1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 33 phần 2

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 33 phần 2

Tham khảo tài liệu '[triết học] học thuyết chủ nghĩa karl marx - marx engels tập 33 phần 2', khoa học xã hội, chính trị - triết học phục vụ nhu cầu học tập, nghiên cứu và làm việc hiệu quả 128 129 ¡ ng-ghen göi m¸c, 30 th¸ng t¸m 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng t¸m 1873 tá ra th¶m h¹i th× dÜ nhiªn cμng tèt, v× vËy sÏ tèt nÕu XÐc-rai-¬ kh«ng ®i ®Õn ®ã. Nh−ng t«i ®ang l©m vμo t×nh thÕ bÊt tiÖn, v× ®· høa hÑn vÒ chuyÕn ®i cña anh Êy, mμ mét m×nh t«i th× t«i kh«ng 42 thÓ rót l¹i lêi høa. Son

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 63

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:46 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. 128 129 ¡ ng-ghen göi m¸c, 30 th¸ng t¸m 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng t¸m 1873 tá ra th¶m h¹i th× dÜ nhiªn cμng tèt, v× vËy sÏ tèt nÕu XÐc-rai-¬ kh«ng ®i ®Õn ®ã. Nh−ng t«i ®ang l©m vμo t×nh thÕ bÊt tiÖn, v× ®· høa hÑn vÒ chuyÕn ®i cña anh Êy, mμ mét m×nh t«i th× t«i kh«ng 42 thÓ rót l¹i lêi høa. Song, t¹i sao kh«ng cã mét ai trong sè nh÷ng kÎ ngu ngèc ë ¡ng-ghen göi M¸c93 Gi¬-ne-v¬ kÞp thêi viÕt th−! §©y thËt lμ mét th¸i ®é bØ æi, ®Æc biÖt ë Lu©n §«n lμ tõ phÝa nh÷ng kÎ ®· më ®Çu tÊt c¶ vô hôc hÆc Êy! §ång thêi nh÷ng ng−êi kia sÏ c−êi giÔu hä vμ sÏ ®ßi hä ph¶i hoμn toμn nhËn lçi, ph¶i thõa nhËn ®¹i héi cña hä vμ ®iÒu lÖ míi cña hä. Vμ nh©n Ram-xghÐt, 30 th¸ng T¸m 1873 vËt §uy-van Êy - kÎ ®· ph¸t biÓu hÕt søc cuång nhiÖt ë La Hay - Mo-r¬ th©n mÕn! th× giê ®©y l¹i hoμ vμo dμn hîp x−íng chung, ®iÒu nμy thËt ch−a NÕu XÐc-rai-¬ kh«ng muèn ®i ®Õn ®ã, th× chóng ta kh«ng thÓ tõng cã. b¾t Ðp anh Êy ®−îc nh− t«i kh«ng thÓ miÔn cho anh Êy khái thùc §óng lμ sÏ cã c©u chuyÖn kh¸ vui ®Êy. T«i göi ®«i lêi th¨m hiÖn lêi høa cña anh Êy, v× t«i ®· ®¸nh ®iÖn th«ng b¸o ®iÒu *, vμ mäi ng−êi. µy18F1 ®ñ sao th× b¶n th©n anh Êy ph¶i suy nghÜ xem thu xÕp tÊt c¶ mäi Ph.¡. cña anh chuyÖn nh− thÕ nμo víi Tæng Héi ®ång. Cã thÓ ph¶n b¸c nh÷ng lý do mμ anh ®· nªu ra, v× ®èi víi C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc chóng ta ®iÒu quan träng lμ cÇn cã mét th«ng tÝn viªn ë ®ã; nÕu K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 kh«ng cã XÐc-rai-¬ ë ®ã th× chóng ta sÏ kh«ng cã ®−îc b¶n th−êng thuËt vÒ diÔn biÕn ë ®ã, ®Æc biÖt lμ vÒ c¸c phiªn häp kÝn. Nh÷ng ®iÒu tuyÖt ®èi cÇn thiÕt vμ lμ bæn phËn ®èi víi Tæng héi ®ång lμ ph¶i kÞp thêi dÞch ra tiÕng Ph¸p vμ göi ®Õn Gi¬-ne-v¬ c¶ hai b¶n t−êng thuËt ®Ýnh kÌm theo ®©y91, nh÷ng b¶n nμy b»ng 43 tiÕng Anh ë ®ã lμ hoμn toμn v« dông. Dï sao th× c¸c anh nhÊt M¸c göi ¡ng-ghen thiÕt ph¶i lo toan chuyÖn nμy. NÕu cã 3 - 4 ng−êi ®ång thêi cïng nhËn mét phÇn nμo ®ã, th× toμn bé sÏ ®−îc hoμn thμnh trong 1-2 ë Ram-xghÕt ngμy, nÕu thËm chÝ c¸c b¶n dÞch kh«ng ®¹t cho l¾m th× còng cã thÓ tha thø v× véi. [Lu©n §«n], 30 th¸ng T¸m 1873 Trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nh− vËy mμ ®¹i héi cña chóng ta cμng _____________________________________________________________ PhrÕt th©n mÕn! 1* - Xem tËp nµy, tr.787.
  2. 130 131 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng t¸m 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng t¸m 1873 T«i ®· nhËn ®−îc bøc ®iÖn råi; sau ®ã XÐc-rai-¬ ®· ®Õn chç t«i x¸m l¹i v.v.., chØ mét gi©y n÷a lμ mäi chuyÖn ®Òu chÊm hÕt. Ngay lËp tøc post *, t«i chît nghÜ: liÖu cã thÓ g©y ra nh÷ng hiÖn t−îng nh− cïng víi l¸ th− trong tói, th− cña Pª-rª göi §©y-x¬. T«i ®· kh«ng 184F1 thÓ cã l¸ th− Êy ®Ó chuyÓn cho anh, bëi v× §©y-x¬, th− ký cña Héi vËy mét c¸ch nh©n t¹o ®−îc kh«ng? §ã cã thÓ lμ ph−¬ng thøc lÞch sù ®ång liªn chi héi ë ®©y, ®Õn thø ba ph¶i th«ng b¸o vÒ l¸ th− Êy. nhÊt vμ Ýt bÞ nghi ngê nhÊt, h¬n n÷a l¹i t¸c ®éng rÊt nhanh, ®Ó con Tuy nhiªn, XÐc-rai-¬ cã høa lμ sÏ chÐp l¹i cho anh. §©y lμ mét l¸ ng−êi cã thÓ b−íc sang thÕ giíi bªn kia. Cã thÓ gióp rÊt nhiÒu cho th− ®iÓn h×nh: Tæng Héi ®ång ph¶i bÞ t−íc mÊt "illimited powers", ng−êi Anh, nÕu c«ng khai ®Ò xuÊt nh÷ng thö nghiÖm kiÓu ®ã. hay nãi ®óng h¬n, bÞ t−íc mÊt "pouvois illimitÐs" 1* mμ §¹i héi La Sau khi trao ®æi ®ñ lo¹i ®iÖn tÝn - ë Bu-l«-nh¬ ®· cã mét trËn 182F Hay ®· trao cho nã. gi«ng tè rÊt m¹nh - ngμy mai lμ bμ L«ng-ghª sÏ ®Õn. VÒ ®iÓm nμy, nh÷ng ng−êi Gi¬-ne-v¬ - kÓ c¶ ngμi Pª-rª - ®Òu TiÖn thÓ nãi lu«n! La-ph¸c-g¬ vμ L¬ Mót-xuy ®· hoμn toμn chia tay nhau95. Sù chia l×a nμy x¶y ra sau khi L¬ Mót-xuy tuyªn nhÊt trÝ; hä b¶o nh− thÕ sÏ cã hy väng lμ c¸c chi héi ë Giuy-ra sÏ chuyÓn sang phÝa hä. Trong suèt nhiÒu n¨m vÉn nh©n vËt Pª-rª bè m×nh s½n sμng lμm viÖc ®ã, bëi v× th¸i ®é bÊt b×nh cña phÝa bªn Êy viÕt r»ng nh÷ng chi héi Êy lÏ ra ®· chuyÓn sang phÝa hä råi kia ®· hiÓn nhiªn. B©y giê L¬ Mót-xuy tr«ng cËy vμo anh. T«i cho nÕu nh− Tæng Héi ®ång lªn tiÕng m¹nh mÏ h¬n chèng l¹i nh÷ng r»ng sù chia l×a Êy lμ hîp lý vμ cÇn thiÕt cho c¶ hai phÝa, bëi v× phÇn tö Giuy-ra! §ång thêi ®©y vÉn l¹i lμ quan ®iÓm ®Þa ph−¬ng * cuéc chiÕn Êy gi÷a chuét vμ ®· cho¸n hÕt thêi gian. Õch185F2 hÕt søc thiÓn cËn cña Thôy SÜ. Thªm vμo ®ã. Phran-ken cã nãi víi Chμo anh. t«i r»ng chÝnh ®¸m hÌn h¹ Êy kh«ng b»ng lßng vÒ c¸c nghÞ quyÕt ®· ®−îc th«ng qua ë ¤-li-ten94, hay lμ ng−êi ta cßn cã tªn gäi nμo C.M. cña anh ®ã n÷a dμnh cho ®Þa ®iÓm ®· häp ®¹i héi ®Þa ph−¬ng cña Thôy SÜ! VÒ XÐc-rai-¬ - ®· tuÇn lÔ nay anh Êy kh«ng thÓ lμm viÖc ®−îc Trong t×nh h×nh nh− vËy nãi chung kh«ng thÓ nãi g× thªm vÒ viÖc do bÞ èm, mμ nÕu ®i Gi¬-ne-v¬ th× sÏ mÊt thªm kho¶ng 2 tuÇn lÔ - ®i Gi¬-ne-v¬ chØ v× nh÷ng con ng−êi Êy, nh÷ng kÎ thËm chÝ tõ chèi th× t«i rÊt hμi lßng thÊy r»ng chóng ta ®· kh«ng ®Ó cho anh Êy cã tiÕp nhËn giÊy uû nhiÖm cña c¸c chi héi *. T«i nghÜ r»ng anh sÏ 183F2 A cã së nμo ®Ó sau nμy quy lçi cho chóng ta lμ ®· lμm háng mäi c«ng lμm mét viÖc tèt nÕu ngay lËp tøc anh göi ®Õn HÐc-nÐt mét lêi viÖc cña anh Êy! Anh ®· biÕt ®Êy, ng−êi Ph¸p cã thãi quen nhÊn ph¶n chØ thÞ. ¤ng ta sÏ nhËn ®−îc mét lêi c¶nh c¸o kÞp thêi. m¹nh b»ng c¸ch nμo, ë ®©u vμ bao giê viÖc anh ta thuéc "giai cÊp H«m qua, vμi giê tr−íc lóc t«i ngåi xuèng viÕt th− cho anh, t«i ®· c«ng nh©n" ®éc lËp víi "ng−êi t− s¶n" ë ngay trong ®¶ng m×nh. suýt chÕt, cho ®Õn nμy t«i vÉn c¶m thÊy ®iÒu ®ã trªn toμn c¬ thÓ. T«i ®· uèng mét th×a dÊm gõng, mét phÇn l¹i lät vμo khÝ qu¶n. T«i b¾t ®Çu r¬i vμo nh÷ng c¬n co giËt thËt sù v× bÞ ng¹t, mÆt hoμn toμn _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - sau sù viÖc Êy 1* "nh÷ng thÈm quyÒn v« giíi h¹n" 2* Hµm ý muèn nãi vÒ bµi th¬ hµi h−íc cã Hy L¹p "Cuéc chiÕn gi÷a chuét vµ Õch" 2* Xem tËp nµy, tr. 125 - 127. ("Ba-t¬-ra-kh«-mi-«-ma-khi-a").
  3. 132 133 ¡ ng-ghen göi m¸c, 3 th¸ng chÝn 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 3 th¸ng chÝn 1873 T«i ®· nhËn ®−îc th− cña Phran-x¬96. in * vÒ b¶n b¸o c¸o mËt cña Tæng Héi ®ång. Tuy nhiªn, nh÷ng 187F1 ng−êi kh¸c còng b¾t ®Çu mét c¸ch kh¸ th¶m h¹i. - víi 30 ®¹i biÓu97! C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc §èi víi L¬ Mót-xuy t«i d· høa hai chuyÖn kh«ng dÝnh d¸ng K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 víi *. 18F2 1) trong bÊt kú t×nh h×nh nh− thÕ nμo còng cho «ng Êy vay 23 p.xt. ®Ó lÊy m«n bμi cho «ng ta; 2) trong tr−êng hîp La-ph¸c-g¬ t¸ch khái «ng ta hoÆc tù nguyÖn rót ra khái c«ng viÖc, hoÆc lμ sù chia l×a sÏ diÔn ra d−íi mét h×nh thøc nμo kh¸c cho phÐp t«i lμm nh− vËy ®èi víi 44 La-ph¸c-g¬, - th× tiÕn hμnh th−¬ng l−îng víi «ng ta vμ Mu-r¬ 3* vÒ ¡ng-ghen göi M¸c 189F sù hîp t¸c theo nh÷ng ®iÒu kiÖn gièng nh− nh÷ng ®iÒu khiÓn hîp ë Lu©n §«n t¸c cña hä víi La-ph¸c-g¬. Qua th− cña anh, xem ra cã thÓ thÊy r»ng sù chia l×a ®· x¶y ra d−íi mét h×nh thøc mμ La-ph¸c-g¬ sÏ kh«ng thÓ tr¸ch cø t«i ®iÒu g× nÕu nh− t«i quan hÖ víi L¬ Mót-xuy Ram-xghÕt, 3 th¸ng ChÝn 1873 vf thay chç cña ¸nh Êy. NÕu ®óng nh− thÕ - ®èi víi t«i chØ cÇn ý kiÕn cña anh vÒ viÖc nμy còng hoμn toμn ®ñ råi - th× Mu-r¬ vμ L¬ Mo-r¬ th©n mÕn! Mót-xuy lÏ ra ®· cã thÓ ®Õn gÆp t«i vμo buæi tèi h«m t«i ph¶i cã S¸ng h«m nay t«i nhËn ®−îc th− cña vî anh, qua ®ã t«i ®−îc mÆt ë ®ã nh©n cã En-®riu, vμ chóng t«i ®· cã thÓ bμn b¹c vÒ viÖc biÕt r»ng, Gien- * ®· sinh në mÑ trßn con vu«ng. chóng t«i hÕt søc 186F1 nμy råi. Cßn nÕu ®Ó cã ®−îc m«n bμi «ng ta cÇn cã ngay tiÒn, th× ch©n thμnh chóc mõng. Víi sù kiÖn nh− vËy - nÕu nã diÔn ra lÇn «ng ta nªn lËp tøc cho t«i biÕt, khi ®ã t«i sÏ lËp tøc chuyÓn tiÒn ®Çu - bao giê còng cã c¬ së nμo ®ã ®Ó lo l¾ng, vμ ta vui mõng gÊp ®Õn Lu©n §«n cho «ng Êy. b«i khi mäi chuyÖn diÔn ra su«n sÎ. Xin chóc mõng kÕt côc may m¾ *. TiÕc thay kh«ng thÓ g©y nªn Nh÷ng phÇn tö ë Gi¬-ne-v¬ lμ nh÷ng phÇn tö phi-li-xtanh thËt 190F4 mét c¸ch ch¾c ch¾n nh÷ng c¬n co th¾t nh− vËy, dÊm gõng vμ sù. Cã nghÜa lμ v× kh¶ n¨ng cã thÓ l«i kÐo c¸c chi héi ë Giuy-ra, cÇn thËm chÝ nh÷ng chÊt m¹nh h¬n thÕ cã thÓ r¬i vμo khÝ qu¶n anh ph¶i ®¶o lén tÊt c¶! T«i tin ch¾c r»ng ngay b©y giê hä ®ang mÆc c¶ hμng tr¨m lÇn mμ vÉn kh«ng g©y ra nh÷ng triÖu chøng Êy. víi nh÷ung ng−êi kh¸c råi vμ khao kh¸t tho¶ hiÖp, - nÕu nh− chóng _____________________________________________________________ ta ®Õn ®ã th× ch¾c ch¾n lμ chóng ta sÏ thÊy mäi chuyÖn ®· ®−îc gi¶i quyÕt xong xu«i råi. VÞ tÊt cã thÓ th«ng b¸o cho mét ®¹i héi nh− vËy 1* - mét c¸ch ®Çy ®ñ 2* Xem tËp nµy, tr. 131 - 132 _____________________________________________________________ 3* - Gioãc-gi¬ Mu-r¬ 1* - L«ng-ghª 4* Xem tËp nµy, tr. 129 - 130.
  4. 134 135 m ¸c göi ¡ng-ghen, 9 th¸ng chÝn 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m − êi mét 1873 T«i ®· viÕt th− cho HÐc-nÐt råi98. PhrÕt th©n mÕn! T«i göi kÌm theo ®©y l¸ th− cña HÐc-nÐt98. LiÖu anh cã nhËn th«ng b¸o cho L¬ Mót-xuy biÕt nh÷ng ®iÒu C¸c b¶n cña cuèn"Liªn minh" 1*, mμ ng−êi ta ph¶i göi ®Õn theo kÓ trªn nÕu anh nghÜ r»ng t«i cã thÓ lμm viÖc Êy víi mét l−¬ng 192F t©m b×nh th¶n ®èi víi La-ph¸c-g¬?ChØ xin nhí ®iÒu sau ®©y: kiÕn ®Þa chØ cña anh, th× vÉn ch−a nhËn ®−îc mÆc dï vμo thø b¶y tuÇn tr− * nh÷ng cuèn s¸ch nμy ®· n»m ë chç §¸c-x¬n.V× vËy cho ®Õn nghÞ cña t«i chØ liªn quan ®Õn ®Þa vÞ mμ La-ph¸c-g¬ gi÷ trong íc193F2 c«ng ty Mu-r¬ vμ L¬ Mót-xuy" mμ th«i. §èi víi kÕ ho¹ch kia - vÒ nay t«i míi chØ cã thÓ göi ®i 12 cuèn cßn n»m ë chç anh. nhμ in lín - th× t¹m thêi dï sao còng ®μnh ph¶i tõ bá nã chØ riªng Chμo anh v× nh÷ng lý do kinh doanh. ChÝ Ýt th× thêi gian ®Çu còng cã ®ñ c«ng viÖc trong viÖc khai th¸c chÝnh m«n bμi. T«i sÏ gi¶i thÝch mäi C.M. cña anh chuyÖn nμy khi nμo t«i ®Õn. Li-di vμ t«i göi lêi th¨m hái nång nhiÖt ®Õn toμn gia quyÕn. Tμi liÖu nh¶m nhÝ, ký tªn Pª-rª, §uy-van v.v., do Clu-xe-rª viÕt99, theo nh− th«ng b¸o cña T¬-ru-xèp. T«i ®· nãi ngay víi anh T«i hy väng lμ En-®riu còng ®· göi b×a trong, nhan ®Ò s¸ch vμ b×a *. Trªn b×a ngoμi nªn in ë phÝa d−íi dßng ch÷ nhá: gi¸ 2 si- r»ng nh÷ng kÎ v« häc Êy kh«ng thÓ viÕt nh− thÕ ®−îc, bëi v× trong µi19F1 tμi liÖu Êy thÊy to¸t lªn mét vÎ tinh tÕ nμo ®ã vÒ v¨n phong. linh. Ph.¡. cña anh C«ng bè lÇn ®Çu trong Marx - Engels In theo b¶n viÕt tay Gesamtausgabe. Erste Abteilung, Bd.4, Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay 1931 vµ b»ng tiÕng Nga trong C.M¸c vµ Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Ph.¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 nhÊt, t.XXIV, 1931 46 45 ¡ng-ghen göi M¸c100 M¸c göi ¡ng-ghen ë Kh¸c-r«-ghÐt ë ram-xghÕt [Lu©n §«n], 29 th¸ng M−êi mét 1873 [Lu©n §«n], 9 th¸ng ChÝn 1873 _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* C.M¸c vµ Ph. ¡ngghen: "Liªn minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi liªn hiÖp 1* - t¸c phÈm cña M¸c vµ ¡ng-ghen "Liªn minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi c«ng nh©n quèc tÕ". liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ" 2*- ngµy 6 th¸ng ChÝn
  5. 136 137 ¡ ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m − êi mét 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m − êi mét 1873 Mo-r¬ th©n mÕn! khiªm tèn cña chÝnh nh©n vËt En-pi-®in ®ã ®èi víi mét nh©n vËt Tèi qua L«-pa-tin l¹i ®i Pa-ri, «ng Êy dù ®Þnh sau 1-2 th¸ng sÏ tªn lμ Phª-®Ðt-xki hoÆc Phª-lÐt-xki nμo ®ã vμ do sù ba hoa cña trë vÒ, ®Õn lóc Êy c¶ La-vrèp còng sÏ chuyÓn ®Õn ®©y cïng víi ng−êi nμy mμ ChÝnh phñ Nga ®· ®−îc biÕt vÒ chç ë cña L«-pa-tin x−ëng in cña m×nh, nÕu nh− - t«i ®· ®Æc biÖt l−u ý L«-pa-tin vÒ ë IÕc-cót-xc¬ vμ b¾t giam «ng nμy. ®iÒu nμy - «ng ta kh«ng thay ®æi quyÕt ®Þnh v× lý do phÝ tæn. Khi L«-pa-tin ®Õn IÕc-cót-xc¬ th× SÐc-n−-sÐp-xki lóc ®ã ®· cã mÆt "rÊt gÇn ®ã", nghÜa lμ c¸ch 700 - 800 dÆm Anh, ë NÐc-tsin- Cã lÏ L«-pa-tin vμ U-tin sÏ ch¼ng bao giê trë thμnh nh÷ng xc¬, nh−ng ®· bÞ göi ngay ®Õn Trung Vi-lu-i-xc¬ ë phÝa b¾c IÕc- ng−êi b¹n rÊt th©n, tÝnh c¸ch cña hä Ýt hîp nhau, vμ Ên t−îng vÒ cót-xc¬, ë vÜ tuyÕn 65o, t¹i ®ã ngoμi thæ dÊn ng−êi Tun-gót th× chØ cuéc gÆp gì l¹nh nh¹t ®Çu tiªn cña hä ë Gi¬-ne-v¬ vÉn ch−a ph¶i cã viªn h¹ sÜ quan vμ 2 ng−êi lÝnh canh chõng «ng Êy ë bªn c¹nh mê. Thªm vμo ®ã, L«-pa-tin, v× cßn lμ mét ng−êi yªu n−íc lín cña «ng ta mμ th«i. Nga, nªn coi "sù nghiÖp Nga" 1* vÉn lμ mét ®iÒu g× ®ã ®Æc biÖt, 194F Sau khi bá trèn håi th¸ng B¶y, L«-pa-tin ®· Èn n¸u mét th¸ng kh«ng liªn quan ®Õn ph−¬ng T©y; ý chõng «ng Êy kh«ng c¶m ¬n n÷a ë IÕc-cót-xc¬, thêi gian cuèi th× ë trong nhμ cña chÝnh ng−êi U-tin l¾m v× U-tin ®· cho chóng ta biÕt mäi ®iÒu bÝ mÆt. Thªm ®−îc giao nhiÖm vô ph¸t hiÖn n¬i Èn trèn cña «ng Êy; sau ®ã c¶i vμo ®ã, L«-pa-tin võa qua tay La-vrèp vμ dÜ nhiªn - sau khi võa trang thμnh n«ng d©n, «ng ta ®ãng vai ng−êi chë hμng b»ng xe míi xuÊt hiÖn tõ c¶nh c« ®¬n ë Xi-bi-ri101 - sÏ ph¶i phÇn nμo nh¹y ngùa ®Õn T«m-xc¬, tõ ®ã ®i b»ng tμu thuû; tõ T«-b«n-xc¬ «ng ta ®i c¶m ®èi víi th¸i ®é hoμ gi¶i ngät ngμo cña «ng kia. b»ng xe th− vμ ®i tiÕp b»ng xe löa ®Õn Pª-tÐc-bua, lóc nμo còng MÆt kh¸c, ®èi víi «ng ta tÊt c¶ mäi c«ng viÖc cña nh÷ng mÆc bé ®å n«ng d©n, ë ®Êy «ng ta Èn n¸u thªm mét th¸ng n÷a cho ng−êi Nga l−u vong ®Òu hÕt søc kh«ng hay ho g×, v× thÕ «ng ta ®Õn khi v−ît biªn giíi b×nh yªn b»ng xe löa. kh«ng muèn dÝnh d¸ng g× víi hä, trong khi ®ã th× U-tin, tuy Trong b¶n dÞch quyÓn "T− b¶n" 1*, c¸c ch−¬ng 2-5 (bao gåm c¶ thï nghÞch víi b¨ng nhãm Êy vμ do th¸i ®é thï nghÞch nμy, vÉn 196F ch−¬ng "M¸y mãc vμ ®¹i c«ng nghiÖp") lμ b¶n dÞch cña «ng Êy, ngËp ®Çu vμo vô hiÒm tÞ Êy vμ coi träng mäi chuyÖn nh¶m nhÝ, nh− vËy lμ phÇn lín b¶n dÞch102 lμ cña «ng Êy. HiÖn nay «ng Êy - vÝ dô, «ng ta rÊt tøc giËn vÒ viÖc L«-pa-tin muèn in b¶n th¶o dÞch c¸c tμi liÖu cua Anh cho P«-li-a- *. cña SÐc-n−-sÐp- * - mμ anh ®· biÕt - kh«ng ph¶i ë chç T¬-ru-xèp, èp197F2 195F2 H«m qua t«i ®äc b¶n dÞch ra tiÕng Ph¸p, ch−¬ng nãi vÒ luËt c«ng mμ ë chç La-vrèp, v× theo ý «ng ta lμm nh− thÕ sÏ lμm t¨ng uy x− *. MÆc dï hÕt søc kÝnh träng nghÖ thuËt dÞch ch−¬ng nμy ra tiÕng tÝn cña hä lªn! ën 198F3 Ph¸p mét c¸ch trang nh·, nh−ng t«i vÉn lÊy lμm tiÕc cho ch−¬ng s¸ch Theo ý kiÕn cña t«i, ®iÒu còng kh«ng cã ý nghÜa to lín lμ viÖc tuyÖt diÖu nμy. Søc m¹nh, tÝnh chÊt t−¬i s¸ng vμ søc sèng ®Òu tiªu L«-pa-tin ch¼ng h¹n coi En-pi-®in kh«ng ph¶i lμ mét tªn bÞp bîm chÝnh cèng, mμ ®¬n gi¶n lμ kÎ ngu si; tuy lμ chÝnh v× th¸i ®é thiÕu _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* C¸c tõ "b¶n dÞch quyÒn "T− b¶n" " ¡ng-ghen viÕt b»ng tiÕng Nga. 1* C¸c tõ "sù nghiÖp Nga" ®−îc ¡ng-ghen viÕt b»ng tiÕng Nga 2* Tõ "P«-li-a-cèp" ¡ng-ghen viÕt b»ng tiÕng Nga. 3* ý nãi ch−¬ng "Ngµy lao ®éng" trong tËp I cña bé "T− b¶n". 2* N.G. SÐc-n−-sÐp-xki. "Nh÷ng bøc th− kh«ng cã ®Þa chØ".
  6. 138 139 ¡ ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m − êi mét 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng m − êi mét 1873 tan hÕt. §èi víi mét nhμ v¨n tÇm th−êng th× kh¶ n¨ng biÓu thÞ nh÷ng ý nghÜ cña m×nh mét c¸ch trang nh· ®−îc ®æi b»ng c¸ch c¾t gät ng«n ng÷. Víi thø tiÕng Ph¸p hiÖn ®¹i, bÞ gß bã bëi nh÷ng quy t¾c, th× ngμy cμng kh«ng cã kh¶ n¨ng biÓu thÞ nh÷ng suy nghÜ. ChØ riªng viÖc s¾p ®Æt l¹i c¸c c©u v¨n - mμ hÇu nh− ë chç 47 nμo còng kh«ng tr¸nh khái do thø l«-gÝch h×nh thøc cÊu nÖ - còng M¸c göi ¡ng-ghen lμm cho viÖc tr×nh bμy bÞ mÊt ®i mäi tÝnh chÊt s¸ng sña vμ sinh ë Lu©n §«n ®éng. T«i cho r»ng sÏ lμ mét sai lÇm lín nÕu lÊy b¶n dÞch ra tiÕng Ph¸p ®Ó lμm c¬ së cho b¶n dÞch ra tiÕng Anh. Trong tiÕng Anh kh«ng cÇn pi gi¶m bít søc biÓu c¶m cña nguyªn b¶n; nh÷ng g× [khac-r«-ghÐt], 30 th¸ng M−êi mét 1873 kh«ng tr¸nh khái bÞ mÊt ®i, trong sù tr×nh bμy mét c¸ch thËt sù biÖn chøng mét sè ®o¹n, th× ë nh÷ng ®o¹n kh¸c sÏ ®−îc bï l¹i PhrÕt th©n mÕn! Thø n¨ * võa qua t«i ë chç Gum-pÐc-t¬, t«i thÊy «ng ta bÞ hãi b»ng søc m¹nh lín h¬n tÝnh c« ®äng cña tiÕng Anh. 20F1 TiÖn thÓ xin nãi thªm. Anh cã biÕt ngμi C«-c«-xki lÊy g× ra ®Ó ®Çu nhiÒu vμ giμ ®i. ¤ng b¹n téi nghiÖp Êy bÞ bÖnh trÜ rÊt nÆng thanh minh cho b¶n dÞch tåi cña «ng Êy kh« *? LÊy cí lμ t«i viÕt mμ cuèi cïng th× «ng Êy ®· quyÕt ®Þnh lμm phÉu thuËt ®Ó ch÷a, 19F1 ®iÒu ®ã - theo lêi «ng Êy - lu«n lu«n cã thÓ gÆp mét mèi nguy hiÓm theo v¨n phong kiÓu "LÝp-nÕch-M¸c", rÊt khã dÞch! §Êy qu¶ lμ nhÊt ®Þnh. T«i ®· dïng c¬m tr−a ë chç «ng Êy (trong thêi gian t«i mét lêi khen ngîi! l−u l¹i ng¾n ngñi ë Man-se-xt¬,ngoμi «ng ta ra th× dÜ nhiªn lμ t«i Tèi qua ®· nhËn ®−îc th− cña Tót-xi. Ngμy mai t«i sÏ viÕt tr¶ lêi kh«ng thÓ gÆp ®−îc mét ng−êi nμo n÷a), cïng víi bèn ®−a con cña ®Õ lμm sao c¸c vÞ kh«ng nhËn ®−îc mäi c¸i trong cïng mét ngμy. «ng Êy vμ bμ gia s−. Gum-pÐc-t¬ nãi g×? Gum-pÐc-t¬ kh¸m cho t«i v× cho r»ng gan cã to lªn mét Ýt, vμ Göi lêi th¨m hái nång nhiÖt ®Õn Tót-xi. theo ý kiÕn cña «ng Êy, t«i chØ cã thÓ hoμn toμn tho¸t khái hiÖn t−îng nμy nÕu nghØ d−ìng bÖnh ë C¸c-xb¸ *. T«i cÇn pi uèng cïng Ph.¡. cña anh 201F2 thø n−íc kho¸ng mf Tót-xi vÉn uèng (ë ®©y hä gäi lo¹i n−íc kho¸ng Êy lμ KÝt-xinh-ghen, do cã nh÷ng phÈm chÊt nh− nhau), C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nh−ng kh«ng ®−îc t¾m trong bÊt kú thø n−íc kho¸ng nμo c¶. VÒ c¸c K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 ph−¬ng diÖn kh¸c chÕ ®é sinh ho¹t cña t«i h¬i kh¸c chÕ ®é sinh ho¹t _____________________________________________________________ cña Tót-xi. Ch¸u Tót-xi chØ cã thÓ ®i rÊt Ýt - ®ã lμ ®iÓm mμ trong _____________________________________________________________ 1* §©y lµ nãi b¶n dÞch ra tiÕng §øc t¸c phÈm cña M¸c vµ ¡ng-ghen "Liªn minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ", xuÊt b¶n n¨m 1874 ë 1* - ngµy 27 th¸ng M−êi mét Brao-n¬-svai-g¬ d−íi ®Çu ®Ò "¢m m−u chèng l¹i Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ". 2* Tªn gäi b»ng tiÕng SÐc lµ: C¸c-l«-vi-va-ri.
  7. 140 141 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng m − êi mét 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 30 th¸ng m − êi mét 1873 ®ã Gum-pÐc-t¬ hoμn toμn ®ång ý víi b¸c sÜ ®ang ch÷a trÞ cho RÊt tiÕc lμ L«-pa-tin ®¸ng yªu kh«ng gÆp t«i; anh chμng nμy ®· tho¸t n¹n mét c¸ch thμnh c«ng biÕt bao!101 NÕu «ng Êy chuyÓn Tót-xi ë ®©y, b¸c sÜ Míc-t¬-lem (mét c¸i tªn dßng hä cã mïi rÊt dÔ * , «ng Êy lμ ng−êi Xcèt-len vμ khoe r»ng cho ®Õn nay «ng ta vÉn ®Õn Lu©n §«n, chóng ta sÏ b¶o vÖ ®−îc «ng Êy khái sù xu nÞnh Þ u20F1 cña La- *. lμ ng−êi theo ph¸i gia-c«-banh; mong «ng ta h·y ®Õn gÆp ®¹i t¸ èp206F1 Xtiu-¸t, ®ang phôc vô bªn c¹nh §«n-C¸c-lèt); cßn t«i th× ng−îc H«m qua ë ®©y (ë ®©y kh«ng khÝ, nãi chung, lμm ng−êi ta l¹i, cÇn cã nh÷ng cuéc ®i d¹o rÊt l©u. Gum-pÐc-t¬ khuyªn bít lμm hÕt søc s¶ng kho¸i) cã trËn m−a rμo; v× thÕ t«i bÞ c¶m nÆng vμ viÖc, vÞ tÊt cã cÇn lêi khuyªn Êy hay kh«ng, v× cho ®Õn nay trªn h«m nay buéc ph¶i ngåi nhμ, v× cÇn nhí: principiis *. §«i vî 207F2 thùc tÕ t«i ch¼ng lμm g× c¶, ngay c¶ thu còng kh«ng viÕt. T«i cho chång h−ëng tuÇn tr¨ng mËt ë chç chóng t«i - mμ Tót-xi ®· viÕt r»ng ch× cÇn ë ®©y hai tuÇn lÔ lμ hoμn toμn ®ñ råi, nh−ng Gum- cho anh biÕt, ®«i vî chång Êy cã hä lμ BrÝc-x¬ - ®· lμm cho nhau pÐc-t¬ ®ßi ph¶i ë lai ®©y ba tuÇn. ThËt thÕ, ng¸y Tót-xi th× chØ ch¸n ngÊy sau 3 ngμy ®Çu, khiÕn anh chång trÎ ®· viÕt th− gäi m·i ®Õn gi÷a tuÇn tíi míi cã thÓ t¾m ng©m m×nh trong lo¹i n−íc tíi chç m×nh mét ng−êi b¹n, mét con quû thät, míi ®Õn ®©y kho¸ng m¹nh h¬n lμ tõ tr−íc ®Õn nay. h«m qua. Tõ ®ã trë ®i, xÐt theo sù Çm Ü mμ hä g©y ra, hä ®· s«i TiÖn thÓ nãi thªm, Gum-pÐc-t¬ ch−a nhËn ®−îc cuèn s¸ch nãi ®éng lªn. Tót-xi vμ t«i h«m qua ®· tù gi¶i cøu sau bμn cê. Nãi * vÒ §ång mμ t«i ®· göi cho «ng Êy; ë Man-se-xt¬ nãi chung ®· cã chung t«i ®· ®äc cuèn s¸ch cña Xanh-B¬-v¬ nãi vÒ Sa-t«-bri-¨ *, 203F2 208F3 nhiÒu lêi than phiÒn vÒ t×nh tr¹ng b−u ®iÖn kh«ng ®−a b¸o chÝ vf mét nhμ v¨n mμ t«i lu«n lu«n thÊy ®¸ng ghÐt. NÕu con ng−êi c¸c Ên phÈm tíi. Do vËy anh h·y göi gÊp cho «ng Êy mét cuèn, Êy ®· trë nªn næi tiÕng ®Õn thÕ ë Ph¸p th× ®ã chØ lμ v× vÒ tÊt c¶ còng nh− chÕ b¶n c¸c bμi viÕt cña anh vÒ T©y Ban *®· ®¨ng trªn mäi ph−¬ng diÖn «ng ta lμ hiÖn th©n ®iÓn h×nh nhÊt cña thãi N 204F3 b¸o "Volksstaat", nÕu nh− anh ®· nhËn ®−îc c¸c chÐ b¶n Êy råi. h¸o danh cña ng−êi Ph¸p, h¬n n÷a lμ thãi h¸o danh kh«ng ph¶i Gum-pÐc-t¬ nãi r¨ng «ng Êy rÊt quan t©m ®Õn mäi vÊn ®Ò Êy vμ mang s¾c th¸i dÔ d·i suång s· ë thÕ kû XVIII, mμ lμ thãi h¸o * r»ng chóng ta, tõ Lu©n §«n, ph¶i ®Ó «ng ta au mét chót, b»ng danh c¶i trang trong bé y phôc l·ng m¹n vμ lªn mÆt quan 205F4 träng víi nh÷ng tõ ng÷ míi t¹o ra; mét sù s©u s¾c gi¶ t¹o, c¸ch göi cho «ng Êy nh÷ng s¸ch b¸o cÇn thiÕt, v× nÕu kh«ng th× nh÷ng sù thæi phång kiÓu Bi-d¨ng-x¬, sù uèn Ðo t×nh c¶m, ãng «ng Êy sÏ hoμn toμn bÞ kh« hÐo gi÷a ®¸m phi-li-xtanh ë Man-se- ¸nh mμu s¾c sÆc sì, tÝnh h×nh t−îng qu¸ møc, ®óng vÎ diÔn xt¬. kÞch, vÎ khoa tr−¬ng, - tãm l¹i, ®ã lμ mét mí hçn ®én gi¶ dèi _____________________________________________________________ ch−a tõng cã c¶ vÒ h×nh thøc, c¶ vÒ néi dung. V¨n phong kiÓu "LÝp-nÕch-M¸c" - ®ã lμ mét nh· ý lín cña ngμi 1* "Míc-t¬-l¬" - trong tiÕng Anh cã nghÜa lµ c©y s¹ h−¬ng _____________________________________________________________ 2* C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. "§ång minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi liªn hiÖp c«ng nh©n quèc tÕ". 1* Xem tËp nµy, tr.135 - 137. 3* Ph.¡ng-ghen. "Ph¸i Ba-cu-nin trong hµnh ®éng". 2* - trÞ tai −¬ng khi míi chím 4* - n¾m ®−îc t×nh h×nh 3* S.¤. Xanh-B¬-v¬. "Sa-t«-bri-¨ng vµ nhãm v¨n häc cña «ng trong thêi kú §Õ chÕ"
  8. 142 143 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng ch¹p 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng ch¹p 1873 C«-c«- *. Nh−ng xem ra ®iÒu nμy cã liªn quan ®Õn v¨n phong Ph¸p cã cuéc tiÕp ®ãn thï vÞ - tõ 3 giê ®Õn 6 giê chiÒu - ng−êi b¹n cña 209F1 cña LÝp-nÕch, thø v¨n phong mμ chóng ta kh«ng biÕt ®Õn. V¨n anh, ngμi Lo Mót-xuy, vμ nghe nh÷ng lêi than v·n cña «ng Êy, - phong tiÕng §øc cña «ng Êy còng vông vÒ y nh− v¨n phong cña anh ®õng sî, t«i kh«ng cã ý ®Þnh tr¶ thï anh b»ng viÖc nh¾c l¹i ngμi C«-c«-xki, v× thÕ v¨n phong nμy ¾t tá ra dÔ chÞu vμ gÇn gòi tÊt c¶ nh÷ng chuyÖn ®¬m ®Æt Êy95. T«i ®· kªu gäi c¶ hai ng−êi h·y ®èi víi «ng C«-c«-xki.. hoμ gi¶i (kªu gäi Mu-r¬ 1*mét tuÇn tr−íc, cßn L¬ Mót-xuy th× vμo 210F Mét khi anh ®· lμm c«ng viÖc dÞch ra tiÕng Ph¸p bé s¸ch "T− h«m qua) vμ nãi víi hä r»ng hä ®· vÜnh viÔn kÕt duyªn víi nhau b¶n", th× t«i muèn anh tiÕp tôc viÖc nμy. T«i nghÜ r»ng anh sÏ t×m vμ hä ph¶i hoμ thuËn víi nhau. §©y lμ nh÷ng con ng−êi nùc c−êi thÊy mét sè chç hay h¬n b¶n tiÕng §øc. nhÊt mμ ng−êi ta cã thÓ thÊy. Mçi ng−êi trong sè hä ®Òu cã mét T«i göi lêi th¨m bμ Li-di. quan niÖm hÕt søc phãng ®¹i vÒ b¶n th©n m×nh vμ vÒ c«ng viÖc T¹m biÖt. cña m×nh, chÝnh lμ mçi ng−êi trong ngμnh cña m×nh, vμ v× nh÷ng ngμnh Êy kh¸c nhau, nªn c¶ hai phª ph¸n nhau rÊt tuyÖt. TuÇn C.M. cña anh tr−íc t«i ®−a cho Mu-r¬ 5 p.xt. vμ h«m qua còng ®−a cho L¬ Mót- xuy 5 p.xt, ®Æc biÖt nhÊn m¹nh r»ng «ng ta cã bæn phËn chØ lÊy cho m×nh mét nöa sè tiÒn Êy th«i. §iÒu nμy lμm cho «ng Êy h¬i C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay khã chÞu, nh−ng v× Mu-r¬ kh«ng ®Õn, mμ l¹i ®· ph¸i «ng Êy ®i, Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc cho nªn sau chuyÖn x¶y ra, t«i cã bæn phËn ph¶i hμnh ®éng nh− K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 vËy. Lóc Êy L¬ Mót-xuy nãi r»ng ®Ó cã ®−îc m«n bμi cÇn tr¶ thªm 10 p.xt., lóc Êy sè tiÒn 160 p.xt. sÏ c¹n hÕt. Sang tuÇn sau, trong tr−êng hîp cã tiÒn ®−îc göi tíi, t«i cã thÓ ®−a thªm cho hä 5 p.xt., nÕu anh uû quyÒn cho t«i lμm viÖc nμy. Song, t«i sÏ kiªn quyÕt ®ßi Mu-r¬ - v× tõ th¸ng M−êi ®· tÝch ®−îc ®ñ c¸c kho¶n thu - ph¶i nép 48 tiÒn vμo quü th«ng qua L«ng-ghª, ®Ó dïng nh÷ng sè tiÒn thu ®−îc ¡ng-ghen göi M¸c duy tr× tiÕn tr×nh c«ng nghiÖp. NÕu anh viÕt vμi dßng cho Mu-r¬ ë Kh¸c-r«-ghÐt theo tinh thÇn ®ã th× tèt. Tuy nhiªn, nÕu hä xay ra quÊy rÇy anh b»ng nh÷ng l¸ th−, th× anh chØ cÇn viÕt th− b¶o hä r»ng hä ph¶i tho¶ thuËn víi nhau b»ng bÊt kú gi¸ nμo tr−íc lóc anh trë vÒ, [Lu©n §«n], 5 th¸ng Ch¹p 1875 ®iÒu ®ã lμ hoμn toμn kh¶ thi; tÊt c¶ nh÷ng lêi than phiÒn cña hä Mo-r¬ th©n mÕn! kh«ng nghiªm träng nh− hä m« t¶. LÏ ra t«i ®· viÕt th− cho anh h«m qua nh− ®· høa, nh−ng t«i ®· _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* Xem th− tr−íc, tr.138. 1* - Gioãc-gi¬ Mu-r¬
  9. 144 145 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng ch¹p 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng ch¹p 1873 T«i ®· göi cho Gum-pÐc-t¬ b¶n b¸o c¸o vÒ §ång *. ¤ng Êy nãi g× ®iÒu còng kh¸ ®¸ng chó ý lμ trong sè Êy ch−a mét cuèn nμo ®−îc 21F1 vÒ bÖnh ®au ®Çu cña anh? T«i hy väng lμ anh ®· hÕt c¶m l¹nh. räc. VÒ b¶n dÞch ra tiÕng Ph¸ * t«i sÏ nãi tØ mØ h¬n vμo nh÷ng ngμy Giê ®©y t«i cã kh¶ n¨ng tr¶ sè tiÒn 100 pao xtÐc-linh ph¶i tr¶ 213F1 vμo dÞp lÔ Gi¸ng sinh. Cã nªn ®−a toμn bé sè tiÒn Êy cho vî anh s¾p tíi ®©y. Cho ®Õn nay t«i thÊy r»ng nh÷ng g× anh chØnh lsy l¹i hay lμ chØ giao mét phÇn, sè tiÒn cßn l¹i th× chuyÓn cho anh khi qu¶ thËt lμ tèt h¬n b¶n tiÕng §øc, nh−ng ë ®©y vÊn ®Ò kh«ng ph¶i anh trë vÒ? Ngoμi ra, v× bè con anh l−u l¹i ®Õn tuÇn lÔ thø ba, nªn ë tiÕng Ph¸p, còng kh«ng ph¶i ë tiÕng §øc. XÐt vÒ v¨n phong th× ®o¹n tèt h¬n c¶ lμ ®o¹n nhËn xÐt vÒ Min104. anh cã cÇn tiÒn cho viÖc Êy n÷a kh«ng? NÕu cã th× anh h·y b¸o cho biÕt cÇn bao nhiªu vμ xin anh ®õng h¹n chÕ m×nh. T«i göi kÌm theo ®o¹n ®−îc c¾t ra nãi vÒ qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ Hai tuÇn lÔ tr−íc ®©y t«i ®· giao cho A-xt«n b¸n ®i mét sè cæ cña lùc c¬ häc thμnh nhiÖt trong c¬ thÓ con ng−êi. Bu-s¬ lμ mét phiÕu, nh−ng l¹i kh«ng cã kh¸ch mua lo¹i cæ phiÕu nμy. NÕu trong sè c¸c nhμ phÉu thuËt −u tó cña thêi nμy. HiÖn t−îng ®−îc thanh to¸n ®−îc chóng - mμ t«i sÏ gÆp «ng Êy vμo ngμy mai - th× m« t¶ ë ®©y còng lý gi¶i lêi kh¼ng ®Þnh mμ c¶ hai phÝa ®−a ra håi sÏ cã thÓ lËp tøc gi¶i quyÕt ®−îc c¸c kho¶n nî cña anh, nÕu kh«ng ®Çu chiÕn tranh, r»ng ®èi ph−¬ng sö dông - tr¸i víi ®iÒu tho¶ chóng ta sÏ ph¶i chê ®Õn ®Çu th¸ng Hai. lóc Êy t«i l¹i chê nhËn thuËn - lo¹i ®¹n næ. Sù miªu t¶ do Bu-s¬ ®iÓm tÜnh thùc hiÖn, ®−îc tiÒn. hoμn toμn kh¼ng ®Þnh lêi nh¾c nhë tr−íc kia: ®õng ®ïa giìn b»ng §Ó gi¶i sÇu t«i göi cho anh cuèn s¸ch do gi¸o s− HÐp-ken ë vò khÝ b¾n ®¹n næ. ThËt lμ ®iÒu rÊt hay khi mμ chÝnh bé ãc cña Xt¬-ra-xbua viÕt vÒ c¸c ng©n *, cuèn s¸ch nμy cña U-tin. ThËt lμ anh l¹i ph¸ tan c¸i sä cña anh. µng21F2 nh÷ng kÎ th«ng th¸i! Vμ hä bao giê còng chØ trÝch dÉn c¸i nhãm T«i göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn Tót-xi. ph¸i hÌn kÐm cña m×nh mμ th«i, nh÷ng chuyªn gia cã uy tÝn nh− Au-xbuèc (kh«ng biÕt cã ai khi nμo ®ã nghe nãi vÒ nh©n vËt Do Ph.¡. cña anh Th¸i nμy råi ch¨ng), vμ ®¹i nh©n V¸c-ne-r¬, mμ vÒ «ng nμy ng−êi C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay ta ®· nãi: Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc "Tau-v¬-gi«ng-tèp" cã dïng ®−îc ch¨ng? K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 ThÕ th× c¸i g× dïng ®−îc h¶?Cøu víi!103 U-tin ®Ó l¹i cho t«i ë ®©y c¶ mét ®èng nh÷ng cuèn s¸ch nh− vËy, thËt lμ nh÷ng tμi liÖu nh¶m nhÝ kú qu¸i; cho «ng ta ®¸ng ®êi nÕu «ng ta tù chän cho m×nh quyÒn lμm chñ hiÖu s¸ch; chØ xÐt theo ®Çu ®Ò th«i th× 3/4 trong sè s¸ch Êy chØ dïng ®−îc cho hè xÝ mμ th«i; _____________________________________________________________ 1* C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen. "§ång minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi liªn hiÖp _____________________________________________________________ c«ng nh©n quèc tÕ" 1* - tËp I cña bé "T− b¶n" 2* Ph.H.HÐp-ken. "§Õ quèc §øc vµ vÊn ®Ò c¸c ng©n hµng"
  10. 146 147 m ¸c göi ¡ng-ghen, 7 th¸ng ch¹p 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 7 th¸ng ch¹p 1873 uèng thuéc do Gum-pÐc-t¬ ®· kª ®¬n ngay cho t«i tõ Man-se-xt¬ khi hay tin t«i èm. T«i hy väng lμ vμi ngμy n÷a mäi chuyÖn sÏ qua ®i. Nh−ng kh«ng khÝ vμ cuéc sèng thanh b×nh ë ®©y (t«i tuyÖt nhiªn kh«ng lμm g× c¶), cã t¸c dông tuyÖt diÖu ®èi víi t«i nh− thÕ nμo, ®iÒu ®ã anh cã thÓ thÊy qua sù viÖc lμ ®· nhiÒu n¨m nay t«i 49 ch−a bao giê c¶m thÊy khoÎ ®Õn thÕ, mÆc dï cã sù cè khã chÞu vμ M¸c göi ¡ng-ghen ®· t¸c h¹i nÆng nÒ ®Õn t«i. ë Lu©n §«n T«i bÞ c¶m l¹nh v× thùc hiÖn qu¸ cÈn thËn chØ thÞ cña Gum- pÐc-t¬ lμ ®i bé nhiÒu sau khi uèng n−íc kho¸ng. Lóc ®ã bÇu trêi [Kh¸c-r«-ghÐt], 7 th¸ng Ch¹p 1873 ®· cã hiÖn t−îng b¸o tr−íc sÏ cã m−a lín. ViÖc ch÷a ch¹y ®· ®Æc biÖt gióp Ých cho ch¸u Tót-xi. Thªm vμo ¡ng-ghen th©n mÕn! ®ã, cßn cã chÕ ®é ch¸u ph¶i ®i ngñ muén nhÊt lμ 11 giê ®ªm, Trong sè 60 p.xt. anh ®−a cho t«i th× cßn l¹i kho¶ng 24 p.xt. * cña §ê-Pa-p¬105, phÇn chñ yÕu cña Trong ®Çu ®Ò magnum 215F1 dïng vμo chuyÕn ®i cña t«i (trong sè tiÒn nhËn ®−îc ®· chØ: 10 quyÓn hai gåm "nh÷ng t− liÖu sinh lý häc": p.xt. cho Mu-r¬ 1* vμ b¹n bÌ anh ta. ChØ tr¶ theo c¸c giÊy b¸o: 5 214F "Ph©n tÝch søc lao ®éng vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn sinh lý ®Ó nã tån t¹i"): 1) Häc thuyÕt p.xt. cho chñ qu¸n bia, 5 p.xt. cho chñ hiÖu hμng thùc phÈm kh«, cña C¸c M¸c vÒ søc lao ®éng , lao ®éng cÇn thiÕt vµ lao ®éng thÆng d−. - ý nghÜa kinh tÕ 5 p.xt. cho Uy-®¬, 2 pao 17 si-linh tr¶ l·i cho hiÖu cÇm ®å, 4 p.xt. vµ x· héi to lín cña häc thuyÕt nµy. 2) Sù ph©n tÝch sinh lý häc vÒ c¸i mµ M¸c gäi lµ lùc (quÇn ¸o, giμy dÐp v.v.. cho Tót-xi), 5p.xt. ®Ó l¹i cho vî t«i). Cã lao ®éng; hay lµ søc lao ®éng. Cã ba yÕu tè c¬ b¶n t¹o thµnh lùc ®ã; lùc thÇn kinh, lùc c¬ thªm 10 p.xt. th× sÏ hoμn toμn ®ñ cho t«i; nh−ng cã thÓ sÏ cÇn ®Õn b¾p, søc c¶m gi¸c". 12 p.t. nÕu t«i trë vÒ qua ng¶ Man-se-xt¬, nh− t«i ®· høa víi Anh thÊy ®Êy, ®iÒu ®ã t¹o ra c¸i cí ®Ó «ng ta x©m nhËp vμo Gum-pÐc-t¬, vμ t«i sÏ dõng l¹i ë ®ã 2 ngμy. lÜnh vùc y häc. PhÇn Êy kÕt thóc nh− sau: Xin anh lμm ¬n, trong sè 100 p.xt. chØ ®−a cho vî t«i 20 p.xt. "14. Nh÷ng t− liÖu sinh häc nªu trªn cho phÐp chóng ta x¸c ®Þnh, víi møc ®é, chÝnh th«i, cãn 80 p.xt. anh h·y gi÷ lÊy lμm kho¶n dù phßng cho t«i, bëi x¸c cã thÓ cã, gi¸ trÞ cña lùc lao ®éng, c¬ së cña mäi gi¸ trÞ trao ®æi vµ nÒn t¶ng cña v× vμo c¸c ngμy 3 vμ 16 th¸ng Giªng t«i sÏ cã nh÷ng kho¶n thanh toµn bé m«n khoa häc kinh tÕ". to¸n quan träng h¬n; cßn vî t«i th× cã thÓ kh«ng kiÒm chÕ næi sù §iÒu nãi sau cïng Êy gièng nh− lμ mét ®iÒu hiÓu lÇm. TiÕp sau c¸m dç muèn tr¶ nh÷ng kho¶n nî Ýt cÊp b¸ch h¬n. ®ã lμ häc thuyÕt vÒ d©n sè, d−íi tiªu ®Ò: "Nh÷ng sè liÖu thu l−îm SÏ ph¶i chi ra 5 pao ®Ó bÞt måm ®¸m ng−êi Êy. H«m nay t«i sÏ ®−îc nhê nghiªn cøu c¸c chøc n¨ng cña t¸i s¶n xuÊt". Qua nhan ®Ò, viÕt th− cho Mu-r¬ vÒ viÖc ®ßi nî. t«i thÊy r»ng v× viÖc dÞch bé "T− b¶n" ra tiÕng Ph¸p bÞ chËm trÔ nªn BÖnh c¶m l¹nh rÊt nÆng cña t«i vÉn ch−a khái h¼n, nªn t«i vÉn _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - Gioãc-gi¬ Mu-r¬ 1* - t¸c phÈm vÜ ®¹i
  11. 148 149 m ¸c göi ¡ng-ghen, 7 th¸ng ch¹p 1873 ¡ ng-ghen göi m¸c, 10 th¸ng ch¹p 1873 «ng ta kh«ng biÕt vÒ nh÷ng ®iÓm ®· ®−îc bæ sung vμo ®ã, v× thÕ ®· kh«ng thÓ nμo chiÕm dông ®−îc ®iÒu ®ã. Th¸i ®é bÊt tu©n cña c¸c chñ n« Cu-ba lμ mãn quμ cña trêi 50 xanh; tuyÖt nhiªn kh«ng nªn ®Ó cho sù viÖc kÕt thóc kh«ng cã kÕt qu¶ nh− thÕ. T«i còng vui mõng tr−íc mäi khã kh¨n kh«ng dÔ ¡ng-ghen göi M¸c chÞu ®èi víi Ca-xtª-l¸c vμ ®ång bän106. ë Kh¸c-r«-ghÐt Anh ®· ®äc th¸nh chØ cña gi¸o * ch−a, trong ®ã anh chμng ®Ñp µng216F1 trai Vin- * cña chóng ta ®−îc so s¸nh mét c¸ch rÊt lé liÔu víi c¸c 217F2 hoμng ®Õ La M· ®· tõng tuy n· c¸c t«ng ®å cña chóa Ki-t« vμ Lu©n §«n, 10 th¸ng Ch¹p 1873 nh÷ng tÝn ®å107? Mo-r¬ th©n mÕn! Cã lÏ, ®èi víi ph¸i t¶ trong nghÞ héi Ph¸p ng−êi ta sÏ cßn ¸p dông quy chÕ ®Æc biÖt. Bän v« l¹i kh«ng muèn ra ®i em *. Chóng sÏ T«i göi kÌm theo ®©y c¸c nöa cña 3 tËp ng©n phiÕu lo¹i 5 pao; 218F3 xin anh h·y th«ng b¸o ngay vÒ viÖc ®· nhËn ®−îc, ®Ó t«i cã thÓ mÊt ®i quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m, ®ã lμ nghÜa vô ®Çu tiªn cña c«ng göi nh÷ng phÇn cßn l¹i. d©n, vμ sÏ mÊt c¶ ®Þa vÞ chÝnh thøc, l−¬ng nghÞ sÜ v.v.. Tõ s¸ng h«m qua s−¬ng mï dμy ®Æc, v× nã mμ t«i ph¶i chuån Gum-pÐc-t¬ hái khi nμo th× rèt cuéc anh cã ý ®Þnh l¹i xuÊt ®Õn Hi-x¬ 1* mét giê. ë ®©y bÇu trêi xanh biÕc vμ mÆt trêi chãi hiÖn ë Man-se-xt¬? T«i an ñi «ng Êy r»ng ch¾c ch¾n do c«ng viÖc 219F chang - thËt lμ mét hßn ®¶o ¸nh s¸ng gi÷a c¸i biÓn s−¬ng mï. anh sÏ ghÐ ®Õn th¨m ngay vμo mïa xu©n tíi. T«i göi lêi hái th¨m Tªn v« l¹i R«-®ª-rÝch Bª-nª-®Ých võa xuÊt b¶n mét cuèn s¸ch bμ Li-di. dμy cép bèc mïi h«i thåi vÒ "hiÖn t−îng ®am mª SÕch-xpia" 2*, 20F trong ®ã «ng ta chøng minh hÕt søc tØ mØ r»ng SÕch-xpia kh«ng C.M. cña anh xøng ®¸ng ®−îc xÕp vμo hμng nh÷ng ®¹i thi hμo cña chóng ta vμ thËm chÝ kh«ng ®−îc xÕp lμ nh÷ng thi hμo cËn ®¹i. Ch¾c lμ, ®¬n C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc gi¶n cÇn hÊt SÕch-xpia khái t−îng ®μi, ®Ó ®Æt thay vμo ®ã ngμi K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 R.Bª-nª-®Ých m«ng to. ChØ riªng trong håi thø nhÊt cña vë kÞch "MÊy bμ vui tÝnh" 3* 21F ®· thÊy cã nhiÒu sù sèng vμ thùc tÕ h¬n lμ trong toμn bé nÒn v¨n häc _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - Pi IX. 1* - Hªm-p¬-xtÕt-Hi-x¬ 2* R.Bª-nª-®Ých. "HiÖn t−îng ®am mª SÕch-xpia" 2* - Vin-hem I 3* SÕch-xpia. "MÊy bµ vui tÝnh ë Uyn-®¬" 3* - hµng lo¹t
  12. 150 151 m ¸c göi ¡ng-ghen, 11 th¸ng ch¹p 1873 m ¸c göi ¡ng-ghen, 11 th¸ng ch¹p 1873 §øc; chØ mét m×nh Lan-x¬ víi chó chã cña m×nh Crª-b¬ 1* cã gi¸ trÞ ¡ng-ghen th©n mÕn! 2F nhiÒu h¬n lμ tÊt c¶ nh÷ng vë hμi kÞch §øc céng l¹i. Tr¸i l¹i, «ng C¸c nöa cña c¸c tÊm ng©n phiÕu ®· ®Õn n¬i, rÊt c¸m ¬n anh Bª-nª-®Ých m«ng to vμ to x¸c Êy ba hoa tu«n ra nh÷ng lý lÏ võa vÒ sè tiÒn Êy. T«i ®· nhËn ®−îc th− cña Doãc-g¬; anh Êy khÈn nghiªm träng, võa rÎ tiÒn vÌ c¸ch biÓu lé sù bÊt nh· mμ SÕch-xpia kho¶n ®Ò nghÞ anh göi ngay ®Õn Niu Oãc 25 b¶n cuèn "Liªn minh" 1* cßn thiÕu. vÉn th−êng ®−a ra mét c¸ch véi vμng khi kÕt thóc vë kÞch, b»ng 25F c¸ch ®ã mμ c¾t ng¾n viÖc b¸ hoa kh«ng tr¸nh ®−îc vμ thËt sù Trong khi ë chç c¸c anh cã s−¬ng mï th× ë ®©y, ng−îc l¹i, lμ còng kh¸ buån tÎ. Habeat *. thêi tiÕt mïa xu©n thËt sù vμ kh«ng khÝ trong lμnh mμ ë Anh 23F2 H«m qua t«i ®· nhËn ®−îc b¶n ®å ®Þa chÊt tØnh Ranh. PhÇn nhiÒu chóng ta nãi chung kh«ng quen víi thêi tiÕt ®ã. nh÷ng gi¶ thuyÕt s¬ bé mμ t«i ®−a ra in * ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh. R«-®ª-rÝch Bª-nª-®Ých kh«ng lμm t«i ng¹c nhiªn. NÕu nh− «ng 24F3 T«i göi lêi th¨n nång nhiÖt ®Õn Tót-xi. ta vμ nh÷ng kÎ nh− «ng ta ®· hiÓu ®−îc SÕch-xpia th× lμm sao hä cã thÓ cã ®ñ dòng c¶m giíi thiÖu cho c«ng chóng thÊy "nh÷ng s¶n Ph.¡. cña anh phÈm" cña chÝnh hä? T×nh h×nh Ba-den trë nªn tåi tÖ108. §èi víi ph¸i Oãc-lª-¨ng, C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay kh«ng thÓ cã ph−¬ng thøc nμo rÎ h¬n ®Ó biÓu thÞ lßng yªu n−íc Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc cña m×nh h¬n lμ sù trõng ph¹t nh− vËy ®èi víi viªn t−íng theo K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 vµ b»ng B«-na-p¸c-t¬ Êy. C«ng t−íc ¤-man-xki lμ Ca-t« thø hai. tiÕng Nga trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, T«i võa míi viÕt th− cho Gum-pÐc-t¬ vμ ®· b¸o cho «ng Êy biÕt Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 r»ng ®Õn thø *, vμo lóc 12 giê, chóng t«i sÏ ®Õn Man-se-xt¬. 26F2 Chμo anh. 51 C.M. cña anh M¸c göi ¡ng-ghen ë Lu©n §«n C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 Kh¸c-r«-ghÐt, 11 th¸ng Ch¹p 1873 _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* Lan-x¬ - nh©n vËt trong vë hµi kÞch cña SÕch-xpia "Hai ng−êi d©n thµnh phè Vª- 1* C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. "Liªn minh d©n chñ x· héi chñ nghÜa vµ Héi liªn hiÖp r«n-xa" 2* - §¸ng ®êi «ng ta. c«ng nh©n quèc tÕ" 3* - t¹i chç 2* - ngµy 15 th¸ng Ch¹p
  13. 152 153 m ¸c göi ¡ng-ghen, 15 th¸ng b¶y 1874 thμnh phè Rai-®¬ héi häp, c¸c b¶n t−êng thuËt vÒ c¸c phiªn häp cña nã ®¨ng trªn c¸c b¸o ®Þa ph−¬ng thay cho c¸c b¶n b¸o c¸o cña h¹ viÖn Anh, nã lμ kiÓu mÉu ®Ých thùc cña cuéc ch¬i ë Së giao dÞch. Ng−êi chñ nhμ cña chóng t«i lμ mét vÞ ®äc gi¶ng Kinh th¸nh cho ng−êi nghÌo, tñ s¸ch thÇn häc cña «ng ta cã kho¶ng hai t¸ tËp N¨m 1874 s¸ch, t« ®iÓm cho phßng kh¸ch cña chóng t«i. Tuy «ng ta thuéc gi¸o héi Anh, song t«i vÉn thÊy trong tñ s¸ch Êy nh÷ng tμi liÖu thuyÕt gi¸o cña xuÊt píc-gi«n. T¹i Xan-®au-n¬, n¬i t«i ®· t¾m 52 n−íc nãng trong bån t¾m - t«i còng thÊy mét tñ s¸ch nh− thÕ - M¸c göi ¡ng-ghen109 trong nhμ t¾m c«ng céng, vμ mçi b−íc ng−êi ta ®Òu cã thÓ thÊy ë Ram-xghÕt nh÷ng b¶n th«ng b¸o vÒ mét cuéc häp víi néi dung mé ®¹o. Qu¶ thËt, d©n chóng ë ®©y rÊt nghÌo vμ xem ra hä t×m thÊy ë th¸nh ®−êng nguån gi¶i sÇu chñ yÕu cña hä. Còng rÊt lý thó nÕu nghiªn Rai-®¬, 15 th¸ng B¶y 1874 cøu xem ng− d©n gèc ë ®©y b»ng c¸ch nμo ®· nhanh chãng r¬i 11, Nelson Street xuèng t×nh c¶nh thÊp hÌn nh− vËy. HiÓn nhiªn, ë ®©y "t×nh tr¹ng nh©n m·n" kh«ng liªn quan g×, bëi v× trªn thùc tÕ sè d©n sèng ë PhrÕt th©n mÕn! ®©y tæng céng kh«ng ®Õn 100 000 ng−êi. Qu¶ thËt lμ ®iÒu hæ thÑn v× t«i ch−a viÕt th− cho anh, nh−ng T×nh h×nh søc khoÎ cña t«i ®ang chuyÓn biÕn tèt, kh«ng cÇn ®Õn trong tr¹ng th¸i hoμn toμn kh«ng lμm g× c¶ th×, nh− ®· biÕt, rÊt thuèc viªn n÷a, nh−ng mÆc dï vËy, ®Çu t«i kh«ng hoμn toμn æn. khã t×m ®−îc thêi gian. Hßn ®¶o nμy lμ thiªn ®−êng nhá, ®Æc biÖt Thø b¶y tr− * ch¸u Lau-ra ®Õn th¨m lμm cho chóng t«i rÊt vui; lμ ®èi víi c¸c ngμi ®Þa chñ, ®©u ®©u hä còng biÕn nh÷ng khu ®Êt íc27F1 ®¸ng tiÕc lμ tèi thø hai ch¸u ph¶i trë vÒ. Khi chóng t«i tiÔn ch¸u ra tèt nhÊt thμnh c«ng viªn. Chóng t«i ®i thuyÒn vßng quanh ®¶o, cã bÕn tμu, th× tõ brai-t¬n cã mét nhãm tham quan ®Õn - hä lμ thμnh mÆt ë Ven-t¬-noãc, Xen-®au-n¬, Cau-x¬, Niu-poãc-t¬, ngoμi ra cã viªn cña héi nh÷ng ng−êi kh«ng uèng r−îu. Mét nöa sè hä ®· say mÊy lÇn ®i bé. Trêi qu¸ nãng, nªn kh«ng thÓ th−êng xuyªn ®i d¹o r−îu. Nh− mét «ng giμ ng−êi Anh ®øng c¹nh t«i nhËn xÐt, ®©y lμ nh− thÕ, mÆc dï, tÊt nhiªn lμ ë ®©y, so víi Lu©n §«n, nhiÖt ®é rÊt "®¸m ng−êi tåi tÖ nhÊt mμ «ng ®· tõng gÆp". ThËt vËy, t«i còng ch−a võa ph¶i. bao giê nh×n thÊy mét ®oμn nh÷ng kÎ ngu si h− háng, th« lç, mÊt Cã lÏ, ë ®©y ®©u ®©u t«n gi¸o còng ph¸t triÓn trong d©n c− ®Þa lÞch sù tô tËp cïng nhau ®«ng nh− vËy, h¬n thÕ n÷a, nh÷ng ng−êi ph−¬ng, nh−ng tuy vËy, hä lμ nh÷ng con ng−êi thùc tÕ. "H·y bá phiÕu ®μn bμ trong nhãm ®ã thËt hÕt søc qu¸i dÞ; vËy mμ tÊt c¶ bän nμy cho phó «ng Xten-li" - nh÷ng b¶n niªm b¸o nh− thÕ chóng t«i thÊy d¸n ë kh¾p n¬i t¹i vïng phô cËn. Héi ®ång thμnh phè ë Rai-®¬, trong _____________________________________________________________ ®ã cã nhiÒu thμnh viªn cña C«ng ty x©y dùng c¶ng vμ ®−êng s¾t 1* - ngµy 11 th¸ng B¶y
  14. 154 155 m ¸c göi ¡ng-ghen, 15 th¸ng b¶y 1874 ¡ ng-ghen göi m¸c, 21 th¸ng b¶y 1874 cho «ng ta c¬ héi cÇm quyÒn". Nh−ng liÖu trong lÞch sö thÕ giíi ®· ®Òu lμ "thanh niªn". Ch¾c ch¾n, ng−êi n−íc ngoμi cã thÓ kinh ng¹c cã khi nμo cã ®iÒu g× nùc c−êi h¬n cuéc xung ®ét Êy vμ nh÷ng tr−íc kiÓu mÉu nμy vÒ nh÷ng ng−êi Anh sinh ra tù do nh− vËy. RÊt tiÕc lμ hoμng ®Õ * ®· kh«ng bÞ gÉy cæ ë D¾c-den. Qua c¸c bμi nh©n vËt tham gia cuéc xung ®ét Êy ch¨ng? NÕu chÕ ®é céng hoμ N 28F1 vÉn sÏ cßn tån t¹i thªm n÷a th× tÊt nhiªn nh÷ng phÇn tö céng hoμ b¸o anh sÏ thÊy r»ng khi ng−êi Nga høa víi Bi-xm¸c sÏ ®¹t cho ®−îc chuyªn nghiÖp can dù Ýt h¬n c¶ trong chuyÖn nμy. - t¹i §¹i héi Bruy-xen - viÖc phª chuÈn cña ch©u ¢u ®èi víi ch−¬ng Göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn bμ Li-di vμ Póp-x¬. tr×nh qu©n sù cña «ng ta, th× trªn thùc tÕ l¹i kh¸c h¼n, hä cã ý muèn tiÕp tôc t¹i ®ã nh÷ng cuéc th−¬ng thuyÕt s¬ bé ®· ®−îc b¾t ®Çu t¹i Mo-r¬ cña anh Pa-ri (1856) vÒ luËt biÓn110. NÕu nh− kh«ng ph¶i §i-xra-e-li, mμ lμ Gl¸t-xt«n lμ thñ t−íng, th× thñ ®o¹n nμy ®· thμnh c«ng. Giê ®©y héi C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay nghÞ nμy chØ cã thÓ kÕt thóc b»ng sù thÊt b¹i. Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Do vô m−u s¸t Bi-xm¸c kh«ng thμnh111, cho nªn, xem ra «ng K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 ta t¹m thêi ph¸t rå lªn. Ph¶i ch¨ng «ng ta cã thÓ, - bÊt kÓ t¸c ®éng cña n−íc kho¸ng KÝt-xinh-ghen,- nãi theo c¸ch kh¸c, - bÊt kÓ c¶ vÒ "nÒn tù do" mμ nh÷ng ng−êi nga xuèng trong chiÕn tranh, còng nh− chÝnh b¶n th©n «ng ta, ®· giμnh ®−îc cho n−íc §øc? 53 Nh−ng Vin-hem ®Ñp trai ph¶i thõa nhËn lμ sù vi ph¹m nghi lÔ ¡ng-ghen göi M¸c ®Õn møc ng−êi ta kh«ng thÊy cÇn ph¶i b¸n vμo «ng ta. ë Rai-®¬ ë Ph¸p nçi sî h·i vÒ kh¶ n¨ng gi¶i t¸n nghÞ viÖn ®· khiÕn cho c¸c ngμi Êy trë nªn rÊt hÌn nh¸t. MÆc dï ®· ban hμnh mÖnh lÖnh ho μng gia - Phæ trong néi c¸c, nh− ng hiÓn nhiªn Ram-xghÕt, 21 th¸ng B¶y 1874 M¸c-Ma-h«ng kh«ng cã th¸i ®é kiªn quyÕt nh − «ng ta t− ëng. 11, Abbots Hill V× «ng ta còng biÕt r»ng coup * sÏ lμm cho «ng ta kh«ng lÖ Ðtat29F2 thuéc vμo ph¸i B«-na-p¸c-t¬ vμ sÏ rÊt nhanh chãng chÊm døt Mo-r¬ th©n mÕn! quy chÕ b¶y n¨m112. MÆt kh¸c, «ng ta còng sî viÖc gi¶i t¸n Vμo tèi thø s¸ * t«i ®ét nhiªn nhËn ®−îc cña Gum-pÐc-t¬ l¸ th− cã 230F1 nghÞ viÖn m μ kh«ng cã sù dμn xÕp tr−íc hoÆc "tæ chøc" quyÒn ®ãng dÊu Lu©n §«n. ¤ng Êy ®Õ ®ã ®Ó lμm phÉu thuËt vμ ®Ò nghÞ lùc cña thèng chÕ. NÕu "®¸m d©n quª"88 ®Æt lîi Ých cña hä cao chóng ta sau c©u chuyÖn Êy (vμo thø bÈy) h·y ®Õn th¨m «ng Êy. T«i h¬n nh÷ng m¬ − íc h·o huyÔn trong t− t−ëng cña hä th× ®· ®¸nh ®iÖn cho «ng ta vμ lËp tøc viÕt th−; h«m nay t«i ®· nhËn ®¸m ng−êi Êy, tuy cã kh¸ng cù ®Êy, nh÷ng dï sao còng "sÏ t¹o ®−îc th− tr¶ lêi cho hay r»ng cuéc phÉu thuËt ®· diÔn ra su«n sÎ vμ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - A-lÕch-xan-®r¬ II 2* - cuéc ®¶o chÝnh 1* - ngµy 17 th¸ng B¶y
  15. 156 157 ¡ ng-ghen göi m¸c, 21 th¸ng b¶y 1874 ¡ ng-ghen göi m¸c, 21 th¸ng b¶y 1874 «ng ta hy väng sau vμi ngμy n÷a sÏ l¹i b×nh phôc. Tïy thuéc vμo bÞp bîm nh− vËy n÷a lμ c¸i nghÞ viÖn Êy cña ph¸i b¶o thñ sÏ r¬i l¸ th− tiÕp theo cña «ng Êy t«i sÏ th¨m «ng Êy hoÆc trong tuÇn vμo ®Þa vÞ cña nghÞ viÖn VÐc-x©y ®èi víi c¸c cö tri, vμ nã sÏ ®iªn nμy, hoÆc ®Çu tuÇn sau, lóc Êy ®»ng nμo th× t«i còng ph¶i cã mÆt cuång b¸m chÆt lÊy quy chÕ b¶y n¨ * nh− M¸c-Ma-h«ng. 23F1 ë Lu©n §«n ®Ó lo c«ng chuyÖn vμ ®ãn Póp-x¬. Nh−ng M¸c-Ma-h«ng ngu ngèc biÕt bao! Tho¹t ®Çu lμ c«ng T«i hy väng, c¸i ®Çu cña anh rèt cuéc ®· chÞu khuÊt phôc hμm cña Phæ112, sau ®ã lμ sù tõ chøc cña t¸c gi¶ bøc c«ng hμm Êy, kh«ng khÝ biÓn vμ sÏ kh«ng næi lo¹n n÷a. cßn b©y giê chÝnh M¸c-Ma-h«ng Êy van nμi xin tr× ho·n, nh©n vËt Ph¸i C¸c-lèt ®· lÊy lμm thÝch thó khi ®em xö b¾n viªn sÜ quan nμy míi ®©y th«i hÇu nh− ®· chØ huy cuéc tÊn c«ng! T«i nghÜ r»ng Phæ. Giê ®©y h¹m ®éi Phæ cã thÓ lËp tøc lªn ®−êng vμ thùc hiÖn tÊt c¶ bän hä ®Òu sÏ ch¼ng ®i tíi ®©u; nghÞ viÖn sÏ th«ng qua cuéc phôc thï, thay v× bao v©y anh t¹i Rai-®¬. GÇn nh− ch¾c ch¾n nh÷ng nghÞ quyÕt ®Çy m©u thuÉn, vμ sau khi kh«ng ®¹t ®−îc kÕt lμ n−íc Phæ, b»ng c¸ch nμy hay c¸ch kh¸c, sÏ hôc hÆc víi T©y Ban qu¶ th× nghÞ viÖn sÏ ngõng c«ng viÖc cho ®Õn mïa ®«ng; sau ®ã nã Nha. Trong khi ®ã Bi-xm¸c sö dông kh«ng tåi c¸nh tay bÞ th−¬ng l¹i quay trong c¸i vßng luÈn quÈn cho ®Õn khi h×nh thμnh phe ®a sè chñ tr−¬ng gi¶i t¸n nghÞ viÖn. NÕu nghÞ viÖn sÏ lμm ®−îc mét cña «ng ta. Kh«ng nghi ngê g× n÷a, ®iÒu ®ã sÏ dÉn ®Õn ®¹o luËt ®iÒu g× ®ã th× ho¹ ch¨ng nhê gÆp may, còng gièng nh− có chäc míi vÒ b¸o chÝ, héi häp, héi ®oμn v.v.. thμnh c«ng trªn bμn bi-a, nh−ng cho ®Õn nay tr−êng hîp may T«i sî r»ng anh ®· nhÇm khi nhËn xÐt vÒ Vin-hem. T«i cho m¾n Êy ch−a mét lÇn nμo ®Õn víi nghÞ viÖn c¶. r»ng giê ®©y «ng ta sÏ coi mét trong nh÷ng bæn phËn chñ yÕu cña C¸i «ng Ma-nh¬ 2*, chuyªn gia tμi chÝnh Êy cã ý ®Þnh dïng nh÷ng tÊt c¶ c¸c bé tr−ëng cña «ng ta - c¨n cø theo hiÕn ph¸p - trong 23F lo¹i thuÕ gi¸n thu qu¸ ®¸ng ®Ó bßn rót cμng nhiÒu tiÒn thªm n÷a, thêi b×nh lμ lμm môc tiªu cho c¸c viªn ®¹n. §ã lμ mÆt duy nhÊt b»ng mét ¸p lùc lín h¬n!114 Vμ ®Êy l¹i lμ nhμ tμi chÝnh cì lín cña §Õ cña chñ nghÜa lËp hiÕn mμ «ng ta coi träng. chÕ thø hai. Cßn bªn c¹nh ®Êy nh©n vËt Gam-bÐt-ta hμnh ®éng xøng ¤ng b¹n §i- * râ rμng l¹i muèn trë thμnh thñ t−íng cña phÝa 231F1 ®¸ng biÕt bao, khi «ng ta ®äc nh÷ng lêi thuyÕt gi¸o dμi dßng ®Ó l«i thiÓu sè, sau khi c¸c ®¹i phu cøng ®Çu cña «ng ta ®· buéc «ng ta - kÐo theo tÝn ng−ìng cña m×nh ba nh©n vËt khèng luËn: Bl¨ng, Ki-nª cã lÏ ®©y lμ lÇn ®Çu trong lÞch sö n−íc Anh- ph¶i trùc tiÕp thñ tiªu vμ b¹n bÌ! Cßn nh÷ng ng−êi I-ta-li-a bÞ ®¸nh ®ßn cïng víi nh÷ng hai thμnh qu¶ nghÞ tr−êng cña nh÷ng ng−êi tiÒn nhiÖm cña «ng ta ng−êi Ph¸p bÞ ®¸nh ®ßn th× t¹i A-vi-n«n vμ ¸c-c¬, bªn hμi cèt cña - ®¹o luËt vÒ tr−êng häc, cßn b©y giê th× uû ban vÒ tr−êng häc113. Pª-t¬-r¸c hä lμm lÔ mõng "sù −u viÖt cña chñng téc la-tinh"! Còng Nh÷ng kÎ ngu xuÈn Êy kh«ng hiÓu ®iÒu hä lμm khi hä thñ tiªu tÝnh vμo lóc Êy c¸c phÇn tö phi-li-xtanh §øc th−êng thøc "cuéc ®Êu chÊt bÊt kh¶ x©m ph¹m truyÒn thèng cña nh÷ng biÖn ph¸p ®· ®−îc tranh v¨n ho¸"115, cßn c¸c phÇn tö phi-li-xtanh ë Anh th× say s−a thùc hiÖn bÊt di bÊt dÞch. §iÒu nμy lμm hao tæn râ rÖt tinh thÇn víi nhμ thê vμ nhμ n−íc. §óng lμ ë ®©u nh÷ng giai cÊp thèng trÞ trung qu©n truyÒn thèng cò cña n−íc Anh. ChØ cÇn cã thªm vai trß _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - quy chÕ b¶y n¨m cña nhiÖm kú tæng thèng ë Ph¸p 1* - §i-xra-e-li 2* Trong nguyªn b¶n viÕt nhÇm lµ: "Ma-nhiªn"
  16. 158 159 m ¸c göi ¡ng-ghen, 4 th¸ng t¸m 1874 ¡ ng-ghen göi m¸c, 12 th¸ng t¸m 1874 còng môc r÷a nhanh chãng nh− nhau, vμ thËm chÝ nh÷ng ng−êi §· hai ngμy nay ë ®ïi tr¸i cña t«i næi lªn mét c¸i nhät, cã thÓ t− s¶n §øc ë n−íc ta, vÒ ®iÓm nμy, l¹i hoμn toμn ®øng ngang tÇm víi sÏ ch÷a khái b»ng kem b«i thuû ng©n. T«i ngñ kÐm. T«i ®· g¾n bã nhiÒu víi ch¸u *. thêi ®¹i. Ð234F1 Göi anh lêi chμo nång nhiÖt. T«i göi lêi th¨m nång nhiÖt ®Õn toμn gia quyÕn anh. Ph.¡. cña anh C.M. cña anh C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay C«ng bè lÇn ®Çu trong Marx - Engels In theo b¶n viÕt tay Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Gesamtausgabe. Erste Abteilung, Bd.4, Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 1931 vµ b»ng tiÕng Nga trong C.M¸c vµ Ph.¡ng-ghen. Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 54 M¸c göi ¡ng-ghen 55 ë Ram-xghÕt ¡ng-ghen göi M¸c ë Lu©n §«n Lu©n §«n, 4 th¸ng T¸m 1874 Ram-xghÕt, thø t−, 12 th¸ng T¸m 1874 PhrÕt th©n mÕn! Ngμy kia ch¸u Gien-ni sÏ ®Õn chç anh, ch¾c lμ sÏ xuÊt hμnh Mo-r¬ th©n mÕn! lóc 12 giê tr−a, tõ M©y-t¬-len, tõ ga Xen-ti-s¬-tau-n¬. H«m Êy t«i T«i ®· nhËn ®−îc cuèn "ChiÕn tranh n«ng d©n" 2*, c¶m ¬n anh. sÏ tiÔn ch¸u116. 235F Anh lμm ¬n viÕt ngay cho - nÕu anh ch−a viÕt - vμi dßng vÒ søc Vμo thø bμy, ®óng 12 giê, bèn nh©n chøng cña t«i, Ma-ninh- kháe cña anh. Qua L«ng-ghª, Gien- * biÕt ®−îc r»ng ch©n cña anh g¬, Ma-ti-xen, Xi-t¬n vμ ¸t-cèc ®· ®Õn gÆp viªn biÖn hé viªn, ®· 236F3 ®−a ra tÊt c¶ nh÷ng lêi khai cÇn thiÕt cho quan toμ, còng ngμy kh«ng æn, ch¸u nã rÊt lo l¾ng vÒ chuyÖn nμy, h«m qua ch¸u nãi ®Þnh h«m Êy hä ®· lÊy toμn bé hå s¬ ë chç «ng ta vμ mang ®Õn bé néi ®Õn chç anh ®Êy. BiÓn cã lîi râ rÖt ®èi víi ch¸u, viÖc t¾m biÓn cã vô. ViÖn biÖn hé viªn cho r»ng vÊn ®Ò sÏ ®−îc gi¶i quyÕt trong _____________________________________________________________ tuÇn nμy117. 1* - S¸c-l¬ - ®−a con ®· chÕt cho Gien-ni L«ng-ghª T«i göi kÌm theo ®©y l¸ th− cña La-ph¸c-g¬ mμ t«i ®· quªn 2* Ph. ¡ng-ghen. "ChiÕn tranh n«ng d©n ë §øc b¸o anh biÕt. 3* - L«ng-ghª
  17. 160 161 m ¸c göi ¡ng-ghen, 14 th¸ng t¸m 1874 m ¸c göi ¡ng-ghen, 14 th¸ng t¸m 1874 t¸c dông tèt, theo sù xÐt ®o¸n cña t«i th× ®· khái ho råi; tiÕc r»ng thÊy lμ vî t«i ®· cã nhiÒu kho¶n chi bÊt th−êng. Do vËy, trong sè ch¸u cßn bÞ mÊt ngñ ®«i chót, t«i sÏ khuyªn ch¸u ¸p dông mét tiÒn dμnh vμo chuyÕn ®i cña t«i, t«i ®· lÊy ra 16 p.xt. 5 si-linh ®−a ph−¬ng c¸ch t«i cho lμ tèt nhÊt - ngñ mét Ýt sau b÷a ¨n tr−a, ch¸u cho bμ Êy ®Ó tr¶ cho ng−êi chñ nhμ vμ 15 p.xt. cho b¶n th©n vî t«i. lμm viÖc nμy cã kÕt qu¶. T¹m thêi t«i thÊy còng ®ñ víi sè tiÒn cßn l¹i sau khi ®· mua Nãi chung sÏ rÊt hay nÕu anh viÕt th− th−êng xuyªn h¬n cho nh÷ng vËt dông cÇn thiÕt cho chuyÕn ®i, nh−ng v× cã lÏ t«i sÏ kh«ng ®i khái C¸c-xb¸ *tr−íc ngμy 18 hoÆc 29 th¸ng ChÝn, cho nªn ch¸u, anh biÕt ®Êy, ch¸u nã rÊt quÊn quÝt anh. 238F1 nhu vËy anh cã thÓ göi cho t«i mét kho¶n cÇn thiÕt trong sè tiÒn Ph.¡. cña anh dïng cho quý sau. Tuy nhiªn, Ýt cã kh¶ n¨ng t«i cã thÓ l−u l¹i ë C¸c-xb¸t. TuÇn C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay tr−íc, ë Viªn ®· diÔn ra phiªn toμ, t¹i ®ã trong sè nh÷ng ®iÓm quy Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc téi kh¸c ®èi víi mét trong sè nh÷ng ng−êi bÞ can còng cã c¶ sù K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 viÖc ng−êi nμy ®· göi ®Õn Lu©n §«n bøc ¶nh cña "mét ng−êi x· héi - céng s¶n (viªn ch−ëng lý gäi t«i b»ng tõ ng÷ Êy) C.M.". Tuy nhiªn, toμ kh«ng c«ng nhËn ®iÓm nμy lμ ph¹m téi h×nh sù. T¹i tÊt c¶ c¸c tr−êng ®¹i häc ë Nga ®· diÔn ra nh÷ng vô b¾t bí míi118, cßn ë ch©u ¢u th× râ rμng lμ ®ang ngù trÞ xu h−íng phæ 56 biÕn muèn l¹i lμm cho "Quèc tÕ" thμnh con ng¸o ép. M¸c göi ¡ng-ghen Dï g× ®i n÷a, ngμy mai t«i còng ®i, bëi v× vèn dÜ t«i ®· qu¸ chËm víi mïa nghØ. Tót-xi c¶m thÊy khoÎ h¬n nhiªu; ch¸u nã ¨n ë Ram-xghÕt ngon h¬n gasp béi, nh−ng hiÖn t−îng Êy tiªu biÓu cho nh÷ng bÖnh cña phô n÷ trong ®ã cã yÕu tè lo¹n thÇn kinh. §μnh ph¶i lμm ra [Lu©n §«n], 14 th¸ng T¸m 1874 vÎ ta hoμn toμn kh«ng nhËn thÊy ch¸u l¹i b¾t ®Çu sèng b»ng thøc ¨n trÇn gian. §iÒu nμy còng sÏ qua ®i cïng víi thêi kú hoμn toμn PhrÕt th©n mÕn! b×nh phôc. Ch¾c lμ b©y giê anh ®· nhËn ®−îc l¸ th− cña t«i göi anh h«m C¸i nhät kh«ng lín nh−ng rÊt s©u; tõ h«m qua kh«ng cßn thÊy thø *. NÕu ch−a nhËn ®−îc th× cÇn ®Õn b−u ®iÖn ®Ó b¸o cho hä xuÊt hiÖn mñ n÷a, nh− thÕ lμ ®ang diÔn ra qu¸ tr×nh lªn da non. 237F1 biÕt, v× c¶ l¸ th− kh¸c, do Tót-xi viÕt, còng ®· kh«ng ®Õ ®−îc theo ThËt may lμ t«i kh«ng lªn ®−êng sím h¬n. Trªn ®−êng ®i, chuyÖn ®Þa chØ. nμy cã thÓ trë nªn rÊt khã chÞu. Song, thËt lμ ngèc nÕu L«ng-ghª H«m qua, khi cïng vî t«i ®èi chiÕu c¸c giÊy ®ßi thanh to¸n th× _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* - ngµy 11 th¸ng T¸m 1* Tªn gäi b»ng tiÕng SÐc lµ: C¸c-l«-vi - Va-ri
  18. 162 163 m ¸c göi ¡ng-ghen, 1 th¸ng chÝn 1874 m ¸c göi ¡ng-ghen, 1 th¸ng chÝn 1874 viÕt cho Gien-ni biÕt chuyÖn ®ã. NÕu ë C¸c-xbat ng−êi ta sÏ quÊy PhrÕt th©n mÕn! Vμo thø t− 1* sÏ võa ch½n hai tuÇn t«i ë ®©y, vμ sè thuèc sóng - rÇy t«i th× hiÓn nhiªn lμ t«i sÏ buéc ph¶i trë l¹i H¨m-buèc. Boãc- 240F khai-m¬ ®· ra ®i. nghÜa lμ tiÒn - cña t«i võa vÆn cß ®ñ cho tuÇn thø ba. NÕu anh T«i göi ®Õn mäi ng−êi lêi th¨m nång nhiÖt. biªn th− cho t«i, xin anh h·y viÕt theo ®Þa chØ kÓ trªn, nh−ng C.M. cña anh ngoμi phong b× ghi lμ: göi c« £-lª-«-no-ra M¸c. §ît ch÷a bÖnh ®· ®em l¹i kÕt qu¶ rÊt tèt cho Tót-xi; t«i thÊy m×nh khoÎ h¬n, song Kh«ng biÕt Gien-ni ®· nhËn ®−îc tê "Lanterne" do t«i göi ®i bÖnh mÊt ngñ vÉn ch−a qua khái. cïng lóc víi cuèn: "ChiÕn tranh n«ng d©n"1* hay ch−a? C¶ hai cha con chóng t«i sèng tu©n thñ nghiªm ngÆt c¸c quy NÕu trong tuÇn nμy R«-s¬-phoãc kh«ng cho ra mét sè bμo ®Þnh. Vμo 6 giê s¸ng cã mÆt ë nguån n−íc kho¸ng t−¬ng øng, t¹i "Lanterne" hay th× sÏ ch¼ng cã g× gióp «ng Êy ®−îc n÷a.ChÝnh ®ã t«i ph¶i uèng b¶y cèc. Hai cèc bao giê còng uèng c¸ch nhau 15 phñ Ph¸p lμm tÊt c¶ nh÷ng g× trong giíi h¹n nh÷ng kh¶ n¨ng cña phót, trong thêi gian nμy t«i ®i ®i l¹i l¹i; uèng cèc cuèi cïng xong con ng−êi ®Ó lμm cho nh÷ng ng−êi kh¸c trë nªn s¾c s¶o. lμ ®i d¹o mét giê, sau cïng lμ uèng cμ-phª. Buæi tèi, tr−íc lóc ®i ngñ, l¹i uèng mét cèc n−íc l¹nh n÷a. C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay T¹m thêi t«i chØ ®−îc uèng n−íc - ®©y lμ lo¹i n−íc uèng cña Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913; c«ng bè toµn nh÷ng ng−êi ch−a am t−êng; tr¸i l¹i, ch¸u Tót-xi hμng ngμy ®−îc v¨n trong Marx - Engels Gesamtausgabe, uèng mét cèc bia Pin-da, t«i nh×n mμ thÌm. ¤ng b¸c sÜ mμ Cu- Dritte Abteilung. Bd.4, 1931 vµ b»ng tiÕng ghen-man giíi thiÖu t«i ®Õn gÆp ®Ó ch÷a bÖnh, lμ mét ng−êi ¸o, Nga trong C.M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, tr«ng gièng nh− viªn t−íng næi tiÕng Xe-ri-li-a qua t¸c phong, lêi xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t.XXIV, 1931 nãi vμ nh÷ng ®iÓm kh¸c, tho¹t ®Çu «ng Êy h¬i lo ng¹i vÒ chuyÖn t«i l−u l¹i ë ®©y. Theo lêi khuyªn cña «ng Êy, t«i ghi tªn lμ S¸c-l¬ 57 M¸c,mét "ng−êi thùc lîi" tõ Lu©n §«n ®Õn. "Ng−êi thùc lîi" nμy cã hËu qu¶ lμ t«i ®· ph¶i tr¶ cho quü kh¶ kÝnh cña thμnh phè mét M¸c göi ¡ng-ghen kho¶n ®ãng gãp vμo khu an d−ìng gÊp ®«i cho b¶n th©n t«i, còng ë Lu©n §«n nh− cho £-lª-«-no-ra, nh−ng nhê vËy mμ ®· lo¹i bá ®−îc sù nghi ngê r»ng t«i lμ nh©n vËt C¸c M¸c khÐt tiÕng. Song, h«m qua t«i ®· bÞ C¸c-xb¸ *¸o, 1 th¸ng ChÝn 1874 lËt tÈy trªn mét tê b¸o chuyªn ®¬m ®Æt ë Viªn "Sprudel" (tê b¸o cña 239F2 Germania, am Schlossberg khu an d−ìng), cßn nhμ yªu n−íc ng−êi Ba Lan lμ b¸ t−íc Pla-t¬ _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* Ph.¡ng-ghen. "ChiÕn tranh n«ng d©n ë §øc" 2* Tªn gäi b»ng tiÕng SÐc lµ: C¸c-l«-vi - Va-ri. 1* - ngµy 2 th¸ng ChÝn
  19. 164 165 m ¸c göi ¡ng-ghen, 1 th¸ng chÝn 1874 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng chÝn 1874 (mét tÝn ®å Thiªn chóa gi¸o ®«n hËu, mét nhμ quý téc thuéc ph¸i tù do) ë c¹nh t«i lμ "ng−êi ®øng ®Çu ph¸i h− v« chñ nghÜa Nga". Nh−ng giê ®©y ®iÒu ®ã ch¾c ®· muén råi, bêi v× t«i cã biªn lai cña 58 thμnh phè ghi nhËn ®· tr¶ kho¶n ®ãng gãp vμo khu an d−ìng. LÏ ¡ng-ghen göi M¸c ra t«i còng cã thÓ sèng víi møc rÎ h¬n møc mμ Cu-ghen-man ®· thu xÕp, nh−ng trong t×nh huèng ®Æc thï cña t«i cã thÓ ®iÒu nμy ë C¸c-xb¸ * 241F1 thËm chÝ lμ cÇn thiÕt ®Ó gi÷ ®−îc c¸i vÎ bÒ ngoμi ®¸ng kÝnh. Trong bÊt cø ®iÒu kiÖn nμo - tuy Cu-ghen-man vÉn ch−a biÕt chuyÖn nμy Lu©n §«n, 5 th¸ng ChÝn 1874 - trªn ®−êng vÒ t«i sÏ kh«ng ®i qua Han-n«-v¬, cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n c¶ lμ ®i ®−êng phÝa nam, nh− khi ®Õn ®©y. Con ng−êi Êy lμ t«i Mo-r¬ th©n mÕn! ch¸n ngÊy bëi d¸ng kiÓu kªnh kiÖu hoÆc th¸i ®é thiÕu tÕ nhÞ, v× §ªm qua, hay nãi ®óng h¬n, s¸ng sím h«m nay vμo lóc 2 giê ®iÒu nμy mμ «ng ta v« cí ®Çu ®éc cuéc sèng cña m×nh vμ cña gia chóng t«i ®· b×nh yªn trë vÒ sau chuyÕn ®i rÊt khã nhäc nh−ng ®×nh m×nh. Cã thÓ, t«i sÏ ph¶i ë l¹i C¸c-xb¸t n¨m tuÇn lÔ. tuyÖt diÖu116 - nh÷ng ngän sãng cao tíi 20 phót. Lóc ®Çu Gien-ni ë ®©y cã nh÷ng vïng phô cËn rÊt ®Ñp, vμ kh«ng thÓ biÕt ch¸n h¬i bÞ say sãng, sau khi n«n ch¸u nã thÊy dÔ chÞu h¬n, nã lu«n víi nh÷ng cuéc d¹o ch¬i quanh nh÷ng khu nói ®¸ ho¸ c−¬ng cã lu«n ë trªn boong tμu, ë mét n¬i ®−îc b¶o vÖ rÊt tèt. B©y giê nçi rõng che phñ. Tuy nhiªn, trong nh÷ng khu rõng nμy kh«ng cã khæ chÝnh cña ch¸u lμ ngñ kh«ng ®Òu ®Æn: suèt ®ªm c« bÐ téi mét con chim nμo. Lo¹i chim vèn khoÎ m¹nh vμ kh«ng −a h¬i nghiÖp Êy nghÜ ®Õn cËu con trai ®· chÕt cña m× *, vμ ë ®©y ta 24F2 n−íc kho¸ng bèc lªn. kh«ng thÓ gióp g× ®−îc. T«i hy väng ch¸u Gien-ni ®· c¶m thÊy kh¸ h¬n ®«i chót. Vμo chñ nhËt tr− * t«i ®· viÕt th− cho anh vÒ ®Þa chØ cña Cu- íc243F3 T«i göi ®Õn mäi ng−êi lêi th¨m nång nhiÖt. ghen-man vμ t«i ®· göi cho «ng Êy mét tÊm sÐc 30 p.xt, ®· ®−îc Mo-r¬ g¹ch chÐo. NÕu nh− kh«ng ®æi ®−îc tÊm sÐc Êy ra tiÒn th× xin anh h·y ®¸nh ®iÖn cho c« Bíc-x¬, ghi lμ: "tÊm sÏ bÞ tr¶ l¹i"; lóc Êy anh C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn: "Der In theo b¶n viÕt tay sÏ göi nã cho t«i hoÆc ®em nã vÒ l¹i, cßn t«i sÏ göi giÊy b¹c ng©n Briefwechsel Zwischen F.Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc hμng. §ã lμ ®Ò phßng tr−êng hîp xÊu nhÊt; t«i kh«ng cßn lèi tho¸t K.Marx", Bd. IV, Stuttgart, 1913 nμo kh¸c, nh−ng t«i nghØ r»ng mäi chuyÖn sÏ ån tho¶ sau khi nhËn ®−îc tÊm sÐc. NÕu sè tiÒn Êy ch−a ®ñ - t«i phÇn nμo e nh− vËy nÕu _____________________________________________________________ 1* Tªn gäi b»ng tiÕng SÐc lµ: C¸c-l«-vi - Va-ri. 2* - S¸c-l¬ L«ng-ghª 3* - ngµy 30 th¸ng T¸m
  20. 166 167 ¡ ng-ghen m¸c göi, 5 th¸ng chÝn 1874 ¡ ng-ghen göi m¸c, 5 th¸ng chÝn 1874 xÐt theo l¸ th− cña anh ®−îc t×m thÊy ë ®© *- th× anh h·y viÕt th− gi¸ c¶ th× cao, gÇn nh− ë Anh, trªn thÞ tr−êng mäi thø còng ®Òu 24F1 ®¾t lªn, thÞ tr−êng Lu©n §«n còng ¶nh h−ëng ®Õn sù t¨ng gi¸ c¶ ë cho t«i biÕt, t«i sÏ göi thªm. Trong mäi hoμn c¶nh anh ph¶i tiÕp ®©y. TiÕng Ph¸p ®ang nhanh chãng biÕn ®i, thËm chÝ ë lμng quª tôc ®ît ch÷a bÖnh chõng nμo b¸c sÜ thÊy cßn cÇn thiÕt; ®Ò phßng trÎ em nãi chuyÖn víi nhau hÇu nh− chØ b»ng tiÕng Anh, cßn mäi bÊt tr¾c t«i göi kÌm ®©y thªm hai tÊm phiÕu lo¹i 5 pao, chÝnh nh÷ng ng−êi ë ®é tuæi d−íi 30 hÇu nh− tÊt th¶y nãi tiÕng Anh lμ hiÖn t«i cßn nh÷ng tÊm phiÕu nμy, - ®ã lμ c¸c nöa ®Çu, nh÷ng kh«ng pha mét chót nμo giäng tiÕng Ph¸p. ChØ cã ®¸m quý téc giμ nöa thø hai sÏ ®−îc göi ®Õn sau vμi ngμy n÷a. Sè hiÖu c¸c tÊm lμ cßn b¸m chÆt tiÕng Ph¸p. B©y giê ë ®ã còng cã hai con ®−êng phiÕu Êy ghi ë phÝa d−íi. s¾t nhá, trªn tÇu kh«ng nghe thÊy mét tõ nμo b»ng tiÕng Ph¸p. T«i còng t×m thÇy l¸ th− cña Mª-xa - ®ã lμ ®iÒu bÊt ngê thó vÞ, Vμo mïa du lÞch cã n¨m h·ng tæ chøc hμng ngμy nh÷ng cuéc rÊt dÔ chÞu. tham quan kh¾p ®¶o; cã lÉn chóng t«i ®i cïng mét ®oμn tham Trong thêi gian ®Çu viÖc ch÷a bÖnh ®· t¨ng thªm chøng mÊt quan, ®«ng h¬n 150 ng−êi ngåi trªn 8 -9 toa xe löa. §¸m ng−êi Êy ngñ cña anh, t«i thÊy ®ã lμ hiÖn t−îng b×nh th−êng nÕu chó ý ®Õn gåm: nh÷ng tiÓu thÞ d©n, nh©n viªn v¨n phßng, nh÷ng ng−êi lμm t¸c dông kÝch thÝch kh«ng tr¸nh khái cña n−íc kho¸ng. NÕu anh c«ng viÖc tù do vμ nh÷ng tay ¨n diÖn, hä t¹o ra ®ñ lý do ®Ó mμ cho b¸c sÜ biÕt hiÖn t−îng nμy th× «ng Êy sÏ thay ®æi mét c¸ch c−êi, ®«i khi lμm cho ng−êi ta bùc lªn n÷a. Mét ng−êi Anh ®Ých t−¬ng øng nh÷ng chØ ®Þnh cña m×nh vμ sÏ quan t©m lμm sao ®Ó sù thùc th× trong nh÷ng cuéc ®i du ngo¹n ®Õn ®¶o Giíc-xi trót bá c¸i viÖc kh«ng ®i qu¸ xa. vÎ kiÓu c¸ch gi¶ t¹o, nh−ng l¹i cμng tÝch cùc gi÷ c¸i d¸ng vÎ Êy Trong tuÇn nμy Gien-ni ®· viÕt th− cho Tót-xi, h×nh nh− vμo khi ngåi vμo bμn ¨n. T¹i ®¶o Giíc-xi nμy së dÜ cã thÓ quan s¸t thø ba hoÆc thø t−, ch¾c lμ th− Êy ®· ®Õ n¬i råi. thÊy rÊt râ sù tÝch luü tiÒn b¹c ngμy cμng t¨ng lªn cña c¸c c¸ Gien-ni kh«ng c¶m thÊy cã nh÷ng hËu qu¶ xÊu nμo do cuéc du nh©n nμo ®ã ®ang phÊt lªn - vÞ tÊt cã thÓ gäi hä lμ nh÷ng tÇng líp ngo¹n ®Çy khæ ¶i, cho nªn thËm chÝ chuyÕn ®i hai giê vμo thø ba - xuÊt th©n tõ giai cÊp tiÓu t− s¶n Anh vμ t×nh tr¹ng ph¸t triÓn sù d−íi trêi m−a, trªn cç xe kh«ng cã mui che - c¬n m−a Ëp xuèng xa hoa b¾t nguån tõ ®ã, còng nh− d¸ng ®iÖu ®¹o m¹o bÞ khuÕch chóng t«i trong khi chóng t«i ®ang trªn ®−êng vÒ nhμ - ®· tr«i ®¹i lªn mét c¸ch kh«ng tù nhiªn. - së dÜ nh− vËy chÝnh v× ®¶o qua mét c¸ch b×nh yªn. Tuy nhiªn, Gien-ni ®· ®−îc b¶o vÖ tèt Giíc-xi vÉn cãn ®−îc xem lμ hßn ®¶o nhá rÎ tiÒn, do ®ã cßn lμ hßn khái c¬n m−a nhê cã chiÕc «, chiÕc ¸o m−a kh«ng thÊm n−íc vμ ®¶o kh«ng cßn ®−îc yªu chuéng. Møc ®é mÕn mé cña nh÷ng ng−êi chiÕc kh¨n. Nh×n chung, cho ®Õn nh÷ng ngμy gÇn ®©y nhÊt ë chç ®Õn th¨m ®¶o Giíc-xi xem ra mçi n¨m mét h¹ thÊp ®i, - tuy chóng t«i thêi tiÕt lu«n lu«n tuyÖt vêi, trong khi ®ã trªn lôc ®Þa cã nhiªn, chóng t«i còng thÊy cßn hiÖn t−îng ®ã ë Ram-xghÕt, t¹i ®ã lÏ m−a tÇm t·. vÒ hiÖn t−îng nμy kh«ng ai lín tiÕng than v·n b»ng thî c¾t tãc, Giíc-xi ®· thay ®æi nhiÒu kÓ tõ ngμy chóng ta cã mÆt ë ®ã. §· anh ta vμo th¸ng T− võa qua ®· hít tãc cho chóng t«i qu¸ ng¾n. x©y dùng thªm nhiÒu, nh÷ng biÖt thù tr¸ng lÖ, nh÷ng kh¸ch s¹n lín; Nunc autem, domine, * - t«i cßn ph¶i viÕt c¶ mét ®èng th−, vμ 245F1 _____________________________________________________________ _____________________________________________________________ 1* Xem tËp nµy, tr. 161-163. 1* - "Nay Th−îng ®Õ h·y tha cho con".
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học