1. Trang Chủ
  2. Triết học
  3. [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 32 phần 5

[Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx - Marx Engels tập 32 phần 5

Những người cánh tả đã thể hiện sự chỉ trích chủ nghĩa Marx. Henry George (1839–1897), người cùng thời với Marx, tuyên bố rằng nếu các ý tưởng của Marx được thử nghiệm, sự trấn áp chính trị sẽ là kết quả không thể tránh khỏi. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 918 919 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 T uÇn nµy t«i c¶m thÊy kh«ng khoÎ l¾m, c¸nh tay vÉn cßn ch­a æn. Cho nªn ®Õn b©y giê t«i ch­

Thể loại Tài liệu miễn phí Triết học

Số trang 114

Ngày tạo 8/29/2018 8:26:46 PM +00:00

Loại tệp PDF

Kích thước

Tên tệp

Tải [Triết Học] Học Thuyết Chủ Nghĩa Karl Marx -... (.pdf)

Xem mẫu

  1. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 918 919 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 T uÇn nµy t«i c¶m thÊy kh«ng khoÎ l¾m, c¸nh tay vÉn cßn ch­a æn. Cho nªn ®Õn b©y giê t«i ch­a kÞp c¶m ¬n anh vÒ nh÷ng
  2. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1414 M¸c göi ¡ng-gh en, 26 th¸ng m­êi mét 1869 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng m­êi mét 1869 1415 ®Çu lËt ®æ toµn bé sù ®¸nh gi¸ cò ®èi víi sù ph× nhiªu t­¬ng ®èi... nhËn xÐt ®èi víi Kª-ri mµ cuèn s¸ch cña anh nµy th× t«i còng ®· sù ph× nhiªu kh«ng cßn lµ tè chÊt tù nhiªn cña thæ nh­ìng ë nhËn ®­îc h«m qua. Trong cuèn s¸ch cña m×nh chèng Pru-®«ng372, trong ®ã t«i møc ®é nh­ ng­êi ta cã thÓ nghÜ: nã g¾n chÆt víi quan hÖ x· héi hiÖn ®¹i. cßn hoµn toµn t¸n thµnh lý luËn ®Þa t« cña R i-c¸c-®« , t«i ®· chØ ra c¸i kh«ng ®óng trong ®ã ngay c¶ theo quan ®iÓm cña «ng ta VÒ tiÕn bé trong canh t¸c cña b¶n th©n n­íc Mü th× ngµi Kª-ri (Ri-c¸c-®«). bá qua nh÷ng thùc tÕ mµ mäi ng­êi ®Òu biÕt râ nhÊt. Ch¼ng h¹n, nhµ n«ng ho¸ Anh Gi«n-xt¬n trong bót ký cña m×nh vÒ n­íc Mü1 “Sau khi gi¶ ®Þnh r»ng nÒn s¶n xuÊt t­ s¶n lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt cho sù tån t¹i cña ®Þa t«, Ri-c¸c-®« vÉn cø vËn dông kh¸i ®· nãi r»ng: di d©n lµm nghÒ n«ng rêi bá ruéng ®Êt xÊu h¬n ë Niu niÖm cña m×nh vÒ ®Þa t« vµo quyÒn së h÷u ruéng ®Êt ë mäi thêi In-gl©n ®· chuyÓn ®Õn bang Niu Oãc t×m ruéng ®Êt tèt h¬n (tèt ®¹i vµ mäi d©n téc. §ã lµ nh÷ng lÇm l¹c chung cña tÊt c¶ c¸c nhµ h¬n kh«ng ph¶i theo ý nghÜa cña Kª-ri, nghÜa lµ cßn chê ®­îc t¹o kinh tÕ häc xem quan hÖ s¶n xuÊt t­ s¶n lµ mét ph¹m trï lËp, mµ lµ theo ý nghÜa ho¸ häc vµ ®ång thêi lµ theo ý nghÜa kinh vÜnh cöu”. LÏ ®­¬ng nhiªn, ngµi Pru-®«ng biÕn ngay lý luËn cña tÕ); di d©n lµm n«ng nghiÖp ë bang Niu Oãc ban ®Çu c­ tró ë bªn Ri-c¸c-®« thµnh nh÷ng c©u nãi ®¹o ®øc vÒ b×nh ®¼ng vµ do ®ã kia hå Lín, nh­ ë Mi-si-g©n, ®· rêi bá ruéng ®Êt tèt h¬n ®Ó t×m nh×n thÊy trong ®Þa t« nh­ Ri-c¸c-®« ®· x¸c ®Þnh, kiÕm ruéng ®Êt xÊu h¬n. Nh÷ng ng­êi khai khÈn ë ViÕc-gi-ni-a mét s æ ®Þa chÝnh ®å sé do c¸c nhµ së h÷u vµ c¸c tr¹i chñ lËp ra theo nh÷ng ®· khai th¸c bõa b·i ruéng ®Êt thuËn lîi nhÊt vÒ vÞ trÝ vµ vÒ ®é quan ®iÓm m©u thuÉn nhau… nh»m môc ®Ých cao c¶, mµ kÕt qu¶ cuèi cïng cña sæ ph× nhiªu ® èi víi s¶n phÈm chÝnh cña hä lµ thuèc l¸ ®Õn nçi ph¶i ®Þa chÝnh Êy ph¶i lµ sù b×nh qu©n ho¸ quyÒn chiÕm h÷u ruéng ®Êt v.v.. di chuyÓn ®Õn ¤-hai-«, n¬i mµ ruéng ®Êt xÊu h¬n ®èi víi thø s¶n VÒ vÊn ®Ò nµy, tiÖn ®©y t«i chØ râ: “ChØ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn phÈm Êy (dï kh«ng ph¶i c¶ ®èi víi lóa m× v.v.). Quèc tÞch cña d©n cña x· héi hiÖn ®¹i mét thø sæ ®Þa chÝnh nµo ®ã do ®Þa t« lËp ra l­u vong còng cã vai trß trong viÖc ®Þnh c­ cña hä. Ng­êi Na Uy míi cã thÓ cã ý nghÜa thùc tiÔn nµo ®ã. Nh­ng chóng t«i ®· chØ vµ nh÷ng ng­êi ë vïng rõng nói cña chóng ta lùa chän vïng ®Êt ra r»ng t iÒn thuª ®Êt mµ ng­êi kinh doanh ruéng ®Êt nép cho gå ghÒ phÝa b¾c, cã rõng ë Vi-xc«n-xin, ng­êi Mü c­ tró trªn th¶o ng­êi së h÷u ruéng ®Êt lµ biÓu hiÖn Ýt nhiÒu chÝnh x¸c cña ®Þa nguyªn còng ë vïng Êy v.v.. t« chØ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn nhÊt vÒ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng Th¶o nguyªn lín ë Mü còng nh­ ë ¤-xt¬-r©y-li-a qu¶ thùc lµ nghiÖp. Mµ trong tiÒn thuª ®Êt Êy th­êng bao gåm c¶ lîi tøc c¸i gai tr­íc m¾t Kª-ri. Theo ý kiÕn «ng ta, ®Êt ®ai kh«ng bÞ rõng tr¶ cho chñ së h÷u ruéng ®Êt vÒ sè vèn ®Çu t­ vµo ruéng ®Êt. phñ kÝn ®­¬ng nhiªn lµ kh«ng ph× nhiªu, do ®ã mäi th¶o nguyªn VÞ trÝ cña nh÷ng thöa ®Êt, sù ë gÇn thµnh phè vµ nhiÒu t×nh tù nhiªn ®Òu nh­ vËy c¶. h×nh kh¸c n÷a ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn quy m« cña tiÒn thuª ®Êt vµ biÕn ®æi h×nh thøc cña ®Þa t«... MÆt kh¸c, ®Þa t« kh«ng thÓ lµ -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- chØ tiªu cè ®Þnh cña ®é ph× nhiªu cña mét m¶nh ®Êt nhÊt -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- ®Þnh ... sù øng dông ho¸ häc hiÖn nay kh«ng ngõng biÕn ®æi chÊt 1 G. Gi«n-xt¬n. Bót ký vÒ B¾c Mü trªn c¸c vÊn ®Ò n«ng nghiÖp, kinh tÕ vµ x· ®Êt, cßn nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Þa chÊt th× chÝnh hiÖn giê ®ang b¾t héi .
  3. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 922 923 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 T uyÖt h¬n c¶ lµ hai kÕt luËn quan träng cña Kª-ri (vÒ n­íc
  4. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1418 M¸c göi ¡ng-gh en, 26 th¸ng m­êi mét 1869 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng m­êi mét 1869 1419 Mü) ®· m©u thuÉn trùc tiÕp víi gi¸o lý cña «ng ta. Mét lµ do ¶nh mòi xa h¬n lÞch sö gi¸ ngò cèc ë Anh thêi kú kho¶ng tõ n¨m h­ëng ma quû cña Anh, ng­êi ta kh«ng tËp trung canh t¸c vïng ®Êt tèt, ®iÓn h×nh ë Niu In-gl©n mµ l¹i ph©n t¸n trªn ®Êt ®ai xÊu (!) ë miÒn T©y. Do ®ã cã sù di chuyÓn tõ ruéng ®Êt tèt h¬n sang ruéng ®Êt xÊu h¬n. (TiÖn thÓ nãi lu«n, sù ph©n t¸n cña ng­êi ta ®èi lËp víi sù tËp trung cña hä lµ ®iÒu mµ Kª-ri hoµn toµn sao chÐp cña U©y-c¬-phin1 .) Hai lµ, ë miÒn Nam n­íc Mü, ®iÒu bÊt h¹nh lµ bän chñ n« (ngµi Kª-ri, víi t­ c¸ch nhµ truyÒn b¸ sù hµi hoµ lîi Ých, trong tÊt c¶ c¸c t¸c phÈm tr­íc ®©y cña m×nh, bao giê còng b¶o vÖ bän nµy) ®­a vµo canh t¸c qu¸ sím ®Êt ®ai tèt h¬n, bá qua ®Êt ®ai xÊu h¬n. VËy lµ kh«ng nªn b¾t ®Çu tõ ruéng ®Êt tèt h¬n! NÕu nh­ dùa vµo vÝ dô Êy, b¶n th©n Kª-ri tin r»ng nh÷ng ng­êi thùc sù canh t¸c ruéng ®Êt (ë ®©y lµ n« lÖ) kh«ng tu©n theo lý do kinh tÕ hoÆc lý do nµo kh¸c cña b¶n th©n mµ ho¹t ®éng d­íi søc Ðp cña sù c­ìng chÕ tõ bªn ngoµi th× «ng ta cã thÓ kh«ng tèn tÝ søc lùc nµo nhËn thÊy r»ng t×nh h×nh Êy còng diÔn ra ë c¸c n­íc kh¸c. Theo lý luËn cña «ng ta, viÖc canh t¸c ruéng ®Êt ë ch©u ¢u ph¶i b¾t nguån tõ vïng nói Na Uy vµ tõ ®ã b¾t ®Çu th©m nhËp vµo c¸c n­íc §Þa Trung H¶i chø kh«ng ph¶i lan réng theo h­íng ng­îc l¹i. Cßn tån t¹i mét t×nh h×nh kinh tÕ kh«ng dÔ chÞu n÷a: tr¸i víi tÊt c¶ c¸c m¸y mãc c¶i tiÕn kh¸c, m¸y mãc – ruéng ®Êt – theo ý kiÕn Kª-ri, kh«ng ngõng ®­îc c¶i tiÕn – n ©ng cao gi¸ c¶ s¶n phÈm cña m×nh (Ýt ra lµ mét thêi kú nhÊt ®Þnh) chø kh«ng h¹ thÊp gi¸ c¶ cña chóng (®Êy lµ mét trong nh÷ng t×nh h×nh ®· quyÕt ®Þnh lËp tr­êng cña Ri-c¸c-®«; nh­ng «ng còng kh«ng châ -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 [E. U©y-c¬-phin]. Anh vµ Mü. So s¸nh t×nh h×nh x· héi vµ chÝnh trÞ cña hai d©n téc”.
  5. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 926 927 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 1780 ®Õn 1815); Kª-ri ®· t×m c¸ch t¸ch khái t×nh h×nh nµy b»ng mét thø lý luËn tiÒn tÖ cùc kú phi lý vµ ¶o t­ëng. Lµ ng­êi truyÒn b¸ thuyÕt hµi hoµ lîi Ých, Kª-ri tr­íc hÕt chøng minh r»ng kh«ng cã sù ®èi kh¸ng nµo gi÷a nhµ t­ b¶n vµ c«ng nh©n lµm thuª. B­íc thø hai lµ t×m c¸ch chøng minh cã sù hµi hoµ gi÷a ng­êi chiÕm h÷u ruéng ®Êt vµ nhµ t­ b¶n, b»ng chøng lµ quyÒn së h÷u ruéng ®Êt ®­îc xem lµ hiÖn t­îng b×nh th­êng ë n¬i nµo nã cßn ch­a ph¸t triÓn. VÒ sù kh¸c nhau quan träng, cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh gi÷a thuéc ®Þa víi c¸c n­íc v¨n minh l©u ®êi vÒ t×nh h×nh lµ ë c¸c n­íc v¨n minh nµy, do sù tån t¹i cña chÕ ®é t­ h÷u ®èi víi ruéng ®Êt mµ quÇn chóng nh©n d©n bÞ g¹t ra khái ruéng ®Êt, – kh«ng ph©n biÖt ph× nhiªu hay kh«ng, ®· canh t¸c hay ch­a, – trong khi ®ã ë thuéc ®Þa, ruéng ®Êt, nãi mét c¸ch t­¬ng ®èi, cßn cã thÓ thuéc vÒ nh÷ng ng­êi tù m×nh canh t¸c ruéng ®Êt, – vÒ t×nh h×nh nµy, Kª-ri thËm chÝ kh«ng nh¾c tíi. Nã tuyÖt ®èi kh«ng ®­îc cã vai trß g× trong sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña thuéc ®Þa. V× “vÊn ®Ò quyÒn së h÷u” kh«ng dÔ chÞu, h¬n n÷a d­íi h×nh thøc kh«ng dÔ chÞu cña nã, nã ®· ph¸ huû toµn bé sù hµi hoµ. B©y giê nãi vÒ sù cè t×nh xuyªn t¹c cña «ng ta. ë c¸c n­íc s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ®é ph× nhiªu tù nhiªn cña ruéng ®Êt lµ nh©n tè quan träng ®èi víi viÖc s¶n sinh ra gi¸ trÞ thÆng d­ (hoÆc nh­ Ri-c¸c-®« nãi, ¶nh h­ëng ®Õn tû suÊt lîi nhuËn); Kª-ri l¹i tõ ®ã rót ra kÕt luËn ng­îc l¹i lµ d­êng nh­ ë nh÷ng khu vùc nhê thiªn nhiªn mµ ph× nhiªu nhÊt ¾t ph¶i cã nÒn s¶n xuÊt phong phó nhÊt vµ ph¸t triÓn nhÊt, ch¼ng h¹n ë Mª-hi-c«, tr×nh ®é cña nÒn s¶n xuÊt ph¶i cao h¬n ë Niu In-gl©n. §èi víi ®iÓm nµy t«i ®· tr¶ lêi trong “T­ b¶n”, tr. 502 vµ c¸c trang tiÕp theo373. C«ng lao duy nhÊt cña Kª-ri lµ ë chç «ng ta còng ®¬n ph­¬ng ®ßi chuyÓn tõ ruéng ®Êt xÊu h¬n sang ruéng ®Êt tèt h¬n, nh­ Ri-c¸c-®« ®· lµm ng­îc l¹i, trong khi ®ã, trªn thùc
  6. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1422 M¸c göi ¡ng-gh en, 26 th¸ng m­êi mét 1869 M¸c göi ¡ng-ghen, 26 th¸ng m­êi mét 1869 1423 nh­ ng­êi ta gäi ë ®©y, quû biÕt ®­îc ngµi Êy tªn gäi lµ g×, – thuéc tÕ bao giê ng­êi ta còng ®ång thêi canh t¸c ruéng ®Êt cã ®é ph× ph¸i HiÕn ch­¬ng, b¹n cò cña H¸c-ni, – ®· chuÈn bÞ tõ tr­íc kÐo nhiªu kh¸c nhau, do ®ã ng­êi §øc, ng­êi Xla-v¬, ng­êi Ken-t¬ theo m×nh èt-gie-r¬ vµ A-pl¬-g¸c. MÆt kh¸c, l¹i v¾ng mÆt Uy- tiÕn hµnh ph©n phèi rÊt thËn träng c¸c m¶nh ®Êt thuéc c¸c lo¹i xt¬n vµ Le-cr¸p-t¬, – hä ®ang dù mét vò héi nµo ®ã cña ng­êi Ai- kh¸c nhau cho c¸c thµnh viªn c«ng x·, do vËy mµ sau nµy rÊt khã r¬-len. Tê “Reynolds’s” trong sè ra thø b¶y ®· ®¨ng nghÞ quyÕt cho viÖc ph©n chia ®Êt c«ng. VÒ sù ph¸t triÓn lÞch sö cña viÖc canh cña t«i1 cïng víi nh÷ng ®o¹n trÝch trong diÔn v¨n cña t«i2(d­íi t¸c ruéng ®Êt th× tuú thuéc vµo rÊt nhiÒu t×nh huèng mµ sù ph¸t d¹ng mµ Õch-ca-ri-ót cã thÓ ghi chÐp ®­îc, mµ anh nµy kh«ng triÓn Êy diÔn ra hoÆc ®ång thêi theo hai h­íng, hoÆc trong ph¶i lµ tèc ký viªn), h¬n n÷a ®¨ng tÊt c¶ ë trang ®Çu, ngay d­íi nh÷ng thêi kú nhÊt ®Þnh, khi th× h­íng nµy khi th× h­íng kia bµi x· luËn. ViÖc ®ã xem ra lµm cho nh÷ng kÎ ®ang ve v·n Gl¸t- chiÕm ­u thÕ. xt«n lo ng¹i. Do ®ã mµ èt-gie-r¬ xuÊt hiÖn vµ cã bµi diÔn v¨n dµi Sù chuyÓn ho¸ cña lîi tøc cña t­ b¶n bá vµo ruéng ®Êt thµnh lª thª cña Mª-®Ðc-xhÐt lµ ng­êi ®· bÞ Min-n¬ (anh nµy lµ ng­êi bé phËn cÊu thµnh cña ®Þa t« sai biÖt ®­îc thùc hiÖn chÝnh lµ do Ai-r¬-len) ®¶ kÝch d÷ déi. A-pl¬-g¸c ngåi c¹nh t«i cho nªn kh«ng chç ng­êi së h÷u ruéng ®Êt nhËn ®­îc lîi tøc cña sè t­ b¶n kh«ng d¸m ph¸t biÓu chèng, cßn nãi t¸n thµnh th× râ rµng lµ miÔn ph¶i do anh ta ® Çu t­ vµo ruéng ®Êt, mµ lµ do ng­êi thuª ®Êt ® Çu c­ìng. èt-gie-r¬ nãi r»ng nÕu dù th¶o nghÞ quyÕt ®­îc biÓu quyÕt t­ vµo. Sù thùc mµ kh¾p ch©u ¢u ®Òu biÕt Êy, Kª-ri l¹i coi lµ ngay th× anh ta sÏ buéc ph¶i t¸n thµnh. Nh­ng nÕu nh­ cã vµi kh«ng tån t¹i vÒ mÆt kinh tÕ, v× r»ng ë Hîp chóng quèc Mü, chÕ ®iÓm söa ch÷a nhá v.v. th× nghÞ quyÕt sÏ ®¹t ®­îc sù nhÊt trÝ dÔ ®é thuª ®Êt cßn ch­a ph¸t triÓn. Trong khi ®ã viÖc Êy l¹i diÔn ra ë dµng h¬n. §Ó tr¶ lêi ®iÓm nµy, muèn dån chÝnh anh ta ®Õn ch©n ®©y, chØ cã ®iÒu lµ d­íi h×nh thøc kh¸c mµ th«i. KÎ ®Çu c¬ ruéng t­êng, t«i ®Ò nghÞ anh ta sÏ ®­a nh÷ng ®iÒu söa ch÷a cña m×nh ra ®Êt chø kh«ng ph¶i ng­êi thuª ®Êt rót côc ®· buéc ph¶i tr¶ cho héi nghÞ s¾p tíi! ThÕ lµ ë héi nghÞ võa qua, tuy v¾ng mÆt nhiÒu anh ta trong gi¸ c¶ ruéng ®Êt sè t­ b¶n mµ ng­êi thuª ®Êt ®· bá thµnh viªn tin cËy nhÊt cña chóng ta, chóng t«i vÉn th«ng qua ra. Thùc ra, lÞch sö cña nh÷ng ng­êi më ®Çu viÖc khai th¸c vµ ®­îc nghÞ quyÕt trong t×nh h×nh chØ cã mét phiÕu chèng duy nhÊt. Thø ba chóng t«i sÏ dù héi nghÞ ®Çy ®ñ. nh÷ng ng­êi ®Çu c¬ ruéng ®Êt ë Mü th­êng lµm ng­êi ta nhí l¹i Chµo anh. nh÷ng ®iÒu xÊu xa nhÊt ®· diÔn ra, ch¼ng h¹n, ë Ai-r¬-len. C. M. cña anh Nh­ng b©y giê ®Ó Kª-ri xÐo ®i cho r¶nh! ¤’§«-n«-van-Rèt-sa C«ng bè lÇn ®Çu trong cuèn s¸ch: Der In theo b¶n viÕt tay mu«n n¨m! Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc Héi nghÞ thø ba võa qua ®· diÔn ra trong kh«ng khÝ cùc K. Marx . B d. IV, Stuttgart, 1913 vµ tiÕng Ph¸p kú c¨ng th¼ng, rÊt nãng báng vµ sãng giã374. Ngµi MÐt-l¬-hÐt1 , -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- Muddlehead lµ tõ tiÕng Anh cã nghÜa lµ ®Çn ®én , u mª , ngí ngÈn . -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Xem tËp nµy, tr. 517-518. 1 2 B ¶n ghi bµi diÔn v¨n cña C. M¸c vÒ chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ Anh ®èi víi ë chç nµy vµ phÝa d­íi M¸c gäi mét c¸ch ch©m biÕm hä Mottershead thµnh muddlehead , lîi dông sù ph¸t ©m gÇn gièng nhau cña hai ch÷ nµy. tï nh©n Ai-r¬-len .
  7. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 930 931 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882
  8. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1426 ¡ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m­êi mét 1869 ¡ng-gh en göi m¸c, 29 th¸ng m­êi mét 1869 1427 tíi ba bµi x· luËn trong ®ã chÝnh phñ yªu cÇu, hoÆc tù yªu cÇu, chÊm døt nh÷ng lêi lÏ qu¸ ®¸ng cña b¸o chÝ d©n téc Ai-r¬-len. 236 T«i nãng lßng chê ®îi cuéc th¶o luËn tèi mai cña c¸c anh vµ ¡ng-ghen göi m¸c kÕt qu¶ cña nã, ch¾c lµ kh«ng g©y ra sù ph©n v©n nghi ng¹i g×1 . Dån èt-gie-r¬ ®Õn ch©n t­êng lµ rÊt tèt. T«i hy väng r»ng, ë Lu©n §«n ngoµi anh ta ra, Brª-®lau còng ra øng cö ë Xao-tu-¸c vµ nÕu anh Man-se-xt¬, 29 th¸ng M­êi mét 1869 nµy ®­îc bÇu th× cµng hay. Nh×n chung, nÕu nh­ c«ng nh©n Anh kh«ng noi g­¬ng n«ng d©n Ti-pª-re-ri th× t×nh h×nh cña hä Mo-r¬ th©n mÕn! lµ xÊu. RÊt hay lµ, ngay c¶ trong lÜnh vùc duy nhÊt cã thÓ cho r»ng T¹i th­ viÖn c«ng céng vµ th­ viÖn Sa-tam (mµ anh biÕt)376, Kª-ri cã Ýt nhiÒu tri thøc, – trong lÞch sö khai khÈn Hîp chóng t«i cßn thÊy rÊt nhiÒu tµi liÖu rÊt quý gi¸ (ngoµi nh÷ng s¸ch víi quèc Mü, – «ng ta còng lµ kÎ ba hoa rçng tuÕch. Nh­ vËy, vÒ thùc nguån th«ng tin gi¸n tiÕp), nh­ng ®¸ng tiÕc lµ kh«ng cã s¸ch cña chÊt, ch¼ng cßn tÝ g× ë anh chµng nµy n÷a. I-¨ng, cña Pren-®e-ga-xt¬2 còng nh­ nh÷ng ®¹o luËt Brª-g«n377 Cuéc bÇu cö ë Ti-pª-re-ri lµ mét sù kiÖn362. Nã buéc nh÷ng héi b¶n tiÕng Anh do ChÝnh phñ Anh xuÊt b¶n. Tr¸i l¹i, ®· t×m thÊy viªn Héi Phª-ni-¨ng tõ bá ho¹t ®éng bÝ mËt v« hiÖu qu¶ vµ viÖc s¸ch cña U©y-c¬-phin3 còng nh­ nhiÒu s¸ch cña PÐt-ti giµ. g©y ra nh÷ng cuéc b¹o ®éng nhá cho ho¹t ®éng thùc tiÔn nh­ lo¹i TuÇn tr­íc t«i ®· nghiªn cøu kü nh÷ng luËn v¨n cña «ng giµ ho¹t ®éng tuy bÒ ngoµi d­êng nh­ hîp ph¸p, song l¹i c¸ch m¹ng Gi«n §ª-vÝt (tæng ch­ëng lý ë Ai-r¬-len thêi Giªm-x¬)378 , t«i kh«ng g× s¸nh næi so víi tÊt c¶ nh÷ng g× mµ hä lµm ®­îc tõ khi kh«ng biÕt anh ®· ®äc nh÷ng luËn v¨n Êy ch­a, – ®©y lµ nh÷ng cuéc khëi nghÜa cña hä thÊt b¹i375. Trªn thùc tÕ hä ®ang häc hái nguån chñ yÕu, nh­ng nh÷ng ®o¹n trÝch tõ ®ã ch¾c ch¾n anh ph­¬ng thøc hµnh ®éng cña c«ng nh©n Ph¸p, mµ ®ã lµ mét tiÕn ®· gÆp hµng tr¨m lÇn. §iÒu tÖ h¹i thùc sù lµ kh«ng ph¶i bao bé lín lao nÕu nh­ t×nh h×nh tiÕp tôc ph¸t triÓn theo h­íng Êy. giê còng cã thÓ cã b¶n gèc trong ®ã cã thÓ khai th¸c ®­îc Nçi ho¶ng sî mµ sù biÕn chuyÓn míi ®ã cña t×nh h×nh g©y ra cho nhiÒu v« tËn so víi c¸c t¸c phÈm biªn so¹n l¹i lµm cho nh÷ng bän phi-li-xtanh, vµ khiÕn toµn bé b¸o chÝ tù do la lèi om sßm lµ c¸i râ rµng vµ gi¶n ®¬n trong b¶n gèc l¹i trë thµnh mËp mê vµ b»ng chøng tèt nhÊt nãi lªn r»ng lÇn nµy hä ®· b¾n tróng ®Ých. §Æc biÖt lµ tê “Solicitor’s Journal” sî h·i nhËn xÐt r»ng ë ®Õ quèc -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- Anh viÖc bÇu mét chÝnh trÞ ph¹m lµ kh«ng cã tiÒn lÖ! TÖ h¬n n÷a -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- lµ, ngoµi n­íc Anh, t×m ®©u ra mét n­íc mµ nh÷ng sù viÖc t­¬ng 1 Xem tËp nµy, tr. 538-542. tù kh«ng trë thµnh vÊn ®Ò khÈn cÊp. Gl¸t-xt«n ®¸ng kÝnh ch¾c 2 A. I-¨ng. Cuéc hµnh tr×nh vßng quanh Ai-r¬-len ; §. Pren-®e-ga-xt¬. h¼n sÏ næi trËn l«i ®×nh. ChÕ ®é Cr«m-oen ë Ai-r¬-len . Nh­ng hiÖn nay anh ph¶i chó ý ®Õn tê “Times”. Trong t¸m ngµy cã 3 E. U©y-c¬-phin. Miªu t¶ Ai-r¬-len vÒ mÆt thèng kª vµ chÝnh trÞ .
  9. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 934 935 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 rèi r¾m. Qua nh÷ng luËn v¨n Êy thÊy râ rµng r»ng ngay vµo 1600, n¨m
  10. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1430 1431 ¡ ng-ghen göi m¸c, 29 th¸ng m­êi mét 1869 M ¸c göi ¡ng-gh en, 4 th¸ng Ch¹p 1869 chÕ ®é së h÷u c«ng x· vÒ ruéng ®Êt ë Ai-r¬-len ®· tån t¹i víi ®Çy ngµy mai. Song ch¾c r»ng ch¸u nghÜ ®Õn ¤’ §«-n«-van - Rèt-sa ®ñ hiÖu lùc; trong lêi biÖn hé cho viÖc tÞch thu nh÷ng ruéng ®Êt ë ®ang ngåi ë nhµ tï Sa-tam h¬n lµ ®Õn ng­êi b¹n cò yªu dÊu cña ¤n-xt¬, mµ quyÒn chiÕm h÷u ®· kh«ng cßn n÷a, ®· viÖn ra chøng m×nh võa míi xuÊt hiÖn ­ít ¸t vµ bÈn thØu vµ còng bÞ giam ë cø sau: ruéng ®Êt kh«ng thuéc vÒ nh÷ng ng­êi chiÕm h÷u riªng d­íi hÇm. Xin göi lêi chóc mõng tèt ®Ñp nhÊt ®Õn c¶ nhµ. lÎ – n«ng d©n – do ®ã thuéc vÒ quý téc ®· mÊt quyÒn chiÕm h÷u ruéng ®Êt Êy, hoÆc ngay tõ ®Çu thuéc vÒ quèc v­¬ng. T«i ch­a Ph. ¡. cña anh bao giê ®äc c¸i g× thó vÞ h¬n bµi biÖn hé Êy. Ruéng ®Êt cø hai ba n¨m l¹i ®­îc chia l¹i mét lÇn. ë mét bµi luËn v¨n kh¸c, «ng m« t¶ hoµn toµn chÝnh x¸c thu nhËp v.v. cña c¸c thñ lÜnh bé téc. T«i C«ng bè lÇn ®Çu cã l­îc bít trong cuèn s¸ch: In theo b¶n viÕt tay ch­a bao giê gÆp nh÷ng ®o¹n trÝch dÉn tõ nh÷ng luËn v¨n Êy vµ Der Briefwechsel zwischen F. Engels und Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc nÕu nh­ anh thÊy chóng cã Ých cho anh th× t«i sÏ cho anh biÕt tØ K. Marx . B d. IV, Stuttgart, 1913; c«ng bè mØ h¬n. Ngoµi ra t«i ®· b¾t qu¶ tang ngµi G«n-®u-in XmÝt1 . VÊn toµn v¨n trong Marx - Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, 1931 ®Ò lµ con ng­êi Êy ch­a bao giê ®äc §ª-vÝt, do ®ã ®­a ra nh÷ng vµ trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, luËn ®iÓm cùc kú hoang ®­êng, ra søc t« son tr¸t phÊn cho ng­êi xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXIV, 1931 Anh. Nh­ng t«i sÏ b¸m riÕt lÊy anh ta... H«m nay t«i kh«ng t×m ®­îc bøc th«ng ®iÖp trÞnh träng cña Lu-i – Na-p«-lª-«ng ®¸ng kÝnh, ®Ó ®æi l¹i, qu¶ thùc, ®· nhËn ®­îc nh÷ng nguyÖn väng ngät ngµo cña Prª-v« Pa-ra-®«n trung thùc379, «ng ta m­êng t­îng r»ng «ng ta l¹i sèng d­íi thêi Lu-i– 237 Phi-lÝp, r»ng tõ h«m nay mét v­¬ng quèc ngµn n¨m lËp hiÕn ®· m¸c göi ¡ng-ghen gi¸ng l©m. ¤ng ta vÉn chøng nµo tËt Êy! T«i muèn tèi h«m nay buéc §i-®«2 trung thùc tr¶ lêi Tót-xi ë Man-se-xt¬ vÒ bøc th­ võa tíi h«m nay, nh­ng con quû ranh m·nh Êy bá ch¹y d­íi m­a vµ tuyÕt ®Ó trèn tr¸nh nghÜa vô cña m×nh, cßn [Lu©n §«n], 4 th¸ng Ch¹p 1869 giê ®©y b­u côc ®· ®ãng cöa nªn Tót-xi ph¶i nhÉn n¹i chê ®Õn P hrÕt th©n mÕn! -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- NghÞ quyÕt ®· ®­îc nhÊt trÝ th«ng qua, mÆc dï èt-gie-r¬ kh«ng -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- ngõng ®Ò nghÞ söa ch÷a vÒ mÆt biªn so¹n. T«i chØ ®ång ý nh­îng 1 G. XmÝt. LÞch sö Ai-r¬-len vµ ®Æc tÝnh cña ng­êi Ai-r¬-len . bé anh ta cã mét ®iÓm, ®ång ý xo¸ ®i tõ “cè ý” tr­íc tõ “l¨ng 2 tªn con chã.
  11. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1432 1433 M ¸c göi ¡ng-ghen, 4 th ¸ng Ch¹p 1869 m ¸c göi ¡ng-gh en, 4 th¸ng Ch¹p 1869 m¹” ë ®o¹n mét1. T«i lµm nh­ thÕ víi lý do lµ bÊt cø viÖc lµm luËn vµ ra lêi kªu gäi. VÊn ®Ò “Ai-r¬-len” ph¶i xem nh­ mét c¸i c«ng khai nµo cña thñ t­íng còng ®Òu eo ipso2 kh«ng cÇn tranh c·i ®­îc xem lµ “cè ý”. Nguyªn nh©n thùc sù cña nã lµ ë chç t«i biÕt: thùc ra, hÔ th«ng qua ®­îc ®o¹n mét th× mäi sù chèng ®èi sau nµy sÏ lµ uæng c«ng. T«i göi cho anh hai sè “National Reformer” trong ®ã cã t­êng thuËt vÒ hai cuéc héi nghÞ tr­íc nh­ng ch­a cã t­êng thuËt vÒ cuéc héi nghÞ võa qua. Vµ bµi t­êng thuËt Êy còng tåi, cßn nhiÒu chç qu¶ kh«ng ®óng thùc (do hiÓu sai) nh­ng vÉn tèt h¬n nh÷ng t­êng thuËt cña Õch-ca-ri-ót trªn tê “Reynolds’s”. Nh÷ng bµi t­êng thuËt nµy do Ha-rÝt viÕt, ph­¬ng thuèc tiÒn tÖ v¹n øng cña «ng nµy, anh còng cã thÓ t×m thÊy trong sè “National Reformer” míi nhÊt. Trõ Mèt-t¬-xhÕt ®øng v÷ng nh­ Gi«n Bun, vµ èt-gie-r¬ lµ kÎ s¾m vai nhµ ngo¹i giao theo thãi th­êng cña anh ta, c¸c ®¹i biÓu Anh ®Òu øng xö rÊt tèt. Thø ba sÏ b¾t ®Çu cuéc th¶o luËn chung vÒ th¸i ®é cña giai cÊp c«ng nh©n Anh ®èi víi vÊn ®Ò Ai-r¬-len380. ë ®©y buéc ph¶i ®Êu tranh kh«ng nh÷ng víi nh÷ng thiªn kiÕn mµ cßn c¶ víi sù ngu xuÈn vµ ti tiÖn cña c¸c thñ lÜnh Ai-r¬-len ë §u-blin. Tê “Irishman” (Pi-gèt) Êy biÕt ®­îc c¸c cuéc th¶o luËn vµ nghÞ quyÕt kh«ng chØ qua tê “Reynolds’s” mµ nã nhËn ®­îc vµ th­êng viÖn dÉn. Nã (nghÞ quyÕt) do mét ng­êi Ai-r¬-len3 trùc tiÕp göi cho b¸o nµy ngay tõ 17 th¸ng M­êi mét4 . Cho tíi nay - vÉn cè t×nh kh«ng nãi lÊy mét lêi. Con lõa Êy còng gi÷ th¸i ®é nh­ thÕ khi chóng t«i v× ba tï nh©n ë Man-se-xt¬381 mµ tranh -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Xem tËp nµy, tr. 517-520. 2 vèn dÜ. 3 HiÓn nhiªn lµ G. Min-n¬. 4 Trong nguyªn b¶n viÕt nhÇm lµ 17 th¸ng Ch¹p .
  12. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 940 941 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 g× ®Æc thï, kh¸c víi thÕ giíi cßn l¹i, ®Æc biÖt lµ ph¶i lµm thinh rén, thªm vµo ®ã n¸ch vÉn cßn ®au, sau héi nghÞ tèi thø ba, t«i bÞ tr­íc viÖc c«ng nh©n Anh cã c¶m t×nh víi ng­êi Ai-r¬-len! §Êy sæ mòi nÆng do s­¬ng mï dÇy ®Æc. Do ®ã thø t­ t«i míi viÕt th­ lµ mét ®µn ®¹i gia sóc ngu xuÈn! Vµ ®iÒu ®ã lµ ngu xuÈn ®èi víi Quèc tÕ cã c¬ quan b¸o chÝ ë kh¾p ch©u ¢u vµ ë n­íc Mü! TuÇn nµy nã sÏ chÝnh thøc nhËn ®­îc nghÞ quyÕt do bÝ th­ th«ng tÊn phô tr¸ch c¸c n­íc ký. NghÞ quyÕt còng ®­îc göi cho tê “People”1 . H·y chê xem! Mèt-t¬-xhÕt nhËn ®­îc tê “Irishman ” sÏ lËp tøc lîi dông c¬ héi ®Ó chÕ nh¹o “tÝnh hµo hiÖp” cña ng­êi Ai-r¬-len. Nh­ng t«i sÏ trªu Pi-gèt. H«m nay t«i viÕt th­ cho Õch-ca-ri-ót ®Ó anh ta göi nghÞ quyÕt ®· cã ch÷ ký v.v. cho I-x¾c B¸t víi t­ c¸ch chñ tÞch Héi liªn hiÖp c«ng nh©n Ai-r¬-len. B¸t kh«ng ph¶i lµ Pi-gèt. §Ó anh hiÓu râ bøc th­ kÌm theo ®©y cña A-pl¬-g¸c, t«i xin bæ sung nh­ sau: Khi héi nghÞ võa qua kÕt thóc – trong héi nghÞ nµy anh ta gi÷ th¸i ®é rÊt tèt – anh ta kÐo t«i ra mét bªn vµ nãi r»ng mét nghÞ sÜ cã tiÕng t¨m cña h¹ nghÞ viÖn2 viÕt th­ cho anh ta nãi r»ng mét nghÞ sÜ cã tªn tuæi cña th­îng nghÞ viÖn (hu©n t­íc Li-sphin-®¬) uû th¸c cho anh ta hái dß A-pl¬-g¸c xem ë Ba-l¬, A-pl¬-g¸c cã bá phiÕu t¸n thµnh xo¸ bá hoµn toµn chÕ ®é t­ h÷u kh«ng?292. C©u tr¶ lêi sÏ cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi quan hÖ cña A-pl¬-g¸c víi ng­êi b¶o hé cña anh ta trong nghÞ viÖn. Anh ta (A-pl¬-g¸c) muèn tr¶ lêi døt kho¸t víi nh÷ng ng­êi Êy, cßn t«i ph¶i viÕt v¾n t¾t cho anh ta biÕt “nh÷ng lý do”, ngay vµo ngµy mai. T«i rÊt bËn -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Râ rµng lµ tê The New - York Irish People . 2 Râ rµng lµ A. G. Mun-®en-la.
  13. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1436 1437 M ¸c göi ¡ng-ghen, 4 th ¸ng Ch¹p 1869 ¡ ng-ghen göi m¸c, 9 th¸ng Ch¹p 1869 cho A-pl¬-g¸c nãi r»ng t«i bÞ m¾c c«ng chuyÖn, nh­ng t«i s½n sµng gióp anh ta khi anh ta nhËn ®­îc tr¶ lêi. Víi tÝnh ngang b­íng cña ng­êi Anh, anh ta kh«ng ®ång ý nh­ thÕ vµ ®· viÕt bøc th­ kÌm theo ®©y. ThÕ lµ, dï muèn hay kh«ng, h«m qua t«i ph¶i viÕt cho anh ta vÒ chÕ ®é së h÷u ruéng ®Êt vµ sù cÇn thiÕt ph¶i thñ tiªu nã, hÕt t¸m trang dÇy ®Æc mµ anh ta ph¶i nhai dµi dµi. Con ng­êi Êy quan träng ë chç anh ta ®­îc coi lµ ®¹i biÓu chÝnh thøc cña c«ng liªn Anh t¹i c¶ hai viÖn cña quèc héi. Còng xin göi kÌm c¶ th­ cña Br¾c-c¬. T«i kh«ng cã g× ph¶n ®èi B«n-hoãc-xt¬ mµ chØ nãi víi Cu-ghen-man r»ng t«i coi B«n-hoãc-xt¬ trªn chõng mùc nµo ®ã lµ nhµ chÝnh trÞ phiªu l­u. Víi sù tÕ nhÞ vèn cã cña m×nh, Cu-ghen-man truyÒn ®¹t mét c¸ch c­êng ®iÖu ®iÒu ®ã cho Br¾c-c¬. Víi c¶ tÊm lßng cña m×nh, Tót-xi c¶m ¬n §i-®« vÒ bøc th­1 vµ göi lêi chóc mõng tèt ®Ñp nhÊt tíi tÊt c¶ mäi ng­êi. Chµo anh. Mo-r¬ cña anh C«ng bè lÇn ®Çu cã l­îc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay s¸ch: Der Briefwechsel zwischen F. Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng und K. Marx . B d. IV, Stuttgart, 1913; §øc c«ng bè toµn v¨n trong Marx - Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, 1931 vµ trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXIV, 1931 -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Xem tËp nµy, tr. 538-539.
  14. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 944 945 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 trong giai cÊp t­ s¶n thµnh thÞ vµ c¸c nhµ t­ t­ëng cña nã, vµ vÒ mÆt nµy th× §u-blin ®èi víi Ai-r¬-len còng gÇn gièng nh­ 238 ¡ng-ghen göi m¸c ë Lu©n §«n Man-se-xt¬, 9 th¸ng Ch¹p 1869 Mo-r¬ th©n mÕn! Trong nh÷ng bµi t­êng thuËt cña tê “National Reformer”1 ng­êi ta qu¶ thùc ®· g¸n cho anh nh÷ng ®iÒu phi lý nhÊt ®Þnh. Nh­ng ch¾c r»ng kh«ng cã c¸i ®ã th× kh«ng æn. Nh­ t«i thÊy, tê “Bee-Hive” hoµn toµn lê tÞt cuéc tranh luËn. C¸i ®ã gäi lµ tÝnh c«ng khai, hoµn toµn nh­ sù truyÒn gi¸o x­a kia “®èi víi tinh thÇn, t×nh c¶m vµ c«ng luËn”. Vô b¸o “Irishman”, t«i ®· dù liÖu mét phÇn. Ai-r¬-len vÉn cßn lµ sacra insula2 mµ kh¸t väng cña hßn ®¶o nµy th× kh«ng m¶y may ®­îc lÉn lén víi cuéc ®Êu tranh giai cÊp trÇn tôc cña thÕ giíi téi ¸c cßn l¹i. Trªn chõng mùc nhÊt ®Þnh, vÊn ®Ò nµy ch¾c ch¾n lµ cuång väng thùc sù cña mét sè ng­êi, nh­ng còng trªn chõng mùc nh­ vËy, ch¾c ch¾n nã lµ s¸ch l­îc cè ý tÝnh to¸n cña c¸c thñ lÜnh nh»m duy tr× sù thèng trÞ cña m×nh ®èi víi n«ng d©n. G¾n liÒn vµo ®ã cßn cã t×nh h×nh lµ mét d©n téc n«ng d©n bao giê còng buéc ph¶i chän ®¹i biÓu v¨n ho¸ cña m×nh -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Xem tËp nµy, tr. 540. 2 ®¶o th¸nh.
  15. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1440 ¡ng-gh en göi m¸c, 9 th ¸ng Ch¹p 1869 ¡ ng-ghen göi m¸c, 9 th¸ng Ch¹p 1869 1441 C«-pen-ha-ghen ®èi víi §an M¹ch (t«i muèn nãi §u-blin theo b«i nhä m×nh. Xin göi tr¶ th­ cña A-pl¬-g¸c vµ Br¾c-c¬ mµ anh Thiªn chóa gi¸o). Song ®èi víi c¸c ngµi Êy th× toµn bé phong trµo ®Ýnh theo. Qua yªu cÇu cña D«-lin-ghen kÌm theo ®©y384 anh thÊy r»ng c«ng nh©n lµ tµ gi¸o thuÇn tuý vµ n«ng d©n Ai-r¬-len thËm chÝ kh«ng ®­îc biÕt r»ng c«ng nh©n x· héi chñ nghÜa lµ ®ång minh kh«ng cã c¸i g× mµ hä kh«ng ®ßi hái t«i. Lµm thÕ nµo b©y giê? NÕu duy nhÊt cña m×nh ë ch©u ¢u. t«i göi cho nh÷ng ng­êi Êy 50-100 ta-le th× ch¼ng gióp Ých g× cho Nh×n chung, tuÇn nµy tê “Irishman” tá ra rÊt hÌn kÐm. NÕu hä, cßn göi nhiÒu h¬n th× t«i kh«ng thÓ phiªu l­u, v× lµm nh­ thÕ nh­ tê b¸o nµy chuÈn bÞ rót lui nh­ vËy t r­íc sù ®e do¹ ®Çu ch¾c ch¾n lµ qu¼ng tiÒn ®i. ý kiÕn anh thÕ nµo? 382 tiªn cña viÖc ®×nh chØ thi hµnh Habeas Corpus Act th× hµnh C¸c ngµi ®¸ng kÝnh thuéc “®¶ng thø ba” nghÜ r»ng m×nh ®· ®éng móa may vò khÝ tr­íc ®©y cµng kh«ng ®óng chç. Vµ hiÖn ngåi vµo chiÕc ghÕ bµnh bé tr­ëng, vµ ®· tù b«i nhä mét c¸ch nay th× l¹i cßn sî nh÷ng chÝnh trÞ ph¹m kh¸c tróng cö! Mét ghª gím. Hä m¹nh b¹o bá phiÕu t¸n thµnh lêi biÖn hé cña ngµi mÆt, ng­êi ta c¶nh c¸o, vµ c¶nh c¸o hoµn toµn ®óng, ng­êi Phoãc-c¸t §¬ La R«-kÕt 385 cho c¸c tØnh tr­ëng. Trong ph­¬ng Ai-r¬-len ®Ó hä kh«ng bÞ l«i kÐo vµo nh÷ng ho¹t ®éng bÊt hîp thøc ho¹t ®éng Êy, t«i hoµn toµn kh«ng thÊy cí sao nãi chung ph¸p; cßn mÆt kh¸c, hä ph¶i tõ bá kh«ng lµm ®iÒu hîp ph¸p duy cÇn thay ®æi c¸c bé tr­ëng, nÕu nh­ tÊt c¶ nh÷ng g× mµ c¸c bé nhÊt, ®iÒu nµy lµ cÇn thiÕt vµ mang tÝnh chÊt c¸ch m¹ng vµ chØ cã tr­ëng hiÖn nay lµm ®Òu tuyÖt vêi. MÆt kh¸c, kh«ng nghi ngê nã míi tiªu diÖt ®­îc cã kÕt qu¶ lÒ thãi cæ truyÒn lµ bÇu c¸c g× lµ Lu-i 1 nghÜ r»ng hiÖn nay «ng ta l¹i cã thÓ hï do¹ nhµ t­ luËt s­ m­u cÇu danh lîi vµ giµnh lÊy sù t«n träng cña ph¸i s¶n b»ng bãng ma ®á ®Õn møc «ng ta cã thÓ tho¸t th©n ®­îc tù do Anh. VÒ ®iÓm nµy, Pi-gèt tá ra lo sî ng­êi kh¸c v­ît qu¸ b»ng nh÷ng c©u rçng tuÕch. T×nh h×nh b¾t ®Çu cã sù chuyÓn m×nh. biÕn lín lao. Ngoµi ra, anh cßn nhí, ¤’ C«-nen lu«n lu«n xói bÈy nh­ thÕ Nh÷ng ng­êi Phæ Êy thËt lµ mét d©n téc hÌn h¹! Tõ Pa-ri mét nµo ng­êi Ai-r¬-len chèng l¹i ph¸i HiÕn ch­¬ng, mÆc dï, hay nãi ngän giã lËp hiÕn vê vÞt võa thæi ®Õn lµ hä lËp tøc cã nh÷ng ®óng h¬n, bëi v× ph¸i nµy còng viÕt trªn l¸ cê cña m×nh yªu s¸ch nh­îng bé nho nhá. Ai-len-buèc lÊy tõ c«ng quü ra nh÷ng kho¶n ®ßi xo¸ bá sù hîp nhÊt383. ®¹i biÓu phÝ ®Ó chi cho c¸c nghÞ sÜ ®· trë thµnh quan chøc v.v.. C©u chÊt vÊn ®èi víi A-pl¬-g¸c rÊt ®¸ng chó ý. Cã thÓ thÊy Cßn Cam-p¬-hau-den th× lõa nghÞ viÖn lÊy ®­îc 82/3 triÖu mçi c¸c hu©n t­íc vµ nghÞ sÜ ®ª tiÖn Êy t­ëng t­îng ®Õn møc nµo n¨m, lµ tiÒn cho tíi nay theo luËt ®Þnh p h¶i chi tr¶ cho quèc tr¸i; r»ng d­êng nh­ toµn bé phong trµo c«ng nh©n ®· n»m trong tói «ng ta ngõng chi tr¶, trõ nh÷ng tr­êng hîp mµ chÝnh phñ vµ nghÞ hä, bëi v× èt-gie-r¬ vµ P«-te-r¬ liÕc m¾t ®­a t×nh víi hä, cßn tê viÖn ®· quyÕt ®Þnh cÇn ph¶i thùc hiÖn viÖc chi tr¶ ®ã. Ph¸i tù do “Bee-Hive” th× ®· bÞ mua chuéc. C¸c ngµi Êy sÏ cßn ng¹c nhiªn. -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- Nh­ng may mµ hiÖn nay cuéc bÇu cö míi xem ra cßn ch­a diÔn -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- ra nhanh chãng, nªn trong thêi gian ®ã c¸c ngµi Êy cã thÓ tù 1 Na-p«-lª-«ng III.
  16. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1442 1443 ¡ng-gh en göi m¸c, 9 th ¸ng Ch¹p 1869 M ¸c göi ¡ng-ghen, 10 th ¸ng Ch¹p 1869 1931 ngu xuÈn tr­íc ®©y ®Ých th©n yªu cÇu ® iÒu ®ã, nay buéc ph¶i t¸n thµnh. Trung Quèc, mµ thÞ tr­êng dÇn dÇn më réng, xem ra l¹i mét lÇn n÷a cã thÓ cøu v·n, chÝ Ýt lµ mét thêi gian, ngµnh c«ng nghiÖp 239 dÖt b«ng. Tin tøc tõ ®ã ®­a vÒ cùc kú l¹c quan, tuy r»ng ®· ký göi sang ®ã nhiÒu hµng ho¸; tõ lóc ®ã ë ®©y l¹i ph¸t triÓn m¹nh vµ m¸c göi ¡ng-ghen c«ng viÖc l¹i rÊt s«i ®éng. §­¬ng nhiªn, t×nh h×nh ®ã l¹i n©ng cao ë Man-se-xt¬ gi¸ b«ng vµ toµn bé lîi nhuËn r¬i vµo tói c¸c nhµ nhËp khÈu. Nh­ng ë ®©y hä lµm viÖc Ýt ra còng kh«ng lç vèn. Lu©n §«n, 10 th¸ng Ch¹p 1869 HiÖn nay t«i ®· thanh to¸n xong h¼n víi Gèt-phrÝt1 . H«m qua anh ta ®· tr¶ t«i toµn bé sè tiÒn thõa cña t«i. Tõ nay trong c¸c P hrÕt th©n mÕn! cuéc gÆp mÆt ch¾c chóng t«i sÏ quay l­ng víi nhau. Tr­íc hÕt nãi vÒ viÖc D«-lin-ghen (tr­êng hîp nµy cã cÇn hai Xin göi tíi anh nh÷ng lêi chóc mõng tèt ®Ñp nhÊt. pao kh«ng? T«i nghÜ r»ng mét pao lµ ®ñ råi). Nh÷ng con ng­êi nµy ®· lµm cho t«i, Héi ®ång trung ­¬ng1 vµ §¹i héi Ba-l¬ v.v. Ph. ¡. cña anh ch¸n ngÊy bëi nh÷ng yªu cÇu cña hä. B¶n th©n hä thõa nhËn r»ng hîp t¸c x· s¶n xuÊt cña hä chØ ®¹i biÓu cho lîi Ých ®Þa Qu¶ c¸i anh chµng Br¾c-c¬ Êy sî ph¸t biÓu ý kiÕn vÒ nh÷ng ph­¬ng. BiÕt râ nh÷ng hy sinh mµ c¸c cuéc b·i c«ng v.v. quy m« ng­êi mµ anh ta ph¶i biÕt râ! Xem ra anh ta tèt bông h¬n lµ quèc tÕ ®ßi hái, biÕt râ t×nh h×nh nghÌo khæ cña hµng tr¨m hîp t¸c quyÕt ®o¸n. x· s¶n xuÊt ë Ph¸p vµ Anh, lµm sao mµ hä cã thÓ yªu cÇu n­íc ngoµi chia cho hä dï chØ lµ mét ph¸c-thinh. Hä ®· thÊy lêi kªu gäi nãng báng cña BÕch c¬386 ®· ®em l¹i cho hä c¸i lîi g×. C«ng bè lÇn ®Çu cã l­îc bít trong cuèn In theo b¶n viÕt tay MÆt kh¸c, nh÷ng ng­êi D«-lin-ghen Êy lµ trô cét cña a nh vµ s¸ch: Der Briefwechsel zwischen F. Engels Nguyªn v¨n lµ tiÕng §øc t«i ë tØnh Ranh. Hä (thñ lÜnh cña hä) ®· gia nhËp Liªn minh139. und K. Marx . Bd. IV, Stuttgart, 1913; Vµo thêi kú L¸t-xan n¾m b¸ quyÒn, chÝnh «ng C¸c Clai-n¬ Êy, c«ng bè toµn v¨n trong Marx - Engels Gesamtausgabe. Dritte Abteilung, Bd. 4, nh©n dÞp hÇu t­íc Ýt-dÝch2 l­u l¹i Khuªn, ®· n©ng cèc chóc mõng 1931 vµ trong C. M¸c vµ Ph. ¡ng-ghen, Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø nhÊt, t. XXIV, -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 Tæng héi ®ång. 1 Ðc-men. 2 L¸t-xan.
  17. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 950 951 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 chóng ta, nh÷ng biªn tËp viªn b¸o “Neue Rheinische Zeitung” vµ Ýt-dÝch buéc lßng ph¶i ngËm bå hßn lµm ngät. TiÕp ®ã, hîp t¸c
  18. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1446 1447 M ¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng Ch¹p 1869 M ¸c göi ¡ng-ghen, 10 th ¸ng Ch¹p 1869 VÒ vÊn ®Ò Ai-r¬-len. Thø ba võa råi1 t«i kh«ng ®Õn Héi ®ång x· cña hä ®­îc cñng cè vµ duy tr× ®­îc mÊy n¨m. Do sù lËp ph¸p trung ­¬ng2 . “Gia ®×nh” t«i kh«ng cho t«i ra khái nhµ trong t×nh phi lý cña Phæ, hä buéc ph¶i cè ®Þnh t­ b¶n cña m×nh do ®ã gi¶m bít t­ b¶n l­u ®éng cña m×nh. VÒ sau, c¸c nhµ t­ s¶n vïng Ranh h×nh s­¬ng mï nh­ vËy vµ trong t×nh tr¹ng søc khoÎ hiÖn nay giËn d÷ ®· quyÕt ®Þnh lµm hä ph¸ s¶n mét phÇn b»ng c¸ch b¸n cña t«i, tuy r»ng t«i nhËn nhiÖm vô më ®Çu cuéc tranh luËn. VÒ bµi t­êng thuËt trªn tê “National Reformer”3 , th× ë ®Êy c¸c tr¸i kho¸n cña m×nh, mét phÇn b»ng c¸ch cù tuyÖt bÊt cø tÝn dông th­¬ng nghiÖp nµo (kh«ng ph¶i d­íi h×nh thøc tr¸i kho¸n). kh«ng nh÷ng ng­êi ta ®· g¸n cho t«i nh÷ng ®iÒu v« lý, mµ c¶ c¸i ®­îc t­êng thuËt ®óng th× vÒ thùc chÊt còng sai. Nh­ng t«i ThÕ lµ vÊn ®Ò vÉn cßn ý nghÜa chung, cßn ®èi víi chóng ta th× kh«ng yªu cÇu c¶i chÝnh. Tr­íc hÕt, t«i sÏ lÊy ®iÒu ®ã mµ tho¸ m¹ cã ý nghÜa c¸ nh©n. t¸c gi¶ b¶n t­êng thuËt (Ha-rÝt). Cßn hai lµ, chõng nµo t«i cßn T«i ®Ò nghÞ nh­ sau: ch­a can thiÖp th× nh÷ng b¶n t­êng thuËt Êy tuyÖt nhiªn kh«ng Anh göi cho bän ng­êi Êy 50 ta-le coi lµ tr¸i kho¸n ® ång thêi mang tÝnh chÊt nguån tµi liÖu chÝnh thøc nµo c¶. NÕu nh­ t«i c¶i nãi víi hä r»ng b¶n th©n hä ph¶i hiÓu r»ng trong giíi t­ s¶n Anh chÝnh c¸i g× ®ã th× chÝnh lµ thõa nhËn tÊt c¶ nh÷ng g× cßn l¹i ®Òu ë Man-se-xt¬, anh kh«ng thÓ lµm g× cho hä c¶. §ång thêi anh viÕt ®óng. Mµ tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®· ®­îc ®¨ng ®Òu sai. Ngoµi ra, t«i cã th­ cho hä – vµ ®iÒu nµy phï hîp víi thùc tÕ – r»ng ë Lu©n §«n lý do ® Ó kh«ng cho nh÷ng bµi t­êng thuËt ®ã cã ®­îc hiÖu lùc t«i ®· lµm mäi c¸ch cã thÓ ®­îc ®Ó gióp ®ì hä nh­ng uæng c«ng. chøng cø ph¸p lý chèng l¹i t«i, mµ viÖc nµy ¾t sÏ x¶y ra nÕu nh­ Sau hÕt, anh nãi víi hä lµ t«i dù ®Þnh – vµ t«i qu¶ thùc lµm t«i b¾t ®Çu c¶i chÝnh nh÷ng t×nh tiÕt. ngay viÖc Êy – kiÕm ch¸c cho hä tiÒn ë c¸c nhµ t­ s¶n §øc. T«i Thø ba tíi t«i sÏ ®­a vÊn ® Ò ra d ­íi h×nh thøc sau: l îi viÕt th­ kh«ng chËm trÔ – ®iÒu nµy ®­¬ng nhiªn anh chí nãi Ých trùc tiÕp vµ tuyÖt ®èi cña giai cÊp c«ng nh©n Anh ®ßi víi hä – cho Men-c¬ ë H¨m-buèc nh»m môc ®Ých Êy. Cã thÓ lµ hái c¾t ®øt quan hÖ hiÖn nay cña nã víi Ai-r¬-len h oµn 1 Men-c¬ («ng ta lµ nhµ triÖu phó vµ ®· phñ kÝn “T­ b¶n” tõ toµn kh«ng phô thuéc vµo bÊt cø c©u ch÷ nµo cã tÝnh chÊt ®Çu ®Õn cuèi b»ng nh÷ng chç “söa ch÷a” mµ chÝnh «ng ta ®· “quèc tÕ” vµ “nh©n ®¹o” vÒ c «ng lý ®èi víi Ai-r¬-len, - v × ®­a cho t«i xem) sÏ lµm ®­îc c¸i g× ®ã. 2000 ta-le ®èi víi nh÷ng r»ng ® iÒu ®ã lµ lÏ ®­¬ng nhiªn trong H éi ®ång quèc tÕ . §ã ng­êi Êy lµ chuyÖn vÆt. §­¬ng nhiªn, hä tr­íc hÕt sÏ ph¸i ai ®ã lµ niÒm tin s©u s¾c nhÊt cña t«i, dùa trªn nh÷ng lý do mµ ®Õn D«-lin-ghen ®Ó xem xÐt kü sù viÖc. NÕu c«ng viÖc kh«ng cã mét phÇn t«i kh«ng thÓ gi¶i thÝch cho chÝnh c«ng nh©n Anh. søc sèng th× kh«ng cÇn vµ kh«ng h¬i ®©u d uy tr× nã. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, t«i tin vµo ®iÒu nµy, nh÷ng ng­êi Êy (Men-c¬ vµ -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- ®ång bän) sÏ cho tiÒn. -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- 1 7 th¸ng Ch¹p 1869. -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 2 Tæng héi ®ång. 1 tËp I bé T­ b¶n . 3 Xem tËp nµy, tr. 540.
  19. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 1448 1449 M ¸c göi ¡ng-ghen, 10 th¸ng Ch¹p 1869 M ¸c göi ¡ng-ghen, 10 th ¸ng Ch¹p 1869 Tõ l©u t«i cho r»ng cã thÓ lËt ®æ chÕ ®é Ai-r¬-len b»ng cao trµo l Ï trªn quy m« lín h¬n) nh÷ng hµnh vi ®ª tiÖn cña ng­êi cña giai cÊp c«ng nh©n Anh. T«i lu«n lu«n b¶o vÖ quan ®iÓm Êy trªn tê “New-York Tribune”387. ViÖc nghiªn cøu vÊn ®Ò s©u s¾c h¬n lµm cho t«i hiÖn nay tin t­ëng ng­îc l¹i. Giai cÊp c«ng nh©n Anh kh«ng lµm ®­îc g× chõng nµo nã cßn ch­a tho¸t khái Ai-r¬-len. §ßn bÈy ph¶i ®Æt ë Ai-r¬-len. Cho nªn vÊn ®Ò Ai-r¬- len còng cã ý nghÜa lín nh­ thÕ ®èi víi phong trµo x· héi nãi chung. S¸ch cña §ª-vÝt1 t«i ®· ®äc nhiÒu d­íi d¹ng trÝch yÕu. Cßn chÝnh cuèn s¸ch th× t«i chØ ®äc l­ít qua ë ViÖn b¶o tµng2 . V× vËy t«i rÊt biÕt ¬n anh nÕu nh­ anh sao chÐp cho t«i nh÷ng ®o¹n t­¬ng øng vÒ chÕ ®é së h÷u c«ng céng. Anh nhÊt ®Þnh ph¶i kiÕm cho m×nh “DiÔn v¨n cña Ca-ran” do §ª-vÝt xuÊt b¶n (Lu©n §«n, Giªm-x¬ §¸p-phi, 22, Paternoster Row). T«i ®· ®Þnh ®­a cho anh s¸ch nµy khi anh ë Lu©n §«n. HiÖn nay cuèn s¸ch ®­îc chuyÒn tay c¸c uû viªn ng­êi Anh cña Héi ®ång trung ­¬ng vµ cã trêi biÕt ®­îc khi nµo t«i l¹i tr«ng thÊy nã. §èi víi thêi kú tõ 1779 ®Õn 1800 (hîp nhÊt38) nã cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh kh«ng nh÷ng v× nh÷ng bµi diÔn v¨n cña Ca-ran (®Æc biÖt lµ t¹i toµ ¸n; t«i cho r»ng Ca-ran lµ luËt s­ vÜ ®¹i duy nhÊt (luËt s­ nh©n d©n) thÕ kû XVIII; ®ã lµ mét tÝnh c¸ch cao th­îng, trong khi ®ã Gr¸t-tan lµ mét tªn l­u manh trong nghÞ viÖn); nh­ng cßn v× r»ng trong ®ã anh sÏ t×m thÊy tÊt c¶ nguån t­ liÖu vÒ “Nh÷ng ng­êi Ai-r¬-len liªn hiÖp ”. Thêi kú Êy cùc kú ®¸ng chó ý vÒ mÆt khoa häc vµ kÞch tÝnh. Mét lµ, trong thêi k ú 1788-1789 ® · lÆp l¹i ( cã -------------------------------------- ----------------------------------- -------------------------------------------------------------------------- -------------------------------------- ---------------------------------- ------------------------------------------------------------------------- 1 G. §ª-vÝt. LuËn v¨n sö häc . 2 Th­ viÖn cña ViÖn b¶o tµng Anh.
  20. Generated by Foxit PDF Creator © Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. 956 957 ¨ ng-ghen göi m¸c, 22 th¸ng ch¹p 1882 ¡ng-ghen göi m¸c, 22 th ¸ng ch¹p 1882 TiÖn ®©y nãi lu«n! ViÖc dÞch “T­ b¶n” ®ang tiÕn triÓn368. Anh nh÷ng n¨m 1588-1589. Hai lµ, trong b¶n th©n phong trµo Ai-r¬-len cã thÓ dÔ dµng ph¸t hiÖn phong trµo giai cÊp. Ba lµ, chÝnh s¸ch nhôc nh· cña PÝt. Bèn lµ – ®iÒu nµy hoµn toµn kh«ng vui ®èi víi c¸c ngµi ng­êi Anh – chøng minh r»ng Ai-r¬-len thÊt b¹i v×, trªn thùc tÕ, theo quan ®iÓm c¸ch m¹ng, ng­êi Ai-r¬-len qu¸ ­ tiªn tiÕn ®èi víi ®¸m tiÖn d©n Anh ñng hé quèc v­¬ng vµ gi¸o héi, ®ång thêi mÆt kh¸c thÕ lùc ph¶n ®éng Anh ë Anh (gièng nh­ thêi Cr«m-oen) b¾t nguån tõ sù n« dÞch Ai-r¬-len. Thêi kú Êy ph¶i ®­îc tr×nh bµy chÝ Ýt trong mét ch­¬ng riªng388 ®Ó bªu riÕu Gi«n Bun!... T«i göi kÌm theo ®©y mét Ýt vÒ t×nh h×nh n­íc Ph¸p vµ ®Ó ®èi chiÕu – mét Ýt vÒ Phrai-li-gr¸t. T«i sÏ rÊt hµi lßng nÕu nh­ anh göi cµng sím cµng tèt tiÒn cho quý sau. TiÖn thÓ nãi lu«n. Tót-xi ®· lµm mét viÖc ngèc nghÕch – thªu cho anh chiÕc ®Öm ®i-v¨ng nh©n ngµy lÔ Gi¸ng sinh. T«i kh«ng tin r»ng ch¸u sÏ lµm xong tr­íc N¨m míi. Nã kh«ng ®Ó cho mÑ, bÐ Gien-ni, Len-khen thªu mét mòi nµo, do ®ã mÊy tuÇn nay nã ch¼ng lµm viÖc g× kh¸c. Song ®ã lµ mét bÝ mËt lín, lÏ tù nhiªn anh kh«ng nªn nãi bãng nãi giã dï lµ xa x«i r»ng anh ®· biÕt g× ®ã vÒ viÖc Êy. Tót-xi sÏ nuèt chöng t«i. Xin göi tíi chÞ Li-di lêi chóc mõng tèt ®Ñp nhÊt. C. Mo-r¬ cña anh Trong nh÷ng tê b¸o Ph¸p mµ t«i göi cho anh, tê “Gaulois” – nöa B«-na-p¸c-t¬, nöa ®èi lËp – cùc kú ngu xuÈn. “PÌre DuchÌsne” sÏ lµm cho anh ng¹c nhiªn v× sù l¸o x­îc cña nã. Trong t×nh h×nh ®ã, con lîn ¥-giª-ni cßn c¶ gan tiÕn lªn ­?389. Mô nhÊt ®Þnh muèn ng­êi ta treo cæ mô.
nguon tai.lieu . vn
Chính trị học Báo chí - Truyền thông Xã hội học Giáo dục học Tâm lý học Lịch sử - Văn hoá Triết học Ngôn ngữ học Thư viện thông tin Văn học nước ngoài Ngư nghiệp Hành chính - Pháp luật Địa lý - Địa danh Văn học Việt nam Lịch sử Đảng CNXH - KH Tư Tưởng HCM Ngụ ngôn - Cổ tích Ca dao - Tục ngữ Hoá học Sinh học Y khoa - Dược Kinh tế học