1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 1 phần 2

[Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Marx tập 1 phần 2

Triết học Mác - Lênin hay học thuyết Mác-Lênin là một trong ba bộ phận cấu thành của chủ nghĩa Mác - Lênin, được Các Mác, Engels sáng lập vào thế kỷ thứ XIX, sau đó được Lênin và các nhà macxit khác phát triển thêm. Triết học Mác- Lê nin đời vào những năm 40 thế kỉ XIX và được phát triển gắn chặt với những thành tựu khoa học và thực tiễn trong phong trào cách mạng công nhân. Sự ra đời của triết học Mác-Lênin là một cuộc cách mạng thực sự trong lịch sử tư tưởng... Generated by Foxit PDF Creator ©

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 42

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:47 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Triết Học Lenin - Học Thuyết Mar... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 52 53 thuª ruéng ®Êt cña m×nh ®i, còng s¾p söa r¬i vµo lo¹i thø nhÊt c Çn thiÕt ®Ó tù m×nh canh t¸c th× ng­êi n«ng d©n ®ã thùc tÕ th«i. HÔ mÊt mïa nÆng, hay bÞ tai n¹n nh­ ch¸y nhµ, ngùa kh«ng thÓ sö dông phÇn ruéng ®­îc chia cña m×nh ®­îc vµ chÕt, v.v., lµ mét phÇn nh÷ng chñ hé trong lo¹i nµy liÒn r¬i ph¶i ®em cho nh÷ng n«ng d©n kh¸c thuª v× nh÷ng ng­êi xuèng thµnh lo¹i nh÷ng hé kh«ng cã doanh nghiÖp vµ thµnh nµy cã ph­¬ng tiÖn ®Ó canh t¸c. TuyÖt ®èi cÊm kh«ng ®­îc c«ng nh©n n«ng nghiÖp. V× mét nguyªn nh©n nµo ®ã mµ mÊt ®em ruéng ®Êt cho thuª th× ng­êi ta sÏ cho thuª mét c¸ch sóc vËt cµy kÐo, lµ chñ hé ®ã liÒn b¾t ®Çu r¬i vµo c¶nh suy giÊu giÕm, kh«ng kiÓm tra ®­îc, vµ ch¾c ch¾n lµ ng­êi cho sôp. ViÖc canh t¸c b»ng sóc vËt cµy kÐo thuª cña ng­êi kh¸c lµ thuª ph¶i cho thuª víi nh÷ng ®iÒu kiÖn tÖ h¬n b©y giê, v× ng­êi mét viÖc rÊt cã tÝnh chÊt may rñi, kh«ng cã quy cñ vµ th­êng nµy thÕ nµo còng ph¶i cho thuª ruéng ®Êt cña m×nh ®i. Sau n÷a, buéc ng­êi ta ph¶i gi¶m diÖn tÝch gieo trång ®i. Nh÷ng quü ®Ó tr¶ sè tiÒn thuÕ mµ n«ng d©n cßn chÞu th× th­êng th­êng lµ cho vay vµ tiÕt kiÖm ë ®Þa ph­¬ng vµ nh÷ng ng­êi cïng lµng toµ ¸n n«ng th«n11 ®øng ra lµm trung gian ®Ó cho thuª phÇn kh«ng cho nh÷ng n«ng d©n nh­ thÕ vay mét mãn nµo c¶ [t¸c ruéng ®­îc chia cña n«ng d©n, mµ c¸c cho thuª nh­ thÕ lµ c¸ch Ýt gi¶ chó thÝch: "trong c¸c huyÖn ë Ta-vrÝch th× nh÷ng lµng lín cã lîi nhÊt cho nh÷ng n«ng d©n nghÌo" (tr. 140). cã rÊt nhiÒu nh÷ng quü cho vay vµ quü tiÕt kiÖm, ho¹t ®éng Kinh tÕ cña toµn thÓ c¸c hé nghÌo ®ang hoµn toµn suy sôp. nhê vµo tiÒn vay cña Ng©n hµng quèc gia, nh­ng chØ nh÷ng P«-xt¬-ni-cèp nãi: "VÒ thùc chÊt mµ nãi th× nh÷ng chñ hé chñ hé kh¸ gi¶ hoÆc sung tóc míi vay tiÒn ®­îc cña nh÷ng kh«ng gieo trång vµ nh÷ng chñ hé gieo trång Ýt, ph¶i canh quü Êy th«i"]; th­êng th­êng th× hä ph¶i vay víi nh÷ng ®iÒu t¸c ruéng ®Êt cña m×nh b»ng sóc vËt cµy kÐo thuª cña ng­êi kiÖn ngÆt nghÌo h¬n nh÷ng n«ng d©n "cã kh¶ n¨ng". N«ng kh¸c, th× kh«ng kh¸c nhau nhiÒu vÒ mÆt t×nh c¶nh kinh tÕ. Lo¹i d©n nãi: "hä kh«ng cã mét ®ång xu dÝnh tói th× cho hä vay thø nhÊt ®em toµn bé ruéng ®Êt cña m×nh cho d©n trong lµng lµm sao ®­îc?". Mét khi ®· m¾c c«ng m¾c nî råi th× hÔ gÆp vËn rñi, lµ ng­êi n«ng d©n ®ã mÊt ngay c¶ ruéng ®Êt n÷a, thuª; lo¹i thø hai chØ cho thuª mét phÇn th«i, nh­ng c¶ hai ®Òu nhÊt lµ nÕu anh ta kh«ng ®ãng ®ñ thuÕ" (tr. 139). hoÆc lµ lµm cè n«ng cho nh÷ng ng­êi cïng lµng víi m×nh, hoÆc lµ vÉn ë trªn m¶nh ®Êt cña m×nh nh­ng ph¶i ®i t×m nh÷ng Do chç t¸c gi¶ thËm chÝ ®· cù tuyÖt kh«ng gi¶i ®¸p cho ta kho¶n kiÕm thªm ë n¬i kh¸c, mµ phÇn lín ®ã lµ nh÷ng viÖc lµm thÊy nÒn kinh tÕ cña n«ng d©n thuéc lo¹i nghÌo ë vµo t×nh tr¹ng nµo, nªn chóng ta cµng thÊy ®­îc râ h¬n n÷a møc ®é suy thuéc nghÒ n«ng. ChÝnh v× thÕ cã thÓ gép c¶ hai lo¹i ®ã ― lo¹i sôp cña nÒn kinh tÕ ®ã. ¤ng nãi: trong nh÷ng n«ng hé gieo kh«ng gieo trång g× c¶, vµ lo¹i gieo trång Ýt ― lµm mét mµ xÐt. trång mçi hé 10 ®ª-xi-a-tin trë l¹i th× "nghÒ n«ng ë vµo nh÷ng C¶ hai lo¹i ®ã ®Òu lµ nh÷ng chñ hé ®· mÊt doanh nghiÖp cña ®iÒu kiÖn qu¸ bÊp bªnh, nªn kh«ng thÓ dïng nh÷ng ph­¬ng m×nh, phÇn lín ®· ph¸ s¶n hay s¾p ph¸ s¶n, kh«ng cã sóc vËt ph¸p nhÊt ®Þnh ®Ó nãi lªn ®Æc tr­ng cña nã ®­îc" (tr. 278). cµy kÐo vµ n«ng cô cÇn thiÕt ®Ó canh t¸c" (tr. 135). Trªn ®©y, ®· kÓ ra rÊt nhiÒu sè liÖu nªu râ ®Æc tr­ng D­íi ®ã mét chót, P«-xt¬-ni-cèp l¹i nãi: "NÕu phÇn lín cña nÒn kinh tÕ n«ng d©n thuéc lo¹i hé h¹ng d­íi, nh­ng nh÷ng hé kh«ng cã doanh nghiÖp vµ kh«ng gieo trång g× nh­ thÕ còng cßn hoµn toµn ch­a ®ñ: nh÷ng ®Æc tr­ng ®Òu lµ nh÷ng hé ph¸ s¶n th× nh÷ng hé gieo trång Ýt vµ cho ®ã hoµn toµn chØ lµ nh÷ng ®Æc tr­ng ph¶n diÖn th«i, mµ lÏ
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 54 55 r a th× nhÊt ®Þnh còng ph¶i cã nh÷ng ®Æc tr­ng chÝnh diÖn n÷a. ta thÊy r»ng sè diÖn tÝch gieo trång nh­ vËy lµ hoµn toµn Cho ®Õn nay, chóng ta chØ nghe nãi r»ng kh«ng thÓ xÕp nh÷ng kh«ng ®ñ. P«-xt¬-ni-cèp nãi: "Trong diÖn tÝch gieo trång cña n«ng d©n thuéc lo¹i Êy vµo lo¹i nh÷ng n«ng hé ®éc lËp, v× nghÒ lo¹i hé thø nhÊt, tøc lµ lo¹i gieo trång mçi hé 5 ®ª-xi-a-tin trë n«ng cña hä ®· hoµn toµn suy sôp; sau n÷a v× diÖn tÝch gieo l¹i th× kh«ng cã diÖn tÝch thÞ tr­êng, tøc lµ diÖn tÝch th­¬ng trång hÕt søc thiÕu, vµ cuèi cïng v× hä lµm nghÒ n«ng mét c¸ch phÈm; lo¹i hé nµy së dÜ sèng ®­îc lµ nhê cã thªm nh÷ng kho¶n kh«ng cã quy cñ: "ChØ nh÷ng chñ hé kh¸ gi¶ vµ cã ®ñ h¹t gièng kiÕm thªm, b»ng c¸ch ®i lµm thuª lµm m­ín hay b»ng nh÷ng míi cã thÓ tiÕn hµnh canh t¸c mét c¸ch t­¬ng ®èi cã quy cñ, ― ph­¬ng ph¸p kh¸c" (tr. 319). Nh­ thÕ lµ cßn lo¹i hé cuèi cïng, nh÷ng nhµ thèng kª ®· nãi nh­ vËy, khi hä m« t¶ t×nh h×nh tøc lµ lo¹i c¸c hé gieo trång mçi hé tõ 5 ®Õn 10 ®ª-xi-a-tin. Mét huyÖn Ba-kh¬-mót, ― cßn nh÷ng n«ng d©n nghÌo th× cã g× gieo c©u hái ®Æt ra lµ: trong n«ng d©n thuéc lo¹i Êy th× tû lÖ gi÷a viÖc nÊy, kh«ng chän n¬i gieo vµ ph­¬ng ph¸p gieo" (tr. 278). ®éc lËp canh t¸c n«ng nghiÖp víi "nh÷ng kho¶n kiÕm thªm", lµ Nh­ng sù tån t¹i cña toµn bé c¸i khèi n«ng d©n thuéc lo¹i d­íi bao nhiªu? Muèn tr¶ lêi c©u hái ®ã mét c¸ch chÝnh x¸c, cÇn ®ã (trªn 30 000 hé vµ trªn 200 000 ng­êi, c¶ nam lÉn n÷, trong 3 ph¶i biÕt vµi lo¹i b¶ng chi thu ®iÓn h×nh cña n«ng d©n thuéc huyÖn ë Ta-vrÝch) kh«ng thÓ lµ mét hiÖn t­îng ngÉu nhiªn lo¹i Êy. P«-xt¬-ni-cèp hoµn toµn thõa nhËn r»ng nh÷ng sè liÖu ®­îc. NÕu hä kh«ng sèng dùa vµo doanh nghiÖp cña b¶n th©n vÒ b¶ng chi thu lµ cÇn thiÕt vµ quan träng, nh­ng «ng cho biÕt hä th× hä sèng b»ng c¸i g×? Chñ yÕu lµ sèng b»ng c¸ch b¸n søc r»ng "thu thËp ®­îc nh÷ng sè liÖu nh­ vËy lµ ®iÒu hÕt søc khã, lao ®éng. Nh­ trªn kia chóng ta ®· thÊy, P«-xt¬-ni-cèp ®· nãi mµ trong nhiÒu tr­êng hîp, l¹i lµ ®iÒu hoµn toµn kh«ng thÓ lµm r»ng nh÷ng n«ng d©n thuéc lo¹i hé Êy sèng b»ng nghÒ lµm ®­îc ®èi víi c¸c nhµ thèng kª" (tr. 107). Chóng ta rÊt khã ®ång c«ng nh©n n«ng nghiÖp vµ b»ng nh÷ng kho¶n kiÕm thªm. ý víi ®iÓm nhËn xÐt sau, v× nh÷ng nhµ thèng kª ë M¸t-xc¬-va V× miÒn Nam hÇu nh­ hoµn toµn kh«ng cã c«ng nghiÖp, ®· thu thËp ®­îc mét sè b¶ng chi thu hÕt søc cã ý nghÜa vµ chi nªn phÇn lín nh÷ng kho¶n kiÕm thªm ®ã lµ do lµm trong tiÕt (xem "TËp tµi liÖu thèng kª vÒ tØnh M¸t-xc¬-va". PhÇn thèng n«ng nghiÖp mµ cã, vµ do ®ã chØ lµ do lao ®éng lµm thuª kª kinh tÕ, Tt. VI vµ VII); b¶n th©n t¸c gi¶ còng cho biÕt lµ trong trong n«ng nghiÖp mµ cã th«i. Muèn chøng minh ®­îc tØ mét sè huyÖn thuéc tØnh V«-r«-ne-gi¬, ng­êi ta còng ®· thu mØ h¬n r»ng chÝnh viÖc b¸n lao ®éng lµ ®Æc ®iÓm chñ yÕu thËp ®­îc nh÷ng sè liÖu vÒ chi thu cña tõng hé. cña nÒn kinh tÕ cña n«ng d©n thuéc lo¹i hé h¹ng d­íi th× RÊt ®¸ng tiÕc lµ nh÷ng sè liÖu cña b¶n th©n P«-xt¬-ni- b©y giê chóng ta h·y xÐt lo¹i hé ®ã, theo ®óng c¸ch ph©n cèp vÒ nh÷ng b¶ng chi thu l¹i hÕt søc kh«ng ®Çy ®ñ: «ng lo¹i trong thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph­¬ng. Kh«ng cÇn dÉn ra 7 b¶ng chi thu cña d©n di c­ ng­êi §øc, mµ l¹i ph¶i nãi ®Õn nh÷ng chñ hé kh«ng gieo trång g× c¶: ®ã hoµn chØ dÉn ra cã mét b¶ng chi thu cña mét n«ng d©n Nga th«i, toµn chØ lµ nh÷ng c«ng nh©n n«ng nghiÖp th«i. H¹ng thø h¬n n÷a tÊt c¶ c¸c b¶ng chi thu ®ã l¹i lµ cña nh÷ng hé hai bao gåm nh÷ng n«ng d©n gieo trång mçi hé 5 ®ª-xi-a- tin trë l¹i (trung b×nh lµ 3,5 ®ª-xi-a-tin). Theo c¸ch ph©n gieo trång nhiÒu (diÖn tÝch gieo trång minimum cña ng­êi n«ng d©n Nga lµ 39 1 /2 ® ª-xi-a-tin) nghÜa lµ cña nh÷ng ng­êi chia nãi trªn kia, tøc lµ ph©n chia diÖn tÝch gieo trång thµnh diÖn tÝch kinh doanh, diÖn tÝch trång thøc ¨n cho sóc vËt, thuéc vµo c¸c lo¹i mµ, c¨n cø vµo sè liÖu thèng kª cña c¸c diÖn tÝch l­¬ng thùc vµ diÖn tÝch th­¬ng phÈm th× chóng héi ®ång ®Þa ph­¬ng, ta cã thÓ thÊy kh¸ râ t×nh h×nh kinh tÕ
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 56 57 tin ®Ó gieo gièng vµ tõ 6 ®Õn 8 ®ª-xi-a-tin ®Ó cung cÊp ngò cèc cña lo¹i ®ã. Tá ý tiÕc lµ "trong khi ®i c«ng c¸n", «ng ®· b¸n ra thÞ tr­êng, nh­ thÕ tæng céng lµ ph¶i cã tõ 16 ®Õn 18 ®ª- "kh«ng thu thËp ®­îc nhiÒu b¶ng chi thu cña n«ng d©n", P«- xi-a-tin diÖn tÝch gieo trång. ...N«ng d©n h¹ng trung ë Ta-vrÝch xt¬-ni-cèp nãi r»ng, "nãi chung th× x¸c ®Þnh chÝnh x¸c nh÷ng cã mçi hé chõng 18 ®ª-xi-a-tin diÖn tÝch gieo trång, nh­ng 40% b¶ng chi thu ®ã lµ mét ®iÒu khã kh¨n. D©n c­ ë Ta-vrÝch d©n sè 3 huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch l¹i chØ cã mçi hé I0 ®ª-xi-a- cung cÊp kh¸ thµnh thËt nh÷ng tµi liÖu vÒ t×nh h×nh kinh tÕ tin trë l¹i th«i, mµ nÕu hä vÉn cø lµm nghÒ n«ng, chÝnh chØ lµ v× cña m×nh, song b¶n th©n hä phÇn nhiÒu l¹i kh«ng nhí râ con sè mét phÇn thu nhËp cña hä cã ®­îc lµ do nh÷ng kho¶n kiÕm chi thu chÝnh x¸c cña hä. N«ng d©n nhí kh¸ chÝnh x¸c tæng sè thªm vµ do cho nh÷ng ng­êi kh¸c thuª ruéng ®Êt cña m×nh. chi hay nh÷ng mãn chi thu lín nhÊt cña hä, song hÇu nh­ T×nh h×nh kinh tÕ cña bé phËn d©n c­ Êy th× kh«ng b×nh kh«ng bao giê hä nhí ®­îc nh÷ng con sè chi tiÕt" (tr. 288). th­êng, bÊp bªnh, v× trong phÇn lín tr­êng hîp, bé phËn ®ã Nh­ng tèt nhÊt lµ nªn thu thËp lÊy mét vµi b¶ng chi thu, mÆc kh«ng cã dù tr÷ ®Ó phßng nh÷ng n¨m ®ãi kÐm" (tr. 272). dï trong nh÷ng b¶ng nµy kh«ng cã nh÷ng chi tiÕt nhá, cßn Do chç diÖn tÝch gieo trång trung b×nh trong lo¹i hé ®ã lµ h¬n lµm nh­ t¸c gi¶ lµ thu thËp "®Õn 90 ®o¹n m« t¶ cã tÝnh 8 ®ª-xi-a-tin mçi hé, tøc lµ ch­a b»ng mét nöa diÖn tÝch cÇn chÊt b×nh luËn" vÒ t×nh h×nh kinh tÕ, mµ t×nh h×nh ®ã th× ta thiÕt (17 ®ª-xi-a-tin), nªn chóng ta cã thÓ kÕt luËn r»ng n«ng ®· thÊy kh¸ râ qua c¸c sè liÖu ®iÒu tra cña c¸c héi ®ång ®Þa d©n thuéc lo¹i ®ã kiÕm phÇn lín thu nhËp cña hä lµ nhê vµo ph­¬ng vÒ tõng hé. "nh÷ng kho¶n kiÕm thªm", nghÜa lµ nhê ®· b¸n søc lao ®éng V× kh«ng cã nh÷ng b¶ng chi thu, nªn chóng ta chØ cã nh÷ng cña m×nh ®i. sè liÖu thuéc hai lo¹i ®Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña nÒn kinh tÕ cña lo¹i hé chóng ta xÐt: thø nhÊt lµ nh÷ng con sè tÝnh to¸n cña P«- Mét c¸ch tÝnh kh¸c: theo nh÷ng sè liÖu cña P«-xt¬-ni-cèp vÒ xt¬-ni-cèp vÒ diÖn tÝch gieo trång cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng mét gia sù ph©n bè diÖn tÝch gieo trång, th× trong sè 8 ®ª-xi-a-tin diÖn ®×nh bËc trung; thø hai lµ nh÷ng sè liÖu vÒ viÖc ph©n chia diÖn tÝch gieo trång, 0,48 ®ª-xi-a-tin sÏ ®­îc dµnh ®Ó s¶n xuÊt h¹t tÝch gieo trång thµnh 4 phÇn vµ vÒ sè chi trung b×nh hµng n¨m gièng; 3 ®ª-xi-a-tin ®Ó trång thøc ¨n cho sóc vËt ( trong lo¹i nµy, vÒ tiÒn cña mçi hé n«ng d©n ë c¸c vïng kh¸c nhau. mçi hé cã 2 sóc vËt cµy kÐo, chø kh«ng ph¶i 3); 3,576 ®ª-xi-a-tin ®Ó s¶n xuÊt l­¬ng thùc cho gia ®×nh (sè nh©n khÈu còng Ýt h¬n C¨n cø vµo nh÷ng con sè tÝnh to¸n tØ mØ sè ®ª-xi-a-tin gieo sè nh©n khÈu trung b×nh: gÇn 5 1/2 ng­êi, chø kh«ng ph¶i 6 trång cÇn thiÕt ®Ó nu«i sèng mét gia ®×nh, cÇn thiÕt cho gieo 1 /2), thµnh thö cßn l¹i mét diÖn tÝch th­¬ng phÈm ch­a ®Çy 1 gièng vµ cho thøc ¨n cña sóc vËt, P«-xt¬-ni-cèp kÕt luËn døt kho¸t nh­ sau: ®ª-xi-a-tin (0,944), mµ t¸c gi¶ ­íc tÝnh lµ diÖn tÝch ®ã sÏ mang l¹i mét thu nhËp lµ 30 róp. Nh­ng sè tiÒn mµ ng­êi n«ng d©n "Mét gia ®×nh ®«ng võa ph¶i vµ giµu võa ph¶i, chØ sèng Ta-vrÝch ph¶i chi, l¹i lín h¬n sè 30 róp ®ã rÊt nhiÒu. T¸c gi¶ nãi b»ng nghÒ n«ng kh«ng th«i vµ chi thu th¨ng b»ng, th× trong r»ng thu nhËp nh÷ng sè liÖu vÒ sè tiÒn chi th× dÔ h¬n nhiÒu so ®iÒu kiÖn s¶n l­îng thu ho¹ch trung b×nh, ph¶i cã, ― trong víi viÖc thu nhËp nh÷ng sè tiÒn vÒ c¸c b¶ng thu chi, v× b¶n th©n tæng sè diÖn tÝch gieo trång cña m×nh, ― 4 ®ª-xi-a-tin ®Ó cung cÊp l­¬ng thùc cho 61/2 nh©n khÈu trong gia ®×nh, n«ng d©n th­êng lu«n lu«n tÝnh to¸n sè chi cña m×nh. Theo 4 1/2 ®ª-xi-a-tin trång thøc ¨n cho 3 ngùa kÐo, 1 1/2 ®ª-xi-a- nh÷ng tÝnh to¸n ®ã th× thÊy r»ng:
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 58 59 "N«ng d©n Ta-vrÝch ­íc tÝnh lµ mét gia ®×nh nh©n khÈu võa Do ®ã, sau khi nghiªn cøu tÝnh chÊt doanh nghiÖp trong tÊt ph¶i, nghÜa lµ gåm cã ng­êi chång lao ®éng, vî vµ 4 ®øa con kÓ c¶ nh÷ng nhãm nhá thuéc lo¹i hé h¹ng d­íi, chóng ta ®i ®Õn c¶ nhá lÉn lín, nÕu canh t¸c ruéng ®Êt cña chÝnh m×nh  vÝ dô, c¸i kÕt luËn kh«ng cßn nghi ngê ®­îc lµ: tuy ®a sè n«ng d©n vµo kho¶ng 20 ®ª-xi-a-tin  mµ kh«ng cÇn ph¶i thuª thªm ®Òu cã ®­îc Ýt diÖn tÝch gieo trång thËt ®Êy, nh­ng kh«ng ph¶i ruéng ®Êt n÷a, th× mçi n¨m sè chi cÇn thiÕt b»ng tiÒn lµ 200 - v× thÕ mµ c¸i nguån chñ yÕu ®Ó hä kiÕm ra nh÷ng t­ liÖu sinh 250 róp. Sè tiÒn 150 - 180 róp ®­îc coi lµ sè tiÒn tèi thiÓu mµ sèng l¹i kh«ng ph¶i lµ viÖc b¸n søc lao ®éng. §óng ra th× nh÷ng mét gia ®×nh nhá ph¶i chi, nÕu gia ®×nh ®ã ¨n tiªu dÌ xÎn vÒ n«ng d©n thuéc lo¹i ®ã lµ nh÷ng c«ng nh©n lµm thuª, chø mäi thø. Kh«ng thÓ cã mét sè thu nhËp d­íi sè ®ã, v× hai vî kh«ng ph¶i lµ n«ng d©n chñ doanh nghiÖp. chång ng­êi lao ®éng trong vïng nµy ®i lµm thuª th× kiÕm P«-xt¬-ni-cèp kh«ng ®Æt ra vÊn ®Ò ®ã, tøc lµ vÊn ®Ò tÝnh chÊt ®­îc mçi n¨m 120 róp, mµ l¹i ®­îc ¨n ë kh«ng mÊt tiÒn, vµ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp cña nh÷ng n«ng d©n thuéc lo¹i hé h¹ng kh«ng ph¶i chi g× vÒ viÖc nu«i d­ìng sóc vËt vµ b¶o qu¶n d­íi, vµ kh«ng lµm s¸ng tá quan hÖ gi÷a nh÷ng kho¶n kiÕm thªm n«ng cô, v.v., ®ång thêi hä l¹i cßn cã thÓ ®­îc nh÷ng "mãn víi thu nhËp do s¶n xuÊt mµ cã: ®ã lµ khuyÕt ®iÓm lín cña t¸c phô" nhê ®· cho n«ng d©n cïng lµng thuª ruéng ®Êt" phÈm cña «ng. Do ®ã mµ trong t¸c phÈm cña «ng, «ng kh«ng (tr.289). V× lo¹i hé mµ chóng ta ®ang xÐt ®©y lµ lo¹i thÊp h¬n gi¶i thÝch ®Çy ®ñ c¸i hiÖn t­îng míi nh×n th× cã vÎ kú l¹ nµy: lo¹i trung b×nh nªn chóng ta chän sè tiÒn chi tèi thiÓu chø n«ng d©n thuéc lo¹i d­íi, do cã qu¸ Ýt ruéng, nªn bá kh«ng kh«ng chän sè chi trung b×nh, vµ thËm chÝ chän con sè 150 lµm ruéng mµ ®em cho thuª ®i; do ®ã mµ «ng ®· t¸ch khái róp, tøc lµ sè thÊp h¬n minimum vµ sè tiÒn Êy ph¶i "kiÕm thªm". NÕu tÝnh theo c¸ch Êy th× viÖc canh t¸c cña b¶n th©n cèc dïng ®Ó ¨n vµ tr¶ thuÕ mµ th«i, cßn nh÷ng mãn chi kh¸c th× tr«ng vµo ng­êi n«ng d©n thuéc lo¹i hé ®ã mang l¹i mét sè tiÒn lµ nh÷ng kho¶n kiÕm thªm. Nh÷ng b¶ng chi thu mµ c¬ quan thèng kª cña c¸c héi (30+87,5*=) 117,5 róp mµ b¸n søc lao ®éng th× ®­îc 120 róp. ®ång ®Þa ph­¬ng lËp th× l¹i cho ta thÊy r»ng sè chi lo¹i hai chiÕm giµ nöa tæng Do ®ã, chóng ta vÉn l¹i thÊy r»ng viÖc canh t¸c n«ng nghiÖp sè chi. Ch¼ng h¹n, trong tØnh V«-r«-ne-gi¬, sè chi trung b×nh cña mét gia ®×nh ®éc lËp cña n«ng d©n thuéc lo¹i ®ã chØ cã thÓ ®¸p øng ®­îc n«ng d©n lµ 495,39 róp, kÓ c¶ kho¶n chi b»ng hiÖn vËt lÉn kho¶n chi tiÒn mÆt. Trong sè ®ã, th× 109,10 róp lµ chi ®Ó nu«i d­ìng sóc vËt [N.B. I-u-gia-cèp liÖt gÇn mét nöa sè chi tèi thiÓu cho hä th«i **. kho¶n chi vÒ nu«i d­ìng sóc vËt vµo kho¶n chi vÒ c¾t cá vµ vµo c¸c ruéng ®Êt bæ trî, chø kh«ng liÖt vµo kho¶n chi vÒ ruéng ®Êt gieo trång], 135,80 lµ chi vµo * 3 1 / 2 ®ª-xi-a-tin diÖn tÝch l­¬ng thùc cung cÊp mçi ®ª-xi-a-tin nh÷ng s¶n phÈm thùc vËt vµ thuÕ m¸, cßn 250,49 lµ chi vµo c¸c kho¶n kh¸c: quÇn ¸o, n«ng cô, tiÒn t«, c¸c nhu cÇu kh¸c vÒ canh t¸c v.v.. [24 b¶ng chi thu ®­îc 25 róp s¶n phÈm (25x3,5=87,5) ― ® ©y lµ c¸ch tÝnh cña P«-xt¬-ni- trong "TËp tµi liÖu thèng kª vÒ huyÖn ¤-xt¬-r«-gèt-xc¬"]. Trong tØnh M¸t-xc¬- cèp, tr.272. va, sè chi trung b×nh hµng n¨m cña mét gia ®×nh lµ 348,83 róp, trong sè ®ã th× ** Nh÷ng con tÝnh cña «ng I-u-gia-cèp trong t¹p chÝ "T­ t­ëng Nga" 12 , sè 9, n¨m 1885, ("Tiªu chuÈn së h÷u ruéng ®Êt cña nh©n d©n") 156,03 chi vµo s¶n phÈm ngò cèc ®Ó ¨n vµ thuÕ m¸, cßn 192,80 chi vµo c¸c mãn kh¸c. [Con sè trung b×nh 8 b¶ng chi thu mµ c¸c nhµ thèng kª ë M¸t-xc¬-va ®· hoµn toµn x¸c nhËn kÕt luËn ®ã. §èi víi tØnh Ta-vrÝch, «ng cho r»ng 9 thu thËp ®­îc,  1. c1).] ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt gieo trång lµ tiªu chuÈn diÖn tÝch l­¬ng thùc, tøc lµ tiªu chuÈn thÊp nhÊt cña phÇn ruéng ®­îc chia cña mçi hé. Nh­ng 1) ― loco citato ― chç ®· dÉn «ng I-u-gia-cèp tÝnh lµ phÇn ruéng ®­îc chia chØ ph¶i g¸nh sè s¶n phÈm ngò
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 60 61 tÝnh chÊt chung cña kinh doanh, c¸i sù thËt quan träng nµy: Thùc ra, chóng ta l¹i thÊy tr¸i h¼n l¹i: ®Æc ®iÓm cña doanh trong n«ng d©n lo¹i d­íi, sè l­îng t­ liÖu s¶n xuÊt (tøc lµ nghiÖp cña nh÷ng n«ng d©n thuéc nhãm ®ã lµ rÊt bÊp bªnh. ruéng ®Êt vµ n«ng cô) thÊp h¬n nhiÒu so víi sè l­îng trung Trong lo¹i Êy, c¸i ®Çy ®ñ tr­íc tiªn lµ diÖn tÝch gieo b×nh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. V× sè l­îng trung b×nh vÒ t­ liÖu trång trung b×nh  16 ®ª-xi-a-tin. Bëi vËy nh÷ng chñ hé cã s¶n xuÊt th× nhiÒu l¾m  nh­ chóng ta ®· thÊy  còng chØ tõ 10 ®Õn 16 ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt gieo trång th× kh«ng thÓ tho¶ m·n ®­îc nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt cña gia ®×nh th«i, tr«ng vµo nghÒ n«ng mµ ®ñ chi tiªu ®­îc, nªn còng ph¶i ®i nªn t×nh tr¹ng n«ng d©n nghÌo thiÕu t­ liÖu s¶n xuÊt nh­ t×m nh÷ng kho¶n kiÕm thªm. Theo con tÝnh ­íc chõng ®· vËy khiÕn hä tuyÖt ®èi cÇn ph¶i t×m kiÕm nh÷ng t­ liÖu s¶n dÉn ë trªn cña P«-xt¬-ni-cèp th× thÊy r»ng lo¹i ®ã ®· thuª xuÊt cña ng­êi kh¸c ®Ó sö dông lao ®éng cña m×nh, nghÜa lµ 2 846 c«ng nh©n, nh­ng sè ng­êi thuéc lo¹i ®ã ph¶i ®i lµm thuª l¹i lµ 3 389, nghÜa lµ tréi lªn 543 ng­êi. Nh­ thÕ lµ ®êi ph¶i b¸n søc lao ®éng cña m×nh. sèng cña chõng nöa sè n«ng hé lo¹i ®ã kh«ng ®­îc b¶o B©y giê, chóng ta nãi ®Õn lo¹i thø hai, tøc lµ lo¹i h¹ng ®¶m hoµn toµn. trung, lo¹i nµy còng bao gåm 40% d©n sè. §ã lµ nh÷ng chñ Sau n÷a, trong lo¹i ®ã, mçi hé cã 3,2 sóc vËt cµy kÐo, hé cã mét diÖn tÝch gieo trång tõ 10 ®Õn 25 ®ª-xi-a-tin mçi nh­ng, nh­ trªn kia chóng ta ®· biÕt, ph¶i cÇn ®Õn 4 con. hé. ThuËt ng÷ "h¹ng trung" lµ hoµn toµn thÝch dông cho lo¹i Nh­ vËy lµ mét bé phËn lín thuéc lo¹i ®ã kh«ng cã ®ñ sóc ®ã, tuy nhiªn còng ph¶i nãi thªm r»ng sè t­ liÖu s¶n xuÊt cña vËt ®Ó canh t¸c ruéng ®Êt, mµ ph¶i dïng chung sóc vËt cµy hä lµ ë d­íi møc trung b×nh (mét chót): diÖn tÝch gieo trång kÐo víi ng­êi kh¸c. Sè nh÷ng n«ng d©n thuéc lo¹i hé ®ã cña mçi hé lµ 16,4 ®ª-xi-a-tin, mµ diÖn tÝch trung b×nh ®èi ph¶i dïng chung sóc vËt cµy kÐo víi ng­êi kh¸c, còng víi tÊt c¶ n«ng d©n lµ 17 ®ª-xi-a-tin. Sóc vËt cña hä lµ: 7,3 kh«ng d­íi 1 /2 : cã thÓ nghÜ nh­ vËy ®­îc, v× tæng sè nh÷ng con, mµ møc trung b×nh lµ 7,6 con (sóc vËt cµy kÐo: 3,2 con, hé cã ®ñ søc kÐo lµ vµo kho¶ng 40%, trong sè nµy th× 20% lµ cßn møc trung b×nh lµ 3,1 ). TÊt c¶ ruéng ®Êt canh t¸c cña hä thuéc lo¹i kh¸ gi¶; cßn 20% lµ thuéc lo¹i h¹ng trung, thµnh (phÇn ruéng ®­îc chia, ruéng ®Êt mua vµ thuª) lµ tõ 17 ®Õn thö Ýt ra th× 1 / 2 s è hé trong lo¹i h¹ng trung kh«ng cã søc 18 ®ª-xi-a-tin mçi hé, cßn møc trung b×nh lµ tõ 20 ®Õn 21 ®ª- kÐo. P«-xt¬-ni-cèp kh«ng ®­a ra con sè chÝnh x¸c vÒ sè xi-a-tin trong tÊt c¶ c¸c huyÖn. §em so sè ®ª-xi-a-tin mçi hé n«ng d©n trong lo¹i ®ã ph¶i dïng chung sóc vËt cµy kÐo. gieo trång, víi tiªu chuÈn mµ P«-xt¬-ni-cèp ®· ®­a ra, th× NÕu chóng ta xem nh÷ng tËp tµi liÖu thèng kª cña c¸c héi chóng ta thÊy r»ng viÖc canh t¸c sè ruéng ®Êt cña chÝnh b¶n ®ång ®Þa ph­¬ng, chóng ta cã ®­îc nh÷ng sè liÖu sau ®©y th©n, chØ cung cÊp cho lo¹i hé ®ã võa ®ñ sè l­¬ng thùc cÇn (vÒ hai huyÖn)*: thiÕt cña hä th«i. Cø theo tÊt c¶ nh÷ng sè liÖu ®ã th× chóng ta cã thÓ cho r»ng doanh nghiÖp cña n«ng d©n thuéc lo¹i ®ã lµ v÷ng vµng * "TËp tµi liÖu thèng kª vÒ huyÖn Mª-li-t«-p«n" (Phô lôc tËp I cña "TËp nhÊt: n«ng d©n dùa vµo ®ã mµ ®ñ trang tr¶i c¸c kho¶n chi tµi liÖu thèng kª vÒ tØnh Ta-vrÝch"). Xim-phª-r«-p«n, 1885. Tr.B 195. "TËp tiªu; hä lao ®éng chØ ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt tµi liÖu thèng kª vÒ huyÖn §ni-Ðp-r¬" (tËp II cña "TËp tµi liÖu thèng kª vÒ bËc nhÊt cña hä th«i, chø kh«ng ph¶i ®Ó kiÕm thu nhËp. tØnh Ta-vrÝch"). Xim-phª-r«-p«n, 1886. Tr.B 123.
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 62 63 Trong tæng sè ®ª-xi-a-tin gieo trång ng­êi ta canh t¸c: Lo¹i hé gieo b»ng sóc vËt b»ng sóc vËt b»ng sóc b»ng nh÷ng ghÐp chung ph­¬ng ph¸p trång tõ 10 ®Õn riªng cña m×nh vËt thuª kh¸c 25 ®ª-xi-a-tin Sè Sè ®ª-xi-a-tin gieo Sè Sè ®ª-xi-a-tin Sè Sè Sè Sè Sè Sè ®ª-xi-a- trång gieo trång hé ®ª-xi-a-tin hé hé tin gieo hé ®ª-xi-a-tin hé gieo trång trång gieo trång 9 201 141 483,26 321 4 405,8 49 773,3 HuyÖn Mª-li-t«-p«n 13 789 226 389,21 4 218 79 726,55 3 835 61 159,05 320 4 352,5 50 707,25 HuyÖn §ni-Ðp-r¬ 8 234 137 343,75 4 029 71 125,2 chia ruéng ®Êt, mçi hé ®­îc nhËn cho tÊt c¶ gia ®×nh m×nh h¼n Nh­ vËy lµ, ®èi víi hai huyÖn ®ã th× trong lo¹i hé h¹ng mét m¶nh ®Êt liÒn trong mét khu ®Êt nµo ®ã, vµ chÝnh v× thÕ trung, sè hé canh t¸c ruéng ®Êt b»ng sóc vËt riªng cña m×nh lµ nh÷ng phÇn ®Êt cña c¸c gia ®×nh Ýt ng­êi th× nhá h¬n. Nh÷ng ®iÒu thiÓu sè: trong huyÖn Mª-li-t«-p«n, sè hé ®ã ch­a ®Çy 1/3 tæng sè kiÖn dïng chung sóc vËt cµy kÐo trong tØnh Ta-vrÝch th× rÊt kh¸c hé; trong huyÖn §ni-Ðp-r¬ còng ch­a ®Çy 1/2. VËy lµ chóng ta nhau. Trong sè nh÷ng ng­êi dïng chung sóc vËt, ai cã mét chiÕc thÊy r»ng tû lÖ (1/2) mµ chóng ta ®· ®­a ra trªn kia vÒ sè n«ng cµy xíi ®Êt th× ®­îc cµy thªm mét ®ª-xi-a-tin n÷a, vÝ dô, mét d©n dïng chung sóc vËt cµy kÐo trong ba huyÖn, nãi cho ®óng ra ng­êi th× ®­îc 10 ®ª-xi-a-tin cßn ng­êi kia th× ®­îc 11 ®ª-xi-a-tin, lµ mét tû lÖ qu¸ thÊp chø tuyÖt nhiªn kh«ng ph¶i lµ mét tû lÖ hoÆc ng­êi kh«ng cã cµy xíi ®Êt ph¶i chÞu tÊt c¶ mäi chi phÝ söa khuÕch ®¹i. Cè nhiªn lµ t×nh tr¹ng kh«ng cã kh¶ n¨ng canh t¸c ch÷a trong thêi kú lµm c«ng viÖc ®ång ¸ng. Trong tr­êng hîp sè ruéng ®Êt b»ng sóc vËt cña chÝnh m×nh, ®· nãi lªn ®­îc ®Çy ®ñ sóc vËt kh«ng ®Òu nhau th× còng vËy: ng­êi nµy ®­îc cµy thªm tÝnh chÊt bÊp bªnh cña doanh nghiÖp; nh­ng ®Ó minh ho¹ ®iÒu mét buæi, v. v.. T¹i lµng Ca-men-ca, ng­êi cã cµy xíi ®Êt ®­îc lÊy ®ã, chóng t«i dÉn ra ®o¹n P«-xt¬-ni-cèp m« t¶ viÖc dïng chung tõ 3 ®Õn 6 róp tiÒn mÆt trong vô xu©n. Nh÷ng n«ng d©n gãp sóc vËt cµy kÐo, cã ®iÒu ®¸ng tiÕc lµ P«-xt¬-ni-cèp chó ý qu¸ Ýt ®Õn chung sóc vËt cµy kÐo, nãi chung th­êng hay xÝch mÝch víi nhau c¸i hiÖn t­îng cã ý nghÜa c¶ vÒ mÆt kinh tÕ lÉn mÆt ®êi sèng ®ã. lu«n.] Nh­ thÕ lµ ph¶i mÊt mét thêi gian míi tho¶ thuËn víi nhau P«-xt¬-ni-cèp nãi: "C¨n cø vµo ®Þnh luËt lùc häc lµ søc kÐo ®­îc, thÕ mµ ®«i khi ch­a hÕt mïa, sù tho¶ thuËn Êy ®· l¹i tan vì cña 3 con ngùa ®ãng chung víi nhau th× kh«ng lín h¬n 3 lÇn råi. Cã nh÷ng tr­êng hîp mµ nh÷ng ng­êi cã sóc vËt dïng chung søc kÐo cña mét con ngùa, cho nªn tiªu chuÈn diÖn tÝch canh t¸c thiÕu ngùa ®Ó bõa, thÕ lµ hä th¸o ngùa cña hä ra khái cµy: mét sè cña nh÷ng hé dïng chung sóc vËt cµy kÐo ph¶i thÊp h¬n [so víi ngùa ®i chë n­íc, cßn mét sè ®i bõa. Ng­êi ta cã nãi víi t«i r»ng ë tiªu chuÈn diÖn tÝch canh t¸c cña nh÷ng n«ng d©n canh t¸c b»ng lµng I-u-d¬-cu-i nh÷ng n«ng d©n dïng chung sóc vËt th× th­êng sóc vËt cña chÝnh m×nh]. Nh÷ng n«ng d©n dïng chung sóc th­êng lµ mçi ngµy kh«ng cµy ®­îc qu¸ mét ®ª-xi-a-tin, nh­ thÕ vËt cµy kÐo cã thÓ ë vµo c¸c n¬i kh¸c nhau trong lµng (phÇn lín lµ cµy Ýt h¬n tiªu chuÈn hai lÇn" (tr. 233). hä lµ bµ con víi nhau); sau n÷a, diÖn tÝch canh t¸c cña hai chñ hé §· thiÕu sóc vËt cµy kÐo, hä l¹i cßn thiÕu c¶ n«ng cô (®«i khi sè hé dïng chung sóc vËt cµy kÐo lªn ®Õn 3 chñ hé) n÷a. Theo biÓu ®å ®· dÉn ra trªn kia vÒ sè n«ng cô cña th× lín gÊp ®«i diÖn tÝch cña mét hé. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã mçi hé trong tõng lo¹i hé mét, chóng ta thÊy r»ng trong lµm cho viÖc ®i l¹i thªm tèn kÐm. [T¸c gi¶ chó thÝch: "Khi
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 64 65 lo¹i hé h¹ng trung, t¹i mçi huyÖn, mçi hé cã Ýt nhÊt lµ mét n«ng lóa m× cña hä b»ng m¸y gÆt thuª cña nh÷ng ng­êi l¸ng cô. Nh­ng thùc ra th× ngay trong ph¹m vi mét lo¹i hé, sù ph©n giÒng, th× hä chØ thuª ®­îc khi nµo nh÷ng ng­êi nµy ®· gÆt bè n«ng cô còng kh«ng ®­îc ®ång ®Òu. TiÕc r»ng P«-xt¬-ni-cèp xong. NÕu gÆt b»ng tay th× thêi gian gÆt sÏ l©u h¬n, vµ ®«i kh«ng cung cÊp sè liÖu vÒ vÊn ®Ò ®ã, nªn chóng ta ph¶i dïng khi ph¶i thuª c«ng nh©n lµm c«ng nhËt, mµ nh­ vËy th× tèn ®Õn nh÷ng tËp tµi liÖu thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph­¬ng. h¬n. §èi víi nh÷ng chñ hé cã ®éc mét m×nh lµm lao ®éng Trong huyÖn §ni-Ðp-r¬, trong sè 8 227 hé th× 1808 hé hoµn toµn th× bÊt cø c«ng viÖc nµo cña gia ®×nh cÇn lµm gÊp, hay bÊt kh«ng cã n«ng cô; trong huyÖn Mª-li-t«-p«n, trong sè 13 789 hé cø nghÜa vô x· héi nµo ph¶i chÊp hµnh, ®Òu lµm gi¸n ®o¹n th× 2 954 hé kh«ng cã n«ng cô, Trong huyÖn §ni-Ðp-r¬ th× tû lÖ c«ng viÖc ®ång ¸ng. NÕu ng­êi chñ hé nµy mµ lµm trªn hé kh«ng cã n«ng cô lµ 21,9%, trong huyÖn Mª-li-t«-p«n lµ ruéng ®Êt xa lµng  trong tr­êng hîp nµy, n«ng d©n 21,4%. Râ rµng lµ vÒ mÆt t×nh h×nh kinh tÕ th× nh÷ng chñ hé th­êng ë l¹i ®ã h¼n mét tuÇn lÔ ®Ó lµm lu«n c¶ viÖc gieo kh«ng cã n«ng cô gÇn víi nh÷ng chñ hé thuéc lo¹i d­íi, cßn h¹t vµ cµy bõa cho xong h¼n  t h× ng­êi ®ã ph¶i lu«n lu«n nh÷ng chñ hé cã mçi hé trªn mét n«ng cô th× l¹i gÇn víi nh÷ng trë vÒ lµng th¨m gia ®×nh" (tr. 278). Trong lo¹i hé nãi ®ã th× chñ hé thuéc lo¹i h¹ng trªn. Sè hé kh«ng cã cµy l¹i cßn lín h¬n ®a sè lµ gåm nh÷ng chñ hé cã ®éc mét ng­êi lao ®éng (chØ n÷a: 32,5% trong huyÖn §ni-Ðp-r¬, vµ 65,5% trong huyÖn Mª-li- cã mét lao ®éng); ®iÒu ®ã ta thÊy râ qua biÓu ®å sau ®©y t«-p«n. Cuèi cïng, nh÷ng hé thuéc lo¹i Êy l¹i chØ cã m¸y gÆt lóa cña P«-xt¬-ni-cèp, nã nãi lªn con sè lao ®éng cña mçi gia m× (nh÷ng m¸y gÆt nµy cã mét tÇm quan träng rÊt lín trong ®×nh trong tõng lo¹i hé s¾p xÕp theo diÖn tÝch gieo trång, ë nÒn kinh tÕ n«ng d©n ë miÒn Nam n­íc Nga, v× ë ®©y thiÕu c¶ 3 huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch (tr. 143). c«ng nh©n gÆt tay vµ ruéng ®Êt th× réng13, lµm cho thêi kú thu Trong sè 100 hé ho¹ch kÐo dµi trong c¶ hµng th¸ng) víi mét sè l­îng kh«ng cã tõ 3 kh«ng cã lao cã mét cã hai ®¸ng kÓ: trong huyÖn §ni-Ðp-r¬ tÊt c¶ c¸c hé thuéc lo¹i Êy chØ lao ®éng ®éng ®µn «ng lao ®éng lao ®éng trë lªn cã tÊt c¶ 20 m¸y c¾t cá vµ m¸y gÆt (400 hé míi cã 1 chiÕc); trong Kh«ng gieo trång 19 67 11 3 huyÖn Mª-li-t«-p«n 178 1/2 chiÕc (700 hé míi cã 1 chiÕc). Gieo trång 5 ®ª-xi-a-tin P«-xt¬-ni-cèp ®· t¶ chÕ ®é canh t¸c phæ biÕn cña n«ng d©n trë l¹i 9 77,6 11,7 1,7 thuéc lo¹i ®ã nh­ sau: " tõ 5 ®Õn 10 ®ª- xi-a-tin "Nh÷ng chñ hé cã d­íi 4 sóc vËt cµy kÐo th× b¾t buéc 4,2 74,8 17,7 3,3 ph¶i dïng chung sóc vËt l¹i ®Ó cµy vµ gieo h¹t. Nh÷ng chñ " tõ 10 ®Õn 25 ®ª- xi-a-tin 1,7 59 29 10,3 hé thuéc lo¹i ®ã ®Òu cã 1 hay 2 lao ®éng. Do quy m« doanh " tõ 25 ®Õn 50 ®ª- nghiÖp nhá, do cµy chung sóc vËt vµ do rÊt thiÕu n«ng cô, xi-a-tin 1,2 40 35,7 23,1 nªn n¨ng lùc lao ®éng cña c¸c hé ®ã gi¶m ®i mét c¸ch " trªn 50 ®ª-xi-a-tin 0,9 25 34,3 39,8 t­¬ng ®èi. Th­êng th­êng lµ nh÷ng n«ng d©n dïng chung sóc vËt cµy kÐo th× cµy b»ng mét chiÕc cµy xíi ®Êt nhá cã Tæng céng 4,3 60,6 24,6 10,5 ba l­ìi, lo¹i cµy nµy chËm ch¹p h¬n cµy kh¸c. NÕu hä gÆt
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n 66 Theo biÓu ®å nµy, ta thÊy trong lo¹i hé h¹ng trung, 3/5 sè gia ®×nh chØ cã 1 lao ®éng hay kh«ng cã lao ®éng nµo c¶*. §Ó minh ho¹ quan hÖ gi÷a lo¹i hé h¹ng trung vµ lo¹i hé h¹ng trªn, vµ nãi chung, minh ho¹ tÝnh v÷ng ch¾c cña kinh tÕ cña lo¹i thø nhÊt, chóng t«i dÉn nh÷ng sè liÖu lÊy trong "TËp tµi liÖu thèng kª vÒ huyÖn §ni-Ðp-r¬" nãi vÒ sù ph©n bè, gi÷a c¸c lo¹i hé, toµn bé ruéng ®Êt cña n«ng d©n vµ nãi riªng diÖn tÝch gieo trång**. Chóng ta cã ®­îc biÓu ®å sau ®©y: [xem b¶ng [tr. 67BT.] BiÓu ®å ®ã nãi lªn r»ng, vÒ diÖn tÝch nh÷ng phÇn ruéng ®­îc chia ®­îc canh t¸c th× lo¹i hé h¹ng trung lµ lo¹i cã nhiÒu h¬n c¸c lo¹i hé kh¸c: lo¹i nµy n¾m 46,5% ruéng ®Êt. Do thiÕu phÇn ruéng ®­îc chia, nªn n«ng d©n ph¶i thuª thªm ruéng ®Êt, thµnh thö tÝnh chung th× diÖn tÝch ruéng ®Êt sö dông cña hä ®· t¨ng lªn qu¸ gÊp r­ìi. Trong lo¹i hé h¹ng trung, ®øng vÒ mÆt con sè tuyÖt ®èi mµ nãi th× sè ruéng ®Êt cña lo¹i ®ã còng t¨ng lªn, nh­ng l¹i gi¶m ®i mét c¸ch t­¬ng ®èi: lo¹i ®ã chØ sö dông cã 41,2% toµn bé diÖn tÝch ®Êt ®ai, vµ 43% ruéng ®Êt gieo trång; lo¹i h¹ng trªn lµ lo¹i ®øng hµng ®Çu. Do ®ã, kh«ng ph¶i chØ lo¹i h¹ng d­íi mµ c¶ lo¹i h¹ng trung n÷a, ®Òu bÞ lo¹i trªn trùc tiÕp uy hiÕp chiÕm ruéng ®Êt cña hä. C¨n cø vµo tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu tr×nh bµy trªn ®©y, chóng ta cã thÓ nãi râ ®Æc ®iÓm cña t×nh h×nh kinh tÕ cña lo¹i h¹ng * §Ó chøng thùc luËn ®iÓm cña m×nh cho r»ng nh÷ng chñ hé cã gia ®×nh ®«ng ng­êi (nghÜa lµ cã ®«ng ng­êi lao ®éng) th× cã ®­îc nhiÒu ­u thÕ h¬n nh÷ng ng­êi ®éc th©n,  «ng P«-xt¬-ni-cèp dÉn cuèn s¸ch trø danh cña T¬-ri-r«-gèp: "C«ng x· n«ng th«n vµ thuÕ m¸". ** Nh÷ng sè liÖu nµy lµ thuéc toµn huyÖn §ni-Ðp-r¬, kÓ c¶ nh÷ng lµng ®øng biÖt lËp kh«ng thuéc tæng nµo c¶. Nh÷ng con sè trong cét "toµn bé ruéng ®Êt sö dông" lµ do t«i tÝnh ra; sè ruéng ®­îc chia, ruéng ®Êt thuª vµ mua th× tÝnh gép l¹i, cßn ruéng ®Êt ®· cho thuª th× kh«ng tÝnh. Së dÜ chän huyÖn §ni-Ðp-r¬, chÝnh lµ v× d©n c­ ë ®ã hÇu hÕt lµ ng­êi Nga.
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ 67 Tû lÖ % c¸c lo¹i hé so víi tæng sè Ruéng chia ®­îc Toµn bé ruéng ®Êt DiÖn tÝch gieo Ruéng ®Êt mua Ruéng ®Êt thuª canh t¸c sö dông trång Ruéng ®Êt cho C¸ c l o ¹ i hé trong huyÖn thuª n« ng hé ®ª-xi-a-tin ®ª-xi-a-tin ®ª-xi-a-tin ®ª-xi-a-tin ®ª-xi-a-tin % % % % % Lo¹i nghÌo 39,9 56 444,95 25,5 2 003,25 6 7 838,75 6 21 551,25 44 735,7 12,4 38 439,25 11 Lo¹i h¹ng trung 41,7 102 793,7 46,5 5 376 16 48 397,75 35 8 311 148 256,45 41,2 137 343,75 43 Lo¹i giµu 61 8 28 26 530,75 78 81 645,95 59 3 039,25 166 981,7 46,4 150 614,45 46 18,4 44,25 Tæng céng 100 221 082,9 100 33 910 100 137 882,45 100 32 901,5 359 973,85 100 326 397,45 100
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 68 69 ph¶i lµ lín*. Nh­ng thùc ra, chóng ta thÊy tr¸i h¼n l¹i: trong trung nh­ sau. Lo¹i nµy lµ nh÷ng chñ hé chØ hoµn toµn sèng s¶n xuÊt n«ng phÈm, thiÓu sè kh¸ gi¶ cã mét vai trß chñ yÕu. b»ng thu nhËp cña ruéng ®Êt gieo trång riªng cña hä th«i; diÖn T¹i 3 huyÖn thuéc Ta-vrÝch, trong toµn bé diÖn tÝch gieo trång tÝch ruéng ®Êt nµy gÇn b»ng (hay thÊp h¬n mét chót) møc diÖn lµ 1 439 267 ®ª-xi-a-tin, th× n«ng d©n kh¸ gi¶ n¾m gi÷ 724 678 tÝch trung b×nh cña n«ng d©n ®Þa ph­¬ng vµ tho¶ m·n võa ®ñ ®ª-xi-a-tin, nghÜa lµ trªn mét nöa. Cè nhiªn lµ con sè ®ã ch­a nh÷ng nhu cÇu cÇn thiÕt cña gia ®×nh. Nh­ng do chç hä thiÕu nãi lªn ®­îc thËt ®óng ­u thÕ cña lo¹i trªn, v× s¶n l­îng thu sóc vËt vµ n«ng cô, vµ do chç hä kh«ng cã sóc vËt vµ n«ng cô ho¹ch cña n«ng d©n kh¸ gi¶ th× v« cïng cao h¬n s¶n l­îng thu ®ång ®Òu nhau, vµ nhÊt lµ do lo¹i trªn cã khuynh h­íng lo¹i trõ ho¹ch cña n«ng d©n lo¹i nghÌo vµ lo¹i trung lµ nh÷ng ng­êi nh÷ng lo¹i h¹ng d­íi vµ lo¹i h¹ng trung, nªn kinh tÕ cña n«ng mµ P«-xt¬-ni-cèp ®· nhËn xÐt r»ng s¶n xuÊt cña hä kh«ng quy d©n lo¹i h¹ng trung trë thµnh bÊp bªnh, kh«ng v÷ng ch¾c. cñ chót nµo. B©y giê, chóng ta bµn ®Õn lo¹i cuèi cïng, tøc lµ lo¹i h¹ng Nh­ thÕ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt ra lóa m× th× chñ yÕu lµ trªn, bao gåm n«ng d©n kh¸ gi¶. Trong c¸c huyÖn thuéc tØnh nh÷ng n«ng d©n thuéc lo¹i h¹ng trªn, vµ chÝnh v× thÕ (®iÒu nµy Ta-vrÝch, 1/5 d©n sè cã mçi hé trªn 25 ®ª-xi-a-tin diÖn tÝch gieo lµ ®iÒu quan träng ®Æc biÖt vµ ®Æc biÖt hay bÞ bá qua) mµ tÊt c¶ trång, ®Òu thuéc lo¹i ®ã. Trªn kia, chóng ta ®· dÉn ra kh¸ ®Çy nh÷ng nhËn xÐt vÒ nÒn kinh tÕ n«ng th«n, tÊt c¶ nh÷ng nhËn xÐt ®ñ sè liÖu ®Ó nãi lªn r»ng thùc tÕ, lo¹i ®ã giµu h¬n c¸c lo¹i kh¸c vÒ nh÷ng sù c¶i tiÕn kü thuËt canh t¸c v. v. th× chñ yÕu vµ phÇn ®Õn møc nµo, giµu c¶ vÒ sóc vËt cµy kÐo vµ n«ng cô, lÉn phÇn lín (®«i khi l¹i thËm chÝ hoµn toµn) nãi ®Õn thiÓu sè kh¸ gi¶. ruéng ®­îc chia vµ ruéng ®Êt kh¸c. §Ó nãi lªn r»ng n«ng d©n Chóng ta h·y lÊy, ch¼ng h¹n, nh÷ng sè liÖu vÒ møc ®é phæ biÕn thuéc lo¹i ®ã giµu h¬n nh÷ng n«ng d©n h¹ng trung ®Õn møc cña nh÷ng n«ng cô c¶i tiÕn. nµo, chóng t«i chØ dÉn thªm ra nh÷ng sè liÖu vÒ diÖn tÝch gieo P«-xt¬-ni-cèp nãi vÒ n«ng cô cña n«ng d©n tØnh Ta-vrÝch trång: trong huyÖn §ni-Ðp-r¬, mçi hé thuéc lo¹i giµu th× cã nh­ sau: 41,3 ®ª-xi-a-tin, nh­ng møc trung b×nh trong huyÖn lµ 17,8 ®ª- "Trõ mét sè Ýt ra, th× n«ng cô cña hä gièng n«ng cô xi-a-tin, nghÜa lµ ch­a b»ng mét nöa. Nãi chung, ph­¬ng diÖn cña nh÷ng di d©n ng­êi §øc, nh­ng cã Ýt kiÓu h¬n vµ phÇn ®ã cña vÊn ®Ò  tøc lµ møc giµu cã rÊt lín cña n«ng d©n cã nµo kh«ng tèt b»ng, nªn chÝnh v× thÕ mµ rÎ h¬n. Vïng nhiÒu ruéng ®Êt gieo trång  ®· ®­îc P«-xt¬-ni-cèp lµm s¸ng T©y-Nam, tøc lµ n¬i th­a d©n nhÊt cña huyÖn §ni-Ðp-r¬, tá kh¸ ®Çy ®ñ, nh­ng t¸c gi¶ ®ã hÇu nh­ kh«ng chó ý ®Õn mét lµ mét ngo¹i lÖ: ë ®©y ng­êi ta vÉn cßn dïng n«ng cô kiÓu vÊn ®Ò kh¸c v« cïng quan träng h¬n lµ: tÇm quan träng cña cæ cña ng­êi tiÓu Nga lµ c¸i cµy nÆng tr×nh trÞch b»ng gç kinh tÕ cña lo¹i hé h¹ng trªn trong tæng s¶n l­îng n«ng vµ c¸i bõa gç cã r¨ng s¾t. Cßn nh÷ng n¬i kh¸c trong c¸c nghiÖp ë vïng ®ã vµ c¸i gi¸ (mµ c¸c lo¹i kh¸c ph¶i tr¶) cña sù huyÖn thuéc Ta-vrÝch, n«ng d©n ®Òu dïng nh÷ng cµy c¶i thµnh c«ng cña lo¹i trªn. ChÝnh lµ v× lo¹i ®ã lµ lo¹i Ýt ng­êi nhÊt: trong khu giµu * Ch¼ng h¹n «ng Xl«-nim-xki còng m¾c sai lÇm nh­ vËy khi «ng viÕt trong nhÊt ë miÒn Nam, tøc lµ tØnh Ta-vrÝch, lo¹i ®ã chØ gåm cã mét bµi bµn vÒ t¸c phÈm cña P«-xt¬-ni-cèp, r»ng: "Lo¹i n«ng d©n kh¸ gi¶ th× bÞ 20% d©n sè. V× thÕ ng­êi ta cã thÓ t­ëng r»ng tÇm quan ch×m lót trong c¸i khèi nh÷ng ng­êi nghÌo, vµ ë mét vµi n¬i, cã thÓ nãi lµ hoµn träng cña lo¹i ®ã ®èi víi nÒn kinh tÕ cña toµn khu kh«ng toµn kh«ng cã lo¹i ®ã n÷a" ("TruyÒn tin ch©u ¢u"14, 1893, sè 3, tr. 307).
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 70 71 nh÷ng sè liÖu vÒ c¸c huyÖn Mª-li-t«-p«n vµ §ni-Ðp-r¬ l¹i, tiÕn b»ng s¾t. Bªn c¹nh chiÕc cµy th­êng th× chiÕc cµy xíi chiÕm chóng ta thÊy r»ng trong tæng sè cµy th­êng vµ cµy xíi mét ®Þa vÞ hµng ®Çu trong viÖc lµm ®Êt; trong nhiÒu tr­êng hîp (46 522 chiÕc) th× 19 987 chiÕc, tøc lµ 42,9% lµ cña lo¹i hé h¹ng nã thËm chÝ lµ n«ng cô ®éc nhÊt ®Ó cµy cña n«ng d©n. Nh­ng trªn; còng nh­ trong tæng sè 59 478 xe bèn b¸nh th× lo¹i hé ®ã th­êng th­êng th× ng­êi ta dïng cµy xíi song song víi cµy cã 23 747 chiÕc, tøc lµ 39,9%; sau cïng lµ trong tæng sè 3061 m¸y th­êng... Bõa th× ®©u ®©u còng ®Òu lµm b»ng gç vµ cã r¨ng s¾t, gÆt vµ m¸y c¾t cá, th× lo¹i hé ®ã cã 2 841 chiÕc, tøc lµ 92,8%. cã hai lo¹i bõa: bõa hai ngùa bõa ®­îc mét luèng réng 10 phót1) vµ võa mét ngùa, mçi luèng bõa réng chõng mét xa- Nh÷ng con sè dÉn ra ®ã chøng tá r»ng n¨ng suÊt lao ®éng gien2) ... Cµy xíi lµ mét n«ng cô cã tõ 3 - 4 ®Õn 5 l­ìi... Ng­êi ta cña nh÷ng lo¹i n«ng d©n h¹ng trªn th× cao h¬n rÊt nhiÒu so víi n¨ng suÊt lao ®éng trong nh÷ng lo¹i h¹ng d­íi vµ lo¹i h¹ng rÊt hay ghÐp ®»ng tr­íc cµy xíi mét bé phËn gieo h¹t, nã chuyÓn ®éng theo b¸nh xe cña cµy xíi. Bé phËn gieo h¹t th× tra trung. B©y giê chóng ta h·y xem v× lý do kü thuËt nµo mµ doanh h¹t gièng vµ ®ång thêi cµy xíi th× lÊp h¹t gièng ®i. Trong sè c¸c nghiÖp cña nh÷ng hé gieo trång nhiÒu l¹i cã ®Æc ®iÓm ®ã. dông cô kh¸c dïng trong kh©u lµm ®Êt, ta thÊy  tuy ho¹ ho»n P«-xt¬-ni-cèp nãi: "DiÖn tÝch ruéng ®Êt mµ n«ng d©n chiÕm míi thÊy  n«ng d©n còng dïng trôc l¨n b»ng gç ®Ó trang h÷u hay sö dông, còng quyÕt ®Þnh mét phÇn lín chÕ ®é canh ruéng sau khi gieo h¹t. Trong m­êi n¨m trë l¹i ®©y, m¸y gÆt lµ t¸c vµ tÝnh chÊt canh t¸c. TiÕc thay lµ tõ tr­íc ®Õn nay, quan hÖ n«ng cô ®­îc n«ng d©n ®Æc biÖt hay dïng. N«ng d©n cho biÕt nh©n qu¶ gi÷a hai yÕu tè ®ã ®· kh«ng ®­îc c¸c nhµ chuyªn r»ng trong nh÷ng lµng kh¸ gi¶ th× gÇn 1/2 hé cã m¸y gÆt... N«ng m«n vÒ kinh tÕ n«ng d©n ë n­íc ta nghiªn cøu t­êng tËn, hä d©n rÊt Ýt cã m¸y c¾t cá h¬n lµ cã m¸y gÆt... Nh÷ng m¸y cµo th­êng coi nÒn kinh tÕ ®ã cña tÊt c¶ c¸c tÇng líp trong d©n c­ ngùa kÐo vµ nh÷ng m¸y ®Ëp còng rÊt Ýt thÊy cã trong n«ng d©n. n«ng th«n lµ thuéc cïng mét lo¹i. §Ó riªng chÕ ®é canh t¸c ra ViÖc dïng m¸y sµng lµ ®iÒu phæ biÕn... §Ó chuyªn chë, ng­êi ta mét bªn, t«i cè g¾ng tãm t¾t s¬ l­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm kü thuËt hoµn toµn chØ dïng toµn xe bèn b¸nh §øc vµ xe hai b¸nh, hiÖn canh t¸c cña c¸c lo¹i n«ng d©n kh¸c nhau, theo ®óng nh÷ng nay ®ang ®­îc chÕ t¹o trong nhiÒu ®Þa ph­¬ng ë Nga... §©u hiÓu biÕt cña t«i vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã sau cuéc hµnh tr×nh cña ®©u, ng­êi ta còng ®Òu dïng nh÷ng con l¨n b»ng ®¸ cã r¨ng t«i trong c¸c huyÖn ë Ta-vrÝch. dµi hoÆc r¨ng ng¾n ®Ó trôc lóa" (tr. 213 - 215). Nh÷ng hé dïng sóc vËt cña chÝnh hä vµ kh«ng cÇn ph¶i Muèn biÕt t×nh h×nh ph©n bè n«ng cô ®ã nh­ thÕ nµo, dïng chung sóc vËt cµy kÐo, th× mçi hé cã 4 - 5 - 6 sóc cÇn ph¶i xem nh÷ng tËp tµi liÖu thèng kª cña c¸c Héi ®ång vËt cµy kÐo vµ nhiÒu h¬n sè ®ã n÷a*, vµ t×nh h×nh kinh tÕ ®Þa ph­¬ng, tuy nh÷ng tµi liÖu nµy kh«ng ®­îc ®Çy ®ñ; cña hä do ®ã kh¸c nhau nhiÒu. Lo¹i cµy xíi cã bèn l­ìi thèng kª vÒ tØnh Ta-vrÝch chØ ghi nh÷ng cµy th­êng, cµy cÇn mét cç 4 sóc vËt cµy kÐo, vµ cµy xíi cã n¨m l­ìi cÇn xíi, nh÷ng m¸y gÆt, m¸y c¾t cá vµ c¶ nh÷ng "®ª-li-gian" 5 con. Cµy xong th× ph¶i bõa, nh­ng nÕu chñ hé kh«ng cã (tøc lµ nh÷ng xe bèn b¸nh vµ xe hai b¸nh) th«i. TËp hîp thªm ®­îc mét con ngùa n÷a th× kh«ng thÓ bõa liÒn ngay 1) ― p hót lµ ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cò cña Anh vµ Nga, b»ng 30,48 x¨ng- ti-mÐt. * Mçi hé n«ng d©n thuéc lo¹i hé giµu th× cã tõ 6 ®Õn 10 sóc vËt cµy kÐo 2) ― xa-gien lµ ®¬n vÞ ®o chiÒu dµi cña Nga, b»ng 2,13 mÐt. (xem trªn kia).
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 72 73 lÇn sè chi cÇn thiÕt vÒ tiÒn (200 - 250 róp) thµnh thö d«i ra mét sau khi cµy ®­îc, mµ ph¶i ®îi cµy xong hÕt ®·, nh­ thÕ lµ ng­êi ®ã ph¶i gieo h¹t trªn ruéng ®Êt ®· kh« ®i mÊt mét phÇn mãn, mãn nµy sÏ ®­îc tÝch luü l¹i vµ dïng ®Ó më réng vµ c¶i råi, ®ã lµ ®iÒu kiÖn bÊt lîi cho h¹t gièng sinh tr­ëng. NÕu ph¶i thiÖn kinh doanh. Nh­ P«-xt¬-ni-cèp ®· cho biÕt, "trong n«ng cµy xa lµng nhiÒu nªn ph¶i chë n­íc vµ cá ®Õn, th× t×nh tr¹ng d©n kh¸ gi¶ nhÊt gieo trång trªn 50 ®ª-xi-a-tin mçi hé" th× ngay thiÕu mét con ngùa còng buéc ng­êi ta ph¶i ngõng c«ng viÖc. c¶ "mét trong nh÷ng ngµnh ch¨n nu«i  ngµnh nu«i cõu l«ng Trong mäi tr­êng hîp, hÔ kh«ng cã ®ñ cç sóc vËt cµy kÐo", lµ sîi th« ― còng mang tÝnh chÊt th­¬ng m¹i" (tr. 188). mÊt thêi giê vµ gieo h¹t kh«ng kÞp thêi. NÕu cã nhiÒu sóc vËt B©y giê, chóng ta bµn sang mét vÊn ®Ò kh¸c, còng kh«ng cµy kÐo vµ l¹i cã cµy xíi cã nhiÒu l­ìi ®Ó lµm ®Êt, th× n«ng d©n ®­îc P«-xt¬-ni-cèp nghiªn cøu mét c¸ch ®Çy ®ñ (thËm chÝ hÇu gieo h¹t ®­îc nhanh h¬n, lîi dông thêi tiÕt tèt ®­îc kÞp thêi nh­ kh«ng ®Ò cËp ®Õn): nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ cña thiÓu sè h¬n, lÊp h¹t b»ng ®Êt Èm h¬n. Hä "cã ®ñ cç sóc vËt cµy kÐo, tøc n«ng d©n ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn sè ®«ng quÇn chóng? lµ cã 6 con, hay tèt nhÊt lµ cã 7 con, th× ®­îc h­ëng nh÷ng ­u Kh«ng cßn nghi ngê g× n÷a, ¶nh h­ëng hoµn toµn xÊu: nh÷ng sè thÕ vÒ kü thuËt trong vô gieo h¹t mïa xu©n. Víi 7 con ngùa th× liÖu ®· dÉn trªn kia (®Æc biÖt lµ vÒ viÖc thuª ruéng ®Êt) ®· chøng mét cµy xíi cã n¨m l­ìi vµ 2 bõa cã thÓ lµm viÖc cïng mét lóc minh ®Çy ®ñ lµ ¶nh h­ëng hoµn toµn xÊu, thµnh thö ë ®©y ®­îc. N«ng d©n nãi r»ng mét hé cã ®­îc ®iÒu kiÖn nh­ vËy chóng ta chØ cÇn tæng kÕt l¹i t×nh h×nh ®ã th«i. Trong 3 huyÖn "th× kh«ng ph¶i ngõng c«ng viÖc". tØnh Ta-vrÝch, n«ng d©n ®· cho thuª tÊt c¶ lµ 476 334 ®ª-xi-a-tin ruéng ®Êt (c¶ phÇn ruéng kh«ng ph¶i ®­îc chia lÉn phÇn ruéng Trong thêi kú sau mïa mµng, khi ®­îc mïa ph¶i lao ®éng ®­îc chia), trong sè ®ã th× lo¹i hé giµu thuª ®­îc 298 727 ®ª-xi-a- khÈn tr­¬ng ®Õn tét møc, th× sù kh¸c nhau vÒ t×nh h×nh kinh tÕ tin, tøc lµ trªn 2/5 (63%), lo¹i hé nghÌo chØ thuª ®­îc 6%, vµ lo¹i cña nh÷ng hé nãi trªn l¹i cßn trë nªn quan träng h¬n n÷a. Hé hé h¹ng trung thuª ®­îc 31%. NÕu ng­êi ta chó ý r»ng chñ yÕu cã 6 sóc vËt cµy kÐo th× võa chë lóa m× l¹i võa ®Ëp lóa mµ lµ ― nÕu kh«ng ph¶i hoµn toµn chØ cã ― 2 lo¹i hé h¹ng d­íi míi kh«ng ph¶i ®¸nh ®èng l¹i, nªn dÜ nhiªn lµ tiÕt kiÖm ®­îc thêi cÇn ph¶i thuª ruéng ®Êt (nh÷ng sè liÖu ®· dÉn vÒ sù ph©n bè gian vµ nh©n c«ng" (tr. 277). ruéng ®Êt trong c¸c lo¹i n«ng hé thuéc huyÖn §ni-Ðp-r¬ chøng tá §Ó nãi lªn cho hÕt tÝnh chÊt doanh nghiÖp cña nh÷ng hé r»ng trong lo¹i hé h¹ng trªn, chØ riªng diÖn tÝch nh÷ng phÇn gieo trång nhiÒu ®ã, còng cÇn ph¶i nªu râ r»ng trong lo¹i n«ng ruéng ®­îc chia cã canh t¸c còng ®· gÇn b»ng diÖn tÝch gieo hé ®ã, viÖc gieo trång lµ mét viÖc "cã tÝnh chÊt th­¬ng m¹i", trång "tiªu chuÈn" råi) th× ng­êi ta sÏ thÊy r»ng do tÝnh chÊt theo nh­ P«-xt¬-ni-cèp ®· nhËn xÐt. Nh÷ng sè liÖu dÉn ra trªn th­¬ng m¹i cña viÖc më réng diÖn tÝch canh t¸c cña nh÷ng n«ng kia vÒ quy m« cña diÖn tÝch th­¬ng phÈm, hoµn toµn x¸c nhËn d©n kh¸ gi¶, nªn lo¹i hé nghÌo ph¶i chÞu thiÕu thèn ruéng ®Êt sù nhËn ®Þnh cña t¸c gi¶, v× p hÇn lín diÖn tÝch gieo ®Õn nh­ thÕ nµo*. trång lµ phÇn cung cÊp s¶n phÈm ®Ó ®­a ra thÞ tr­êng, T×nh h×nh ph©n bè nh÷ng phÇn ruéng ®­îc chia cho thuª, tøc lµ: 52% toµn bé diÖn tÝch cña nh÷ ng hé gieo trång tõ 25 ®Õn 50 ®ª-xi-a-tin, vµ 61% ë nh÷ng hé gieo trång * P«-xt¬-ni-cèp nãi: "Ng­êi §øc chÌn Ðp n«ng d©n ®Þa ph­¬ng... b»ng trªn 50 ®ª-xi-a-tin. Sè thu nhËp b»ng tiÒn còng chøng c¸ch lµm cho n«ng d©n kh«ng thuª ®­îc hay mua ®­îc nh÷ng ruéng ®Êt minh nh­ vËy: ngay c¶ sè thu nhËp minimum cña lo¹i l©n cËn" (tr. 292). Râ rµng lµ vÒ mÆt nµy, ng­êi n«ng d©n Nga kh¸ gi¶ gÇn hé kh¸ gi¶  m çi hé 574 róp  c òng nhiÒu gÊp h¬n hai víi ng­êi di d©n §øc h¬n lµ gÇn víi ®ång bµo nghÌo cña m×nh.
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 74 75 trong nh÷ng lµng ®ã, nhÊt lµ trong nh÷ng huyÖn ë tØnh Ta- mµ trªn kia chóng ta ®· dÉn ra nh÷ng sè liÖu, còng lµm cho vrÝch. C¸i lèi ®î ®ã cßn lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn chñ yÕu chóng ta kÕt luËn nh­ thÕ. §Ó nãi lªn ý nghÜa cña viÖc cho thuª khiÕn cho nh÷ng n«ng d©n kh¸ gi¶ ë Ta-vrÝch khai khÈn ®­îc phÇn ruéng ®­îc chia ®èi víi n«ng d©n thuéc c¸c lo¹i hé, nhiÒu ruéng ®Êt trong nh÷ng lµng nµy, vµ h­ëng ®­îc nh÷ng chóng t«i dÉn ra ®©y ®o¹n «ng P«-xt¬-ni-cèp m« t¶ hiÖn t­îng mèi lîi lín vÒ kinh tÕ. ChÝnh v× vËy mµ hiÖn nay, n«ng d©n kh¸ ®ã trong ch­¬ng IV t¸c phÈm cña «ng. gi¶ rÊt nh¹y c¶m víi bÊt cø sù thay ®æi nµo trong sinh ho¹t ¤ng nãi: "HiÖn nay, trong ®êi sèng n«ng d©n ë miÒn Nam th­êng ngµy cña hä cã thÓ lµm cho hä kh«ng thuª ®­îc ruéng n­íc Nga, hiÖn t­îng ®Çu c¬ phæ biÕn lµ ®Çu c¬ nh÷ng phÇn ®Êt theo c¸ch ®ã ― phÇn lín lµ thuª ®­îc rÎ vµ ngoµi ra cßn ruéng ®­îc chia. Ng­êi ta dïng ruéng ®Êt ®ã ®Ó lµm vËt ®¶m thuª ®­îc nh÷ng ruéng ®Êt ë gÇn" (tr 140). TiÕp ®ã t¸c gi¶ cßn b¶o cho nh÷ng mãn nî mµ ng­êi ta ph¶i viÕt v¨n tù ®Þnh ngµy kÓ l¹i r»ng c¬ quan huyÖn phô tr¸ch c¸c vÊn ®Ò n«ng d©n15 tr¶, nh÷ng v¨n tù nµy th× hÕt søc thÞnh hµnh ë ®©y, trong n«ng thuéc huyÖn Mª-li-t«-p«n ®· ®ßi hái r»ng mçi tr­êng hîp cho d©n Ta-vrÝch; ng­êi chñ nî ®­îc h­ëng thu nhËp do ruéng ®Êt thuª phÇn ruéng ®­îc chia ®Òu ph¶i ®­îc héi nghÞ toµn x· mang l¹i, cho ®Õn khi thu ®­îc hÕt nî; ng­êi ta cho thuª hay ®ång ý, r»ng quyÕt ®Þnh ®ã bã buéc n«ng d©n rÊt nhiÒu, vµ hiÖn ®î ruéng ®Êt trong thêi h¹n mét, hai n¨m hay l©u h¬n n÷a lµ 8, thêi "kÕt qu¶ duy nhÊt cña nã chØ lµ lµm cho nh÷ng sæ ®¨ng ký 9 vµ 11 n¨m, vµ b¸n nh­ thÕ lµ ®­îc c¬ quan hµnh chÝnh x· hay giao kÌo vÒ ruéng ®Êt ®· biÕn khái c¸c toµ ¸n n«ng th«n, tuy tæng c«ng nhËn chÝnh thøc. Nh÷ng ngµy chñ nhËt hay ngµy lÔ, r»ng nh÷ng sæ ®ã râ rµng vÉn ®­îc ghi chÐp coi nh­ nh÷ng sæ trong nh÷ng lµng lín, t«i ®· cã dÞp ®­îc thÊy ®«ng ng­êi tô kh«ng chÝnh thøc" (tr. 140). häp rÊt nhén nhÞp tr­íc trô së hµnh chÝnh x·. T«i hái th¨m xem MÆc dï sè ruéng ®Êt cho thuª rÊt nhiÒu, nh­ng nh÷ng hä tô häp lµm g×, ng­êi ta cho biÕt r»ng hä ¨n khao linh ®×nh ng­êi thuª ®­îc hÇu hÕt l¹i lµ nh÷ng n«ng d©n kh¸ gi¶: trong nh©n dÞp c¸c nhµ chøc tr¸ch trong lµng c«ng nhËn viÖc b¸n c¸c huyÖn §ni-Ðp-r¬, 78% sè ruéng ®Êt b¸n ra ®Òu lät vµo tay hä; phÇn ruéng ®­îc chia... Trong nh÷ng lµng mµ viÖc chia ruéng trong huyÖn Mª-li-t«-p«n th× trong tæng sè 48099 ®ª-xi-a-tin ®Êt c¨n cø theo sè nh©n khÈu cã ®¨ng ký vµ kh«ng bao giê chia ruéng ®Êt, hä n¾m 42 737 ®ª-xi-a-tin, tøc lµ 88%. l¹i toµn bé ruéng ®Êt n÷a, còng nh­ trong nh÷ng lµng mµ Cuèi cïng hoµn toµn chØ cã lo¹i n«ng d©n ®ã míi ®­îc vay: ng­êi ta chia ruéng ®Êt theo sè ng­êi hiÖn cã ë ®ã, råi sau l¹i bæ sung nh÷ng nhËn xÐt cña t¸c gi¶ vÒ c¸c quü n«ng th«n ë chia l¹i toµn bé, th× ruéng ®Êt ®Òu ®­îc nh­îng h¼n cho ng­êi miÒn Nam, chóng t«i dÉn thªm lêi nhËn xÐt vÒ ®Æc ®iÓm cña kh¸c sö dông. Nh­ng trong c¸c lµng thuéc lo¹i sau th× thêi gian c¸c quü ®ã nh­ sau: ®î ruéng th­êng th­êng ng¾n h¬n vµ ®­îc Ên ®Þnh theo thêi "Nh÷ng quü n«ng th«n ®ã vµ c¸c héi cho vay vµ tiÕt h¹n chia l¹i ruéng ®Êt, thêi h¹n nµy, trong mÊy n¨m gÇn ®©y, kiÖm ®ã, hiÖn nay rÊt phæ biÕn ë mét sè ®Þa ph­¬ng trong th­êng th­êng lµ do "c«ng x·" Ên ®Þnh tr­íc trong mét nghÞ n­íc ta ― c h¼ng h¹n, tØnh Ta-vrÝch cã rÊt nhiÒu thø quü ®Þnh vÒ viÖc chia l¹i ruéng ®Êt. HiÖn nay, trong nh÷ng lµng vµ héi nh­ vËy ― th× chñ yÕu lµ gióp ®ì c¸c n«ng d©n kh¸ thuéc miÒn Nam n­íc Nga, c¸i lèi ®î phÇn ruéng ®­îc chia ®i gi¶. Ta cã thÓ nãi lµ gióp ®ì nhiÒu. NhiÒu lÇn t«i ®­îc nh­ vËy cã liªn quan ®Õn nh÷ng lîi Ých thiÕt th©n nhÊt cña nghe n«ng d©n tØnh Ta-vrÝch, n¬i cã nh÷ng héi ®ã, nãi nh­ tÇng líp n«ng d©n kh¸ gi¶ ë ®Þa ph­¬ng, hä lµ sè rÊt ®«ng sau: "thÕ lµ nhê trêi b©y giê chóng ta tho¸t khái c¸i bän
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 76 77 D o-th¸i", nh­ng chØ cã nh÷ng n«ng d©n kh¸ gi¶ míi nãi nh­ phÈm cña «ng trong ®ã t¸c gi¶ xem xÐt tØ mØ quy m« vËy th«i. Nh÷ng n«ng d©n Ýt lùc l­îng kinh tÕ th× kh«ng kiÕm thùc sù cña diÖn tÝch gieo trång, chóng ta thÊy r»ng chØ cã gÆt ra ®­îc ng­êi b¶o lÜnh vµ kh«ng ®­îc vay" (tr. 368). T×nh tr¹ng lóa m× b»ng m¸y th× míi ®¹t ®­îc tiªu chuÈn lao ®éng nh­ vËy n¾m ®éc quyÒn vay nh­ vËy, kh«ng cã g× lµ l¹ c¶: giao kÌo tÝn th«i. Nh­ng sè m¸y gÆt kh«ng ph¶i lµ cã nhiÒu, ngay c¶ trong dông chØ lµ mét vô mua vµ b¸n kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn ngay mµ lo¹i hé giµu cã còng vËy: ch¼ng h¹n nh­ trong huyÖn §ni-Ðp-r¬ th«i. §iÒu hoµn toµn tù nhiªn lµ chØ cã nh÷ng ng­êi cã tiÒn míi th× cø 10 hé míi cã ®é mét chiÕc m¸y gÆt, thµnh thö cø c¨n cø cã thÓ tr¶ nî ®­îc th«i, mµ trong n«ng d©n miÒn Nam n­íc vµo chÝnh ngay lêi t¸c gi¶ nãi r»ng nh÷ng chñ m¸y gÆt gÆt xong Nga th× nh÷ng kÎ cã tiÒn chØ lµ thiÓu sè kh¸ gi¶. mïa mµng cña hä råi, míi cho thuª m¸y, th× râ rµng lµ ®¹i bé Muèn t¶ cho hÕt tÝnh chÊt cña kinh doanh cña lo¹i hé ®ã ― phËn n«ng d©n ph¶i tÝnh c¸ch kh«ng dïng ®Õn m¸y, do ®ã hä lµ lo¹i mµ xÐt vÒ nh÷ng kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña ph¶i thuª c«ng nh©n lµm c«ng nhËt. Trong lo¹i hé h¹ng trªn, th× m×nh th× v­ît tÊt c¶ c¸c lo¹i hé kh¸c gép chung l¹i ― chØ cÇn chÝnh v× lÏ ®ã mµ ng­êi ta ph¶i sö dông lao ®éng lµm thuª theo nh¾c l¹i r»ng lo¹i ®ã sö dông "theo quy m« lín" lao ®éng lµm mét quy m« lín h¬n quy m« mµ c¸c t¸c gi¶ ®· tÝnh ra, thµnh thuª do nh÷ng ng­êi thuéc lo¹i d­íi buéc ph¶i cung cÊp. VÒ thö sè thu nhËp cao vÒ tiÒn mµ nh÷ng n«ng d©n thuéc lo¹i ®ã vÊn ®Ò lao ®éng lµm thuª nµy, còng cÇn ph¶i nªu râ r»ng viÖc thu ®­îc th× phÇn lín (nÕu kh«ng ph¶i lµ hoµn toµn) lµ thu tÝnh to¸n cho chÝnh x¸c lao ®éng lµm thuª trong s¶n xuÊt n«ng nhËp do t­ b¶n mang l¹i, t­ b¶n hiÓu theo nghÜa ®Æc thï mµ nghiÖp lµ mét viÖc rÊt khã, mµ c¬ quan thèng kª cña c¸c héi chÝnh trÞ kinh tÕ häc khoa häc ®· x¸c ®Þnh cho thuËt ng÷ ®ã. ®ång ®Þa ph­¬ng h×nh nh­ ch­a thÓ kh¾c phôc ®­îc. V× nghÒ Tãm l¹i, ®Æc ®iÓm cña lo¹i thø ba lµ nh­ sau: n«ng d©n n«ng kh«ng ®ßi hái ph¶i lao ®éng th­êng xuyªn vµ ®Òu ®Æn kh¸ gi¶ lµ nh÷ng ng­êi cã rÊt nhiÒu t­ liÖu s¶n xuÊt h¬n lo¹i trong c¶ n¨m, mµ chØ ®ßi hái ph¶i lao ®éng khÈn tr­¬ng trong n«ng d©n h¹ng trung, do ®ã, lao ®éng cña hä lµ lao ®éng cã mét thêi gian nµo ®ã th«i, nªn nÕu chØ ghi con sè nh÷ng c«ng n¨ng suÊt cao, nªn hä lµ nh÷ng ng­êi s¶n xuÊt chÝnh ― tréi nh©n lµm thuª th­êng xuyªn th«i th× hoµn toµn ch­a thÓ nãi h¬n h¼n c¸c lo¹i kh¸c ― trong viÖc s¶n xuÊt ra n«ng phÈm lªn ®­îc møc ®é bãc lét lao ®éng lµm thuª, vµ viÖc tÝnh ra con trong toµn khu; ®øng vÒ mÆt tÝnh chÊt cña kinh tÕ cña lo¹i hé sè nh÷ng c«ng nh©n t¹m thêi (th­êng hay lµm kho¸n) lµ mét ®ã mµ nãi th× kinh tÕ Êy lµ mét nÒn kinh tÕ cã tÝnh chÊt viÖc hÕt søc khã kh¨n. Khi pháng tÝnh con sè c«ng nh©n lµm th­¬ng m¹i, dùa mét phÇn rÊt lín vµo viÖc bãc lét lao ®éng thuª trong mçi lo¹i hé, P«-xt¬-ni-cèp ®· lÊy con sè 15 ®ª-xi-a- lµm thuª. tin diÖn tÝch gieo trång lµm tiªu chuÈn lao ®éng cho mét lao Nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ mÆt kinh tÕ - chÝnh trÞ gi÷a ®éng trong lo¹i hé giµu*. Qua ch­¬ng VII trong t¸c kinh tÕ cña ba lo¹i trong d©n c­ ®Þa ph­¬ng, chóng t«i ®· ®iÓm v¾n t¾t nh­ trªn, b»ng c¸ch s¾p xÕp l¹i cho cã * NÕu tÝnh tõ 1,8 ®Õn 2,3 ng­êi lao ®éng th× nh­ thÕ lµ lµm ®­îc tõ hÖ thèng, nh÷ng tµi liÖu vÒ nÒn kinh tÕ cña n«ng d©n miÒn 27 ®Õn 34,5 ®ª-xi-a-tin, nh­ng n«ng d©n kh¸ gi¶ l¹i gieo trång tõ 34,5 Nam n­íc Nga, ghi trong t¸c phÈm cña P«-xt¬-ni-cèp. ®Õn 75 ®ª-xi-a-tin kia. Do ®ã, ®Æc ®iÓm chung cña lo¹i hé ®ã lµ ë chç Theo t«i th× ®o¹n b×nh luËn v¾n t¾t ®ã chøng minh r»ng diÖn tÝch canh t¸c cña hä lín h¬n tiªu chuÈn lao ®éng cña mét gia ®×nh hoµn toµn kh«ng thÓ nghiªn cøu nÒn kinh tÕ n«ng d©n rÊt nhiÒu.
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 78 79 (vÒ mÆt kinh tÕ - chÝnh trÞ) ®­îc, nÕu kh«ng s¾p xÕp n«ng gÇn ®©y, sù chªnh lÖch ®ã trong d©n c­ n«ng th«n b¾t ®Çu biÓu hiÖn rÊt râ vµ h×nh nh­ ngµy cµng t¨ng lªn m·i" d©n thµnh tõng lo¹i mét. Nh­ chóng ta ®· biÕt, P«-xt¬-ni-cèp (tr. 130). Theo t¸c gi¶ th× nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ khã kh¨n còng c«ng nhËn ®iÒu ®ã vµ «ng thËm chÝ ®· tr¸ch c¬ quan n¨m 1891 16 nhÊt ®Þnh ph¶i thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®ã tiÕn thªm thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph­¬ng lµ ®· kh«ng lµm nh­ thÕ: mét b­íc n÷a. «ng ®· nãi r»ng mÆc dï ®· ®­a ra rÊt nhiÒu sè liÖu, nh­ng c¸ch tæng hîp cña hä vÉn "kh«ng râ rµng", "hä chØ thÊy c©y mµ Do ®ã, mét c©u hái ®­îc ®Æt ra lµ nguyªn nh©n cña hiÖn kh«ng thÊy rõng" (tr. XII). VÞ tÊt P«-xt¬-ni-cèp ®· cã quyÒn t­îng ®ã, c¸i hiÖn t­îng ®· ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn toµn bé n«ng d©n, lµ g×? tr¸ch c¬ quan thèng kª cña c¸c héi ®ång ®Þa ph­¬ng nh­ vËy, v× b¶n th©n «ng còng kh«ng ph©n chia ®­îc mét c¸ch cã hÖ P«-xt¬-ni-cèp nãi: "TØnh Ta-vrÝch lµ mét trong nh÷ng tØnh thèng n«ng d©n thµnh tõng lo¹i "râ rµng", nh­ng ch¾c ch¾c cã nhiÒu ruéng ®Êt nhÊt trong phÇn n­íc Nga thuéc ch©u r»ng «ng ®ßi hái nh­ vËy lµ ®óng. Mét khi ng­êi ta thõa nhËn ¢u; lµ mét trong nh÷ng tØnh ë ®ã n«ng d©n ®­îc chia nhiÒu ruéng ®Êt nhÊt, ë ®ã chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt c«ng x· lµ chÕ lµ cã nh÷ng sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c n«ng hé, kh¸c biÖt kh«ng ®é phæ biÕn vµ phÇn ®Êt chia cho mét ®Çu d©n th× t­¬ng ®èi nh÷ng vÒ mÆt sè l­îng mµ c¶ vÒ mÆt chÊt l­îng n÷a* th× ®iÒu ®ång ®Òu, ë ®ã n«ng nghiÖp hÇu nh­ lµ mét nghÒ ®éc nhÊt hoµn toµn cÇn thiÕt lµ ph¶i ph©n chia n«ng d©n thµnh tõng lo¹i, cña d©n c­ n«ng th«n; thÕ mµ khi ®iÒu tra tõng hé th× thÊy c¨n cø vµo tÝnh chÊt kinh tÕ -x· héi cña kinh doanh cña hä, chø r»ng 15% d©n sè n«ng th«n kh«ng cã lÊy mét sóc vËt cµy kÐo kh«ng c¨n cø vµo "møc giµu cã cña hä". Mong r»ng c¬ quan nµo c¶, vµ chõng 1/3 d©n sè kh«ng cã ®ñ n«ng cô ®Ó canh t¸c thèng kª cña c¸c Héi ®ång ®Þa ph­¬ng sÏ lµm ngay viÖc ®ã. phÇn ®Êt ®­îc chia cña m×nh" (tr. 106). T¸c gi¶ tù hái: "Do ®©u mµ cã t×nh tr¹ng c¸c lo¹i hé l¹i kh¸c nhau ®Õn nh­ vËy, V vµ nãi riªng th× trong ®iÒu kiÖn mét nÒn n«ng nghiÖp thuÇn tuý, c¸i g× quyÕt ®Þnh hiÖn t­îng  hiÖn ®ang tån t¹i trong P«-xt¬-ni-cèp kh«ng ph¶i chØ x¸c nhËn lµ trong n«ng d©n cã vïng chóng ta ®ang m« t¶  nh÷ng chñ hé kh«ng cã ruéng mèi bÊt hoµ vÒ kinh tÕ, mµ cßn chØ râ lµ hiÖn t­îng ®ã ngµy ®Êt gieo trång vµ kh«ng cã sóc vËt cµy kÐo l¹i chiÕm mét tû cµng trë nªn trÇm träng. lÖ cao ®Õn nh­ thÕ?" (tr. 130). ¤ng nãi: "BÊt cø ë n¬i nµo trong n­íc ta, vµ tõ x­a Khi t×m nguyªn nh©n cña hiÖn t­îng ®ã, P«-xt¬-ni-cèp ®· tíi nay, ®Òu cã t×nh tr¹ng lµ møc ®é giµu cã cña c¸c lo¹i hoµn toµn ®i l¹c ®­êng (còng may lµ kh«ng l©u) vµ lao vµo n«ng d©n ®Òu chªnh lÖch nhau; nh­ng trong mÊy chôc n¨m viÖc lËp luËn dµi dßng vÒ "bÖnh l­êi" vµ "bÖnh nghiÖn r­îu", vµ thËm chÝ vÒ c¶ nh÷ng vô ho¶ ho¹n vµ ¨n c¾p ngùa. Tuy nhiªn, «ng vÉn kÕt luËn r»ng nh÷ng nguyªn * TÝnh chÊt cña kinh doanh lµ tÝnh chÊt tù cÊp hoÆc lµ tÝnh chÊt nh©n ®ã kh«ng ph¶i "lµ mÆt quan träng nhÊt cña vÊn ®Ò". th­¬ng m¹i; tÝnh chÊt cña viÖc bãc lét lao ®éng lµ viÖc b¸n søc lao T×nh tr¹ng c«i cót cña c¸c gia ®×nh, nghÜa lµ t×nh tr¹ng c¸c ®éng, c¸i nguån chñ yÕu mang l¹i t­ liÖu sinh ho¹t, vµ viÖc mua søc lao ®éng, kÕt qu¶ tÊt nhiªn cña viÖc më réng diÖn tÝch gieo trång qu¸ møc gia ®×nh kh«ng cã lao ®éng thµnh niªn, còng kh«ng gi¶i mµ lao ®éng cña gia ®×nh cã thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc. thÝch ®­îc ®iÒu ®ã: trong tæng sè nh÷ng hé kh«ng canh
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 80 81 t¸c ë c¸c huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch (nghÜa lµ kh«ng cã diÖn gi¶ míi tËn dông ®­îc nh­ vËy; cßn tuyÖt ®¹i ®a sè d©n c­ tÝch gieo trång) th× con sè nh÷ng gia ®×nh c«i cót chØ "g·i ®Êt víi mét n¨ng suÊt rÊt thÊp" (tr. 340), nªn ®· lµm phÝ lµ 18% th«i. ph¹m mét sè l­îng lao ®éng rÊt lín mµ kh«ng ®em l¹i kÕt T¸c gi¶ kÕt luËn: "Ph¶i thÊy r»ng nh÷ng nguyªn nh©n qu¶ g×. chÝnh cña t×nh tr¹ng n«ng d©n kh«ng canh t¸c, lµ nh÷ng Dï t¸c gi¶ ®· hoµn toµn chøng minh ®­îc r»ng hiÖu suÊt lao nh©n tè kh¸c trong ®êi sèng kinh tÕ cña hä" (tr. 134). Cô thÓ, ®éng lµ do diÖn tÝch canh t¸c quyÕt ®Þnh vµ trong nh÷ng lo¹i hé P«-xt¬-ni-cèp cho r»ng "trong sè nh÷ng nguyªn nh©n lµm h¹ng d­íi th× n¨ng suÊt hÕt søc thÊp, nh­ng nh­ thÕ còng cho kinh tÕ n«ng d©n cña mét sè hé bÞ suy sôp th× cã mét kh«ng thÓ coi quy luËt ®ã (P«-xt¬-ni-cèp gäi lµ t×nh tr¹ng nh©n nguyªn nh©n mµ ng­êi ta cã thÓ coi lµ c¨n b¶n nhÊt vµ tiÕc khÈu thõa trong n«ng nghiÖp ë Nga, lµ t×nh tr¹ng n«ng nghiÖp thay, tõ tr­íc ®Õn nay, chØ ®­îc c¬ quan thèng kª cña c¸c héi cã qu¸ thõa lao ®éng) lµ nguyªn nh©n g©y ra sù ph©n ho¸ trong ®ång ®Þa ph­¬ng trong n­íc ta nghiªn cøu Ýt th«i, ― nguyªn n«ng d©n: vÊn ®Ò l¹i chÝnh lµ xÐt xem t¹i sao n«ng d©n l¹i ph©n nh©n Êy lµ ë chç c¸c phÇn ruéng ®­îc chia bÞ chia manh ho¸ thµnh nh÷ng lo¹i kh¸c nhau ®Õn nh­ vËy. TiÒn ®Ò cña t×nh món ra vµ diÖn tÝch ruéng ®Êt sö dông cña n«ng d©n th× nhá; tr¹ng nh©n khÈu thõa trong n«ng nghiÖp lµ sù ph©n ho¸ ®ã; lµ ë chç diÖn tÝch trung b×nh cña doanh nghiÖp n«ng d©n bÞ chÝnh kh¸i niÖm t×nh tr¹ng nh©n khÈu thõa ®· ®­îc t¸c gi¶ x©y gi¶m ®i" (tr. 141). T¸c gi¶ nãi: "Nguyªn nh©n c¨n b¶n cña dùng lªn, khi t¸c gi¶ so s¸nh nh÷ng n«ng hé lín vµ nhá víi t×nh tr¹ng kinh tÕ nghÌo nµn cña n­íc Nga lµ ë chç diÖn tÝch nhau vµ so s¸nh thu nhËp cña c¸c n«ng hé ®ã víi nhau. ChÝnh ruéng ®Êt së h÷u vµ quy m« doanh nghiÖp cña n«ng d©n v× thÕ mµ ta kh«ng cã thÓ tr¶ lêi c©u hái: "do ®©u mµ c¸c lo¹i hé kh«ng lín, thµnh thö kh«ng tËn dông ®­îc hÕt kh¶ n¨ng lao l¹i kh¸c nhau ®Õn thÕ?", b»ng c¸ch nªu ra t×nh tr¹ng nh©n khÈu ®éng cña gia ®×nh n«ng d©n" (tr. 341). thõa trong n«ng nghiÖp. Râ rµng lµ b¶n th©n P«-xt¬-ni-cèp Muèn gi¶i thÝch luËn ®iÓm ®ã cña P«-xt¬-ni-cèp  luËn còng thÊy nh­ thÕ, nh­ng «ng ®· kh«ng tù ®Ò ra mét c¸ch râ ®iÓm ®­îc diÔn ®¹t mét c¸ch hÕt søc kh«ng chÝnh x¸c, v× rÖt cho m×nh nhiÖm vô lµ ph¶i t×m cho ra nh÷ng nguyªn nh©n b¶n th©n t¸c gi¶ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng diÖn tÝch trung b×nh cña sinh ra hiÖn t­îng ®ã, thµnh thö nh÷ng ý kiÕn cña «ng cã phÇn mét doanh nghiÖp n«ng d©n (17-18 ®ª-xi-a-tin ®Êt gieo nµo rêi r¹c: bªn c¹nh nh÷ng luËn ®iÓm kh«ng ®­îc ph¸t triÓn trång) lµ ®ñ ®Ó cho mét gia ®×nh sèng kh«ng thiÕu thèn, r»ng ®Çy ®ñ, kh«ng ®­îc chÝnh x¸c, ng­êi ta còng thÊy cã c¶ nh÷ng vÒ mÆt quy m« doanh nghiÖp th× kh«ng thÓ cã ®­îc mét ý kiÕn ®óng. Ch¼ng h¹n «ng nãi: nhËn ®Þnh chung, s¬ l­îc vÒ toµn bé n«ng d©n, ― c Çn nh¾c "Kh«ng thÓ hy väng r»ng trong t­¬ng lai, cuéc ®Êu tranh l¹i lµ trªn kia, «ng ta ®· x¸c ®Þnh c¸i quy luËt chung nµy: diÖn quyÕt liÖt  hiÖn ®ang diÔn ra trong ®êi sèng n«ng th«n tÝch canh t¸c mµ cµng t¨ng th× n¨ng suÊt lao ®éng cña n«ng xung quanh viÖc chiÕm h÷u ruéng ®Êt ― s Ï gãp phÇn lµm d©n còng cµng t¨ng lªn. Theo «ng tÝnh to¸n th× chØ cã nh÷ng cho nh÷ng nguyªn t¾c c«ng x· vµ nh÷ng nguyªn t¾c hßa lo¹i hé h¹ng trªn míi tËn dông ®­îc nh÷ng lùc l­îng lao hîp sÏ ph¸t triÓn trong d©n c­. Mµ cuéc ®Êu tranh ®ã kh«ng ph¶i lµ mét cuéc ®Êu tranh t¹m thêi do nh÷ng ®éng cña gia ®×nh (vµ cña sóc vËt cµy kÐo) th«i: ch¼ng h¹n, nh©n tè ngÉu nhiªn g©y ra... §èi víi chóng ta, nã kh«ng ph¶i trong c¸c huyÖn thuéc tØnh Ta-vrÝch chØ nh÷ng n«ng d©n kh¸
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. N h÷ng biÕn ®æi vÒ kinh tÕ V . I. L ª - n i n 82 83 lµ mét cuéc ®Êu tranh gi÷a nh÷ng truyÒn thèng cña c«ng doanh nghiÖp ph¶i cã mét diÖn tÝch l­¬ng thùc nµo ®ã; n«ng x· vµ chñ nghÜa c¸ nh©n ®ang ph¸t triÓn trong ®êi sèng hé nµo mµ kh«ng cã hay hÇu nh­ kh«ng cã nghÒ phô th× l¹i n«ng th«n, mµ lµ mét cuéc ®Êu tranh ®¬n thuÇn vÒ lîi cßn ph¶i cã mét diÖn tÝch thÞ tr­êng nµo ®ã s¶n xuÊt s¶n Ých kinh tÕ, mét cuéc ®Êu tranh nhÊt ®Þnh sÏ mang l¹i kÕt phÈm nh»m ®em b¸n ra thÞ tr­êng ®Ó cho gia ®×nh n«ng d©n côc tai h¹i cho mét bé phËn d©n c­, v× t×nh tr¹ng thiÕu ruéng cã tiÒn nép thuÕ, mua quÇn ¸o vµ giµy dÐp, s¾m söa dông cô ®Êt" (tr. XXXII). cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt, chi phÝ vµo x©y dùng, v. v.. NÕu diÖn tÝch doanh nghiÖp cña n«ng d©n thÊp h¬n møc tèi thiÓu ®ã, ë mét ®o¹n kh¸c, P«-xt¬-ni-cèp l¹i nãi: "Sù thËt ®· m­êi th× kh«ng thÓ duy tr× doanh nghiÖp ®­îc. Trong tr­êng hîp phÇn râ rµng lµ: do thiÕu ruéng ®Êt vµ diÖn tÝch canh t¸c nhá ®ã, n«ng d©n sÏ thÊy r»ng lîi h¬n hÕt lµ bá kinh doanh vµ ®i bÐ, do kh«ng cã nh÷ng nghÒ phô ®ñ sèng nªn kh«ng thÓ cã lµm c«ng nh©n n«ng nghiÖp, v× sè chi phÝ cña c«ng nh©n ®­îc t×nh tr¹ng no ®ñ trong n«ng d©n, vµ tÊt c¶ nh÷ng hé yÕu n«ng nghiÖp sÏ Ýt h¬n vµ nhu cÇu cña c«ng nh©n n«ng vÒ kinh tÕ th× sím muén còng sÏ bÞ lo¹i ra khái nghÒ n«ng cña nghiÖp cã thÓ ®­îc tho¶ m·n ®Çy ®ñ h¬n ngay c¶ b»ng mét n«ng d©n, b»ng c¸ch nµy hay c¸ch kh¸c" (tr. 368). sè tæng thu nhËp nhá h¬n" (tr. 141). Nh÷ng nhËn xÐt ®ã bao hµm mét c©u tr¶ lêi rÊt ®óng NÕu mét mÆt, ng­êi n«ng d©n thÊy r»ng më réng diÖn h¬n cho c©u hái ®­îc ®Æt ra, vµ h¬n n÷a cßn lµ mét c©u tr¶ tÝch gieo trång cña m×nh v­ît qu¸ nhu cÇu cña b¶n th©n lêi hoµn toµn phï hîp víi hiÖn t­îng ph©n ho¸ trong n«ng vÒ lóa m×, lµ cã lîi h¬n, th× nh­ thÕ chÝnh lµ v× anh ta d©n ®· nªu ra trªn kia. C©u tr¶ lêi ®ã lµ: sù xuÊt hiÖn cña cã thÓ b¸n ®­îc s¶n phÈm cña anh ta. NÕu mÆt kh¸c, ng­êi mét sè lín nh÷ng hé kh«ng canh t¸c vµ sù t¨ng thªm sè n«ng d©n thÊy r»ng bá doanh nghiÖp vµ ®i lµm c«ng nh©n l­îng nh÷ng hé ®ã lµ do cuéc ®Êu tranh vÒ lîi Ých kinh tÕ n«ng nghiÖp lµ cã lîi h¬n, th× nh­ thÕ chÝnh lµ v× muèn trong n«ng d©n quyÕt ®Þnh. Cuéc ®Êu tranh ®ã diÔn ra trªn tho¶ m·n ®¹i bé phËn nh÷ng nhu cÇu cña m×nh, anh ta ph¶i miÕng ®Êt nµo vµ tiÕn hµnh b»ng nh÷ng thñ ®o¹n nµo? VÒ cã tiÒn ®Ó chi tiªu, cã nghÜa lµ ph¶i b¸n*; nh­ng khi b¸n s¶n thñ ®o¹n ®Êu tranh th× kh«ng ph¶i chØ lµ vµ còng kh«ng phÈm do m×nh s¶n xuÊt th× trªn thÞ tr­êng anh ta ch¹m tr¸n ph¶i chñ yÕu lµ viÖc giµnh giËt ruéng ®Êt (c¨n cø vµo nh÷ng ph¶i mét kÎ c¹nh tranh mµ anh ta kh«ng ®ñ søc ®­¬ng ®Çu lêi nhËn xÐt võa ®­îc dÉn cña «ng P«-xt¬-ni-cèp th× ng­êi næi, thµnh thö anh ta chØ cßn cã c¸ch lµ b¸n søc lao ®éng cña ta cã thÓ t­ëng lµ nh­ vËy) mµ chñ yÕu lµ viÖc gi¶m bít chi m×nh ®i th«i. Tãm l¹i, miÕng ®Êt lµm xuÊt hiÖn nh÷ng hiÖn phÝ s¶n xuÊt do më réng quy m« cña doanh nghiÖp mµ ®¹t ®­îc, ®ã lµ ®iÒu ®· ®­îc nãi ®Õn ®Çy ®ñ trªn ®©y. Cßn vÒ * Xem ë trªn kia, nh÷ng sè liÖu vÒ diÖn tÝch l­¬ng thùc vµ diÖn tÝch miÕng ®Êt lµm n¶y sinh ra cuéc ®Êu tranh, th× ®iÒu nhËn xÐt th­¬ng phÈm (cã ®iÒu lµ thu nhËp do nh÷ng diÖn tÝch ®ã ®em l¹i lµ dïng sau ®©y cña P«-xt¬-ni-cèp nãi lªn kh¸ râ: ®Ó tho¶ m·n nh÷ng nhu cÇu cña ng­êi n«ng d©n, chø kh«ng ph¶i cña nghÒ "Doanh nghiÖp cña n«ng d©n kh«ng thÓ ë d­íi møc n«ng, nh­ thÕ cã nghÜa lµ riªng thu nhËp ®ã míi lµ thu nhËp hiÓu theo diÖn tÝch canh t¸c minimum nµo ®ã, nÕu kh«ng th× doanh nghÜa ®en cña nã, chø kh«ng ph¶i lµ chi phÝ s¶n xuÊt) vµ c¶ nh÷ng sè liÖu nghiÖp ®ã trë thµnh bÊt lîi vµ thËm chÝ kh«ng thÓ duy vÒ mãn tiÒn trung b×nh cña n«ng d©n ë Ta-vrÝch chi vµo viÖc mua sè lóa m× tr× ®­îc. §Ó nu«i sèng gia ®×nh vµ sóc vËt (?), th× trong dïng ®Ó ¨n (2 tsÐt-vÐc mçi ng­êi, kÓ c¶ nam lÉn n÷).
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n 84 85 t­îng nãi trªn, chÝnh lµ viÖc s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh»m ®em b¸n. Nguyªn nh©n c¨n b¶n g©y ra trong n«ng d©n mét cuéc ®Êu tranh giµnh quyÒn lîi kinh tÕ lµ sù tån t¹i cña c¸i chÕ ®é trong ®ã nh©n tè ®iÒu tiÕt nÒn s¶n xuÊt x· héi lµ thÞ tr­êng. Sau khi ®· m« t¶ "nh÷ng biÕn ®æi míi vÒ kinh tÕ trong ®êi sèng n«ng d©n" vµ ®· thö gi¶i thÝch nh÷ng biÕn ®æi Êy, P«-xt¬- ni-cèp chuyÓn sang tr×nh bµy nh÷ng biÖn ph¸p thùc tiÔn nh»m gi¶i quyÕt "vÊn ®Ò ruéng ®Êt". Chóng ta kh«ng ®i theo t¸c gi¶ vµo trong lÜnh vùc ®ã: tr­íc hÕt lµ v× ®iÒu ®ã kh«ng n»m trong B µn vÒ c¸i gäi lµ ®Ò c­¬ng bµi nµy; sau n÷a, ®ã lµ phÇn yÕu nhÊt trong t¸c phÈm vÊn ®Ò thÞ tr­êng 17 cña P«-xt¬-ni-cèp. §iÒu nµy còng hoµn toµn dÔ hiÓu, nÕu ta nhí l¹i r»ng chÝnh khi t¸c gi¶ thö gi¶i thÝch c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ th× t¸c gi¶ l¹i nãi nhiÒu ®iÒu m©u thuÉn vµ nãi lÊp löng nhÊt, thÕ mµ nÕu kh«ng gi¶i thÝch ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c nh÷ng qu¸ tr×nh ®ã th× ®õng nãi g× ®Õn chuyÖn ®­a ra ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p thùc tiÔn nµo ®ã. _______ ViÕt xong vµo mïa thu 1893 In lÇn ®Çu ngµy 7 th¸ng Theo ®óng b¶n th¶o M­êi mét 1937 trªn t¹p chÝ "Ng­êi b«n-sª-vÝch" sè 21
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 86 Trang ®Çu b¶n th¶o cuèn s¸ch cña V.I. Lª-nin "Bµn vÒ c¸i gäi lµ vÊn ®Ò thÞ tr­êng". ― N¨m 1893 ¶nh thu nhá
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. V . I. L ª - n i n 88 89 I Chñ nghÜa t­ b¶n liÖu cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc ë Nga kh«ng vµ liÖu cã thÓ ph¸t triÓn hoµn toµn ®­îc kh«ng, mét khi quÇn chóng nh©n d©n th× nghÌo khæ vµ ngµy cµng nghÌo khæ? ThËt vËy, muèn ph¸t triÓn, chñ nghÜa t­ b¶n cÇn cã mét thÞ tr­êng réng lín ë trong n­íc; thÕ mµ sù ph¸ s¶n cña n«ng d©n l¹i ph¸ ho¹i thÞ tr­êng ®ã, ®e do¹ lµm cho nã ph¶i ®ãng cöa hoµn toµn vµ lµm cho kh«ng thÓ tæ chøc ®­îc chÕ ®é t­ b¶n. Cè nhiªn cã ng­êi nãi r»ng khi chñ nghÜa t­ b¶n biÕn nÒn kinh tÕ tù nhiªn cña nh÷ng ng­êi trùc tiÕp s¶n xuÊt ë n­íc ta thµnh nÒn kinh tÕ hµng ho¸, th× nh­ thÕ lµ nã t¹o ra cho nã mét thÞ tr­êng. Nh­ng liÖu cã thÓ nghÜ r»ng víi nh÷ng tµn d­ th¶m h¹i cña nÒn kinh tÕ tù nhiªn cña nh÷ng n«ng d©n nghÌo ®ãi, n­íc ta vÉn cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc mét nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa m¹nh mÏ nh­ ë ph­¬ng T©y kh«ng? H¸ ch¼ng ®· râ rµng lµ chØ nguyªn sù viÖc bÇn cïng ho¸ cña quÇn chóng còng ®ñ lµm cho chñ nghÜa t­ b¶n ë n­íc ta tá ra bÊt lùc, kh«ng cã c¬ së, kh«ng thÓ bao trïm ®­îc toµn bé nÒn s¶n xuÊt trong n­íc vµ kh«ng thÓ trë thµnh c¬ së cña nÒn kinh tÕ x· héi ë n­íc ta, ®ã sao?
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học