. 113, 144, 157). ― 154. nã còng tèt h¬n. Thñ tôc gi¶n tiÖn h¬n, ― ch¾c lµ n«ng d©n ®ì ®−îc g¸nh nÆng h¬n. N«ng d©n ai cã tiÒn th× ng−êi ®ã sÏ mua ruéng ®Êt. 74 "Sù thËt n−íc Nga" lµ bé luËt thµnh v¨n ®Çu tiªn gåm c¸c ®¹o luËt vµ Ai kh«ng cã tiÒn th× ®õng cã nãi ®Õn chuyÖn buéc hä mua ruéng c¸c s¾c lÖnh cña c¸c c«ng t−íc ë n−íc Nga thêi cæ thÕ kû XI - XII. ®Êt: c¸i ®ã chØ cã thÓ lµm cho hä bÞ ph¸ s¶n. Chuéc l¹i ― còng chÝnh Nh÷ng ®iÒu kho¶n trong "Sù thËt n−íc Nga" nh»m b¶o vÖ quyÒn lµ mua th«i" (N. G. TsÐc-n−-sÐp-xki. Toµn tËp, tiÕng Nga. T. XIII, chiÕm h÷u phong kiÕn vµ cuéc sèng cña bän chóa phong kiÕn. 1949, tr. 187 - l88). ― 178. Nh÷ng ®iÒu kho¶n ®ã ®· chøng minh r»ng ë n−íc Nga thêi cæ ®· cã ®Êu tranh giai cÊp gay g¾t cña tÇng líp n«ng d©n n« lÖ chèng l¹i bän 79 Ba-la-lai-kin lµ mét nh©n vËt trong t¸c phÈm "Mét bµi ca hoa t×nh bãc lét. ― 154. hiÖn ®¹i" cña M. E. Xan-t−-cèp - Sª-®rin; mét kÎ ba hoa tù do chñ nghÜa, m¹o hiÓm vµ dèi tr¸. ― 190. 75 PhÇn tÝnh to¸n mµ Lª-nin dÉn ra ®©y kh«ng t×m thÊy trong b¶n th¶o. ― 162. 80 "§u-ma nh©n d©n" lµ tê b¸o hµng ngµy cña ph¸i men-sª-vÝch; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua vµo th¸ng Ba - th¸ng T− 1907 thay cho b¸o "§êi 76 Thµnh ng÷ "göi tõ P«n-ti ®Õn Pi-l¸t" cã nghÜa lµ l¾p ®i l¾p l¹i mét sèng Nga" ®· bÞ ®ãng cöa. Ra ®−îc 21 sè. ― 199. viÖc v× P«n-ti vµ Pi-l¸t ®Òu lµ tªn cña cïng mét ng−êi. P«n-ti Pi-l¸t (Pontius Pilatus) – quan th¸i thó La-m· (viªn toµn quyÒn) ë xø I-u- 81 Lª-nin trÝch dÉn lêi cña X«-phi trong hµi kÞch "Khæ v× kh«n" cña A. ®ª trong nh÷ng n¨m 26 - 36 thÕ kû thø nhÊt. ― 167. X. Gri-b«-ª-®èp (xem A. X. Gri-b«-ª-®èp. Toµn tËp, tiÕng Nga, M¸t- xc¬-va, 1956, tr. 35). ― 201. 77 "TiÕn lªn" lµ tê b¸o hîp ph¸p, ra hµng ngµy cña ph¸i b«n-sª-vÝch, xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 26 th¸ng N¨m (8 th¸ng S¸u) 1906 thay 82 "Chñ nghÜa kinh tÕ" lµ trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa trong phong trµo cho tê b¸o "Lµn sãng" bÞ chÝnh phñ cÊm vµ lµ tê b¸o kÕ tôc b¸o "Lµn d©n chñ - x· héi Nga cuèi thÕ kû XIX - ®Çu thÕ kû XX, lµ mét trong sãng". V. I. Lª-nin gi÷ vai trß l·nh ®¹o tê b¸o; tham gia tÝch cùc c«ng nh÷ng biÕn d¹ng cña chñ nghÜa c¬ héi quèc tÕ. C¸c c¬ quan b¸o chÝ viÖc cña ban biªn tËp cã : M. X. ¤n-min-xki, V. V. V«-rèp-xki, A. V. cña "ph¸i kinh tÕ" lµ b¸o "T− t−ëng c«ng nh©n" (1897-1902) vµ t¹p Lu-na-ts¸c-xki. Tê b¸o ®· ®¨ng 15 bµi cña Lª-nin. B¸o th−êng xuyªn chÝ "Sù nghiÖp c«ng nh©n" (1899-1902). C¸i gäi lµ "Credo" do E. §. bÞ khñng bè; trong 17 sè b¸o th× 10 sè ®· bÞ tÞch thu. V× bän c¶nh s¸t Cu-xc«-va th¶o ra n¨m 1899 lµ v¨n kiÖn cã tÝnh chÊt c−¬ng lÜnh cña truy n· nªn nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch ®· sím chuÈn bÞ xuÊt b¶n tê "ph¸i kinh tÕ", Lª-nin gäi ph¸i nµy lµ ph¸i BÐc-stanh Nga. b¸o hîp ph¸p cña m×nh d−íi tªn gäi kh¸c. Ngµy 2 (15) th¸ng S¸u "Ph¸i kinh tÕ" h¹n chÕ nh÷ng nhiÖm vô cña giai cÊp c«ng nh©n trªn b¸o "TiÕn lªn" ®· ®¨ng bè c¸o cho biÕt "s¾p tíi ë Pª-tÐc-bua sÏ trong khu«n khæ ®Êu tranh kinh tÕ ®ßi t¨ng l−¬ng, c¶i thiÖn ®iÒu b¾t ®Çu xuÊt b¶n tê b¸o "TiÕng vang" ra hµng ngµy cña c«ng nh©n". kiÖn lao ®éng, v.v., ®ång thêi kh¼ng ®Þnh r»ng ®Êu tranh chÝnh trÞ lµ Lêi bè c¸o nµy ®−îc ®¨ng trªn b¸o hÕt sè nµy ®Õn sè kh¸c cho ®Õn viÖc cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. Hä phñ nhËn vai trß l·nh khi tê b¸o ®ãng cöa. Ngµy 14 (27) th¸ng S¸u 1906, theo quyÕt ®Þnh ®¹o cña ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n, cho r»ng ®¶ng chØ cÇn quan cña ViÖn t− ph¸p Pª-tÐc-bua tê b¸o nµy bÞ ®×nh b¶n. Thay cho tê s¸t qu¸ tr×nh tù ph¸t cña phong trµo, vµ chØ nªn lµ ng−êi ghi chÐp "TiÕn lªn", tê "TiÕng vang" b¾t ®Çu xuÊt b¶n. ― 176. c¸c sù biÕn. Sïng phôc tÝnh tù ph¸t cña phong trµo c«ng nh©n,
  12. Chó thÝch Chó thÝch 520 521 "ph¸i kinh tÕ" ®· h¹ thÊp ý nghÜa cña häc thuyÕt c¸ch m¹ng, cña tÝnh Ban chÊp hµnh ®¶ng bé vïng s«ng §«n cña §¶ng c«ng nh©n d©n tù gi¸c, kh¼ng ®Þnh r»ng t− t−ëng x· héi chñ nghÜa cã thÓ n¶y sinh chñ - x· héi Nga, ngµy 4 (17) th¸ng M−êi mét 1902 tÊt c¶ c¸c c«ng tõ phong trµo c«ng nh©n tù ph¸t; hä phñ nhËn sù cÇn thiÕt lµ ®¶ng nh©n cña c¸c x−ëng thuéc ngµnh ®−êng s¾t ®· b·i c«ng, hä ®−a ra m¸c-xÝt ph¶i ®−a ý thøc x· héi chñ nghÜa bªn ngoµi vµo phong trµo cho ban qu¶n ®èc mét lo¹t yªu s¸ch vÒ kinh tÕ. Ch¼ng bao l©u c«ng nh©n vµ do ®ã ®· dän ®−êng cho hÖ t− t−ëng t− s¶n. Trong khi nh÷ng c«ng nh©n cña nhµ m¸y s¶n xuÊt n«ng cô "¸c-xa-i", x−ëng b¸c bá viÖc cÇn ph¶i thµnh lËp mét ®¶ng tËp trung cña giai cÊp c«ng thuèc l¸ A-xm«-lèp vµ c¸c xÝ nghiÖp kh¸c, c¸c nh©n viªn ngµnh b−u nh©n, "ph¸i kinh tÕ" biÖn hé cho t×nh tr¹ng t¶n m¹n vµ tÝnh chÊt thñ ®iÖn, c¸c nh©n viªn th−¬ng nghiÖp, v. v., ®· tham gia cuéc b·i c«ng. c«ng nghiÖp trong phong trµo d©n chñ - x· héi. "Chñ nghÜa kinh tÕ" Cuéc b·i c«ng ®· trë thµnh tæng b·i c«ng vµ cã tÝnh chÊt chÝnh trÞ. g©y ra nguy c¬ lµm cho giai cÊp c«ng nh©n xa rêi con ®−êng giai cÊp Nhµ cÇm quyÒn Nga hoµng bÞ bÊt ngê tr−íc quy m« réng lín c¸ch m¹ng vµ biÕn giai cÊp c«ng nh©n thµnh vËt phô thuéc chÝnh trÞ cña phong trµo c¸ch m¹ng. Binh lÝnh ®ãng t¹i chç ®· kh«ng thÓ cña giai cÊp t− s¶n. ng¨n c¶n ®−îc nh÷ng cuéc mÝt-tinh cña quÇn chóng diÔn ra hµng Lª-nin ®· phª ph¸n kÞch liÖt nh÷ng quan ®iÓm cña "ph¸i kinh ngµy ë vïng c«ng nh©n t¹i ngo¹i « R«-xtèp ―Tª-mÐc-ni-c¬ vµ ®· tËp tÕ" trong nh÷ng t¸c phÈm nh−: "Lêi ph¶n kh¸ng cña nh÷ng ng−êi hîp ®−îc gÇn 3 v¹n c«ng nh©n. ChØ sau khi ®−a viÖn binh ®Õn, nhµ d©n chñ - x· héi Nga" (viÕt n¨m 1899 ë n¬i ®i ®µy Xi-bi-ri vµ cã 17 cÇm quyÒn Nga hoµng míi ®µn ¸p ®−îc phong trµo b»ng vò trang. ng−êi m¸c-xÝt bÞ ®µy ký tªn ®Ó chèng l¹i "Credo"), "Mét khuynh Cuéc xung ®ét lín ®Çu tiªn víi bän C«-d¾c ®· diÔn ra vµo ngµy 11 h−íng thôt lïi trong phong trµo d©n chñ - x· héi Nga", "Bµn vÒ mét (24) th¸ng M−êi mét vµ kÕt thóc b»ng viÖc b¾n giÕt nh÷ng c«ng b¶n "Profession de foi"", "M¹n ®µm víi nh÷ng ng−êi b¶o vÖ chñ nh©n tay kh«ng. Tin vÒ vô tµn s¸t Êy ®· kh¬i lªn mét cao trµo c¸ch nghÜa kinh tÕ" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t- m¹ng míi vµ lµ dÊu hiÖu b¾t ®Çu nh÷ng cuéc b·i c«ng ë N«-v«-rèt- xc¬-va, t. 4, tr. 207 - 224, 303-345, 392-406; t.5, tr. 442-451). Trong t¸c xi-xc¬ vµ Ti-kh«-rÕt-xcai-a. BÊt chÊp sù ®µn ¸p, nh÷ng cuéc mÝt-tinh phÈm "Lµm g×?" Lª-nin ®· hoµn toµn ®¸nh b¹i vÒ mÆt t− t−ëng "chñ cña c«ng nh©n ë R«-xtèp vÉn tiÕp diÔn vµ c¸c cuéc xung ®ét víi nghÜa kinh tÕ" (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t- binh lÝnh ®· biÕn thµnh nh÷ng cuéc chiÕn ®Êu mang tÝnh chÊt giai xc¬-va, t. 6, tr. 1 - 245). Tê "Tia löa" cña Lª-nin ®· ®ãng vai trß to lín cÊp quyÕt liÖt. M·i ®Õn ngµy 26 th¸ng M−êi mét (9 th¸ng Ch¹p), sau trong cuéc ®Êu tranh chèng "chñ nghÜa kinh tÕ". ― 201. 21 ngµy ®Êu tranh quyÕt liÖt, c«ng nh©n míi chÞu ngõng b·i c«ng v× binh lÝnh chiÕm −u thÕ râ rµng vÒ sè l−îng. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé 83 Ph¸i "V« ®Ò" lµ nhãm nöa men-sª-vÝch, nöa d©n chñ - lËp hiÕn trong vïng s«ng §«n (thuéc ph¸i "Tia löa") cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - giíi trÝ thøc t− s¶n Nga (X. N. Pr«-c«-p«-vÝch, E. §. Cu-xc«-va, V. I-a. x· héi Nga ®· l·nh ®¹o cuéc b·i c«ng, trong truyÒn ®¬n "Göi toµn B«-gu-ts¸c-xki, V. V. Poãc-tu-ga-lèp, V. V. Khi-gi¬-ni-a-cèp vµ nh÷ng thÓ c«ng d©n", Ban chÊp hµnh nµy ®· gäi cuéc b·i c«ng ë R«-xtèp lµ ng−êi kh¸c), h×nh thµnh vµo thêi kú cuéc c¸ch m¹ng 1905 - 1907 b¾t mét trong nh÷ng b−íc ®i tíi tæng cao trµo cña c«ng nh©n Nga. NhËn ®Çu tho¸i trµo. Nhãm nµy ®−îc ®Æt tªn theo tê tuÇn b¸o chÝnh trÞ "V« xÐt c¸c sù kiÖn ë R«-xtèp, V. I. Lª-nin ®· viÕt trong bµi "Sù kiÖn míi ®Ò" xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua vµo th¸ng Giªng - th¸ng N¨m 1906 do Pr«- vµ vÊn ®Ò cò" r»ng: "Qua nh÷ng sù kiÖn nh− vËy chóng t«i thùc sù c«-p«-vÝch phô tr¸ch viÖc biªn tËp; vÒ sau, ph¸i "V« ®Ò" tËp hîp xung ®· tËn m¾t thÊy r»ng cuéc khëi nghÜa vò trang cña toµn d©n chèng quanh b¸o "§ång chÝ" cña ph¸i d©n chñ - lËp hiÕn c¸nh t¶. Nguþ trang chÝnh phñ chuyªn chÕ ®· chÝn muåi kh«ng nh÷ng nh− lµ t− t−ëng ë d−íi h×nh thøc kh«ng ®¶ng ph¸i, ph¸i "V« ®Ò" lµ nh÷ng kÎ tuyªn trong trÝ ãc vµ trong c−¬ng lÜnh cña c¸c nhµ c¸ch m¹ng, mµ cßn nh− truyÒn cho t− t−ëng cña chñ nghÜa tù do t− s¶n vµ chñ nghÜa c¬ héi, lµ b−íc ®i tiÕp theo kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc, cã tÝnh chÊt thùc tiÔn - tù ®· ñng hé bän xÐt l¹i trong phong trµo d©n chñ - x· héi Nga vµ quèc nhiªn cña b¶n th©n phong trµo…" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt tÕ. ― 202. b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 7, tr. 76). 84 Cuéc biÓu t×nh ë R«-xtèp n¨m 1902 lµ cuéc b·i c«ng ë R«-xtèp, b¾t Cuéc b·i c«ng ë R«-xtèp lµ sù kiÖn më ®Çu cho cuéc tæng b·i ®Çu ngµy 2 (15) th¸ng M−êi mét 1902 b»ng mét cuéc xuèng c«ng chÝnh trÞ ë miÒn Nam n−íc Nga n¨m 1903 vµ lµ mét trong ®−êng biÓu t×nh cña c«ng nh©n ph©n x−ëng nåi h¬i cña Tæng c¬ nh÷ng dÊu hiÖu b¸o tr−íc cuéc c¸ch m¹ng Nga lÇn thø nhÊt n¨m 1905. ― 207. x − ëng ® − êng s¾t Vla-®i-c¸p-ca-d¬. H − ëng øng lêi kªu gäi cña
  13. Chó thÝch Chó thÝch 522 523 85 Lª-nin muèn nãi ®Õn nh÷ng cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ ë miÒn c¶ng, c«ng x−ëng khai th¸c ®¸, c«ng nh©n nhµ m¸y xi-m¨ng, nhµ Nam n−íc Nga vµ ë U-cra-i-na mïa hÌ n¨m 1903. m¸y s¶n xuÊt nót chai, nhµ m¸y giÊy vµ c¸c xÝ nghiÖp c«ng nghiÖp kh¸c ®· cïng tham gia b·i c«ng víi c«ng nh©n ngµnh ®−êng s¾t. Nh÷ng cuéc tæng b·i c«ng chÝnh trÞ nµy b¾t ®Çu ngµy 1 (14) th¸ng B¶y 1903 tõ cuéc b·i c«ng ë Ba-cu cña c«ng nh©n c¸c x−ëng c¬ C«ng nh©n ngµnh giao th«ng vËn t¶i trong thµnh phè, nhµ m¸y ®iÖn, khÝ cña c«ng ty dÇu löa Bi-bi - E-b¸t cña Man-ta-sÐp vµ c«ng ty Ba- nhµ m¸y chÕ t¹o h¬i ®èt, x−ëng lµm b¸nh m×, c¸c xÝ nghiÖp th−¬ng cu. §Õn ngµy 6 (19) th¸ng B¶y, cuéc b·i c«ng ®· trë thµnh tæng b·i nghiÖp ®· ngõng viÖc. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé cña §¶ng d©n chñ - c«ng. C«ng nh©n ®· trao cho c¸c chñ xÝ nghiÖp nh÷ng yªu s¸ch x· héi ë «-®Ðt-xa ®· l·nh ®¹o phong trµo b·i c«ng vµ ®ãng vai trß to trong ®ã cã nh÷ng yªu s¸ch ®ßi ngµy lµm viÖc 8 giê, tiÕp nhËn lín trong viÖc biÕn cuéc b·i c«ng thµnh tæng b·i c«ng víi nh÷ng yªu nh÷ng c«ng nh©n bÞ sa th¶i v× ho¹t ®éng chÝnh trÞ vµo lµm viÖc, sa s¸ch chÝnh trÞ râ rµng. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé cña §¶ng d©n chñ - x· th¶i nh÷ng tªn qu¶n lý vµ ®èc c«ng mµ c«ng nh©n c¨m ghÐt, t¨ng héi ë ¤-®Ðt-xa ®· th−êng xuyªn ph©n ph¸t truyÒn ®¬n, nªu râ l−¬ng, b·i bá viÖc lµm ngoµi giê vµ chÕ ®é giao kho¸n, v. v.. C«ng nh÷ng yªu s¸ch cña c«ng nh©n vµ kªu gäi hä ®Êu tranh nh»m lËt ®æ nh©n hµnh ®éng mét c¸ch cã tæ chøc vµ kiªn tr×, hä kh«ng ngõng b·i chÕ ®é chuyªn chÕ, ph¸i c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn cæ c«ng ngay c¶ khi bän chñ xÝ nghiÖp høa nh−îng bé mét phÇn ®èi ®éng tíi c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y, tæ chøc c¸c cuéc mÝt-tinh cã víi c«ng nh©n. Cuéc b·i c«ng ®· bÞ binh lÝnh ®µn ¸p vµ ngµy 9 (22) tÝnh chÊt quÇn chóng vµ c¸c cuéc biÓu t×nh chÝnh trÞ. Cuéc b·i c«ng th¸ng B¶y c«ng nh©n buéc ph¶i trë l¹i lµm viÖc. kÐo dµi ®Õn ngµy 23 th¸ng B¶y (5 th¸ng T¸m). Sau khi nhËn ®−îc tin vÒ cuéc b·i c«ng ë Ba-cu, ngµy 12 (25) C«ng nh©n £-li-da-vÐt-gr¸t, KÐc-ts¬, Ki-Ðp, £-ca-tª-ri-n«-xl¸p, th¸ng B¶y, c«ng nh©n nhµ m¸y in, nh©n viªn b¸n thÞt, thî lµm b¸nh m× Ni-c«-lai-Ðp vµ nh÷ng n¬i kh¸c ®· b·i c«ng ®Ó tá t×nh ®oµn kÕt víi ë Ti-phlÝt còng b·i c«ng. H−ëng øng lêi kªu gäi cña Ban chÊp hµnh c«ng nh©n Ba-cu, Ti-phlÝt, «-®Ðt-xa vµ c¸c thµnh phè kh¸c. ®¶ng bé Ti-phlÝt cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, ngµy 14 Nh÷ng cuéc b·i c«ng chÝnh trÞ ë miÒn Nam n−íc Nga cã ý (27) th¸ng B¶y, tÊt c¶ c¸c c«ng x−ëng vµ nhµ m¸y, c«ng nh©n c¸c nghÜa to lín ®èi víi sù ph¸t triÓn vÒ ý thøc giai cÊp cña c«ng nh©n x−ëng thuéc ngµnh ®−êng s¾t, xe ®iÖn, nhµ in, thî thñ c«ng, v. v., ®· vµ b¸o tr−íc cuéc c¸ch m¹ng 1905 - 1907. Nh÷ng cuéc b·i c«ng Êy ®· ngõng viÖc. Ban chÊp hµnh ®¶ng bé Ti-phlÝt cña §¶ng c«ng nh©n d©n diÔn ra d−íi sù l·nh ®¹o cña c¸c Ban chÊp hµnh ®¶ng bé cña §¶ng chñ - x· héi Nga, sau khi häp víi c¸c ®¹i biÓu c«ng nh©n c¸c nhµ m¸y c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga, víi sù tham gia cña h¬n 20 v¹n kh¸c nhau, ®· th¶o ra nh÷ng yªu s¸ch chung cho tÊt c¶ nh÷ng ng−êi c«ng nh©n, biÓu thÞ søc m¹nh, tÝnh tæ chøc, tÝnh kû luËt vµ sù gi¸c b·i c«ng. Binh lÝnh ®· ®−îc ®iÒu tíi Ti-phlÝt; nh÷ng cuéc xung ®ét ngé cña m×nh. ― 207. gi÷a c«ng nh©n vµ bän C«-d¾c ®· diÔn ra. §Õn ngµy 21 th¸ng B¶y (3 86 "TiÕng vang" lµ nh÷ng v¨n tËp cña ph¸i men-sª-vÝch, xuÊt b¶n ë Pª- th¸ng T¸m), cuéc b·i c«ng ®· bÞ qu©n ®éi ®µn ¸p. tÐc-bua vµo n¨m 1907. Trong c¸c v¨n tËp nµy cã in nh÷ng bµi cña L. Ngµy 17 (30) th¸ng B¶y, c«ng nh©n cña tÊt c¶ c¸c nhµ m¸y vµ M¸c-tèp, §. C«n-tsèp, E. Ts¸c-xki, Ph. §an vµ nh÷ng phÇn tö men- c«ng x−ëng ë Ba-tum ®· ngõng viÖc. C«ng nh©n c¸c tuyÕn ®−êng sª-vÝch kh¸c. ― 210. s¾t, c«ng nh©n khu©n v¸c ë c¶ng ®· tham gia víi c«ng nh©n ë Ba- tum. Cuéc b·i c«ng ®· trë thµnh tæng b·i c«ng vµ kÐo dµi ®Õn ngµy 87 Chñ nghÜa Xt¬-ru-vª hay lµ "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" lµ sù xuyªn 23 th¸ng B¶y (5 th¸ng T¸m). Trong lóc biÓu t×nh ®· næ ra nh÷ng cuéc t¹c chñ nghÜa M¸c theo kiÓu bän t− s¶n tù do chñ nghÜa, xuÊt hiÖn xung ®ét gi÷a c«ng nh©n víi c¶nh s¸t vµ bän C«-d¾c. vµo nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XIX nh− mét trµo l−u chÝnh trÞ - x· héi Mïa hÌ n¨m 1903 ë Da-c¸p-ca-d¬ cã gÇn 10 v¹n c«ng nh©n b·i ®éc lËp trong giíi trÝ thøc t− s¶n tù do chñ nghÜa ë Nga. c«ng. Trong thêi kú ®ã, chñ nghÜa M¸c ®· ®−îc truyÒn b¸ kh¸ réng r·i Cuéc tæng b·i c«ng ë Da-c¸p-ca-d¬ ®· ®−îc c¸c trung t©m lín ë n−íc Nga, nªn bän trÝ thøc t− s¶n nóp d−íi l¸ cê chñ nghÜa M¸c ®Ó nhÊt cña U-cra-i-na h−ëng øng. ë «-®Ðt-xa, cuéc b·i c«ng do c«ng truyÒn b¸ c¸c quan ®iÓm cña m×nh trªn c¸c tê b¸o vµ t¹p chÝ hîp nh©n ®−êng s¾t më ®Çu ngµy 4 (17) th¸ng B¶y ®Ó ph¶n ®èi viÖc sa ph¸p. V× thÕ mµ chóng ®−îc gäi lµ "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p". th¶i v« lý c«ng nh©n cña ph©n x−ëng nåi h¬i. Ýt l©u sau, c«ng nh©n Trong khi phª ph¸n ph¸i d©n tóy lµ kÎ b¶o vÖ nÒn s¶n xuÊt nhá,
  14. Chó thÝch Chó thÝch 524 525 ñng hé b¸o "Tia löa" cò ― tê b¸o m¸c-xÝt bÊt hîp ph¸p toµn Nga ®Çu "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" ®· m−u toan dïng chñ nghÜa M¸c tiªn, do V. I. Lª-nin s¸ng lËp n¨m 1900 vµ ®· ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh vµo cuéc ®Êu tranh nµy, nh−ng lét bá tÝnh c¸ch m¹ng cña nã ®i, m−u trong viÖc thµnh lËp ®¶ng m¸c-xÝt c¸ch m¹ng cña giai cÊp c«ng nh©n toan b¾t phong trµo c«ng nh©n ph¶i phôc tïng lîi Ých cña giai cÊp t− ë Nga. s¶n, "Nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" vøt bá c¸i chñ yÕu nhÊt trong Sè ®Çu tiªn cña b¸o "Tia löa" cña Lª-nin ®−îc xuÊt b¶n vµo häc thuyÕt cña M¸c lµ häc thuyÕt vÒ c¸ch m¹ng v« s¶n vµ chuyªn th¸ng Ch¹p 1900 ë Lai-pxÝch, nh÷ng sè tiÕp theo ra ë Muyn-khen, tõ chÝnh v« s¶n. P. Xt¬-ru-vª, kÎ cÇm ®Çu "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p", ®· ca tông chñ nghÜa t− b¶n vµ kªu gäi "thõa nhËn sù kÐm v¨n th¸ng B¶y 1902 ë Lu©n-®«n vµ tõ mïa xu©n 1903 ë Gi¬-ne-v¬. minh cña n−íc ta vµ häc hái chñ nghÜa t− b¶n" thay cho ®Êu tranh Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi §øc nh−: C. TxÐt-kin, A. Brau-n¬ vµ c¸ch m¹ng ®Ó chèng l¹i trËt tù t− s¶n. "Nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp nh÷ng ng−êi kh¸c, nhµ c¸ch m¹ng Ba-lan I-u. M¸c-khlÐp-xki, lóc Êy ®ang sèng ë Muyn-khen, vµ G. Quen-s¬ ― mét trong nh÷ng ng−êi ph¸p" ®· ®øng trªn lËp tr−êng cña chñ nghÜa kh¸ch quan t− s¶n, trªn l·nh ®¹o Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi Anh ― ®· gióp ®ì nhiÒu trong quan ®iÓm cña chñ nghÜa Can-t¬ vµ chñ nghÜa duy t©m chñ quan ®Ó xÐt l¹i toµn bé nh÷ng luËn ®iÓm c¬ b¶n cña chñ nghÜa M¸c. viÖc tæ chøc tê b¸o (tæ chøc nhµ in bÝ mËt, mua bé ch÷ in Nga, v. v.). Lª-nin ®· x¸c ®Þnh ®−îc b¶n chÊt t− s¶n tù do chñ nghÜa cña Tham gia ban biªn tËp b¸o "Tia löa" cã: V. I. Lª-nin, G. V. Plª- "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" sím h¬n nh÷ng ng−êi kh¸c. Ngay tõ kha-nèp, L. M¸c-tèp, P. B. ¸c-xen-rèt, A. N. P«-t¬-rª-xèp vµ V. I. Da- n¨m 1893, trong t¸c phÈm "Bµn vÒ c¸i gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr−êng", cïng xu-lÝch. Lóc ®Çu th− ký ban biªn tËp lµ I. G. Xmi-®«-vÝch - Lª-man víi viÖc v¹ch trÇn nh÷ng quan ®iÓm cña ph¸i d©n tuý tù do chñ vµ sau ®ã tõ mïa xu©n l901 lµ N. C. Cróp-xcai-a, bµ còng phô tr¸ch nghÜa, Lª-nin ®· phª ph¸n nh÷ng quan ®iÓm cña c¸c ®¹i biÓu cña c¶ toµn bé c«ng viÖc trao ®æi th− tõ gi÷a b¸o "Tia löa" víi c¸c tæ chøc "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" võa xuÊt hiÖn lóc ®ã. Qua "nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi Nga. Trung t©m chó ý cña b¸o "Tia löa" lµ nh÷ng m¸c-xÝt hîp ph¸p", lÇn ®Çu tiªn nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt Nga ®· giao vÊn ®Ò ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n vµ cña toµn thÓ chiÕn víi kÎ thï giÊu mÆt, chóng tù x−ng lµ nh÷ng ng−êi theo häc nh÷ng ng−êi lao ®éng ë Nga chèng l¹i chÕ ®é chuyªn chÕ cña Nga thuyÕt cña M¸c, nh−ng trªn thùc tÕ l¹i t−íc mÊt néi dung c¸ch m¹ng hoµng, vÊn ®Ò ®−îc chó ý nhiÒu lµ c¸c sù kiÖn quan träng nhÊt trong cña chñ nghÜa M¸c. Nh−ng trong cuéc ®Êu tranh víi ph¸i d©n tuý, sinh ho¹t quèc tÕ, chñ yÕu lµ trong phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. nh÷ng nhµ m¸c-xÝt c¸ch m¹ng Nga ®· ®i ®Õn tháa thuËn t¹m thêi Trªn thùc tÕ, Lª-nin lµ tæng biªn tËp vµ ng−êi l·nh ®¹o b¸o "Tia löa". víi "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p", cho ®¨ng nh÷ng t¸c phÈm cña Ng−êi ®· viÕt bµi ®Ò cËp ®Õn tÊt c¶ c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ x©y dùng m×nh trong c¸c t¹p chÝ do "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" l·nh ®¹o ®¶ng vµ ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n Nga. viÖc biªn tËp. §ång thêi, trong t¸c phÈm "Néi dung kinh tÕ cña chñ B¸o "Tia löa" trë thµnh trung t©m thèng nhÊt c¸c lùc l−îng cña nghÜa d©n tóy vµ sù phª ph¸n trong cuèn s¸ch cña «ng Xt¬-ru-vª vÒ ®¶ng, tËp hîp vµ gi¸o dôc c¸c c¸n bé ®¶ng. NhiÒu nhãm vµ Ban néi dung ®ã", Lª-nin ®· kÞch liÖt phª ph¸n "chñ nghÜa M¸c hîp chÊp hµnh ®¶ng bé cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga ph¸p", gäi nã lµ sù ph¶n ¸nh chñ nghÜa M¸c trong s¸ch b¸o t− s¶n, thuéc xu h−íng "Tia löa" cña Lª-nin ®· ®−îc thµnh lËp t¹i mét lo¹t vµ v¹ch trÇn "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" lµ nh÷ng nhµ t− thµnh phè ë Nga (Pª-tÐc-bua, M¸t-xc¬-va, Xa-ma-ra, v.v.); ®Õn t−ëng cña giai cÊp t− s¶n tù do chñ nghÜa. Sù ®¸nh gi¸ cña Lª-nin vÒ "nh÷ng ng−êi m¸c-xÝt hîp ph¸p" vÒ sau ®· ®−îc x¸c nhËn hoµn th¸ng Giªng 1902 t¹i ®¹i héi cña ph¸i "Tia löa" häp ë Xa-ma-ra, tæ toµn: hä ®· trë thµnh nh÷ng ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn quan träng vµ chøc "Tia löa" Nga ®· ®−îc thµnh lËp. C¸c tæ chøc "Tia löa" xuÊt sau ®ã trë thµnh nh÷ng tªn b¹ch vÖ cuång nhiÖt. hiÖn vµ ho¹t ®éng d−íi sù l·nh ®¹o trùc tiÕp cña nh÷ng häc trß vµ b¹n chiÕn ®Êu cña Lª-nin ― N. E. Bau-man, I. V. Ba-bu-skin, X. I. Gu- Cuéc ®Êu tranh quyÕt liÖt cña Lª-nin chèng "chñ nghÜa M¸c hîp ph¸p" ë Nga ®ång thêi còng lµ cuéc ®Êu tranh chèng chñ nghÜa xÐt xÐp, M. I. Ca-li-nin, P. A. Cra-xi-cèp, G. M. Cr¬-gi-gia-nèp-xki, Ph. V. l¹i quèc tÕ vµ lµ tÊm g−¬ng vÒ tÝnh kh«ng thÓ ®iÒu hßa vÒ mÆt t− Len-gnÝch, P. N. Lª-pª-sin-xki, I. I. R¸t-tsen-c« vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. t−ëng ®èi víi sù xuyªn t¹c häc thuyÕt cña M¸c. ― 217. Theo s¸ng kiÕn cña Lª-nin vµ víi sù tham gia trùc tiÕp cña Ng−êi, ban biªn tËp b¸o "Tia löa" ®· th¶o ra dù ¸n c − ¬ng lÜnh cña 88 N h÷ng ng − êi theo ph¸i "Tia löa" cò l µ nh÷ng ng − êi tham gia vµ
  15. Chó thÝch Chó thÝch 526 527 d©n. C¸c uû ban ®Þa ph−¬ng, do ®Çu phiÕu phæ th«ng bÇu ra, ph¶i ®¶ng (®¨ng trªn b¸o "Tia löa", sè 21) vµ chuÈn bÞ cho §¹i héi II cña tiÕn hµnh c¶i c¸ch ruéng ®Êt. Nh÷ng yªu s¸ch ®ã thÓ hiÖn lîi Ých cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. TÝnh ®Õn ngµy triÖu tËp ®¹i nh÷ng n«ng d©n sung tóc ®ang lo sî ph¶i xãa bá ngay vµ hoµn toµn héi, ®a sè c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi c¸c ®Þa ph−¬ng ë Nga ®Òu ®øng chÕ ®é së h÷u t− nh©n vÒ ruéng ®Êt vµ cho r»ng cã kh¶ n¨ng chuéc vÒ phÝa b¸o "Tia löa", t¸n thµnh s¸ch l−îc, c−¬ng lÜnh vµ kÕ ho¹ch tæ l¹i ruéng ®Êt ®· nh−îng. Lª-nin nhËn xÐt r»ng "dù th¶o cña 104 chøc cña nã, c«ng nhËn nã lµ c¬ quan l·nh ®¹o cña m×nh. Trong mét ng−êi" ®· "thÊm ®−îm mèi lo sî cña ng−êi tiÓu nghiÖp chñ sî ph¶i nghÞ quyÕt riªng, ®¹i héi ®· nªu râ vai trß ®Æc biÖt cña b¸o "Tia löa" thùc hiÖn mét sù thay ®æi qu¸ ®ét ngét, ph¶i l«i cuèn vµo phong trong cuéc ®Êu tranh cho ®¶ng vµ tuyªn bè ®ã lµ C¬ quan ng«n luËn trµo mét sè quÇn chóng nh©n d©n qu¸ ®«ng ®¶o vµ qu¸ nghÌo khæ" trung −¬ng cña §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· héi Nga. (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 14, tr. Ch¼ng bao l©u, sau §¹i héi II cña ®¶ng, nh÷ng ng−êi men-sª- 371). Nh− Lª-nin ®· chØ râ, dï v¨n kiÖn nµy cã tÝnh kh«ng triÖt ®Ó vµ tÝnh kh«ng t−ëng, "dù th¶o cña 104 ng−êi" vÉn lµ c−¬ng lÜnh cña vÝch, ®−îc sù gióp ®ì cña Plª-kha-nèp, ®· chiÕm b¸o "Tia löa" vÒ tay m×nh. ― 217. cuéc ®Êu tranh nh»m biÕn bé phËn kh¸ gi¶ cña tÇng líp n«ng d©n bÞ n« dÞch thµnh tÇng líp phÐc-mi-ª tù do. ― 228. 89 "Ng−êi d©n chñ - x· héi" lµ mét tê b¸o, c¬ quan ng«n luËn bÊt hîp 91 "Tin tøc cña ®¹i biÓu n«ng d©n" lµ tê b¸o hµng ngµy, c¬ quan ng«n ph¸p cña Ban chÊp hµnh trung −¬ng §¶ng c«ng nh©n d©n chñ - x· luËn cña Nhãm lao ®éng trong §u-ma nhµ n−íc I; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc- héi Nga; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 17 (30) th¸ng ChÝn ®Õn ngµy 18 th¸ng M−êi mét (1 th¸ng Ch¹p) 1906, ra ®−îc tÊt c¶ 7 sè. Ban biªn bua tõ ngµy 17 ®Õn 31 th¸ng N¨m (tõ ngµy 30 th¸ng N¨m ®Õn ngµy 13 tËp b¸o ®−îc bÇu t¹i §¹i héi IV (§¹i héi thèng nhÊt) cña §¶ng c«ng th¸ng S¸u) 1906 d−íi sù chØ ®¹o biªn tËp cña X. I. B«n-®a-rÐp, mét ®¹i nh©n d©n chñ - x· héi Nga chØ gåm toµn nh÷ng phÇn tö men-sª-vÝch biÓu trong §u-ma nhµ n−íc; ra ®−îc 11 sè. Tham gia b¸o nµy cã ®¹i (Ph. I. §an, L. M¸c-tèp, A. X. M¸c-t−-nèp, P. P. Ma-xlèp, A. N. P«-t¬- biÓu thuéc ph¸i lao ®éng nh−: I. E. X«-l«m-c«, P. Ph. Txª-l«-u-xèp, I. rª-xèp). Trªn thùc tÕ tê b¸o nµy lµ c¬ quan ng«n luËn cã tÝnh chÊt bÌ V. Gin-kin, v. v.. Sau khi xuÊt b¶n sè 11, tê b¸o bÞ ®×nh b¶n. ― 228. ph¸i cña bän men-sª-vÝch. ― 221. 92 "Nh©n d©n lao ®éng" lµ tê b¸o, c¬ quan ng«n luËn cña ph¸i lao ®éng 90 Dù luËt ruéng ®Êt do 104 ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ n−íc I ký ®· vµ cña nh÷ng héi viªn trong Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn Nga; xuÊt ®−îc ph¸i lao ®éng ®−a ra phiªn häp thø 13 cña §u-ma häp vµo b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 15 (28) th¸ng Ba ®Õn 4 (17) th¸ng T− 1907. ngµy 23 th¸ng N¨m (5 th¸ng S¸u) 1906. Dù luËt ®Ò ra môc tiªu cña Ra ®−îc 18 sè. Tæng biªn tËp lµ V. A. Bª-la-Ðp, ®¹i biÓu cña §u-ma bé luËt ruéng ®Êt lµ "nh»m thiÕt lËp c¸c chÕ ®é, trong ®ã toµn bé nhµ n−íc II. Tham gia viÕt b¸o cã nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i lao ®éng ruéng ®Êt víi nh÷ng tµi nguyªn vµ nguån n−íc sÏ lµ cña toµn d©n, lµ ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ n−íc II nh−: M. E. Bª-rª-din, A. A. Bu-l¸t, ngoµi ra ruéng ®Êt cÇn thiÕt cho n«ng nghiÖp sÏ cã thÓ chØ giao cho v. v.; nh÷ng héi viªn cña Héi liªn hiÖp n«ng d©n toµn Nga lµ A. E. ng−êi cµy cÊy nã b»ng søc lao ®éng cña m×nh ®−îc sö dông" ("§u- Kim-ri-a-cèp, E. I. X«-r«-kin, v. v.. ― 239. ma nhµ n−íc ë Nga qua c¸c v¨n kiÖn vµ tµi liÖu". M¸t-xc¬-va, 1957, tiÕng Nga, tr. 172). Nh»m môc ®Ých ®ã, ng− êi ta ®ßi thµnh 93 Lª-nin trÝch dÉn ý kiÕn cña C. M¸c trong bµi "Giai cÊp t− s¶n vµ cuéc lËp "quü ruéng ®Êt toµn d©n", quü nµy ph¶i bao gåm tÊt c¶ ph¶n c¸ch m¹ng" (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 2, t. 6, tr. 118 - 122). ― 242. ruéng ®Êt cña c«ng, cña th¸i Êp, néi c¸c, tu viÖn, nhµ thê; nh÷ng ruéng ®Êt cña ®Þa chñ bÞ tr − ng mua mét c¸ch c − ìng b¸ch 94 Lª-nin muèn nãi ®Õn viÖc ph¸i lao ®éng, "nh÷ng ng−êi lao ®éng x· vµ nh÷ng ruéng ®Êt t − n h©n kh¸c còng ph¶i ® − a vµo quü ®ã, héi chñ nghÜa nh©n d©n" vµ ph¸i x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng bá nÕu quy m« ®Êt ®ai së h÷u v − ît qu¸ tiªu chuÈn lao ®éng quy phiÕu cho øng cö viªn cña bän d©n chñ - lËp hiÕn lµm chñ tÞch §u- ®Þnh cho ®Þa ph − ¬ng ®ã. Ng− êi ta quy ®Þnh mét kho¶n tiÒn båi ma nhµ n−íc. ViÖc tho¶ thuËn bá phiÕu cho øng cö viªn cña bän d©n th − êng cho nh÷ng ruéng ®Êt cña t − n h©n ® − îc nh − îng l¹i. chñ - lËp hiÕn ®· ®−îc tiÕn hµnh t¹i cuéc häp ngµy 19 th¸ng Hai (4 Nh÷ng ruéng ®Êt ® − îc chia vµ ruéng ®Êt t − h ÷u nhá vÉn ph¶i th¸ng Ba) 1907 ë nhµ c«ng t−íc §«n-g«-ru-cèp, mét phÇn tö d©n ®Ó chñ ruéng t¹m gi÷; ®ång thêi, dù luËt Ên ®Þnh trong t − ¬ng lai sÏ chuyÓn dÇn c¶ nh÷ng ruéng ®Êt nµy thµnh së h÷u toµn chñ - lËp hiÕn, tham dù häp cã c¶ c¸c ®¹i biÓu men-sª-vÝch cña ®¶ng
  16. Chó thÝch Chó thÝch 528 529 ®oµn d©n chñ - x· héi trong §u-ma (xem tËp nµy, tr. 35 - 39). KÕt Pª-tÐc-bua vµo th¸ng Ba 1907. Céng t¸c víi t¹p chÝ cã: L. M¸c-tèp, A. qu¶ lµ ngµy 20 th¸ng Hai (5 th¸ng Ba) 1907 trong lóc bá phiÕu t¹i M¸c-t−-nèp, A. N. P«-t¬-rª-xèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c. Ra ®−îc 2 sè. ― 258. §u-ma nhµ n−íc, Ph. A. G«-l«-vin, mét ng−êi d©n chñ - lËp hiÕn, ®−îc 356 phiÕu thuËn, 102 phiÕu chèng cña c¸c ®¹i biÓu c¸nh h÷u. 98 "B−íc ®Çu" lµ tê b¸o hîp ph¸p cña ph¸i men-sª-vÝch, ra hµng ngµy, "S¸ch l−îc im lÆng" lµ s¸ch l−îc cña bän d©n chñ - lËp hiÕn ®èi víi xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 13 (26) th¸ng M−êi mét ®Õn ngµy 2 b¶n tuyªn bè cña chÝnh phñ do Xt«-l−-pin ®äc ngµy 6 (19) th¸ng Ba (15) th¸ng Ch¹p 1905. Ra ®−îc 16 sè. Tæng biªn tËp kiªm chñ nhiÖm 1907. T¹i c¸c cuéc häp liªn tÞch cña tÊt c¶ c¸c ®¶ng ®èi lËp do bän d©n xuÊt b¶n b¸o lµ §. M. GhÐc-txen-stanh vµ X. N. Xan-t−-cèp. Tham chñ - lËp hiÕn tæ chøc, bän nµy ®· cæ ®éng cho viÖc tr¶ lêi b¶n tuyªn gia viÕt b¸o cã P. B. ¸c-xen-rèt, Ph. I. §an, L. G. §©y-ts¬, N. I. I-oãc- ®an-xki, L. M¸c-tèp, A. N. P«-t¬-rª-xèp, v. v. ― 262. bè cña chÝnh phñ b»ng c¸ch im lÆng nh»m "b¶o toµn §u-ma"; bän d©n chñ - lËp hiÕn ®· chøng minh r»ng ph¸t biÓu tr¶ lêi b¶n tuyªn bè nhÊt 99 V. I. Lª-nin muèn nãi ®Õn cuéc ®µn ¸p ®Ém m¸u cña giai cÊp t− s¶n ®Þnh sÏ g©y ra viÖc gi¶i t¸n §u-ma. §Ó tr¶ lêi b¶n tuyªn bè cña chÝnh ph¶n c¸ch m¹ng ®èi víi c«ng nh©n khëi nghÜa ë Pa-ri håi th¸ng S¸u phñ, bän d©n chñ - lËp hiÕn nªu ra c«ng thøc chuyÓn sang nh÷ng vÊn 1848 vµ cuéc ®µn ¸p C«ng x· Pa-ri th¸ng N¨m 1871. ― 265. ®Ò tr−íc m¾t. Nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - c¸ch m¹ng, ph¸i lao ®éng vµ Héi liªn hiÖp n«ng d©n, nhãm håi gi¸o trong nghÞ viÖn, 100 C. M¸c. "Phª ph¸n c−¬ng lÜnh G«-ta" (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. TuyÓn tËp gåm hai tËp, tiÕng Nga, t. II, 1955, tr. 24). ― 267. "nh÷ng ng−êi lao ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n", bän C«-l« Ba-lan ®· ®øng vÒ phÝa bän d©n chñ - lËp hiÕn còng nªu ra c«ng thøc nh− 101 Bµi b¸o cña Ph. Mª-rinh "Der Sorgesche Briefwechsel" ("Neue Zeit", vËy. Nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· héi (xem chó thÝch 36) vµ c¶ nh÷ng ®¹i 25 Jahrg., Nr. 1 und 2) ("Th− trao ®æi víi Doãc-ghª" ("Thêi míi", biÓu cña ph¸i cùc h÷u trong §u-ma (V. A. B«-brin-xki, V. M. Pu-ri- n¨m xuÊt b¶n thø 25, sè 1 vµ 2)) kh«ng ®−îc ®−a vµo cuèn s¸ch xuÊt skª-vÝch, gi¸o chñ Pla-t«n, P. N. Cru-pen-xki, V. V. Sun-ghin) ®· ph¸t b¶n lÇn nµy. ― 273. biÓu tr¶ lêi b¶n tuyªn bè cña Xt«-l−-pin. 102 "§êi sèng hiÖn nay" lµ t¹p chÝ cña ph¸i men-sª-vÝch, xuÊt b¶n ë M¸t- Khi th¶o luËn vÊn ®Ò ng©n s¸ch trong §u-ma, ph¸i lao ®éng ®· bá xc¬-va tõ th¸ng T− 1906 ®Õn th¸ng Ba 1907. Céng t¸c víi t¹p chÝ phiÕu chung víi bän d©n chñ - lËp hiÕn lµ bän ®· ®Ò nghÞ chuyÓn ngoµi G. V. Plª-kha-nèp cßn cã L. M¸c-tèp vµ nh÷ng phÇn tö men- vÊn ®Ò sang cho tiÓu ban ng©n s¸ch, cã nghÜa lµ chÊp thuËn ng©n sª-vÝch kh¸c. ― 274. s¸ch ®ã (xem tËp nµy, tr. 189-193) . ― 242. 103 "TiÕng väng" lµ nh÷ng v¨n tËp cña ph¸i men-sª vÝch, xuÊt b¶n ë Pª- 95 "C«ng viÖc x· héi" lµ b¸o hµng ngµy, c¬ quan ng«n luËn cña §¶ng lao tÐc-bua nh÷ng n¨m 1906 vµ 1907. Ra ®−îc 3 tËp. TËp thø nhÊt xuÊt ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 1 b¶n d−íi tªn "TiÕng väng", nh÷ng tËp cßn l¹i ― "Nhµ xuÊt b¶n TiÕng (14) ®Õn 8 (21) th¸ng T− 1907. Tham gia viÕt b¸o cã c¸c ®¹i biÓu næi väng". Tham gia biªn so¹n c¸c v¨n tËp nµy cã L. M¸c-tèp, Ph. §an, tiÕng nhÊt cña nh÷ng ng−êi lao ®éng x· héi chñ nghÜa nh©n d©n: N. §. C«n-txèp, v. v.. ― 274. Ph. An-nen-xki, V. A. Mi-a-c«-tin, A. V. Pª-sª-kh«-nèp vµ nh÷ng ng−êi kh¸c vµ c¸c ®¹i biÓu cña §u-ma nhµ n−íc II: G. I. Ba-xkin, V. 104 Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi Anh ®−îc thµnh lËp n¨m 1884. Cïng víi V. Ca-ra-tsÐp xki - V«n-c¬, v. v.. Ra ®−îc 7 sè. ― 244. ph¸i c¶i l−¬ng (Hen-®man vµ nh÷ng ng−êi kh¸c) vµ nh÷ng ng−êi theo chñ nghÜa v« chÝnh phñ, nhãm nh÷ng ng−êi d©n chñ - x· 96 V. I. Lª-nin muèn nãi ®Õn t¹p chÝ "Tin tøc cña ®¶ng" lµ t¹p chÝ do Ban héi c¸ch m¹ng, nh÷ng ng−êi ñng hé chñ nghÜa M¸c (H. Quen-s¬, chÊp hµnh trung −¬ng ®¶ng cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa - T. Man, £. £-vª-linh, £-lª-«-n«-ra M¸c, v. v.) tøc lµ nh÷ng ng−êi c¸ch m¹ng xuÊt b¶n; xuÊt b¶n ë Pª-tÐc-bua tõ ngµy 22 th¸ng M−êi (4 lµm thµnh c¸nh t¶ trong phong trµo x· héi chñ nghÜa Anh ― ®· th¸ng M−êi mét) 1906 ®Õn ngµy 24 th¸ng N¨m (6 th¸ng S¸u) 1907. gia nhËp Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi. Ph. ¡ng-ghen kÞch liÖt phª ph¸n Ra ®−îc 10 sè. ― 252. Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi vÒ bÖnh gi¸o ®iÒu vµ bÌ ph¸i, vÒ sù 97 " Lêi chµo" l µ t¹p chÝ hµng tuÇn cña ph¸i men-sª-vÝch xuÊt b¶n ë xa rêi phong trµo c«ng nh©n cã tÝnh chÊt quÇn chóng ë Anh vµ coi
  17. Chó thÝch Chó thÝch 530 531 th−êng nh÷ng ®Æc ®iÓm cña phong trµo. N¨m 1907, Liªn ®oµn d©n n¨m 80 thÕ kû XIX, khi phong trµo c«ng nh©n ®· ®−îc t¨ng c−êng chñ - x· héi ®æi tªn lµ §¶ng d©n chñ - x· héi, n¨m 1911 ®¶ng nµy vÒ lùc l−îng vµ nhiÒu cuéc b·i c«ng cña c«ng nh©n ®· giµnh ®−îc cïng víi nh÷ng phÇn tö ph¸i t¶ cña §¶ng c«ng nh©n ®éc lËp ®· lËp th¾ng lîi th× c¸c nhµ l·nh ®¹o "Nh÷ng hiÖp sÜ lao ®éng" vÉn gi÷ lËp ra §¶ng x· héi chñ nghÜa Anh; n¨m 1920, ®a sè c¸c ®¶ng viªn cña tr−êng Êy. Ban l·nh ®¹o §oµn coi sù hîp t¸c lµ biÖn ph¸p duy nhÊt ®¶ng nµy ®· tham gia thµnh lËp §¶ng céng s¶n Anh. ― 275. ®Ó tho¸t khái tÊt c¶ nh÷ng tÖ ®oan cña chñ nghÜa t− b¶n. N¨m 1886, ban l·nh ®¹o cña §oµn ®· ph¶n ®èi cuéc tæng b·i 105 Lª-nin trÝch dÉn th− cña Ph. ¡ng-ghen göi Ph. A. Doãc-ghª ngµy 29 c«ng toµn quèc cña c«ng nh©n ®ßi thi hµnh ngµy lµm viÖc 8 giê vµ th¸ng M−êi mét 1886 (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− tiÕp tay cho viÖc ph¸ ho¹i b·i c«ng b»ng c¸ch cÊm c¸c thµnh viªn cña chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 396). ― 275. tæ chøc nµy tham gia b·i c«ng. BÊt chÊp sù cÊm ®o¸n cña ban l·nh ®¹o, c¸c thµnh viªn th−êng cña tæ chøc ®· tham gia b·i c«ng. Nh÷ng 106 Xem C. M¸c Vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 402 - 403. ― 275. m©u thuÉn gi÷a ®¹i bé phËn thµnh viªn cña tæ chøc víi ban l·nh ®¹o c¬ héi chñ nghÜa cµng trë nªn gay g¾t thªm, sau n¨m 1886, "§oµn 107 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, hiÖp sÜ lao ®éng cao quý" b¾t ®Êu mÊt ¶nh h−ëng trong quÇn chóng 1953, tr. 400 - 401. ― 276. vµ ®Õn cuèi nh÷ng n¨m 90 thÕ kû XIX, th× bÞ tan r·. MÆc dï cã chÝnh s¸ch ph¶n béi cña c¸c thñ lÜnh, "§oµn hiÖp sÜ 108 Xem C. M¸c Vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, lao ®éng cao quý" ®· ®ãng vai trß quan träng trong phong trµo c«ng 1953, tr. 349. ― 276. nh©n Mü, ®Æc biÖt lµ trong thêi kú ®Çu tån t¹i cña tæ chøc nµy. ― 276. 109 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 111 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 398. ― 276. 1953, tr. 397. ― 277. 110 "Nh÷ng hiÖp sÜ lao ®éng" ("Knights of Labor") "§oµn hiÖp sÜ lao 112 Ph¸i L¸t-xan lµ nh÷ng ng−êi ñng hé vµ kÕ tôc Ph. L¸t-xan, mét nhµ ®éng cao quý" lµ tæ chøc cña nh÷ng c«ng nh©n Mü, do ng−êi thî may x· héi chñ nghÜa tiÓu t− s¶n §øc, nh÷ng ng−êi thuéc ph¸i L¸t-xan lµ U. Xtª-phen-x¬n thµnh lËp n¨m 1869 ë Phi-la-®en-phi-a. Tr−íc n¨m thµnh viªn cña Tæng héi c«ng nh©n §øc, mét tæ chøc ®−îc thµnh lËp 1881, "Nh÷ng hiÖp sÜ lao ®éng" lµ mét tæ chøc bÝ mËt, thèng nhÊt c¸c n¨m 1863 t¹i ®¹i héi cña c¸c héi c«ng nh©n ë Lai-pxÝch ― ®Ó chèng c«ng ®oµn ph©n x−ëng, nh÷ng liªn ®oµn hçn hîp c¸c lo¹i c«ng nh©n l¹i ph¸i tiÕn bé t− s¶n lµ ph¸i ®· m−u toan buéc giai cÊp c«ng nh©n kh¸c nhau vµ nh÷ng c«ng nh©n kh«ng lµnh nghÒ, kh«ng kÓ lµ thuéc ph¶i phôc tïng ¶nh h−ëng cña chóng. L¸t-xan lµ chñ tÞch ®Çu tiªn thµnh phÇn d©n téc nµo. N¨m 1874, ng−êi ta ®· quyÕt ®Þnh cho kÕt cña Tæng héi c«ng nh©n §øc, lµ ng−êi th¶o ra c−¬ng lÜnh vµ c¬ së n¹p vµo tæ chøc nµy nh÷ng ng−êi kh«ng ph¶i lµ c«ng nh©n, víi ®iÒu s¸ch l−îc cña Tæng héi. §Êu tranh ®ßi thùc hiÖn quyÒn ®Çu phiÕu kiÖn, sè ng−êi nµy kh«ng ®−îc v−ît qu¸ mét phÇn t− tæng sè thµnh phæ th«ng ®−îc tuyªn bè lµ c−¬ng lÜnh chÝnh trÞ cña Tæng héi, cßn viªn trong tæ chøc (cÊm c¸c luËt s−, c¸c chñ ng©n hµng, nh÷ng ng−êi viÖc lËp ra c¸c héi s¶n xuÊt cña c«ng nh©n ®−îc nhµ n−íc trî cÊp vÒ sèng hoµn toµn hoÆc mét phÇn dùa vµo s¶n xuÊt hoÆc b¸n c¸c lo¹i tµi chÝnh th× ®−îc tuyªn bè lµ c−¬ng lÜnh kinh tÕ cña Tæng héi. r−îu, c¸c ®Êu thñ chuyªn nghiÖp vµ c¸c nh©n viªn thuéc së giao Trong ho¹t ®éng thùc tiÔn, L¸t-xan, nh÷ng ng−êi ñng hé vµ kÕ thõa dÞch, kh«ng ®−îc tham gia). §Õn n¨m 1884, sè thµnh viªn cña tæ «ng ®· quen víi b¸ quyÒn cña Phæ vµ ®· ñng hé chÝnh s¸ch n−íc lín chøc nµy lªn tíi h¬n 7 v¹n ng−êi, vµ ®Õn n¨m 1886 cã gÇn 70 v¹n. cña Bi-xm¸c; ngµy 27 th¸ng Giªng 1865, Ph. ¡ng-ghen ®· viÕt cho C. §oµn coi viÖc gi¸o dôc c«ng nh©n vµ b¶o vÖ lîi Ých cña hä b»ng c¸ch M¸c: "kh¸ch quan mµ nãi th× ®ã lµ ®iÒu bØ æi vµ lµ sù ph¶n béi toµn ®oµn kÕt c«ng nh©n lµ môc ®Ých c¬ b¶n cña m×nh. Ban l·nh ®¹o cña bé phong trµo c«ng nh©n ®Ó phôc vô bän Phæ" (C. M¸c vµ Ph. ¡ng- §oµn ra lÖnh cho c¸c thµnh viªn tõ chèi cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, hä ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXIII, 1932, tr. 323) C. M¸c vµ Ph. ¡ng- ph¶n ®èi viÖc thµnh lËp ®¶ng c«ng nh©n, chèng l¹i cuéc ®Êu tranh ghen ®· nhiÒu lÇn phª ph¸n kÞch liÖt lý luËn, s¸ch l−îc vµ nh÷ng kinh tÕ hµng ngµy víi c¸c chñ xÝ nghiÖp, t¸n thµnh viÖc céng t¸c nguyªn t¾c tæ chøc cña ph¸i L¸t-xan, coi ®ã lµ mét trµo l−u c¬ héi gi÷a c«ng nh©n víi c¸c chñ xÝ nghiÖp ®ã vµ gi¶i quyÕt tÊt c¶ nh÷ng chñ nghÜa trong phong trµo c«ng nh©n §øc. ― 278. m©u thuÉn b»ng ph−¬ng ph¸p träng tµi vµ hßa gi¶i. Ngay trong nh÷ng
  18. Chó thÝch Chó thÝch 532 533 "Niªn gi¸m khoa häc x· héi vµ chÝnh trÞ x· héi" ("Jahrbuch für 113 "Die Zukunft" ("T−¬ng lai") lµ t¹p chÝ cã khuynh h−íng c¶i l−¬ng - x· héi, do mét nhãm ®¶ng viªn cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc xuÊt Sozialwissenschaft und Sozialpolitik") lµ t¹p chÝ cã khuynh h−íng b¶n; ra tõ th¸ng M−êi 1877 ®Õn th¸ng M−êi mét 1878 ë BÐc-lanh. c¶i l−¬ng - x· héi; do C. Huª-khbÐc xuÊt b¶n (d−íi bÝ danh L. RÝch- Ng−êi xuÊt b¶n t¹p chÝ nµy lµ nhµ tõ thiÖn - x· héi C. Huª-khbÐc, t¬) ë Xuy-rÝch trong nh÷ng n¨m 1879 - 1881. Ra ®−îc 3 cuèn. Bµi b¸o ®−îc nãi ®Õn ë ®©y, "Rückblicke auf die sozialistische Bewegung in mét phÇn tö cã m−u toan ®−a ®¶ng ®i vµo con ®−êng c¶i l−¬ng.Céng t¸c víi t¹p chÝ cã C. Sram vµ E. BÐc-stanh. C. M¸c vµ Ph. Deutschland. Kritische Aphorismen" ("®iÓm l¹i phong trµo x· héi ¡ng-ghen kÞch liÖt phª ph¸n khuynh h−íng cña t¹p chÝ. ― 279. chñ nghÜa ë §øc. Nh÷ng ch©m ng«n phª ph¸n") ®· ®−îc ®¨ng trong cuèn thø nhÊt cña "Niªn gi¸m" cã ®¸nh ba dÊu hoa thÞ. ― 281. 114 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 312-313. ― 279. 120 Chñ nghÜa BÐc-stanh, trµo l−u BÐc-stanh lµ mét trµo l−u c¬ héi chñ nghÜa ― thï ®Þch víi chñ nghÜa M¸c, trong phong trµo d©n chñ - x· 115 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, héi §øc vµ quèc tÕ, nã xuÊt hiÖn vµo cuèi thÕ kû XIX vµ ®−îc gäi tr. 64 - 65. ― 280. theo tªn cña E. BÐc-stanh, mét ®¹i biÓu lé liÔu nhÊt cña c¸c xu h−íng c¬ héi chñ nghÜa h÷u khuynh trong §¶ng d©n chñ - x· héi §øc. 116 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, tr. 72. ― 280. Trong nh÷ng n¨m 1896 - 1898, BÐc-stanh ®· ®¨ng trong t¹p chÝ "Die Neue Zeit" ("Thêi míi") c¬ quan lý luËn cña §¶ng d©n chñ - x· 117 "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ("Der Sozialdemokrat") lµ mét tê b¸o, c¬ héi §øc mét lo¹t bµi lÊy tªn "Nh÷ng vÊn ®Ò cña chñ nghÜa x· héi" quan ng«n luËn trung −¬ng cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc vµo thêi trong ®ã nóp d−íi chiªu bµi "tù do phª ph¸n", y t×m c¸ch xÐt l¹i (tõ kú cã ®¹o luËt ngo¹i lÖ chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa; xuÊt ®ã cã "chñ nghÜa xÐt l¹i") nh÷ng nguyªn lý triÕt häc, kinh tÕ vµ chÝnh b¶n ë Xuy-rÝch tõ ngµy 28 th¸ng ChÝn 1879 ®Õn ngµy 22 th¸ng ChÝn trÞ cña chñ nghÜa M¸c c¸ch m¹ng vµ thay c¸c nguyªn lý ®ã b»ng häc 1888 vµ ë Lu©n-®«n tõ ngµy 1 th¸ng M−êi 1888 ®Õn ngµy 27 th¸ng thuyÕt t− s¶n vÒ ®iÒu hßa nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp vµ hîp t¸c giai ChÝn 1890. Ng−êi chñ tr× ban biªn tËp b¸o nµy trong nh÷ng n¨m cÊp, y ®· c«ng kÝch häc thuyÕt cña M¸c vÒ sù bÇn cïng hãa giai cÊp 1879 - 1880 lµ G. Ph«n-ma, tõ th¸ng Giªng 1881 lµ E. BÐc-stanh, mét c«ng nh©n, vÒ nh÷ng m©u thuÉn giai cÊp ngµy cµng t¨ng lªn, vÒ ng−êi mµ trong nh÷ng n¨m ®ã chÞu ¶nh h−ëng m¹nh cñaPh. ¡ng- nh÷ng cuéc khñng ho¶ng vµ sù sôp ®æ tÊt yÕu cña chñ nghÜa t− b¶n, ghen. Sù l·nh ®¹o vÒ mÆt t− t−ëng cña ¡ng-ghen ®· ®¶m b¶o cho tê vÒ c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ chuyªn chÝnh v« s¶n ― vµ ®−a ra "Ng−êi d©n chñ - x· héi" cã khuynh h−íng m¸c-xÝt. Tinh thÇn chiÕn c−¬ng lÜnh cña chñ nghÜa c¶i l−¬ng - x· héi, c−¬ng lÜnh nµy ®−îc thÓ ®Êu cña quÇn chóng c«ng nh©n §øc ― nh÷ng ng−êi ®· kh¾c phôc hiÖn trong c«ng thøc "phong trµo lµ tÊt c¶, cßn môc ®Ých cuèi cïng ®−îc sù lóng tóng ®Çu tiªn do viÖc thi hµnh ®¹o luËt ngo¹i lÖ g©y ch¼ng lµ g× c¶". N¨m 1899, nh÷ng bµi cña BÐc-stanh ®−îc xuÊt b¶n ra ― cã ý nghÜa to lín ®èi víi ho¹t ®éng cña tê b¸o : b¸o "Ng−êi d©n thµnh mét cuèn s¸ch riªng d−íi nhan ®Ò "Nh÷ng tiÒn ®Ò cña chñ chñ - x· héi", mÆc dï cã mét sè sai lÇm lÎ tÎ, song ®· kiªn quyÕt b¶o nghÜa x· héi vµ nh÷ng nhiÖm vô cña §¶ng d©n chñ - x· héi". Cuèn vÖ s¸ch l−îc c¸ch m¹ng vµ ®ãng vai trß xuÊt s¾c trong viÖc tËp hîp s¸ch nµy ®· ®−îc sù ñng hé cña c¸nh h÷u thuéc §¶ng d©n chñ - x· vµ tæ chøc lùc l−îng cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc. Sau khi ®¹o héi §øc vµ nh÷ng phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa trong c¸c ®¶ng kh¸c cña luËt ngo¹i lÖ chèng nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa bÞ xãa bá th× b¸o Quèc tÕ II, trong ®ã cã "ph¸i kinh tÕ" Nga. "Ng−êi d©n chñ - x· héi" ®×nh b¶n; c¬ quan ng«n luËn trung −¬ng T¹i c¸c ®¹i héi cña §¶ng d©n chñ - x· héi §øc ë Stót-ga (th¸ng cña ®¶ng l¹i lµ b¸o "Vorwärts" ("TiÕn lªn"). ― 280. M−êi 1898), ë Han-n«-v¬ (th¸ng M−êi 1899) vµ ë Lu-bÕch (th¸ng ChÝn 1901) ― chñ nghÜa BÐc-stanh ®· bÞ lªn ¸n, nh−ng do lËp tr−êng 118 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, ®iÒu hoµ, ®¶ng ®· kh«ng ®o¹n tuyÖt víi BÐc-stanh. Ph¸i BÐc-stanh tr. 97–281. vÉn tiÕp tôc c«ng khai tuyªn truyÒn nh÷ng t− t−ëng xÐt l¹i trong t¹p 119 Xem C. M¸c Vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, chÝ "Sozialistische Monatshefte" ("NguyÖt san x· héi chñ nghÜa") vµ tr. 223–224. trong c¸c tæ chøc cña ®¶ng.
  19. Chó thÝch Chó thÝch 534 535 124 ChØ cã ®¶ng cña nh÷ng ng−êi b«n-sª-vÝch do V. I. Lª-nin ®øng Hai ®¹i héi quèc tÕ cña c¸c ®¶ng d©n chñ - x· héi häp t¹i Pa-ri lµ §¹i ®Çu lµ kiªn quyÕt vµ triÖt ®Ó ®Êu tranh chèng chñ nghÜa BÐc-stanh vµ héi I cña Quèc tÕ II vµ ®¹i héi do ph¸i kh¶ n¨ng Ph¸p vµ Liªn ®oµn c¸c m«n ph¸i cña y ë Nga. Ngay tõ n¨m 1899, Lª-nin ®· lªn tiÕng d©n chñ - x· héi Anh triÖu tËp t¹i ®ã vµo cïng thêi gian. chèng ph¸i BÐc-stanh qua bµi "Lêi ph¶n kh¸ng cña nh÷ng ng−êi d©n §¹i héi c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa quèc tÕ häp t¹i Pa-ri tõ ngµy 14 ®Õn ngµy 20 th¸ng B¶y 1889 ― §¹i héi thµnh lËp ®Çu tiªn cña chñ - x· héi Nga" vµ qua bµi "C−¬ng lÜnh cña chóng ta"; c¸c t¸c phÈm Quèc tÕ II ― ®· ®−îc triÖu tËp theo s¸ng kiÕn cña nh÷ng ng−êi x· cña Ng−êi "Chñ nghÜa M¸c vµ chñ nghÜa xÐt l¹i", "Nh÷ng bÊt ®ång trong phong trµo c«ng nh©n ch©u ¢u" vµ nh÷ng t¸c phÈm kh¸c còng héi chñ nghÜa Ph¸p víi sù ñng hé cña c¸c tæ chøc x· héi chñ nghÜa ®· v¹ch trÇn chñ nghÜa BÐc-stanh (xem Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt nhiÒu n−íc kh¸c. Nh÷ng phÇn tö c¬ héi chñ nghÜa mµ ë ®©y lµ b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. 4, tr. 207 - 224, 230 - 235; Toµn tËp, tiÕng nh÷ng thµnh viªn cña ph¸i kh¶ n¨ng Ph¸p vµ Liªn ®oµn d©n chñ - Nga, xuÊt b¶n lÇn thø 5, t. 17, tr. 15 - 26; t. 20, tr. 62 - 65). ―281. x· héi Anh m−u toan n¾m lÊy viÖc chuÈn bÞ ®¹i héi vµ tiÕn hµnh ®¹i héi vµ trë thµnh ng−êi ®øng ®Çu phong trµo c«ng nh©n quèc tÕ. Ph. 121 §©y nãi tíi nh÷ng sù bÊt ®ång vÒ vÊn ®Ò trî cÊp cho ngµnh hµng ¡ng-ghen kÞch liÖt chèng l¹i nh÷ng ©m m−u ®ã vµ tham gia hÕt søc h¶i (Dampfersubvention) trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi ë Quèc tÝch cùc vµo viÖc chuÈn bÞ ®¹i héi. Trong khi v¹ch trÇn nh÷ng ©m héi §øc. Cuèi n¨m 1884, Bi-xm¸c, thñ t−íng §øc, ®ßi Quèc héi §øc m−u cña bän c¬ héi chñ nghÜa, ¡ng-ghen ®· kÞch liÖt phª ph¸n chuÈn chi kho¶n trî cÊp cho c¸c c«ng ty tµu biÓn ®Ó tæ chøc nh÷ng nh÷ng sai lÇm cã tÝnh chÊt ®iÒu hoµ cña c¸c thñ lÜnh cña §¶ng d©n chuyÕn ®i biÓn th−êng xuyªn ®Õn ¸ §«ng, ch©u óc vµ Ch©u Phi chñ - x· héi §øc ®èi víi ph¸i kh¶ n¨ng, vµ phª ph¸n nh÷ng sai lÇm phôc vô cho chÝnh s¸ch thùc d©n ¨n c−íp cña §øc. Trong khi c¸nh vÒ s¸ch l−îc cña nh÷ng ng−êi x· héi chñ nghÜa Ph¸p. Ngay tr−íc t¶ trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· héi, do Bª-ben vµ LiÕp-nÕch l·nh ®¹i héi, theo sù uû th¸c cña ¡ng-ghen, c¸c bµi ch©m biÕm thø nhÊt ®¹o, ®· b¸c bá kho¶n trî cÊp cho ngµnh hµng h¶i, th× ngay tõ tr−íc vµ thø hai nhan ®Ò "§¹i héi c«ng nh©n quèc tÕ 1889" ®· ®−îc th¶o ra khi næ ra nh÷ng cuéc tranh luËn chÝnh thøc trong Quèc héi, c¸nh vµ ®−îc Ng−êi duyÖt l¹i (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, h÷u chiÕm ®a sè trong ®¶ng ®oµn, ®øng ®Çu lµ Au-¬, §Ýt-x¬, v.v., ®· tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr. 401 - 423), nh÷ng bµi ch©m biÕm nµy ®ång ý trî cÊp cho c¸c c«ng ty tµu biÓn. Khi vÊn ®Ò nµy ®−îc th¶o ®· v¹ch trÇn nh÷ng ©m m−u cña Liªn ®oµn d©n chñ - x· héi Anh vµ luËn t¹i Quèc héi, th¸ng Ba 1885, c¸nh h÷u trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - ph¸i kh¶ n¨ng Ph¸p. Nh÷ng bµi ch©m biÕm Êy ®· ®−îc l−u hµnh x· héi ®· bá phiÕu t¸n thµnh më c¸c tuyÕn ®−êng hµng h¶i ¸ §«ng réng r·i ë c¸c n−íc ch©u ¢u, ®· ®ãng vai trß to lín trong viÖc triÖu vµ ch©u óc; hä ®−a ra ®iÒu kiÖn ®Ó hä ®ång ý víi dù ¸n cña Bi-xm¸c tËp ®¹i héi. ¡ng-ghen cho r»ng ý nghÜa cña ®¹i héi tr−íc hÕt lµ ë chç lµ ph¶i chÊp thuËn mét sè yªu s¸ch cña hä, ®Æc biÖt lµ yªu s¸ch ®ßi thèng nhÊt c¸c lùc l−îng x· héi chñ nghÜa thËt sù ë ch©u ©u. ¡ng- ph¶i ®ãng nh÷ng tµu míi trong c¸c x−ëng ®ãng tµu cña §øc. ChØ ghen ®· phÊn ®Êu ®Ó viÖc thèng nhÊt c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa trªn sau khi Quèc héi §øc b¸c bá yªu s¸ch nµy, toµn bé ®¶ng ®oµn míi ph¹m vi quèc tÕ ®−îc thùc hiÖn trªn c¬ së chñ nghÜa M¸c c¸ch bá phiÕu chèng l¹i b¶n dù th¶o cña chÝnh phñ. Hµnh vi cña ®a sè m¹ng. Ng−êi viÕt: "ý nghÜa cña ®¹i héi..., lµ ë chç sù nhÊt trÝ cña c¸c trong ®¶ng ®oµn ®· bÞ b¸o "Ng−êi d©n chñ - x· héi" vµ c¸c tæ chøc d©n chñ - x· héi ph¶n ®èi. Nh÷ng sù bÊt ®ång gay go tíi møc suýt ®¶ng x· héi chñ nghÜa ë ch©u ©u sÏ ®−îc x¸c nhËn tr−íc toµn thÕ g©y ra ph©n liÖt trong ®¶ng. Ph. ¡ng-ghen ®· kÞch liÖt phª ph¸n lËp giíi" (C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr−êng c¬ héi chñ nghÜa cña c¸nh h÷u trong ®¶ng ®oµn d©n chñ - x· tr. 129). héi (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, VÊn ®Ò chñ yÕu ®−îc th¶o luËn t¹i ®¹i héi lµ vÊn ®Ò luËt c«ng 1935, tr. 441 - 445, 456, 457, 471). ― 282. nh©n quèc tÕ. B¶n nghÞ quyÕt ®−îc th«ng qua vÒ vÊn ®Ò nµy ®· chØ ra r»ng c«ng nh©n kh«ng nh÷ng ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh kinh tÕ, 122 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, mµ ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®Êu tranh chÝnh trÞ, vµ ®· thõa nhËn viÖc tr. 471. ― 282. thµnh lËp c¸c ®¶ng x· héi chñ nghÜa cña giai cÊp v« s¶n, viÖc kÕt hîp 123 c«ng t¸c cña c¸c ®¶ng víi c«ng t¸c cña c¸c c«ng ®oµn lµ cÇn thiÕt. §¹i Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVII, 1935, tr. 625 - 626. ― 282. héi ®· th«ng qua nghÞ quyÕt vÒ ngµy lµm 8 giê, vÒ viÖc hµng n¨m
  20. Chó thÝch Chó thÝch 536 537 tæ chøc ngµy lÔ 1 th¸ng N¨m ― ngµy ®oµn kÕt cña giai cÊp v« s¶n ®¸nh quyÕt ®Þnh trong cuéc chiÕn tranh chèng Han-ni-ban. C¸c héi quèc tÕ. viªn cña Héi Pha-biªng gåm chñ yÕu lµ nh÷ng ®¹i biÓu cña giíi trÝ §¹i héi kh«ng th«ng qua quyÕt ®Þnh chÝnh thøc vÒ viÖc thµnh lËp thøc t− s¶n: c¸c nhµ b¸c häc, nhµ v¨n, nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ (ch¼ng Quèc tÕ II, nh−ng trªn thùc tÕ Quèc tÕ II ®· ®−îc thµnh lËp. ― 282. h¹n nh− X. vµ B. Ve-b¬, B. S«, R. M¸c - §«-nan, v. v.); hä phñ nhËn tÝnh tÊt yÕu cña cuéc ®Êu tranh giai cÊp cña giai cÊp v« s¶n vµ cña 125 Ph¸i kh¶ n¨ng (P. Brót-x¬, B. Ma-l«ng, v. v.) lµ trµo l−u c¶i l−¬ng c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa vµ kh¼ng ®Þnh r»ng b−íc qu¸ ®é tõ chñ tiÓu t− s¶n trong phong trµo x· héi chñ nghÜa Ph¸p, mét trµo l−u nghÜa t− b¶n lªn chñ nghÜa x· héi chØ cã thÓ thùc hiÖn ®−îc b»ng nh»m lµm cho giai cÊp v« s¶n rêi bá nh÷ng ph−¬ng ph¸p ®Êu nh÷ng cuéc c¶i c¸ch nhá, nh÷ng cuéc c¶i t¹o x· héi dÇn dÇn. Héi tranh c¸ch m¹ng. N¨m 1882, sau khi §¶ng c«ng nh©n Ph¸p bÞ ph©n Pha-biªng thï ®Þch víi chñ nghÜa M¸c, ®· vµ ®ang gi÷ vai trß mét liÖt t¹i ®¹i héi Xanh - £-chiªn, ph¸i kh¶ n¨ng ®· thµnh lËp "®¶ng trong nh÷ng kÎ tuyªn truyÒn ¶nh h−ëng t− s¶n vµo giai cÊp c«ng c«ng nh©n x· héi - c¸ch m¹ng"; hä phñ nhËn c−¬ng lÜnh c¸ch m¹ng nh©n, mét nguån s¶n sinh ra nh÷ng t− t−ëng c¬ héi chñ nghÜa vµ x· vµ s¸ch l−îc c¸ch m¹ng cña giai cÊp v« s¶n, lµm lu mê nh÷ng môc héi s«-vanh trong phong trµo c«ng nh©n Anh. V. I. Lª-nin ®· nhËn ®Ých x· héi chñ nghÜa cña phong trµo c«ng nh©n, chñ tr−¬ng h¹n ®Þnh chñ nghÜa Pha-biªng lµ "khuynh h−íng cña chñ nghÜa c¬ héi chÕ cuéc ®Êu tranh cña c«ng nh©n trong khu«n khæ "c¸i cã kh¶ cùc ®oan" (Toµn tËp, tiÕng ViÖt, Nhµ xuÊt b¶n TiÕn bé, M¸t-xc¬-va, t. n¨ng" (possible) ― tªn gäi cña ph¸i nµy còng tõ ®ã mµ ra. ¶nh 16, tr. 429). N¨m 1900, Héi Pha-biªng gia nhËp C«ng ®¶ng Anh. h−ëng cña ph¸i kh¶ n¨ng lan réng chñ yÕu lµ trong nh÷ng vïng "Chñ nghÜa x· héi Pha-biªng" lµ mét trong nh÷ng nguån gèc cña hÖ kinh tÕ l¹c hËu nhÊt cña n−íc Ph¸p vµ trong nh÷ng tÇng líp chËm t− t−ëng cña C«ng ®¶ng Anh. ― 285. tiÕn cña giai cÊp c«ng nh©n. ― 282. 133 Lª-nin trÝch dÉn bøc th− cña Ph. ¡ng-ghen göi cho Ph. A. Doãc-ghª 126 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, ngµy 18 th¸ng Giªng 1893 (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc tr. 71. ― 283. th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 459). ― 285. 127 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, 134 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, tr. 109-110. ― 283. 1953, tr. 477–478. ViÖc phª ph¸n nh÷ng ý kiÕn cña P. La-ph¸c-g¬ vµ G. Ph«n-ma, 128 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, xem trong t¸c phÈm cña Ph. ¡ng-ghen "VÊn ®Ò n«ng d©n ë Ph¸p vµ 1953, tr. 411 - 412. ― 284. ë §øc" (TuyÓn tËp gåm hai tËp, tiÕng Nga, t. II, 1955, tr. 401 - 421). ― 286. 129 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr. 135-137. ― 284. 135 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXIX, 1946, tr. 346. ― 286. 130 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr. 138. ― 284. 136 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 332–287. 131 Lª-nin trÝch dÉn bøc th− cña Ph. ¡ng-ghen göi cho Ph. Ken-li - VÝt- snª-vÕt-xcai-a ngµy 2 th¸ng N¨m 1888 (xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng- 137 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. TuyÓn tËp gåm hai tËp, tiÕng Nga, t. ghen. Toµn tËp, tiÕng Nga, t. XXVIII, 1940, tr. 37). ― 284. II, 1955, tr. 24. ― 288. 132 Ph¸i Pha-biªng lµ nh÷ng thµnh viªn cña Héi Pha-biªng, mét tæ chøc 138 Xem C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. Nh÷ng bøc th− chän läc, tiÕng Nga, 1953, tr. 398. ― 289. c¶i l−¬ng chñ nghÜa ë Anh, thµnh lËp n¨m 1884; héi mang tªn cña mét thèng so¸i La-m· ë thÕ kû III tr−íc c«ng nguyªn: Pha-bi-ót 139 Cuéc b·i c«ng ë §ª-ca-d¬-vi-l¬ lµ cuéc b·i c«ng cña 2 ngh×n c«ng M¸c-xim ®−îc mÖnh danh lµ "C«ng-ta-to" ("Ng−êi chê thêi") v× nh©n má than, næ ra mét c¸ch tù ph¸t ë thµnh phè §ª-ca-d¬-vi-l¬ chiÕn thuËt ®îi thêi c¬ cña «ng, v× «ng kh«ng chÞu më nh÷ng trËn
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học